UA Örgütler - WordPress.com

Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER
BM AMAÇLARI:
UA Barış ve güvenliği sağlamak
UA Dostça ilişkiler geliştirmek
Ua işbirliği sağlamak
UA sorunların çözüm bulduğu merkez olmak.
BM İLKELER:
Üye devletlerin egemen eşitliği ilkesi
Yükümlülükleri iyiniyetle yerine getirilmesi
UA uyuşmazlıkların barışçıl yolla çözümlesi
Bm amaçlarıyla bağdaşmayan konularda kuvvet kullanımı ve tehdit yasağı
Ua barış ve güvenlik için katılımın arttırılması
BM’ye üye devletlerin ulusal yetkisine karışmama
BM FAALİYETLERİ:
Ua barış ve güvenliğin sağlanması konusunda faaliyetler
Ekon. Ve toplumsal kalkınma adına ua işbirliği konusunda faaliyet
Insan haklarının ua alanda korunmasına ilişkin faal.
Ua hukukun yerleştirilmesi ve geliştirilmesi konusunda faaliyet
Yeni teknolojik gelişmelerden insanlığın en iyi biçimde yararlanılmasının
sağlanılması.
ORGANLAR:
aa) Ana Organlar
1.Genel Kurul
Bütün üye devletlerin katıldığı ve bir oya sahip olduğu en temel organdır.
Genel kurul, güvenlik konseyinin incelemesinde bulunmayan bütün konularda yetkilidir.
Genel kurul kararlarının gücü bir kaç istisna dışında üye devletlere yönelik tavsiye niteliğindedir,bağlayıcı
değildir.
Genel Kurulun,Güvenlik konseyi dışındaki kararların önemli bir bölümü diğer organların uymasını zorunlu
kılar niteliktedir.
Genel kurul ve güvenlik konseyi yetki durumunda hiyerarşik bir bağımlılık durumunda bulunmadığını
bildirmektir.
Güvenlik konseyi veto durumuna getirilmiş ise genel kurul veto yüzünden çalışmayan güvenlik konseyinin
yerine karar ve önlemler alabilir.
2.Güvenlik Konseyi : üyeler iki gruba ayrılır aa)sürekli üyeler bb)geçici üyeler
abd,rusya,ingiltere,fransa ve çin
Sürekli üyeler 5 tanedir:
Güvenlik Konseyinin görev ve yetkileri: Ana görevi UA barış ve güvenliğin sağlanmasıdır. Bu görev
çerçevesindeki yetkileri:
BM VII. Bölümünde düzenlenen ua barış ve güvenliğin tehdit edilmesi,bozulması ve saldırı
durumunda alacağı bağlayıcı karar yetkisidir.
#1
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
Andlaşmanın VI.Bölümünde düzenlenen uyuşmazlıkların barışçıl çözüm yolunda vereceği tavsiye
kararı yetkisidir.
Genel sekreter ve UAD Yargıçlarının seçimi gibi konularda yetkilidir.
Kararlar ilke olarak 9/15 çoğunluğuyla alınmaktadır. Usüle ilişkin kararlarda(önemsizler) herhangi 9
üyenin olumlu oyu yeterlidir. Usul dışındaki esasas ilişkin kararlarda 9 oyun 5i daimi üyelerden olumlu veya
çekimser kalması gerekir. Sürekli üyelerden herhangi biri usul dışındaki konularda bir karara karşı çıkması bu
kararın alınmasına engel olup bu hak veto hakk olarak adlandırılmaktadır.
Güvenlik konseyinin daimi veya geçici üyelerinin oy kullanmasının kararının geçerliliğini
etkilemeyeceği iki durum vardır : 1) VI. Bölüm çerçevesindeki uyuşmazlığın taraflardan biri üye devletse , 2)
bir uyuşmazlığın çözümünde bölgesel örgütlerin çözmesi özendiren kararlarda üye devlet taraflardan biriyse.
3.Ekonomik ve Sosyal Konsey
4.Vesayet Konseyi
5.UAD: BM başlıca yargı organıdır,15 bağımsız yargıçtan oluşur.
6.Sekreterlik: Genel sekreter ile örgütün memurlarından oluşmaktadır. Genel sekreter, güvenlik
konseyinin tavsiyesi üzerine genel kurul tarafından atanmaktadır.
Görevleri: Örgütün organlarının vereceği görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.Ayrıca UA Barış ve
Güvenliğin tehlikeye düştüğü zaman kendiliğinden bu konuya Güvenlik Konseyinin dikkatini çekme
yetkisine sahiptir.
bb) Yardımcı Organlar
-Alt Organlar
-Teknik Yardımcı Organ
-Özel yardımcı organ
UA ÖRGÜTLER VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTLENMELERİ ÇERÇEVESİNDE ÇÖZÜM YOLLARI VE
BM ÖRNEĞİ
Devletlerarası uyuşmazlıklar siyasal nitelikli kimi UA örgütler çerçevesinde bir takım yeni çözüm yolları
aracılığıyla çözülür.
BM Andl. VI.Bölümünde gerçekleştirdiği düzenleme ile BM’nin de uyuşmazlıkların çözümünde doğrudan bir
takım yetkileri vardır.Bu konuda görev yapabilecek organlar:G.Kurul ve G.Konseyidir.
Güvenlik Konseyinin Görev ve Yetkileri:BM andlaşmasına göre UA uyuşmazlıkların ve durumların
çözülmesinde asıl yetkili organ güvenlik konseyidir. G.Konseyinin uyuşmazlık veya durumun çözümünde
harekete geçebilmesi için bir takım koşullar gerekiyor.Bu koşullar:
-Mevcut uyuşmazlığın ve durumların uzamasının barış ve güvenliğin korunmasını tehdit eder nitelikte
olması,
-İlgili sorun özü itibariyle bir devletin ulusal yetkisi içinde bulunan bir sorun olmamasıdır.
#2
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
Güvenlik Konseyin Uyuşmazlıklara ilişkin yetkileri ve izlenen usuller: Herhangi bir uyuşmazlığın
güvenlik konseyinin önüne getirilmesi ya uyuşmazlığın taraflarınca yada tarafların dışında hareket eden
üçüncü devletlerce ve BM organlarınca gerçekleştirilebilmektedir.
AA)Uyuşmazlığın taraflarca G.Konseyine getirilmesi: Uyuşmazlıklar bu uyuşmazlığın tarafı devletlerce
çözüme bağlanmazsa bu devletlerce Güvenlik konseyine getirileceğini öngörmektedir.İlgili uyuşmazlıkların
G.Konseyine sunulması için tarafların birlikte hareket etme zorunluluğu yoktur. Tarafların yalnızca biri
tarafından başvuru yapılabilir ancak öteki taraf uyuşmazlığın tek taraflı başvurulması için aranan şartlar
yerine getirilmediği takdirde bu başvuruya itiraz edebilir. G.Konseyi taraflara iki değişik içerikli tavsiyede
bulunabilir:
1-uyuşmazlığa uygun düşen çözüm usül ya da yöntemlerine tarafların başvurması,
2-g.konseyinin doğrudan bir çözüm önermesi.
