MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ Revizyon Tarihi --

Giresun Prof. Dr. A. İlhan Özdemir
Devlet Hastanesi
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
MKR RHB 02
27/07/2011
00
-1 /7
A. AMAÇ: Prof. Dr. İlhan Özdemir Devlet Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvarında; örneklerin çalışılma zamanı,
örnek türü, ön hazırlık işlemleri, örnek alım kuralları, örnek kabul ve ret kriterlerini, örneklerin transferini, örnek
kaplarının etiketlenmesini ve sonuç verme sürelerini ve işlemleri açıklar.
B. KAPSAM: Prof. Dr. A. İlhan Özdemir Devlet Hastanesi.
C. UYGULAYAN: Prof. Dr. A. İlhan Özdemir Devlet Hastanesi Mikrobiyoloji
çalışanları.
Laboratuvarı, servis ve ünite
D. UYGULAMA:
TEST ve ÇALIŞMA SÜRELERİ
Mikrobiyoloji laboratuarında CBC, Sedim, Eliza, Salmonella, Brucella, Perferik Yayma, Mantar, ARB, VDRL, Gaita
Mikroskobisi, Kültür Antibiyogram, BOS Sıvısı ve Gram Boyama tetkikleri saat 16:00’a kadar, sedim ve
CBC(hemogram) tetkiki 16:30’a kadar kabul edilerek çalışılır.
ÖN HAZIRLIK İŞLEMLERİ
 CBC çalişilmadan once 5 dakika rotadorda 5 dakika çevirme ve barkod isim kontrolü yapılır.
 Gaita direk mikroskobi lam lamel arası mikrokta bakılır serum fizyolojik le yayma yapılır.
 Eliza 3000 devirde 5 dk santrifüz edilir elde edilen serum teknisyen tarafından control edilerek gerekli cihazda
çaılışılmaya başlanır.
TEST ALIMI İLE İLGİLİ KURALLAR
 Hemogram tam kan sayimi:Kapiller kan veya venöz kan kullanılır.Antikoagolan olarak EDTA kullanılır.
 Gaita Mikroskobisi: Temiz bir kap içerisinde EN AZ fındık büyüklüğünde dışkı alınmalıdır. En geç yarım saat
içerisinde temiz bir şekilde laboratuara ulaştırılmalıdır. Kabın dışı temiz olmalıdır.
 İdrar kültürü:İdrarın ilk kısmı dışarı atıldıktan sonra, orta kısmı steril bir kapta toplanır. Daha sonra idrar kabının
ağzı kapatılarak kisa sürede laboratuvara ulaştırilır. Hemen ekilmediği durumda 1 saat kadar buzdolabında
bekletilir.
 Bogaz Kültürü:Boğaz kültürü alınırken silgiçten (eküvyonlu tap) yararlanılır.Hastanın ağzını iyice açması derin bir
soluk alması söylenir.Bu amaçla dil basacaği da kullanılabilir.
 Gaita kültürü:Gaita örneği; Temiz kapaklı bir kap içine alınır.
 Vücut Sıvıları:Ömek, iğne aspirasyonu ile alınır.
 Eliza:Düz deney tüpüne alınır.
 Seroloji deneyleri Vdrl-rpr (sifiliz) hizli deney: Sarı kapaklı kaba alınır.
GENEL
 Kan numuneleri arter, ven ve kapiller damardan alınır. Kan numunesinin tipi amaca yönelik değişir fakat
genellikle venöz kan tercih edilir. Numuneler uygun tüplere alnmalıdır.
 Günümüzde kan alma işleminin kolaylaştırması ve kanın dış yüzeyle temasının engellemesi nedeni ile vacutainer
tüpler (vakumlu tüpler) tercih edilmektedir. Vacutainerli tüpler, tüpün hacmi kadar veya tap içindeki
antikoagulantın etkisini gösterebileceği kadar kan alabilmesini sağlayacak şekilde vakumlanmıştır.
