türkçe - Pegem.net
advertisement
Önce biz sorduk kpss 2 0 1 8 120 Soruda 83 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı Genel Yetenek Genel Kültür TÜRKÇE Konu Anlatımı Pratik Bilgiler Sınavlara En Yakın Özgün Sorular ve Açıklamaları Çıkmış Sorular ve Açıklamaları Komisyon KPSS Türkçe Konu Anlatımlı ISBN 978-605-318-848-3 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. © Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. “Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.” 37. Baskı: 2017, Ankara Yayın-Proje: Özge Işıkcı Dizgi-Grafik Tasarım: Vedat Hancı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: [email protected] SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap; Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testinde önemli bir ağırlığı bulunan Sözel Akıl Yürütme, Dil Bilgisi ve Yazım Kuralları kapsamındaki 30 sorunun hızlı ve hatasız bir şekilde çözümü hedeflenerek hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle hazırlanmış olup; Sözel Akıl Yürütme kapsamındaki; ■ Sözcükte Anlam, ■ Cümlede Anlam, ■ Paragraf ve Anlatım Biçimleri, Dil Bilgisi kapsamındaki; ■ Ses Bilgisi, ■ Yapı Bilgisi, ■ Sözcük Bilgisi, ■ Cümle Bilgisi, ■ Anlatım Bozuklukları ve Yazım Kuralları kapsamındaki; ■ Noktalama İşaretleri, ■ Yazım Kuralları bölümlerinden oluşmaktadır. Konuların sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde, açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine; bilgilerin resim, şekil, şema, kavram haritaları, tablo, grafik ve etkinliklerle somutlaştırılmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda; ■ çözümlü testler, ■ cevaplı testler ve ■ çıkmış sorulara yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olmasını temenni eder, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar dilerim. Pegem Akademi İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Sözcükte Anlam Sözcüğün Anlam Özellikleri.......................................................................................... 3 Gerçek Anlam.......................................................................................................... 3 Mecaz Anlam........................................................................................................... 4 Terimsel Anlam........................................................................................................ 5 Sözcükte Anlam Olayları.............................................................................................. 6 Benzetme (Teşbih)................................................................................................... 6 Eğretileme (İstiare)................................................................................................... 6 Kişileştirme (Teşhis)................................................................................................. 7 Kinaye (Değinmece)................................................................................................ 8 Mecazımürsel (Ad Aktarması).................................................................................. 8 Dokundurma (Tariz)................................................................................................. 9 Mübalağa (Abartma)................................................................................................ 9 Dolaylama................................................................................................................ 9 Güzel Adlandırma.................................................................................................. 10 Sözcükler Arası Anlam İlişkileri.................................................................................. 10 Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler................................................................................. 10 Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler................................................................................ 11 Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler................................................................................... 11 Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler.......................................................................... 12 Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler................................................................................. 12 Genel-Özel Anlamlı Sözcükler............................................................................... 12 Yansıma Sözcükler................................................................................................ 13 Kalıplaşmış Söz Öbekleri........................................................................................... 13 İkilemeler................................................................................................................ 13 Pekiştirmeler.......................................................................................................... 14 Deyimler................................................................................................................. 14 Atasözleri............................................................................................................... 15 Kalıplaşmamış Söz Öbekleri...................................................................................... 17 Çözümlü Test.............................................................................................................. 18 Cevaplı Test................................................................................................................ 23 Çıkmış Sorular............................................................................................................ 26 v 2. BÖLÜM Cümlede Anlam Cümlenin Yorumu........................................................................................................35 Cümlenin İletisi........................................................................................................35 Cümleden Çıkarılacak Kesin Yargı.........................................................................36 Cümlede Vurgu.......................................................................................................36 Eş - Yakın Anlamlı Cümleler...................................................................................36 Anlamca Çelişen Cümleler......................................................................................37 Anlamlarına Göre Cümleler.........................................................................................37 Olumlu Cümleler.....................................................................................................37 Olumsuz Cümleler..................................................................................................37 Soru Cümleleri........................................................................................................38 Ünlem Cümleleri.....................................................................................................38 Emir Cümleleri........................................................................................................38 İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler..................................................39 Çıkarım...................................................................................................................39 Kanıksama..............................................................................................................39 Saptama..................................................................................................................39 Değerlendirme........................................................................................................40 Yakınma - Sitem......................................................................................................40 Pişmanlık................................................................................................................41 Ön Yargı..................................................................................................................41 Olasılık....................................................................................................................41 Varsayım.................................................................................................................42 Tahmin....................................................................................................................42 Şaşırma...................................................................................................................42 Kuşku......................................................................................................................43 Uyarı.......................................................................................................................43 Öneri.......................................................................................................................43 Anlam İlişkilerine Göre Cümleler.................................................................................44 Neden - Sonuç (Gerekçe) İlişkisi............................................................................44 Amaç - Sonuç İlişkisi...............................................................................................44 Koşul (Şart) Cümleleri.............................................................................................45 Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler...........................................................................45 Öznel ve Nesnel