BB)Uyuşmazlığın taraflar dışında g.konseyine getirilmesi: 1- G.Konseyi kendiliğinden uyuşmazlığa el
atabilir. Bu yolda G.Konseyinin yetkileri soruşturma açmayla sınırlıdır.Soruşturma sonucu UA barış ve
güvenliğin tehlikeye sokulduğu kanısına varılırsa yetkileri çözmeye yönelik genişler.
2-herhangi bir BM üyesi devlet uzaması ua barış ve güvenliği tehlikeye sokacak bir dar anlamda,uyuşmazlığı
ya da durumu G.Konseyine getirebilir.
3-BM üyesi olmayan bir devletin uyuşmazlıkla ilgili olarak G.Konseyinin dikkatini çekebilmesi için ya
uyuşmazlığa taraf olması yada bu ülkenin daha önceden BM barışçıl çözüm yöntemini Kabul etmesi
yeterlidir.
4-genel kurulun,g.konseyinin dikkatini çekmesi 10 ve 11.maddesinden doğan yetkisindedir.
5-genel sekreterin dikkat çekme yetkisi
CC)G.Konseyinin uyuşmazlıklara ilişkin kararlarının niteliği:
BM Andlaşmasının VI.Bölümü çerçevesinde hareket eden g.konseyinin aldığı kararların hukuksal
dayanağı ve niteliği:
-tarafları çözüme davet etme,
-ua barış ve güvenliği tehlikeye sokup sokmadığını soruşturmak,
-Tavsiyede bulunmak.
Tavsiye nitelikli kararlar bağlayıcı değildir,ancak bir devlet G.Konseyinin verdiği tavsiye nitelikli kararına
uyacağını bildirmişse bağlayıcıdır.
Genel Kurulun Görev ve Yetkileri
BM üyesi devlet, güvenlik konseyinin alabileceği gibi genel kurulunda dikkatini çekebilir.BM üyesi
olmayan devletlerde kendilerinin taraf olduğu uyuşmazlıklar bakımından ve bu konudaki BM andlaşma
hükümlerine uymayı Kabul etmeleri koşuluyla g.kurulun dikkatini çekebilir.
Uyuşmazlık 12.madde kapsamına girmeyen (g.konseyinin ele adlığı uyuşmazlığa) konularda genel kurulun
uygun tavsiyelerde bulunma yetkisine sahiptir.
G.Kurul 12.madde dışındaki kural dışılığa girmiyorsa uyuşmazlığa yada duruma kendiliğinden el koyabilir.
Genel kurul kararları bağlayıcı değil tavsiyedir.
#3
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
UA MAHKEMELER VE UA ADALET DİVANI
UA mahkeme deyimi ile devletler arasında yapılan bir andlaşmayla veya bir ua örgüt kararıyla uyuşmazlıkları
hukuka uygun olarak çözmekle görevlendirilen ve kararları bağlayıcı olan bir organ belirtilmektedir.
UA Mahkemeleri Ua hakemlikten ayıran farklar:
-ua hakemlik mahkemeleri ad hoc yada belirli süreler için geçici olarak kurulmasına karşılık , ua
mahkemeler sürekli yargı organıdır.
-ua hakemlik mahkemelerinin üyeleri uyuşmazlığın taraflarınca seçilmesine karşılık ua mahkemlerin
üyeleri önceden belirlenmiş usuller göre örgüt organlarınca seçilir.
-ua hakemlik mahkemelerinin usül kararları uyuşmazlığın taraflarınca belirlenir. Ua mahkemenin usul
kararları önceden belirlenir.
Uluslararası Adalet Divanı
Yapısı: UAD ülkelerde yüksek yargı görevlerinde bulunan yargıçlardan seçilir. Toplam 15 yargıç olur.Divan
Yargıçları, BM Genel kurulunca ve g.konseyince yapılan ayrı ayrı oylamalarla seçilir UAD yargıçları 9 yıl
için seçilirler ve devam etme olanakları yeniden seçilerek bulunur. Tamamı bağımsız yargıçlar olup hiçbir
devlet,örgüt ya da kişiden buyruk alamaz.
Ad Hoc Yargıç= Ulusal yargıç:UAD bir tek uyuşmazlığı çözmeye özgü yargıcı dava taraflarından birinin
divanda yargıcı varsa öteki tarafda yargıç olma niteliklerine sahip herhangi bir kişiyi “ad hoc yargıç” olarak
atayabilir.
Yetkisi:
aa) Devletlerarası davalarda karar verme yetkisi
bb) BM organlarının ve kimi ua örgütlerin başvurusu üzerine danışma görüşü verme yetkisi
aa)Devletlerarası davalarda karar verme yetkisi: UAD’nın temel görevi devletlerce önüne getirilen
uyuşmazlıkları UA Hukuka uygun olarak çözmektir. Divan önünde davalara yalnızca divan statüsüne sahip
olan devletler taraf olabilmektedir. Divan statüsüne taraf olma:
-BM üyesi her devlet taraftır
-BM üyesi olmayan devletlerin divan statüsüne taraf olabilmesi için G.Konseyinin tavsiyesi üzerine
G.Kurula verilen yetkidir.
-Divan Statüsüne taraf olmadan da divan önündeki davalara taraf olma hakkı vardır.
Davalara taraf olma yetkisi sahip bulunan devletler arasında ortaya çıkan belirli bir uyuşmazlığın divan
önüne getirilebilmesi için uyuşmazlık tarafı devletin bu yönde rızasının alınması gerekmektedir. Devletler
divana bu yetkiyi şu şekilde verirler:
i)tahkimname ile
İİ)önceden yapılan ua andlaşmalarlar
Iii)tek taraflı bir bildiriyle
iiii)forum prorogatum yoluyla. Bu yol uyuşmazlığın bir tarafı olan devletin diğer tarafı divanın önüne
çekmek için tek taraflı olarak divana başvurmasıdır. Divanın yetkisinin tanımamış olan diğer taraf bu davaya
taraf olarak katılmak suretiyle divanı dolaylı bir biçimde yetkili kılmasıdır.
bb)danışma görüşü verme yetkisi: UAD önünde devletlerden başka birimlerin dava tarafı olmaması
nedeniyle BM örgütüne ve kimi uluslararası örgütlere tavsiye nitelikli danışma görüşü isteme yetkisi
#4
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
tanınmıştır.Bu yetki doğrudan g.kurul ve g.konseyine tanınmış olmakla birlikte genel kurulca bm örgütünün
öteki organları ile kimi ua örgütlerede bu yetkinin tanınabilir.
Danışma görüşü her türlü hukuksal soruna ilişkin olarak istenebilir.