 Ayrıca serum ayrılması daha kısa zamanda ve daha net şekilde sağlayan, hemoliz riskini azaltan inert jeller tüplere
ilave edilerek kullanılmaktadır. Tüp kapakları tüplerin fonksiyonları ve muhtevaları belirtmede ayrıcı olması
nedeni ile farklı yapılmaktadır. Vakumlu tüplerdeki silikonize yapılar pıhtının tüp duvarına lezyonunu ve hemolizi
azaltır.
 Vakumsuz tüplere kan almada injektörler kullanılır. Bunlardada genellikle 19-22 numaralar arası iğneler tercih
HAZIRLAYAN
Uzm. Dr. M. Hakan TAŞKIN
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI
SORUMLU HEKİMİ
KONTROL EDEN
Tıb. Tek. Aynur ÇALIŞ
KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ
ONAYLAYAN
Op. Dr. Ahmet BAL
BAŞHEKİM
Giresun Prof. Dr. A. İlhan Özdemir
Devlet Hastanesi
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
MKR RHB 02
27/07/2011
00
-2 /7
edilir.
 Vakumlu tüplere kan almada ise atılabilir iğnesi bulunan holder kullanılır. Holderlerin ucuna iğne takılarak
damara girilir, vacutainer tüp holderin içine iğnenin ters tarafına doğru bastırılır, damar dışına çıkan kan vakum
boşalırken tüpe dolar. Bu sayede istenilen miktarda ve birden fazla tüpe kan numunesi alınabilir.
 Kanın etrafa kontaminasyonu ve kanla bulaşabilen hastalıklardan korunma sağlanır. Ayrıca kan alımı ve tüpe
aktarım sırasında oluşabilecek hemoliz riski azalır.
 Kan numunesi alınmada önce şahıs dinlendirilmelidir. Şahıs oturur veya yatar pozisyonda 20 dakika tutulmalıdır.
Vucut pozisyonu ve strese bağlı değişiklik bu sayede en aza indirilir. Venöz kanda hem büyük hemde yüzeye
yakın olmasından dolayı kol median kübital ven tercih edilir.
 İ.V. uygulama yapılan kol, kan alma bölgesinde skar, enfeksiyon veya hematom mevcutiyeti, kanül veya arteriyovenöz fistül bulunan bölge seçilmemelidir. Mastektomi yapılan kadında aym taraftaki koldan kan alınmamaladar.
İV uygulama yapılan damardan veya koldan kan alınmaz , mecburiyet durumunda almadan en az 3 dakika önce
uygulama kesilmelidir.
 Kan alınacak bölgedeki dezenfeksiyon için genellikle %70.lik etil alkol veya izopropanol tercih edilir.
 Kan almada kullanılacak turnike 1 dakikadan fazla kolda tutulmamalıdır. 3 dakikadan fazla turnike kolda
kalırsa(t.protein %5, demir %7, kolesterol %5, AST%9, bilirubin %8,5 ) artar, potasyum ise %6 azalır.
 Lütfen kanlanmzı h o lder ile alınız ve uygun iğne ucunu kullanız ve turnikeyi kan alnıcak yerin 7.5- 10 cm fist-tine
uygulayınız.. İğne koldan çekilmeden turnike çözülür, iğne koldan çekilirken deliğin üstü hafifçe steril bir
pamukla kapatılır. İğne çıkar çıkmaz pamuğun üstüne darbe yapmaksızın sıkıca bastırılır, hematom oluşumunun
önlenmesi ve damar duvatrının kapanmasına yardımcı olunması için deliğin üzerine birkaç dakika basılmalıdır.
Çoğu hasta bunu kendisi yapabilir. Yeterli miktarda basınç olmazsa morarma olur. Sonrasında injeksiyon bandı ile
aynı bölge kapatılır
 Lütfen her hastaya injeksiyon band' veriniz veya yapıştirınız!!.
 Holderle kan almada izlenecek sıra ve yapılacak nazikçe tüpleri alt üst etme tekrarı:
 Sarı veya kırmızı kapaklı biyokimya tüpü (5-6 kez), Mor kapaklı Hb A1c için EDTA' hemogram tüpü (8-10 kez)
TEST RET KRİTERLERİ
 Hemolizli kan örneği.