Anlatım........................................................................................45 Tanım Cümleleri......................................................................................................46 Karşılaştırma Cümleleri...........................................................................................46 İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler...............................................................47 Doğrudan Anlatım (Aktarma) Cümleleri..................................................................47 Dolaylı Anlatım (Aktarma) Cümleleri.......................................................................48 Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme)....................................................................48 Cümlenin Yapısı..........................................................................................................49 Cümle Tamamlama.................................................................................................49 Cümle Oluşturma....................................................................................................50 Çözümlü Test...............................................................................................................51 Cevaplı Test.................................................................................................................56 Çıkmış Sorular.............................................................................................................59 vi 3. BÖLÜM Paragrafta Anlam Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru Çözümünde Dikkat Edilecek Hususlar....................................................................................... 76 Paragrafın Yapısı........................................................................................................ 76 Paragrafın Bölümleri ve Boşluk Tamamlama......................................................... 76 Düşüncenin Akışını Bozan Cümleler..................................................................... 76 Paragrafı İkiye Bölme............................................................................................. 77 Paragraf Oluşturma.................................................................................................77 Paragrafta Yer Değiştirme.......................................................................................78 Paragrafın İçeriği........................................................................................................ 79 Konu....................................................................................................................... 79 Ana Düşünce......................................................................................................... 79 Yardımcı Düşünceler.............................................................................................. 80 Paragrafta Anlatım Biçimleri....................................................................................... 80 Açıklayıcı Anlatım.............................................................................................. 80 Tartışmacı Anlatım............................................................................................. 80 Öyküleyici Anlatım............................................................................................. 81 Betimleyici Anlatım............................................................................................ 81 Düşünceyi Geliştirme Yolları....................................................................................... 82 Tanımlama............................................................................................................. 82 Karşılaştırma.......................................................................................................... 82 Örnekleme............................................................................................................. 83 Tanık Gösterme (Alıntılama).................................................................................. 83 Soru Sorma............................................................................................................ 83 Sayısal Verilerden Yararlanma............................................................................... 83 Duyulardan Yararlanma......................................................................................... 83 Kişileştirme............................................................................................................. 83 Benzetme............................................................................................................... 84 Sayıp Dökme......................................................................................................... 84 Parçaya Dayalı Sorular.............................................................................................. 85 Anlatım Nitelikleri........................................................................................................ 87 Özgünlük................................................................................................................ 87 Özlülük (Yoğunluk)................................................................................................. 87 Yalınlık (Sadelik).................................................................................................... 87 Akıcılık................................................................................................................... 87 Sürükleyicilik.......................................................................................................... 87 Açıklık.................................................................................................................... 87 Duruluk................................................................................................................... 87 Tutarlılık................................................................................................................. 87 Çözümlü Test.............................................................................................................. 88 Cevaplı Test................................................................................................................ 94 Çıkmış Sorular............................................................................................................ 98 vii 4. BÖLÜM Ses Bilgisi Sesler....................................................................................................................... 137 Ünlü Sesler ve Ünlü Uyumları.............................................................................. 137 Ünsüz Sesler........................................................................................................ 138 Ses Olayları.............................................................................................................. 138 Ünsüz Değişimi - Yumuşama............................................................................... 138 Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme)........................................................................... 138 Ses Düşmesi........................................................................................................ 139 Ses Türemesi....................................................................................................... 140 Ulama................................................................................................................... 140 Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi......................................................................... 141 Ünlü Daralması.................................................................................................... 141 Kökte Ünlü Değişimi............................................................................................. 142 Yardımcı Sesler.................................................................................................... 142 Çözümlü Test............................................................................................................ 143 Cevaplı Test.............................................................................................................. 148 Çıkmış Sorular.......................................................................................................... 151 5. BÖLÜM Yapı Bilgisi Kök ve Gövde............................................................................................................155 Ekler..........................................................................................................................155 Yapım Ekleri..........................................................................................................155 Çekim Ekleri..........................................................................................................156 Yapılarına Göre Sözcükler.........................................................................................158 Çözümlü Test.............................................................................................................160 Cevaplı Test...............................................................................................................164 Çıkmış Sorular...........................................................................................................167 viii 6. BÖLÜM Sözcük Türleri İsim (Ad)................................................................................................................... 171 Varlıkların Türüne Göre İsimler............................................................................ 