UAD’ınca uygulanacak kurallar
Ua hukuka uygun çözmekle görevlendirildikleri için uygulanacak ua hukukun kaynakları en başta
andlaşmalar yapılageliş kuralları ve genel ilkeleri asıl kaynak olarak saymaktadır. Tarafların rızaları alınır
ise,hakkaniyet ve nisfet ilkelerine göre karar verilir.
ULUSLARARASI SİLAHLI ÇATIŞMALAR
I.KUVVETE BAŞVURMA YASAĞI
A.GELENEKSEL ESASLAR
A.1.Savaş
Savaş,her egemen devletin bir doğal hakkı sayılmaktaydı. 1907 La Haye Sözleşmesiyle bir takım
normlar getirilmiştir.Özellikle savaşın başlamasını bir bildirime tabi tutmuştur. Savaş ilanı sonucu,ilgili
devletler arasında ilişkiler tümüyle farklı bir hukuki duruma dönüşmektedir. Örneğin, diplomatik ilişkilerin
kesilmesi ve ikili andlaşmaların son bulması.
Yukarıda bahsettiğim getirilin bir takım normlara ilk örnek : borçlu bir devleti borcunu ödemeye
zorlamak üzere kuvvete başvurmak,bu devlet tahkime gitmeyi reddetmediği taktirde,yasaklanmıştır.
A.2.Tarafsızlık
Sürekli tarafsızlık,savaşa grime hakkından vazgeçme anlamını taşır(devletin egemenlik yetkilerinden
birinin kaybı). Tarafsız devlet sadece meşru müdaafa hakkını muhafaza eder.
La Haye Sözleşmesi uyarınca tarafsız devlet çatışmalara katılmamayı ve yardım etmemeyi taahüt
eder;bu yükümlülük belli konularda ticari ilişkileride etkiler. Buna karşılık tarafsız devlet bazı güvencelerden
yararlanır: bu devletin ülkesine girilemez,sularında savaş eylemlerinde bulunulamaz,tarafsız devlet BM
eylemine de katılamayacaktır. Bu tarafsızlık geçici olabilir.
B.KUVVETE BAŞVURMANIN SINIRLANDIRILMASI
B.1. Kuvvete Başvurma Yasağı
BM Andlaşması m.2’ye göre, uluslararası ilişkilerde gerek bir develetin ülke bütünlüğü veya siyasi
bağımsızlığına karşı,gerek BM Andlaşması amaçlarına aykırı,her türlü kuvvet kullanımını ve tehdidini
yasaklamaktadır.
B.2. Kuvvete Başvurma Yasağının Uygulama Alanı
BM Andlaşması ua ilişkilerde kuvvet kullanmayı yasaklamaktadır;buna karşılık devletin egemenlik
altında,yani kendi ülkesinde ve kendi uyruklarına yönelik zor kullanma yetkilerini ortadan kaldırmamıştır.
Yani,iç kargaşa,kriz,ayaklanma ve teröre karşı zor kullanma yetkilerini devletler korumaktadır.
BM uygulaması ve özellikle genel kurul kararlarıyla ortaya çıkan sömürge yönetimi altında bulunan
halkların bağımsızlaşma mücadelesi uluslararası çatışmalar çerçevesinde değerlendirilmektedir.Bu yüzden
Cenevre Sözlş. I.Protokolü md.1’de,sömürge durumundan bağımsızlığa kavuşma mücadelesi,ua uyuşmazlık
ve çatışma kategorisine dahil edilmiştir.
#5
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
Buna karşılık ayrılıkçı hareketlere karşı yapılan silahlı mücadele hukuka uygun olup,herhangi bir
yasaklamaya tabi değildir.Bazı sınırlamalar vardır bunlar: insan haklarına saygı,oranlılığa uyulması,genel
hukuk ilkeleri gözetilir.
B.3. Kuvvete Başvurma Yasağının İstisnaları
aa)Meşru Müdafaa: Meşru müdafaa hakkı bir örf ve adet kuralı olup BM And. Teyit edilmiştir.
Böylece,ülkesini saldırıya karşı korumak ve kurtarmak üzere kuvvet kullanılması doğal bir haktır. Meşru
müdafaanın koşulları : - Bir silahlı saldırı olmalı veya kesin tehlike hali olmalıdır , -Müdafaa,saldırıya
nazaran orantılı olmalıdır , - Önceki duruma yeniden kavuşma amacıyla sınırlı kalınmalıdır.
* Terör: Teröre destek,uluslararası hukuka aykırıdır. Destek olan ülkelere uygulanacak önlem, eğer
ağır;ciddi terör hareketlerine bir destek mevcutsa,meşru müdafaa çerçevesinde bu devlete karşı kuvvet
kullanılabilecektir.Ancak,orantılı olma ilkesi gözetilecektir.
bb)Meşru Müdahale: UA hukuka uymayı sağlamak amacıyla hiçbir zaman saldırıda
bulunulamaz.Bazı koşullarda müdahalenin meşruluğu vardır,bu durumlar:
-Devlet yönetimindeki hükümetin isteği üzerine yapılan müdahaleler,
-“insani müdahale” ve “halkı koruma sorumluluğu” uyarınca girişilen müdahaleler,
-Kollektif savunma sistemleri çerçevesinde ve BM organlarınca alınan kararlara dayanarak girişilen
müdahaleler meşrudur.
II.SİLAHLI ÇATIŞMA KURALLARI
1. SİLAHLI ÇATIŞMA KURALLARININ KAYNAKLARI
A.GENEL OLARAK
Silahlı çatışmalara ilişkin uluslararası hukukun genel ilkeleri de mevcuttur.Başlıca ilkeler,
-Gereksiz acı vermeme
-İnsanlığa aykırı muamele yapmama (Cenevre 1,2,3,4. Sivillere,yaralılara,hastalara,kazazedelere karşı
işkence,insanlığa aykırı ve kötü muamele yapılmaması öngörmektedir.
-Silahlı çatışmalar hukukunu düzenleyen hükümler yetersiz kaldığında,”yerleşmiş örfler,insanlık
ilkeleri ve kamu vicdanı doğrultusunda oluşturulan” uluslararası hukuk ilkelerinin uygulanması öngörür. ( La
Haye Sözleşmesi başlangıcı; Cenevre Protokolü)
Silahlı çatışmalara dair rehber temel ilkeler şunlardır:
-Çatışma dışı kalan ve doğrudan katılamayanların korunması;
-Teslim olan veya çatışamaz duruma gelen düşmanların öldürülmemesi;
-Yaralı ve hastaların toplanarak tedavi edilmesi;sağlık örgütlerine saygı gösterilmesi;
-Yakalanan savaşçıların ve düşman ülke sivillerinin yaşamına,onuru ve kişisel haklarına saygı
gösterilmesi;misilleme uygulanmaması;
-Adli güvenceden herkesin yararlanması,işkence ve kötü muamele yapmama;
-Gereksız kayıp ve acılara neden olacak savaş yöntem ve araçlarının kullanılmaması ;
-Sivil halkın savaşçılardan ayrılması ve saldırıların yalnızca askeri hedeflere yönelmesi.