 (Pıhtılı antikoagülanlı örnek (CBS, Sedimentasyon, koagülasyon vs.).(P)
 Antikoagülanlı tüplere, tüplerde belirlenen seviyenin altmda ve üstünde örnek alınması.(Y)
 Saat 14:30 dan sonra laboratuvara gönderilen acil parametre içermeyen örnek istekleri.
 Laboratuvarımız tarafından verilmemiş örnek kabı ve tüplerine alınmış örnekler.
 Uygun tüplere veya kaplara alınmamış örnekler.
 Örnek alımından sonra laboratuarımıza 30 dakika içinde ulaştırılmamış veya uygun kap veya tüplere alınmamış
örnekler.
 Ağzı açık transfer edilmiş örnekler.
 Aç karnına verilmesi gereken örneklerin tok karnına verilmeye çalışılması
 Başkasının kamesiyle veya başkasının yerine verilmeye çalışılan örnek.
TESTLER ve TEST KRİTERLERİ SÜRELERİ:
Gaita Mikroskopisi
Çalışma zamanı: Mesai günlerinde 08-15..16.60
Örnek Türü:Gaita
Gaita direk mikroskobi lam lamel arası mikrokta bakılır serum fizyolojik le yayma yapılır.
HAZIRLAYAN
Uzm. Dr. M. Hakan TAŞKIN
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI
SORUMLU HEKİMİ
KONTROL EDEN
Tıb. Tek. Aynur ÇALIŞ
KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ
ONAYLAYAN
Op. Dr. Ahmet BAL
BAŞHEKİM
Giresun Prof. Dr. A. İlhan Özdemir
Devlet Hastanesi
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
MKR RHB 02
27/07/2011
00
-3 /7
Temiz bir kap içerisinde EN AZ fındık büyüklüğünde dışkı alınmalıdır. En geç yartm saat içerisinde temiz bir
şekilde laboratuara ulaştırılmalıdır. Kabın dışı temiz olmalıdtr.
Örnek geri çevirme nedeni: Dışkı ile kirlenmiş kaplar çalışmaya alınmazlar. 30dk.dan daha uzun süre geçmiş
örnekler çalişmaya alınmazlar.
Sonuç verme Süresi:Direkt mikroskopik inceleme sonuçlari örnek kabulunden 1 saat sonra verilir.
Kültür Örnekleri
Kültür örneklerinin çalışma günleri: Pazartesi, Sall, Çarşamba, Perşembe günleri.
Kültür örneklerinin kabul zamanı: Çalışma günlerinde saat 15.30'a kadar.
Idrar Kültürü:İdrar örneği alınmadan önce idrar yollarının dış kısmı bir dezenfektan ile silinir. Sonra steril bir
gazlı bezle kurulanır. İdrarın ilk kısmı dışarı atıldıktan sonra, orta kısmı steril bir kapta toplanır. Daha sonra idrar
kabının ağzı kapatılarak kisa sürede laboratuvara ulaştırilır. Hemen ekilmediği durumda 1 saat kadar buzdolabında
bekletilir.
Örnek geri çevirme nedeni: 1 saatten daha fazla oda ısısında bekleyen, kataterli hastalarda torbadan yada katater
ucumdan alınanlar(kateter yeni takılmadıkça ) ile steril olmayan kaba alınmiş örnekler kültür için uygun değildir.
Bogaz Kültürü:Boğaz kültürü alımrken silgiçten (eküvyonlu tap) yararlamlır. Hastanın ağzını iyice açması derin
bir soluk alması söylenir. Bu amaçla dil basacaği da kullanılabilir. Siigiçin ucu, ağız içinde hiç bir yere
değdirilmeden doğrudan her iki bademciğe ve arka yutağa, varsa iltihaplı yerlere de sürülür. Daha sonra silgiç ağız
içinde hiç bir yere değdirilmeden çıkarılır ve tüpün içine batırılır. En kısa sürede laboratuvara gönderilerek ekim
yapılması sağlanır.
Örnek geri çevirme nedeni: Steril olmayan silgiç ile alınmış olan örnekler çalışmaya alınmaz.
