Koksidioidomikoz - Türkiye Halk Sağlığı Kurumu

Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
KOKSİDİOİDOMİKOZ
Vadi Ateşi, Çöl Ateşi, Çöl Romatizması, Koksidial Granülom
Akut akciğer koksidioidomikozu
Kronik akciğer koksidioidomikozu
Deri koksidioidomikozu
Koksidioidomikoz menenjiti (G02.1)
Yaygın koksidioidomikoz
EPİDEMİYOLOJİSİ
ICD-10 B38
ICD-10 B38.0
ICD-10 B38.1
ICD-10 B38.3
ICD-10 B38.4
ICD-10 B38.7
Koksidioidomikoz etkenleri olan Coccidioides immitis (Kaliforniya izolatları) ve C.posadasii
(diğer coğrafyaya ait izolatlar) sınırlı bir coğrafik dağılım gösterirler. Görüldükleri yerler;
Amerika Birleşik Devletleri’nde Kaliforniya, güney Arizona, güney New Mexico, Utah ve
batı Texas; kuzey Meksika ve orta ve Güney Amerika kıtasının çöl kısımlarıdır.
Türkiye’den bildirilmiş bir olgu henüz yoktur.
Toprakta yerleşen bir mantar olup, artrokonidyumlarının solunum yoluyla alınması
sonucu bulaşır. İnsandan insana doğrudan bulaş genellikle kabul edilmemekle birlikte,
organ nakilleri ve kontamine eşyalar aracılığı ile olabilir. Toprakla temasın arttığı deprem,
fırtına, toz bulutları, arkeolojik kazılar, açık alan hobileri salgınların sebebidir.
Coccidioides türleri yüksek yayılma yeteneği ile halk sağlığı ve güvenliğini tehdit
potansiyeli olan mikroorganizmalardır ve biyolojik silah olarak kullanılabileceğinden
dolayı önem kazanmışlardır.
KLİNİK
ÖZELLİKLERİ
Etkenin solunum yoluyla alınmasını takiben inkübasyon süresi 1-3 haftadır.
Olguların %60’ı tıbbi olarak dikkat çekmeyen akciğer enfeksiyonu şeklindedir.
Ciddi seyreden grip benzeri bulgularla ortaya çıkan akut akciğer enfeksiyonundan kronik
pulmoner enfeksiyona kadar değişen çeşitlilikte tablolar da görülebilir. Temel belirtiler
ateş, göğüs ağrısı, halsizlik, öksürük, adale ağrısı ve kilo kaybı şeklindedir. Semptomatik
evrenin ilk birkaç gününde göğüs, kol ve bacak bölgelerinde eritematöz/makulopapüler
döküntüler görülebilir.
Hastalık genellikle kendiliğinden iyileşmekle beraber, 3-12 ay içerisinde yaygın hastalık
ortaya çıkabilir. Yaygın hastalık tedavi edilmediğinde birkaç hafta içinde ölümle
sonuçlanabileceği gibi yıllarca süren kronik enfeksiyon tarzında da olabilir. Granülomatöz
veya ülsere plak şeklinde deri tutulumu, subkütan apse, özellikle omurga, kaburga, kafa
kemikleri ve uzun kemikleri tutan osteomiyelit, artrit ve menenjit tabloları ortaya
çıkabilir. Hastalığı geçirenlerde güçlü bağışıklık geliştiği için, hastalık tekrarlamaz.
Yaygın enfeksiyon siyah ırk, Asya ve Filipin kökenliler ile gebeliğinin son üç ayındaki
kadınlarda daha sık ortaya çıkar.
KOKSİDİOİDOMİKOZ TANISI İÇİN LABORATUVAR İNCELEMESİ
Laboratuvara ne tür
klinik örnekler
gönderebilirim?