B.KODİFİKASYON
B.1. İkinci Dünya savaşına kadar önemli aşamalar
a) La Haye Sözleşmelerinden önce: Deklarasyonlardır. Deniz savaşları,yararılar,hastalar,sağlık
personelleri,muharip ve sivil ayrımı ve bazı silahların yasaklanması konusunda düzenlemeler yapılmıştır.
#6
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
b) La Haye Konferansları : Karada savaşlara ilişkin örf ve adetler kodifiye edilmiştir.EK’inde deniz
savaşları ele alınmaktadır ayrıca bazı silahların kullanımı yasaklanmıştır.
Sadece savaşa katılanların taraf olduğu taktirde uygulanacak olması etkisini zayıflatmıştır.
Ayrıca, savaş alanında yaralı ve hastalar ile savaş tutsaklarının durumunun iyileştirilmesine ilişkin
Cenevre sözleşmeleri mevcuttur.
B.2. İkinci Dünya Savaşından Sonra
a)İnsancıl hukuk kurallarının takviye edilmesi
aa)Cenevre Konferansı: Türkiye’ninde katıldığı bu konferansta 4 sözleşme Kabul edilmiştir.İlk üç sözleşme
mevcut yararlılar,hastalar ve savaş esirleri hakkındaki metinleri gözden geçirmektedir; 4.Sözleşme ise sivil
halkın korunmasına ilişkindir.
bb)Ek Protokol : UA silahlı çatışmalarının kurbanlarının korunması ve ua olmayan silahlı çatışmaların
kurbanlarının korunmasına ilişkindir.
b)Bazı silahların kullanılmasının sınırlanması ve düzenlenmesi.
2.SİLAHLI ÇATIŞMA KURLLARININ UYGULAMA ALANI
A.SİLAHLI ÇATIŞMA KAVRAMI VE TÜRLERİ
A.1.Genel Olarak
a)Çatışmaların çapı: Savaş ilanı gibi formalite aranmaksızın çatışan devletler arasında Cenevre
Sözleşmeleri hükümleri uygulanmalıdır.
Silahlı Çatışma: devletler arasında silahlı kuvvetlerin silahlı çatışmaya giriştikleri herhangi bir uyuşmazlık
olarak tanımlanmıştır Cenevre Sözleşmesinde. Ancak,bazı çatışmalar devletler tarafından farklı şekilde
nitelendirilmektedir:
-Münferit bir olay,sınırda karşılıklı ateş açılması gibi haller Cenevre Sözleşmesini devreye
sokmaz.Genellikle çatışmaların belli bir çapta olması aranır.Bu münferit olaylar devlet denetimi dışında
cereyan ettiğinde “silahlı çatışma” sayılmazlar.
-Sömürge yönetimi ile kurtuluş hareketleri arasında savaş hukuku kurallarının uygulanması Cenevre
Sözleşmesi I.Protokolünde benimsenmiştir. Cenevre Sözleşmeleri ve Protokolleri,sömürge
yönetimine,yabancı işgale ve ırkçı rejimlere karşı “self determinasyon” hakkına dayanarak halkların
verdikleri mücadelede uygulama alanı bulmaktadır.
“Savaş,yalnızca devletler arasındaki geniş çaplı silahlı çatışmaları ifade ederken;
silahlı çatışma, iki veya daha çok devletin taraf olduğu veya belirli koşullarla silahlı grupların da
taraf olduğu,karşıt savlarını kuvvet kulalnarak birbirine Kabul ettirmeye çalışmalarıdır.”
b)İç karışıklıklar: İç karışıklıklar ve gerginlikler,ayaklanma,yerel şiddet eylemleri ,silahlı çatışma
sayılmaz ve bunlara Cenevre Sözleşmeleri uygulanmaz. Çatışmanın çapı ve derecesine göre, uygulanacak
kurallar değişmektedir:
- En alt düzeyde,iç karışıklıklar,terör eylemleri silahlı çatışmalara ilişkin kurallara tabi değildir.Genel insan
hakları hükümleri uygulanmalıdır.
-“Silahlı çatışma” sayılacak düzeyde çatışmalarda,taraflardan biri devlet değilse,gerek devlet gerek asi
güçler Ortak 3.madde ile bağlıdırlar.
#7
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
-Asi güçler II.Protokoldeki tanıma uyacak şekilde ülkenin bir bölümünü denetim altına
almışlarsa,II.Protokol ve Ortak 3.Madde her iki tarafa da uygulanır.
-Bir başka devletin çatışmaya karışması halinde,çatışma uluslararası nitelik kazanır ve böylece devletlerin
taraf oldukları tüm Cenevre Sözleşmeleri ve I.Protokol Hükümleri uygulanır.
A.2. Çatışmanın Tarafları
a)BM askeri operasyonları
BM askeri operasyonlarının savaş hukuku kapsamında olup olmaması bazı ayrımlara tabidir. BM güvenlik
konseyinin izin verdiği kuvvet kullanmalarda savaş hukuku kuralları uygulanacağı Kabul edilir. BM, Barış
Gücü kuvvetlerine savaş hukuku temel kurallarına uyma talimatı vermiştir.
b)Sömürge yönetimi ve kurtuluş hareketleri arasındaki çatışmalar
Savaş hukuku ve Cenevre kurallarının sömürgelerin bağımsızlığa kavuşma mücadelelerinde uygulanması,
I.Protokolde benimsenmektedir. Cenevre Sözl. Her iki tarafada uygulanır.
B.ULUSLARARASI VE ULUSLARARASI OLMAYAN SİLAHLI ÇATIŞMALAR
B.1. Uluslararası Silahlı Çatışmalar
Uluslararası silahlı çatışma,devletler arasındaki silahlı çatışmalara denir. Buna ek olarak, sömürge
durumundan bağımsızlığa kavuşma mücadelesi veren,yabancı kuvvet işgaline karşı ve ırkçı rejime karşı
mücadele eden silahlı gurupların taraf oldukları silahlı çatışmalar da I.Protokol kapsamında uluslararası silahlı
çatışmalar kapsamına alınmıştır.
Bu çatışmalara genel olarak La Haye ve Cenevre Sözleşmelerinin tümü uygulanır.
B.2. Uluslararası Olmayan Silahlı Çatışmalar
Cenevre Sözleşmesi II.Protokol’e göre, bir yanda devletlerin silahlı kuvvetleri ile diğer yanda sürekli
ve eşgüdümlü askeri operasyon yönetebilecek ve bu Protokolü uygulayabilecek biçimde ülkenin bir bölümünü
denetim altında tutan,sorumlu bir komuta altındaki silahlı gruplar arasındaki silahlı çatışmalara, “uluslararası
olmayan silahlı çatışma” denilmektedir. Buna karşılık, bu protokol “ayaklanmalar,izole ve düzensiz şiddet
eylemleri ve benzer nitelikli diğer eylemler gibi iç huzursuzluk ve gerginliklerde,silahlı çatışma
olmadıklarından geçerli olmayacaktır.