Gaita Kültürü: Gaita örneği; Temiz kapaklı bir kap içine alınmalı ve çevreye bulaştırılmadan laboratuvara
ulaştırılmalıdır. Hasta dışkı veremiyorsa steril bir silgiç ile rektal yolla alınabilir. Gaita en geç 30 dakika içerisinde
laboratuvara ulaştırılmalidır.
Örnek geri çevirme nedeni: Dışkı ile kirlenmiş ve steril olmayan kaplara alınmış örnekler çalişmaya alınmaz.
(Kültür ve antibiyogram örnekleri alındıktan 2 gün sona saat 14.30’ da sonuçlandırılır.)
Brucella Rose Bengal Deneyi
Eş anlamlısı: Brucella Slide Test
Çalışma zamanı: Hafta içi her gün
Sonuç verme süresi: Ertesi gün saat 14.30'da
Ornek türü: Serum
Ornek miktarı: 3ml kan
Örnek kabı: Sarı kapakli tap
Örnek geri çevirme nedeni: Hemoliz, lipemi, ikter
Olağan aralığı: Negatif
Vücut Sivilari:Bu örneklerin başlıcaları, beyin-omurilik sıvısı (BOS) ve plevra sıvısıdır. Omek, iğne aspirasyonu
ile alınir. Örnek alinacak bölgede önce deri temizliği yapılır ve aspirasyon iğnesi ile vücut boşluğuna girilir. İğne
içerisine sıvı çekilir. Örnek en kisa sürede laboratuara ulaştırılır. BOS soğukta değil, oda ısısında bekletilir.
Örnek geri çevirme nedeni: Steril koşullarda alınmayan örnekler çalışmaya alınmazlar.
ELİZA :Mesai günlerinde 08.00 -16.30 çalışılır Serum 3500 devirde 10 dakika santrifüj edilir.Düz deney tüpüne
kan alma yöntemlerine uyarak en az 5cc kan alınır,alınan örnek mikrobiyoloji numune Kabul sekreterliğne teslim
edilir. Sekreterlik tarafından teslim alınan numuneler numune red kriterlerine uygunsa labaratuvar teknisyenleri
HAZIRLAYAN
Uzm. Dr. M. Hakan TAŞKIN
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI
SORUMLU HEKİMİ
KONTROL EDEN
Tıb. Tek. Aynur ÇALIŞ
KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ
ONAYLAYAN
Op. Dr. Ahmet BAL
BAŞHEKİM
Giresun Prof. Dr. A. İlhan Özdemir
Devlet Hastanesi
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
MKR RHB 02
27/07/2011
00
-4 /7
tarafından teslim alınır ve 3000 devirde 5 dk santrifüz edilir elde edilen serum teknisyen tarafından control edilerek
gerekli cihazda çaılışılmaya başlanır. Numuneler alınırken numune alım kriterlerine uyulması ve numune red Kabul
kriterlerine uyulması gerekmektedir uymayan numuneler red edilip görevlilere bilgi verilir.negatif çıkan sonuçlar
uzman dr tarafından onaylanıp belirtilen saatlerde sonuçlar poliklinik ve servis sekreterliğinden alınır .pozitif çıkan
sonuçlar için istek yapan doktor’a bilgi verilir ve düzenlenen form labaratuvara verilir labaratuvar uzman doktoru
onayı ve başhekimlik onayı ile sağlık müdürlüğü bulaşıcı hastalıklara imza karşılığı teslim edilir doğrulama testine
gönderilir.gelen sonuçlar bulaşıcı hastalıklar kanalı ile resmi olarak başhekimlik ve labaratuvar uzmanına sonuçlar
verilir.
SEROLOJI DENEYLERI VDRL-RPR (SIFILIZ) HIZLI DENEY
çalişma zamani: mesai günlerinde.
Örnek kabul süresi: Mesai günlerinde 14.30'a kadar (not: özel durumlarda 24 saat)
Örnek türü: Serum
Örnek miktarı: 3ml kan
Testin kullanım amacı: Semptomsuz kişilerin rutin taramalannda kullanılır.