[KOKSIDIOIDOMIKOZ]
Balgam, bronkoalveolar lavaj sıvısı (BAL), endotrakeal aspirat (ETA), akciğer biyopsisi
Doku biyopsileri (deri, yumuşak doku, kemik),
Beyin omurilik sıvısı (BOS),
Kan ve kemik iliği örnekleri,
Apse aspiratı
Sayfa 1
Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
Örnek almak için en
uygun zaman nedir?
Örnek almak için en uygun zaman antifungal tedavi öncesidir.
Balgam mümkünse sabah aç karına alınmalı; mantar enfeksiyonu şüpheli her durumda
kültür için 3 günde arka arkaya alınmış en az üç balgam örneği gönderilmelidir.
Kan kültürleri mümkünse hastanın ateşlenmeye başladığı erken bir dönemde alınmalıdır.
Eğer antifungal tedavi alıyorsa o günkü doz verilmeden önce örnek alınmalıdır.
Örnekle birlikte
göndermem gereken
özel bir form var mı?
Ek-4’de verilen veya benzeri bir “Laboratuvar Bilgi Formu” mutlaka ve eksiksiz olarak
doldurulmalı ve örneklerle birlikte laboratuvara gönderilmelidir. Formda ön tanı mutlaka
yazılmalı; ayrıca varsa endemik bölgede yaşama veya endemik bölgeye seyahat öyküsü
ve toprakla mesleki veya diğer aktivitelerle temas öyküsü mutlaka not edilmelidir.
Örnek almak için
gerekli malzemeler
nelerdir? Nasıl temin
edebilirim?*
Klinik örnekleri hastadan nasıl almalıyım?
Gerekiyorsa, hangi işlemleri uygulamalıyım?
Steril, vida kapaklı,
geniş ağızlı kap
Balgam: Örnek kalitesi önemlidir. Tükürük örnekleri kabul
edilmez. Mümkünse sabah aç karına alınmalıdır. Hastanın postnazal akıntı değil- alt solunum yollarından gelen bir
sekresyon örneği verebilmesi için iyi bir şekilde
yönlendirilmesi gerekir; nasıl örnek vereceği hastaya iyi tarif
edilmelidir. Örneğin bir hemşire ya da hekim gözetiminde
toplanması ideal olur. Mümkünse oral florayı uzaklaştırmak
için hasta ağzını çalkalamalı veya gargara yapmalıdır. Derin
bir inspirium ve ardından öksürük ile çıkarılmış, en az 3 ml
balgam, uygun örnek kabına toplanır.
% 3-10’luk hipertonik
tuzlu su
Balgam provoke edilebilir (indüklenmiş balgam). Önce
mümkünse hasta dişetlerini ve dilini fırçalayıp ağzını su ile
çalkalamalıdır. Bir nebulizör yardımı ile hastaya % 3-10’luk
hipertonik tuzlu su solutulur (25 ml veya 15-20 dk boyunca).
Sonra derin inspirium ve öksürük ile balgam örneği uygun
örnek kabına en az 1-2 ml toplanır. İndüklenmiş örneğin
laboratuvarda tükürük sanılarak reddedilmemesi için
üzerine indüklendiğine dair bir not yazılmalıdır!
$
Şehir içi
Şehirlerarası
(kısa mesafe)
(uzun mesafe)
taşıma
süre-sıcaklık
taşıma
süre-sıcaklık
≤2 s; OS
<24 s; +4°C
>2 s; +4°C
Koksidioidomikoz şüpheli vakalardan diğer solunum yolu
örnekleri, BOS, kan, kemik iliği, biyopsi ve aspirat
örneklerinin alınması ve gönderilmesi ile ilgili işlemler için
“Endemik (ithal) mikozlar” bahsine bakınız!
Kısaltmalar - s: saat; dk: dakika; OS: oda sıcaklığı; SF: serum fizyolojik; PBS: fosfat tamponu;
* Tabloda önerilen örnekleme malzemesini -ayrıca belirtilmedikçe- hastanenizin laboratuvarından temin edebilirsiniz.