Bu tür çatışmalara Cenevre Sözleşmesi II.Protokolü ve Cenevre Sözleşmeleri ortak 3.maddedeki
insancıl hukuk kurallar uygulanabilir.Bu kurallar söyle sıralanabilir: silahlarını terk eden,çatışmalara
katılmayan ve yaralıların insani muamele görmeleri;hayatlarına ve kişiliklerine zarar verilmemesi;rehine
alınmaması,onur kırıcı hareket edilmemesi;yaralı ve hastaların tedavi edilmesi.
3.ÇATIŞMALARIN YÜRÜTÜMÜ
A.Gereksiz Kayıp ve Acılara Yol Açan Araçlara Başvurulmaması
#8
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
Taraflar,savaş yöntem ve araçları bakımından sınırsız tercihe sahip değildir.Bazı somut sınırlama örnekleri:
vücutta yayılan dumdum kurşunları,X ışınlarıyla saptanamayan parça etkili patlayıcılar, kimyasal
silahlar ,biyolojik silahlar,mayınlar bazı durumlarda ve özellikle sivillere yönelik olarak yasaklanmıştır.
Uluslararası olmayan çatışmalarda bu sınırlamalar öngörülmemiştir.
B.Güven Suistimalinin Yasaklanması
Düşmanı aldatmaya yönelik bir takım savaş hilelerine başvurulabilirken;kurallara sadakatsizlik teşkil eden
yollar yasaklanmıştır. Casus savaş esiri sayılmaz,savaşçı statüsünün sağladığı korumadan yararlanmaz.
C.Kimi Hedeflere Saldırılmasının Yasaklanması
-Genel olarak sivillere,olanaklar elverdiği ölçüde saldırılmaması gerekir.Siviller doğrudan silahlı
çatışmalara katılması ve askeri hedeflere yakın yerlerde bulunmaları durumları istisnadır.
-Çatışma dışı kalan savaşçılar,yani teslim olmuş veya kendisini savunma durumunda olmayanlar;sağlık ve
din görevliler;sağlık tesisleri,araçları,hastaneler;güvenli bölge,askersizleştirilmiş bölge,tarafsızlaştırılmış
bölge,saldırı kapsamı dışında tutulmaktadır.
D.Savaş İşgali
Bir yerin düşman ordusunun fiili otoritesi altında bulunması durumu, “savaş işgali”ni ifade eder.İşgal
kuvvetleri geniş yetkilere sahiptir ama yetkilere sınırsız değildir.
Yetkileri: vergi ve katkı alma,müsadere,hizmet talep etme ve mallara el koyma yetkileri bulunur. Kamu
malları işgal güçlerine geçebilirken,özel mülkiyete el konulması sınırlandırılmıştır.
Sınırlamalar: Genel olarak bazı prosedürlere uyulacaktır.El koyma,işgal kuvvetinin ihtiyaçlarını ve genel
düzeni sağlamaya yetecek ölçüyü aşmamalı,işgal devletinin ve bu devletin halkının yararlanmasına yönelik
olmamalıdır. Kişilerin temel hakları ve onurunun zedelenmemesi, rehin alınmaması,yağma ve gereksiz yıkım
yapılmaması esastır.
III.İNSANCIL HUKUK KURALLARI
Silahlı çatışmalara ilişkin kuralların insan hakları hukuku ile kesiştiği yönleri vardır;ancak genel
olarak savaş hukuku kuralları daha spesifik ve somut esaslar içermektedir.Önemle belirtmek gerekir ki ,savaş
hukuku kuralları taraflara aynı şekilde uygulanır. Saldırgan devlet/saldırıya uğrayan taraf ayrımı yapılmaz.
Savaşçı ve savaşçı olmayan arasında önemli bir ayrım vardır: savaşçılar ancak yaralı ve tutsak
olmaları durumunda korunur. Savaşçı olmayanlar ise her zaman himaye görür;fakat savaşa katıldıkları
taktirde tutsak savaşçılar gibi korunmayacaktır.
1.SAVAŞÇI STATÜSÜ
A.Savaşçı Sayılanlar
Savaşçıların silahlı çatışma eylemlerine doğrudan katılma hakkı vardır.Uluslararası silahlı çatışmalarda
savaşçı statüsüne sahip olanlar:
-Çatışan devletlerin silahlı çatışmalarına doğrudan katılan düzenli ordu mensupları,
-Bir takım koşullarla(örgütlü komuta düzeni,ayırt edici işaretlerin taşınması,savaş kurallarına
uyma,silahları açıktan taşıma) devletin ordusunda yer alan veya başka çatışan birimlere bağlı milis
kuvvetleri,gönüllü birlikleri ile örgütlenmiş direniş hareketi mensupları,
#9
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
-Gene bazı koşullarla(silahları açıkça taşımak,savaş kurallarına uyma şartları aranır;buna karşılık
örgütlenmiş komuta birlikleri ve ayırt edici işaret taşıma şartı aranmaz) ister hükümetin çağrısı üzerine,ister
kendiliğinden, bir halkın düşman işgaline karşı kitlesel ayaklanmaya katılan kişiler.
-Savaş esiri sayılabilmek için,çatışmaya tarafların silahlı kuvvetleri mensubu olmak veya milis,gönüllü
ve direniş hareketi mensubu olmak gerekir. Bu sonuncular için,sorumlu bir komuta altında ,uzaktan görünür
ayırt edici işaret atında savaşan,silahları açıkça taşıyanisavaş kural ve gereklerine uygun mücadele eden bir
kimse olmak üzere dört şart aranmaktadır.
B.Gerilla Usulü
1977 Tarihli I.Protokolde ,gerillacının iki ana koşulla “savaşçı” sayılması öngörülmüştür:
-Silahlı çatışmaya ilişkin uluslararası hukuk kurallarına uymayı sağlayacak bir iç disiplinin varlığı,
-İlke olarak sivil halktan ayrılması.Ancak bunun için saldırı öncesi ve askeri harekat sırasında silahları
açıkça taşımaları,gerekli ve yeterlidir.
C.Paralı Askerler
Kişisel kazanç amacıyla,uyruğundan olmadığı veya ülkesinde oturmadığı,çatışan taraflardan birinin silahlı
kuvvetlerine katılarak silahlı çatışmalarda yer alanlara “paralı asker” denilir. Savaşçı ve savaş esiri
statüsünden yararlanamazlar.