Örnek kabi: Sarı kapaklı kap
Örnek geri çevirme nedeni: Hernoliz
Olağan aralığı: Negatif
Gebe kadınların yanlış pozitif oranı %1-2'dir.
Sıtma, bazı aşılamalar, klamidya infeksiyonu, M.pnomoni infeksiyonu, çeşitli viral hastahklar(ör: Enfeksiyöz
mononukleoz, hepatit, kızamık) yanlış pozitif sonuçlara yol açabilir.
Kollajen damar hastalıkları, lepra, malignite, ITP, otoimmun hemolitik anemi, antifosfolipid sendromu, sjorgen
sendromu, AIDS ve troiditte yanlış pozitif sonuçlar görülebir. -Antihipertansif tedavi kullananlarda yanlış pozitif
sonuçlar görülebilir
70 yaşın üstündeki hastalarda biyolojik yanlış sonuçlar oluşabilir.
ÖRNEK ALMA YÖNTEMLERİ VE TAŞINMALARI
Bulaşicı hastalıkların tanısı ve tedavisi, etken olan mikroorganizmanın tanımlanmasını gerektirir. Orneklerin
alınması ve laboratuara ulaştırılmasındaki yetersizlikler yanlış sonuçlara neden oiduğu gibi hastanın uygun olmayan
tedavi alması ya da hastanın tedavisinin yetersizliği ile sonuÇlanır. Bu nedenle uygun örnek alınmasındaki kurallarin
bilinmesi gerekir. Kaynak ne olursa olsun, bütün örneklerin alınmasında bazı genel kurallar uygulanır.
Bunlar:
 Örnek, antibiyotiğe başlanmadan önce ve mümkün olduğunca erken alınmalıdir. Kontrol amacıyla antibiyotik
kesildikten 48 saat sonra alınmalıdır.
 Steril koşullarda çalışılmalı, normal flora ile kirlenmemesine dikkat edilmelidir.
 Mikroorganizmanın en yoğun ve canlı olduğu bölgeden örnek aiınmalıdır. Sinüzitler için burun akıntısı ya da boğaz
sürüntüsü alınması uygun olmaz.
 Hastalığın uygun zamanında alinmalıdır. Tifoda 1. hafta kan kültürü, daha sonra dışkı kültürü yapılmalıdır.
 Yeterli miktarda alinmalidır. 6.Uygun yöntemlerle alınmalıdır.
 Alınan örnek uygun taşıma besiyeri içinde ya da uygun kaplarda derhal laboratuara gönderilmelidir.
 Eğer laboratuara hemen ulaştirılamıyorsa örnek özelliğine uyarak saklanmalıdir. Örneğin, normal flora içeren klinik
örnekler buzdolabında +4°C'de, steril vücut sıvılari ise 37°C'de (idrar bu kuralın dışında) olmak üzere
bekletilmelidir.
Laboratuar Kritik Test Değerleri
Hb'nin 7'nin ALTINDA, 20'nin ÜZERİNDE olması.
Htc'nin 20'nin ALTINDA, 60'ın UZERINDE olması.
HAZIRLAYAN
Uzm. Dr. M. Hakan TAŞKIN
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI
SORUMLU HEKİMİ
KONTROL EDEN
Tıb. Tek. Aynur ÇALIŞ
KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ
ONAYLAYAN
Op. Dr. Ahmet BAL
BAŞHEKİM
Giresun Prof. Dr. A. İlhan Özdemir
Devlet Hastanesi
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
MKR RHB 02
27/07/2011
00
-5 /7
Lökositin (BK): 2000'nin ALTINDA, 30000'nin ÜZERİNDE olması.
Trombositin 20000'nin ALTINDA, 1000000'nin ÜZERİNDE olması.
HIV ve HCV'nin pozitif olması (1 'in üzerinde değer)!!!tekrarı mecburdur.