$ Hastalardan alınan iyi bir örnek X10 büyütmede bir alanda ≤10 skuamöz epitel hücresi bulundurur.
Güvenlik önlemleri
nelerdir? Kendimi
nasıl koruyabilirim?
Koksidioidomikozda kişiden kişiye bulaşma bildirilmemiş olmakla birlikte, her türlü klinik
örnek “enfeksiyöz” kabul edilmeli ve bu örneklerle çalışılırken standart güvenlik
önlemleri alınmalı, uygun kişisel koruyucu ekipman giyilmelidir.
Laboratuvar güvenliği: Coccidioides türleri “Risk Grubu 3” mikroorganizmalardır; yüksek
aerosol bulaş potansiyeli nedeniyle laboratuvar kaynaklı enfeksiyonlara neden olabilirler.
Koksidioidomikoz şüpheli klinik örnekler ve hayvan dokuları en az “Biyogüvenlik Düzeyi2” (BGD-2) laboratuvar şartlarında ve mutlaka Sınıf-IIA Biyogüvenlik Kabini içinde işleme
alınmalı ve çalışılmalıdır. Bu mantarın sporlanan küf fazı kültürlerinin kullanılmasını
gerektiren tüm yöntemler ile, konidyumlarını içerdiği bilinen veya içerme olasılığı yüksek
toprak ya da diğer çevresel örnek incelemeleri ise mutlaka BGD-3 laboratuvarda, Sınıf-IIA
Biyogüvenlik Kabini içinde yapılmalıdır.
Örnekleri hangi
laboratuvara
gönderebilirim?
Koksidioidomikoz şüpheli vaka örneklerini size en yakın Mikoloji Birimi olan Üniversite
Hastanesi veya Eğitim Araştırma Hastanesi Laboratuvarına ya da Türkiye Halk Sağlığı
Kurumu, Mikoloji Laboratuvarına gönderiniz (adres ve iletişim bilgileri için bkz. Ek-5).
Hangi durumlarda
örnek laboratuvara
kabul edilmez?
“Endemik (ithal) mikozlar” modülünde, ilgili kısımda belirtilen örnek ret kriterleri
geçerlidir.
Sayfa 2
[KOKSIDIOIDOMIKOZ]
Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
Hangi laboratuvar
incelemelerini
isteyebilirim?
Sonuçları ne
kadar zamanda
alabilirim?
Sonuçları nasıl yorumlamalıyım?
Boyalı mikroskopik
inceleme
1 gün
Tipik fungal yapının görülmesi tanıyı büyük oranda destekler. Kesin
tanı kültür ile doğrulanmalıdır.
Mantar kültürü
4 hafta*
Mantar kültüründe üreme gözlenmesi - kesin tanı koydurur.
* Sonucun çıkış süresi için laboratuvar ile bağlantı kurunuz!
Daha fazla bilgi için önerilen kaynaklar:
1.
CDC. National Center for Zoonotic, Vector-Borne, and Enteric Diseases: Coccidioidomycosis
http://www.cdc.gov/nczved/divisions/dfbmd/diseases/coccidioidomycosis/ [erişim tarihi: 27.05.2011]
2.
Tıbbi Mikrobiyoloji. Çeviri eds. Başustaoğlu A, Yıldıran ŞT, Tanyüksel M, Yapar M. 6. baskı, Atlas Kitapçılık, Ankara,
2010.
3.
Klinik Mikrobiyoloji (Manual of Clinical Microbiology. Murray PR, Baron EJ, Jorgensen JH, Landry ML, Pfaller MA
eds) 9. Baskı. Çeviri ed. Başustaoğlu A, Atlas Kitapçılık, Ankara, ISBN 978-975-7175-84-1, 2009.
4.
Clinical Mycology. Anaissie EJ, McGinnis MR, Pfaller MA, eds. Churchill Livingstone, 2009.
[KOKSIDIOIDOMIKOZ]
Sayfa 3