2.SAVAŞ ESİRLERİNİN,YARALILARIN VE SİVİLLERİN KORUNMASI
A.SAVAŞ ESİRLERİ
Cenevre Sözleşmesi,III.Cenevre Sözleşmesi ve I.Protokol uyarınca savaş esirleri insani biçimde işlem
görmelidir.Tutsak edilme halinde,düşman devlete bildirilmelidir.Tutsaklara karşı misilleme ve toplu cezalar
yasaklanmıştır.Yaralı ve hastalar tedavi edilmelidir.
Savaş esiri,elinde tutan devletin sorumluluğu altındadır.Sorguya çekilebilir,ancak kendilerinden zorla yanıt
alınamaz.Sadece isim,rütbe ,doğum tarihi ve kimlik numarasını bildirmekle yükümlülüğündedir. Suçlu ya da
rehin değildirler;yakalanıp tutsak alınmalarındaki tek neden düşman kuvvetlerine katılmalarını
önlemektir.Çatışmalar durduğu andan itibaren savaş esirleri beklemeden serbest bırakılır.Siyasi amaçla rehin
tutulamaz.
II.Protokol uluslararası olmayan silahlı çatışmalarda yakalananlara savaş esiri statütüsü
tanımamaktadır. Ortak 3.madde uyarınca bunlara asgari insani muamele esasları uygulanacaktır.
B.SİVİL HALKIN KORUNMAS
Sivillerin keyfi işlemlere uğramamaları amacına yönelik çeşitli hükümler mevcuttur.Askeri gerekler dışında
göçe tabi tutulamazlar.Her halde insanca muamele esastır. Sivil halkın varlığını sürdürebilmesi için gerekli
gıda maddeleri,tarımsal ürünler,hayvanlar,içme ve sulama sularına karşı eylemde bulunulamaz.
C.ÇEVRENİN KORUNMASI
Çevreye zarar verilmesi suretiyle düşmana karşı savaşım vermek yasaktır. I.Protokol gereğince doğal çevreye
ciddi ve sürekli zarar verecek yöntem ve araçların kullanılmaması esasını içermektedir.Tüm zarardan sorumlu
olunur.
#10
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
IV.SİLAHLI ÇATIŞMALAR ÇERÇEVESİNDE UA SORUMLULUK
1.DEVLETİN UA SORUMLULUĞU
UA savaş hukuku kurallarına aykırı hareket edilmesi halinde devletin ua sorumluluğu doğar. Zararı
tazmin etmekle yükümlü kılınır.
2.KİŞİLERİN CEZAİ SORUMLULUĞU
A.Çeşitli Suçlar
I.Ek Protokolde beliritilen ağır ihlaller savaş suçlarını oluşturup,failler bu sıfatla cezalandırılır. Suçlar4
kategoriye ayrılmaktadır. Soykırım,barışa karşı suçlar,savaş suçları,insanlığa karşı suçlar.
A.1.Savaş suçları:Savaş suçları,savaş kuralları ve geleneklerinin çiğnenmesini ifade eder.Bu suçlar ua silahlı
çatışmalar bakımından geçerlidirler.Bununla birlikte UA Ceza Divanı status belli ihlaller bakımından bu
suçların alanine ua olmayan silahlı çatışmalara da teşmil etmiştir.Bu suçlar zamanaşımına uğramaz.
A.2.İnsanlığa Karşı Suç: Belli bir sivil halka karşı bilinçle gerçekleşen sistematik veya kitlesel katliam ve
saldırı,işkence vs… hareketlerini kapsar. Kasten adam öldürme,kasten yaralama,işkence,eziyet veya
köleleştirme,kişi hürriyetlerinden yoksun bırakma,bilimsel deneylere tabi kılma, cinsel saldırıda
bulunma,zorla hamile bırakma,zorla fuhuşa sevketme.
A.3. Soykırım: Bir milli,etnik,ırksal veya dini grubu bu sıfatları nedeniyle tüm olarak veya kısmen yok etmek
amacıyla öldürmek,bedeni ve zihinsel olarak ciddi zarar vermek,böyle bir amaçla tasarlanmış yaşam
koşullarına bilerek sokmak,grup içinde doğumları önlemeyi amaçlayan önlemler almak ,çocukları zorla bir
başka gruba aktarmak fiilerinden her biri soykırım sayılır. Siyasi ve askeri nedenlerle gerçekleşen
ölümler,toprak çatışmalarına dayalı katliamlar,çok sayıda ölümlere yol açsalarda bu kapsama girmezler.
BMÖ’ne başvurularak önlem alınması istenebilir,siyasi suç değildir suçlunun iadesi sağlanır.
A.4. Barışa karşı suç veya saldırı suçu: Bir saldırı savaşının veya ua andlaşmalara,garantilere aykırı bir
savaşın planlanması,hazırlanması,başlatılması eylemlerinden her biri için ortak bir plana katılma,saldırı
suçunu teşkil eder.
Savaş ilan edilmiş olsun olmasın ,aşağıdaki fiillerin herhangi biri saldırı teşkil eder:
-bir devletin silahları kuvvetlerinin diğer bir devleti istila etmesi,hücüm etmesi,
-bir devletin liman ve kıyılarının abluka altına alınması
-bir devletin silahlı kuvvetlerinin ua andaşmalara aykırı olarak kullanılması
-ülkesini başka bir devletin egemenliğine veren devletin,başka bir devlete karşı saldırı amacıyla
kullanılmasına izin verilmesi,
-bir devlet tarafından veya bir devlet adına diğer bir devlete karşı yukarıda listesi verilen fiilere varan
veya o ölçekte olan silahlı kuvvet fiillerini icra eden silahlı çetelerin,grupların,gayri nizami askerlerin veya
paralı askerlerin gönderilmesi veya bu gibi fiilere önemli ölçüde karışılması.
Hiç bir sebep,saldırıya haklılık gerekçesi sağlamaz. Saldırı savaşı,milletlerarası bir suçtur,sorumluluğuda
milletlerarasıdır sorumluluktur. Saldırıdan kaynaklanan hiçbir ülkesel kazanım ve özel avantajlar hukuki
olarak tanınamaz ve tanınmayacaktır.
#11
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
B.ÇEŞİTLİ MAHKEMELER
Mahkemeler gerçek kişileri yargılar.Yargılama yetkisi,devlet bakanı dahil resmi görevlileri de kapsamaktadır.
İncelenecek suçlar ise yukarıda saydığım 4 çeşitsuçtur.
B.1. Uluslararası Ceza Divanı
UA Ceza Divanı,daha önce kurulan benzer mahkemelerden farklı olarak ,tüm dünyada işlenecek
suçları görebilir;devamlı bir yargı organı olup,merkezi La Haye’dir.
Yetkisi, devletlerin divanın yargı yetkisini Kabul etmelerinden gelmektedir.Statüye taraf olmayan bir devletin
uyruğu,statüye taraf olan bir devletin ülkesinde suç işlemişse,divan yetkili sayılır.
Konu bakımından,görülecek suçlar,soykırım,insanlığa karşı suç,savaş suçları ve saldırı suçlarıdır.