Sifilisin pozitif olması
FİZYOLOJİK FAKTÖRLER
POSTİR:
 Yatar pozisyondan ayağa kalkmak veya dikilmekle ile kan hacmi %10 azahr. Bu azalış proteinsiz plazmanın
damar dışına kaçması sonucu meydana gelir. Bu durumda özellikle enzimleri ve protein yapıdaki hormonları
içeren tam protein konsantrasyonları, ilaçlar, kalsiyum ve bilirubin gibi kısmen proteinlere bağlanarak taşınan
möleküllerin konsantrasyonu geçici olarak artar.
 Ayakta durma pozisyonunda veya yatar halden ayağa kalkmada katekolaminler, aldesteron, renin ve antidiüretik
hormon salgısı uyarılır. Bu hormonlann kan konsantrasyonu birkaç kat artabilir. Glomerüler filtrasyon hızı ve idrar
oluşumu azalir. İdrara çıkan sodyum,potasyum, HCO3 miktan azalır, idrar PH' sl azalır.
 Uzayan yatak istirahatlerinde protein miktan 0,5 gldl, albumin miktan 0,3 g/dl azalabilir. Serum AST, ALT CK
miktan düşer. Potasyum miktan 0,5 mmol/L kadar düşebilir.
EGZERSIZ:
 Aktivitenin süresi ve şiddetine bağlıdır. Pirüvat, Laktat, AST, CK, Ürik asit transferinin serum miktan artar.
 On dakikalık ağır ekzersiz ile renin aktivite %400 artabilir. Kortizol, aldesteron, prolaktin ve katekolamin artar.
Hematüri ve proteinüri oluşur.
 Atletler ve antremanlı sporcularda istirahat halinde bile üre, ürat, kreatin ve troksin seviyesi normal kişilerden
yüksektir.
 Fiziksel ekzersiz ile HDL-K artar, Total ve LDL kolesterol azalır. Trigliserit seviyesi 20 mgldl azalabilir, fakat
serbest yağ asitleri seviyesi artar.
SİRKADİYEN RİTİMLER:
 Bir çok maddenin vucut sıvılarındaki miktarı gün boyunca değişiklik gösterir. Postür, fiziksel aktivite, diyet,
stres, gün ışığı, karanlık, uyku, uykusuzluk gibi faktörlere bağlı.
 TSH seviyesi sabah 02-04 arası en yüksek, 18-22 arası en düşük seviyededir (fark yaklaşık %50), tiroksin
seviyeside benzer durum gösterir. Glukoz tolerans testinde öğleden sonra kan glukoz düzeyi sabahtan yüksektir.
Serum demir düzeyi sabah ile öğleden sonrası arası %50 değişir. Potasyum seviyesi öğleden sonra sabaha göre 1
mmol/l düşebilir.
 Uykunun ilk anlarmda GH en yüksek seviyededir. Insulin seviyesi sabahleyin günün geç saatlerine göre
yüksektir. Kortizol düzeyi sabah 6-8 arası en yüksek seviyededir. Gece serum fosfat düzeyi gün içine oranla
%30 yüksektir. Gece kreatinin klirensi %10 cıvarında azalır. Kalsiyum ve magnezyumun itrahı gece en
yüksekken sodyum ve potasyumun itrahı öğle saatlerinde en yüksek görülür.
Not: Sabah 8 ve 14'de alınan kan örnekleri arasında total değişim(AST %25, ALT %56, ALP %20, LDH %16,
kreatinin %14,5, kolesterol %14.8, Demir % 37, BUN %22,5, Ürik asid %11.5, fosfor %11, potasyum % 7,
protein %5, albumin %5.5, total lipid % 25).
SEYAHAT: Uçak seyahatlerinde glukokortikoidlere bağlı serum glukoz ve trigliserid seviyesi artar. Uun süreli
seyahatlerde sıvı ve sodyum retansiyonu artar, üriner atılım 2 günde normale gelir.
KÖRLÜK: Protein azalır. Kolesterol, bilirubin, kreatinin, artar.