Zaman bakımından,yetki,zaman itibariyle ileriye dönük olup,divan 1 temmuz 2002’den itibaren suçları görür.
Kişiler bakımından,ancak gerçek kişiler divan tarafından yargılanabilir.
Ulusal Mahkemeler ile yetki paylaşımı : Tamamlayıcılık esası,esas sorumluluk ve yetki devletlere
aittir.Ulusal mahkemeler tarafından görülen bir davayı uluslararası mahkeme ele alamaz.Ancak bu devletin
kovuşturmayı sürdürme istek ve yeteneği olmadığı halllerde UA Divan yetkili Kabul edilir.
Non bis in idem kuralı uyarınca bir kişi aynı suç nedeniyle iki kez yargılanamaz.
Yargılama Usulü: Kovuşturmanın başlatılması,taraf devletler veya güvenlik konseyi savcıya
başvurabilir.güvenlik konseyi,VII.Bölüm uyarınca taraf olmayan bir devletin ülkesinde veya bu devletin
uyruğu tarafından işlenen fiilide savcı önüne getirebilir.
Yargılamanın Yürütümü: Önaşama,ilk derece ve istinaf.
ULUSLARARASI UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ
1.UA Uyuşmazlık Türleri
A.Hukuki/Siyasi Uyuşmazlık Ayrımı
Hukuki uyuşmazlık,iki devlet arasında bir hukuk kuralının uygulanması veya yorumlanmasından doğan
uyuşmazlık.
Siyasi uyuşmazlık,hukuk kuralı tarafından düzenlenmeyen veya düzenlenmiş olup Kabul edilmediği,
değiştirilmek istendiği durumlarda çıkan uyuşmazlıktır.
Her iki uyuşmazlıkta başvurulacak çözüm yolları açısından bir belirleyicilik taşımaz.Her uyuşmazlığın
çözümü için yetkili mercii,taraflar,aralarında analaşarak belirlenmektedir.
2.Uyuşmazlığın Çözümü Bakımından İlkeler
A. Kuvvet Kullanma Yasağı
Mutlak değer taşıyan bir emredici kural “ua uyuşmazlıklarda kuvvet kullanmama” ilkesidir.İlkenin doğal
uzantısıda barışçıl çözüm yollarıdır.
#12
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
B.Barışçı çözüm yolları arasında dilediğini seçme özgürlüğü
Siyasal Yollar,diplomasi görüşmeleri,soruşturma,arabulucuk,uzlaştırma;hukuki yollar da hakemli ve ua yargı
olarak zikredilmektedir.Bunların dışında da taraflar istedikleri diğer tüm barışçıl yollara başvurabilirler.
I.BARIŞÇI ÇÖZÜM YOLLARI
1.DİPLOMATİK ÇÖZÜM YOLLAR
Doğrudan devletler arasında veya uluslararası örgütler çerçevesinde gerçekleşir.
A.Devletlerarası Yöntemler
A.1. Dİplomasi Görüşmeleri : UA örf ve adet diplomasi görüşmelerinde bulunma yükümlülüğü
getirmektedir.Görüşmeler siyaset erbabı arasında yapılmaktan başka,daha çok uzmanlaşmış kamu görevlileri
ile ilgili hükümet nezdindeki büyükelçi ve diğer diplomatlar tarafından yürütülür. Tüm yöntemler arasında
devletlerin en çok tercih ettiği siyasi yoldur.
A.2. Üçüncü Kişilerin Karışması: Üçüncü kişilerin muhtelif katkı biçimleri vardır.En sınırlı olan türden en
müdahaleci olan yola doğru,basilica yöntemler,dostça girişim,arabuluculuk,soruşturma ve uzlaştırmadır.
aa) Dostça Girişim: Üçüncü kişi tarafından birbiriye temas etmeye teşvik eder,görüşmelerin yapılması için
uygun ortam sağlar.Görüşmelere katılmaz ve tarafların görüşmeye başladıkları an görevi sona erer.
bb)Arabuluculuk: istek üzerine kendi teklifiyle bir üçüncü devletin ,şahsiyetin veya ua örgütün görüşlerini
yakınlaştırmaya çalışmasıdır.Arabulucu görüşmeleri sonuna kadar izleyip yönlendirebilir. Bağlayıcı
değildirler.
cc)UA Soruşturma: Ua soruşturma,uyuşmazlık konusu olayların objektif biçimde saptanması amacıyla
görevlendirilen bir komisyon faaliyetleri olarak tanımlanabilir.Soruşturma neticesinde yazılan raporun
bağlayıcılığı yoktur ve devlet ve örgütler istedikleri sonucu çıkarabilirler.
dd)Uzlaştırma: Uyuşmazlık bir organ tarafından incelenip çözüme yönelik önerilerde bulunulması olarak
tanımlanan uzlaşma,tarafların bu yola gitme hususunda anlaşmlarına bağlıdır.Uzlaştırma sonucu ortaya çıkan
önerile bağlayıcı değildir.Arabuculuktan farkı,burada yöntem o kadar esnek değildir,komisyon ileri giderek
bir formül hazırlar ve soruşturma yürütür.
B. UA Örgütler Çerçevesindeki Çözüm Yolları
B.1. BM Örgütünün Barışçı Çözüm Faaliyeti: BMÖ’nün uluslararası uyuşmazlıkların çözümünde basilica
yetkili organları Genel Kurul ve Güvenlik Konseyidir.
B.2. Bölgesel Örgütlerin Barışçı Çözüm Faaliyeti: Yerel nitelikte uyuşmazlıkları G.Konseyine sunmadan
önce,taraf oldukları ve kuruldukları bölge anlaşmaları veya kuruluşları aracılığıyla,barış yoluyla çözmek
hususunda tüm çabaları göstermelidir.
2.HUKUKİ ÇÖZÜM YOLLARI
A.Genel Olarak
A.1. Hukuki yolların ortak özellikleri
#13
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
Hukuki çözüm yolları yargı ve hakemliktir.Bu yollar siyasi yollara nazaran farklıdır.Hukuki bir inceleme
yapılır;yani olay ile hukuk normu karşılaştırılır ve hukuk normu uygulanır.Merci bağımsızdır ve kararlar
bağlayıcıdır.
İç hukuktaki yargı yoluna nazaran başlıca özellik ise ua yargıya tabi olmanın ve başvurunun ihtiyari
karakteridir.UA hakemlik gibi yargı yolu da her iki tarafın rızasına bağlıdır.Oysa iç hukukta tarafalardan biri
tek yanlı bir başvuruyla mahkemeye gidebilmekte ve karşı taraf zorunlu olarak bu yargıya tabi olmaktadır.
A.2. Yargı ve Hakemlik
Yargı ile hakemlik arasındaki ayrım: iç hukukta kurumsallaşmış yargısal çözüm yolu temel kuraldır ve tercih
edilendir.Oysa UA hukukta her iki çözümde eşit düzeydedir.