HAZIRLAYAN
Uzm. Dr. M. Hakan TAŞKIN
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI
SORUMLU HEKİMİ
KONTROL EDEN
Tıb. Tek. Aynur ÇALIŞ
KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ
ONAYLAYAN
Op. Dr. Ahmet BAL
BAŞHEKİM
Giresun Prof. Dr. A. İlhan Özdemir
Devlet Hastanesi
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
MKR RHB 02
27/07/2011
00
-6 /7
YİYECEK ETKİSİ: Yiyecekle en büyük artışlar glukoz, demir, total lipid ve alkalen fosfataz seviyelerinde
meydana gelir. Yüksek yağ içeriği ALP aktivetisinde artışlar daha şiddetlidir. Proteinden zengin diyet alımıyla,
fosfor ve üre seviyesi artar bu artış l2 saat kadar sürebilir. Karbohidrattan zengin diyetle genellikle glukoz artışı
fazladır, fosfor düzeyi azalır.
SPESİFİK YİYECEK VE İÇECEK ALIMI:
KAFEİN: Kahve, çay ve kola gibi içeceklerde bulunur. Glukoz seviyesini artırır ve glukoz toleransı hafif bozulur.
İki bardak kahve ile serbest yağ asidi %30 artar, total lipide artış daha azdır. Devamlı kafein alımında (haftalarca)
serum kolesterolu hafif azalır, trigliserid artar.
SİGARA: Nikotinin etkisi ile etki gösterir, içilen sigara ve inhale dumana göre değişir. Bir sigara içimi ile kan
glukozu 10 dakika içinde 10 mg/dl artabilir ve 1 saat kadar sürebilir. GH seviyesi sigara içiminden sonra 30 dakika
içinde 5 katına çıkabilir. Sigara içenlerde: Kolesterol, trigliserid, IgE seviyeleri yüksek, HDL-K, Ig A,G,M
seviyeleri düşüktür.
ALKOL: Alkolun laboratuar testleri üzerine etkisi alınan alkol miktarına ve alınma süresine bağlı değişir.Akut
alkol alımı erkekte testesteron seviyesinde keskin azalma yapar. Alkol GGT, kortizol, katekolaminleri, kolesterol
ve trigliseridi artırır.
İLAÇ KULLANIMI: IM uygulamalar CK ve LDH'ı artırır.
Morfın ve meperidin, hepatik ve pankreatik enzimlerin serum seviyesini artırır, hatta AST seviyesi yüksek seviyeye
ulaşır. Fenotin serum FSH, kalsiyum, bilirubin ve fosfor konsantrasyonunu azaltır, ALP, GGT ve ALT' yi artırır bir
çok ilacın bir çok test üzerine etkisi vardır.
BAZI TIBBI DURUMLAR:GH'da uyarılır) görülür. Ateş serum fosfat ve demir düzeyini düşürür.
ŞOK VE TRAVMA: Cerrahi stres plazma T3 seviyesini %50'ye yakın azaltabilir. Şokta glukoz seviyesi artar ve
glukoz toleransı bozulur. Ameliyat sonrası (CK %76, AST %50, LDH%20) artar. Travmaya bağlı fibrinojen
seviyeleri ilk birkaç gün 2-3 kat artabilir. Üre konsantrasyonuda artar.
KONTROL EDİLEMEYEN BİYOLOJİK FAKTÖRLER:
GENETİK: Kan gruplar ile kolesterol ve ALP arasında sıkı bir ilişki vardır. Laboratuar testlerinin referans
değerleri populasyonlarda değişiktir. Gerçek referans değerler analizin yapıldığı bölge ve populasyona göre
değişkendir. Bölgemize ve ülkemize ait çok fazla referans değer bulunmamaktadır. Kullandığımız referans
değerlerin çoğu farklı ülkelere veya populasyonlara aittir.
CİNSİYET:
 Pubertaya kadar laboratuvar test değerlerinde erkek ve dişi cinsler arasında belirgin bir fark yoktur.
 Pubertadan sonra kas kitlesi ile ilişkili erkekte AST, ALT, ALP, CK değerleri daha yüksektir.
 Menopozdan sonra kadınlarda ALP değerleri kadınlarda daha yüksektir ve maksimuma ulaşır.
 Erkekte üre, albumin,kolesterol, kalsiyum,bilirubin,
 Doğurganlık dönemi boyunca kadınlarda demir değeri daha düşüktür.
YAŞ:
 Yaşın etkisi genellikle 4 gruba ayrılır.
 Yeni doğanda CK, GGT, AST, ALT, Ca, Cl, K, Na ve bilirubin seviyeleri yüksek, üre seviyesi düşüktür.
 Sağlıklı yeni doğanlarda tiroid hormonları hamile kadınlara benzer yüksektir.
 Doğumdan sonra TSH sekresyonu uyarılmasıyla daha da artar. Bu fizyolojik hipertiroidizm bir yaşına doğru
normale döner.
HAZIRLAYAN
Uzm. Dr. M. Hakan TAŞKIN
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI
SORUMLU HEKİMİ
KONTROL EDEN
Tıb. Tek. Aynur ÇALIŞ
KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ
ONAYLAYAN
Op. Dr. Ahmet BAL
BAŞHEKİM
Giresun Prof. Dr. A. İlhan Özdemir
Devlet Hastanesi
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ
Doküman No
Yayın Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
Sayfa No
MKR RHB 02
27/07/2011
00
-7 /7
 Plazma protein seviyesi doğumdan sonra artmaya başlar 10 yaş civarmda erişkin değere ulaşir.
 Doğumdan sonra ALP aktivitesi yükselir çocukluk döneminde azalır, puberta öncesi artmaya başlar.
 Erişkin döneminde protein, albümin, Ca hafıfçe azalır. 20 yaştan sonra fosfor seviyesi anlamlı azalır, fakat
menopozdan sonra kadınlarda artar. Ürat miktarı erkeklerde 20 yaş cıvarı, kadınlarda orta yaş cıvarı zirve yapar.
Erişkinlerde bir çok enzim seviyesi puberta döneminden daha düşüktür.
 Glikoz tolerans testi her 10 yıl için yaklaşık 8 mg/dl yükselir.
 40 yaş sonrası' kreatinin klirensi % 50 kadar düşebilir. 40 yaş üstünde T3, T4, PTH seviyeleri düşer.
 Erkekete 50 yaş sonrası testeron düşer, kadınlarda FSH artar.
IRK: Birçok serum bileşeni ırklar arasında fark gösterir (ör: siyahlarda CK, LDH aktivitesi beyazlardan fazladır)
ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN ETKİSİ:
Mevsimsel Etkiler: Mevsimsel etkiler genellikle sıcaklık değişrneleri, değişen diyet alışkanlığı, fıziksel aktivite
gibi unsurlara bağlıdır.
Obesitenin Etkisi: Glukoz toleransı bozulur, ürat, glukoz, Ca, kreatinin, total protein, fosfat, AST, LDH, seviyesi
artar ve demir azalır.
Vejeteryanlik: LDL-K, total protein, albumin, tire, Vit. B12 ve enzim aktiviteleri düşer, bilirubin seviyesi artar.
Oruç: Fizyolojik açlık değil doğal perhizden ibaret olduğu, kan proteininde ve glukoz hafif bir azalış olduğu
biyokimyasal parametrelerle gösterilmiştir. Keton cisimleri görülmemiştir.
Hamileliğin etkisi:
Döllenmeyi izleyen BHCG 6 günden sonra kanda, 14 gün cıvarında idrarda tesbit edilir. BHCG sekresyonu
gebeliğin 10-12.ci haftasından sonra azalmaya başlamasına rağmen tüm gebelik boyunca kanda ve idrarda tesbit
edilir.Gebelik sırasında kolesterol ve trigliserid yaklaşık %40 artar. Albumin 3.4 g/dl'ye kadar düşebilir, globulin
biraz artar. Gebelikte kreatinin, PTH, Ca yükselir. LH ve FSH miktarı ölçülemeyecek kadar düşebilir. Total T3 ve
T4 % 50 artarken, FT3 ve FT4 değişmez.
HAZIRLAYAN
Uzm. Dr. M. Hakan TAŞKIN
MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI
SORUMLU HEKİMİ
KONTROL EDEN
Tıb. Tek. Aynur ÇALIŞ
KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ
ONAYLAYAN
Op. Dr. Ahmet BAL
BAŞHEKİM