B.Hakemlik
Hakemlik,devletler arasında ua hukuka tabi olarak faaliyet gösteren hakemliktir. İster siyasi olsun ister hukuki
olsun,her türlü uyuşmazlık için hakemliğe gidilebilir.Hakeme başvurmak tarafların iradelerine
bağlıdır.Tahkimde rıza yeterince açık ve net olmalıdır. Bu irade iki şekilde açığa çıkabilir.
aa-Tahkimname
bb-Tahkim şartı ve tahlim sözleşmesi
Hakemlik organlarının yetkileri tarafların iradesinden kaynaklanır ve hakemlik sözleşmesinde
belirtilir.Kararkesin ve bağlayıcıdır.
C.Uluslararası Yargı
Genel olarak sürekli adli organlar uluslarası örgütler tarafından kurulmuştur.Çeşitli UA Yargı organları
mevcuttur. Bu organlar,belirli devletlerin,belirli konularda başvurabilecekleri mahkemlerdir. Oysa UA Adalet
Divanı, prensip olarak tüm ua hukuki uyuşmazlıklara görebilen evrensel düzeyde yetkili tek mahkemedir.
MEKANLARIN ULUSLARARASI REJİMİ
ULUSAL SINIRLAR İÇİNDEKİ DENİZ ALANLARI
1.İÇ SULAR
İç sular,kıyı devletinin kara ülkesine en yakın suları teşkil eder.
Tanımı ve Sınırları: Esas hatların kara tarafında kalan deniz alanları olarak kısaca tanımlanabilen iç
sular,kıyı devleti devletinin tam egemenliği altındadır. İç suların dış sınırı, karasularının genişliğinin
ölçüldüğü esas hatlardır. İç sular sayılan yerler: Liman ve demir yerleri , Körfezler,Nehir Ağızları’dır.
Hukuki Rejimi: İç suların rejimi önemli ölçüde örf ve adete dayanır.Kıyı devletinin genel ve münhasır
yetkisi esastır.
#14
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
1.Kıyı devletinin egemenliği ilkesi: Kıyı devleti iç sularında uluslararası taahhütlerine aykırı olmayan
her türlü davranışta bulunabilir.Burada onun yasaları ve düzeni uygulanır;hukuk ve ceza alanlarında kıyı
devleti yargı yetkisine sahiptir ve ilke olarak bu yetkisini kullanır.
2.KARASULAR
Tanımı ve İç-Dış Sınırlar: Karasuları,esas hatlardan,yani devletin kıyılarından veya iç sularının bittiği
yerden başlayıp belli bir mesafaye kadar uzanan,kıyı devletine ait deniz kuşağıdır.
İç sınır, Denizin en çok çekildiği hat karasularının başladığı yerdir. Dış sınır, kıyı çizgisine veya esas hatta tam
parallel bir çizgi çizilmesi ve daire kavisleri yöntemiyle belirlenir. Her ada ilke olarak kendi karasularına
sahiptir.
Hukuki Rejimi: Kıyı Devleti Egemenliği İlkesi’ne göre karasuları devlet ülkesine dahildir. Kıyı devleti
çeşitli konularda münhasıran yetkilere sahiptir karasuları üzerinde:iktisadi,asayiş ve güvenlik.
Zararsız geçiş hakkı,karasuları deniz ulaşımında büyük önem taşıdığından dolayı,geleneksel olarak digger
devletlere geçiş hakkı tanımaktadır.
3.TAKIMADA SULARI
Takımada Devleti: tümüyle bir veya daha fazla takımadadan oluşan ve başka adalarıda içine alabilen devlete
denir.
Hukuki Rejim: Takımada devleti,takımada sularında deniz tabanı,toprak altı ve hava sahası da dahil olmak
üzere egemenliğe sahiptir.Bununla birlikte takımada sularının rejimi,iç suların ve karasularının rejiminden
farklıdır ve kıyı devletinin egemenliği diğer devletlerin haklarını koruma amacıyla daha çok
sınırlandırılmıştır.
4.UA BOĞAZLAR
Kavramı: İki kara parçası arasındaki su “boğaz”dır. Boğaz eğer uluslararası andlaşmayla düzenlendiği
taktirde uluslararası boğaz niteliği kazanmaktadır.
Hukuki Rejim: Geçiş hakkı ---transit geçiş ve zararsız geçiş--Kıyı devletinin denetim ve düzenleme yetkisi:geçiş hakkı dışındaki diğer konularda
karasularının hukuki rejimine tabidir.
ULUSLARARASI DENİZLER
Bitişik Bölge
Tanımı: Karasularının dış sınırının ötesinde belli bir genişliğe kadar uzanan kıyı devletinin ilanı üzerine
belirli konularda yetkiler kullandığı deniz alanıdır.12-24
Hukuki rejim: Kıyı devleti bitişik bölge üzerinde egemenlik hakkına değil denetim,önleme ve yakalama
yetkisine sahiptir.Denetim yetkisi için ilan şarttır. Gümrük,sağlık,maliye ve göç üzerinde denetim
yetkilerindendir.
Münhasıran Balıkçılık Bölgeleri
#15
Mehmet Pehlivan-
120701013
[email protected]
Tanım:Balık avlama konusunda münhasır yetkinin kıyı devletine ait olduğu deniz alanıdır.
Münhasır Ekonomik Bölge
Tanım:Balıkçılık alanine göre daha geniş yetkiler içerir.
Kıta Sahanlığı
Tanım: Karanın deniz altında devam eden doğal uzantısıdır; hukuki olarak ise, karasularının ötesinde
başlayıp belirli bir uzaklık ve derinliğe kadar giden deniz tabanı ve toprak altını ifade eder.Fiziksel özellikler
olarak deniz ve toprak altı zenginlikler olarak en yoğun olduğu yerdir. Coğrafi olarak ise bölgelere göre
değişiklik gösterir.
Genişliği: Cenevre Kıta Sahanlığı Sözleşmesi’nde 200m derinliğe kadar ulaşıncaya kadar devam eder.
BM Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne göre coğrafi durumu ne olursa olsun 200 millik bir kıta
sahanlığına sahip olmalar ve coğrafi durum elverirse daha geniş bir kıta sahanlığına sahip olmaları ve artık bir
örf ve adet kuralıdır. Esasen sınırlayıcı bir şekilde sayılmayan hususlar hakkaniyete uygun bir çözüme
ulaşmak amacıyla ele alınır.
Hukuki Rejim: Kıyı devleti herhangi bir liana gerek olmaksızın kıta sahanlığı üzerinde haklara sahiptir. Kıyı
devletinin izni olmadan kıta sahanlığındaki doğal kaynaklar araştırılamaz ve elde edilemez.
Kıta sahanlığı üzerinde diğer devletlerin münhasıran ekonomik bölge ilan etmesi,geçiş ve uçuş serbestisi,boru
ve kablo döşeme izni vardır.
#16