171 Varlıkların Sayılarına Göre İsimler....................................................................... 171 İsmin Hâlleri......................................................................................................... 171 İsim Tamlamaları.................................................................................................. 172 Zamir (Adıl)............................................................................................................... 173 Kişi Zamirleri........................................................................................................ 173 İşaret Zamirleri..................................................................................................... 174 Belgisiz Zamirler.................................................................................................. 174 Soru Zamirleri...................................................................................................... 174 İlgi Zamiri (Aitlik Eki)............................................................................................ 174 Sıfat (Ön Ad)............................................................................................................ 175 Niteleme Sıfatları................................................................................................. 175 Belirtme Sıfatları.................................................................................................. 175 Adlaşmış Sıfatlar.................................................................................................. 175 Zarf (Belirteç)............................................................................................................ 176 Durum Zarfları...................................................................................................... 176 Yer-Yön Zarfları.................................................................................................... 176 Zaman Zarfları..................................................................................................... 176 Ölçü-Miktar Zarfları.............................................................................................. 177 Soru Zarfları......................................................................................................... 177 Edat (İlgeç)............................................................................................................... 177 Bağlaç...................................................................................................................... 179 Ünlem....................................................................................................................... 179 Fiil (Eylem)................................................................................................................ 180 İş (Kılış) Fiilleri......................................................................................................180 Oluş Fiileri.............................................................................................................180 Durum Fiileri..........................................................................................................180 Fiillerde Kip...........................................................................................................180 Fiillerde Kişi...........................................................................................................183 Fiillerde Olumsuzluk..............................................................................................183 Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması.........................................................................183 Fiillerde Çatı..........................................................................................................184 Fiilimsiler....................................................................................................................187 Fiilimsi Grupları.....................................................................................................188 Yardımcı Fiiller...........................................................................................................189 Ek Fiil (Ek-Eylem)......................................................................................................189 Çözümlü Test.............................................................................................................191 Cevaplı Test...............................................................................................................196 Çıkmış Sorular...........................................................................................................199 ix 7. BÖLÜM Cümle Bilgisi Cümle Türleri............................................................................................................ 209 Yüklemlerine Göre Cümleler................................................................................ 209 Öge Dizilişine Göre Cümleler............................................................................... 209 Yapılarına Göre Cümleler.................................................................................... 210 Cümlenin Ögeleri...................................................................................................... 211 Yüklem................................................................................................................. 211 Özne.................................................................................................................... 212 Nesne................................................................................................................... 213 Dolaylı Tümleç..................................................................................................... 213 Zarf Tümleci......................................................................................................... 214 Edat Tümleci........................................................................................................ 214 Çözümlü Test............................................................................................................ 215 Cevaplı Test.............................................................................................................. 220 Çıkmış Sorular.......................................................................................................... 223 8. BÖLÜM Yazım Kuralları Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler . ..........................................................................229 Kısaltmaların Yazımı..................................................................................................232 Sayıların Yazımı........................................................................................................233 Deyimlerin ve İkilemelerin Yazımı..............................................................................233 Birleşik Kelimelerin Yazımı........................................................................................234 Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler...........................................................................234 Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler..............................................................................235 Yabancı Özel Adların Yazımı.....................................................................................239 Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları..........................................................................239 Çözümlü Test.............................................................................................................242 Cevaplı Test...............................................................................................................247 Çıkmış Sorular...........................................................................................................250 x 9. BÖLÜM Noktalama İşaretleri Nokta ( . ) . ................................................................................................................255 Virgül ( , ) ..................................................................................................................255 Noktalı Virgül ( ; ).......................................................................................................257 İki Nokta ( : )..............................................................................................................258 Üç Nokta ( ... )...........................................................................................................258 Soru İşareti ( ? ).........................................................................................................259 Ünlem İşareti ( ! ).......................................................................................................259 Kısa Çizgi ( - )............................................................................................................259 Uzun Çizgi (–)............................................................................................................260 Tırnak İşareti ( “ ” ).....................................................................................................260 Parantez ( )................................................................................................................261 Kesme İşareti ( ’ )......................................................................................................261 Çözümlü Test.............................................................................................................264 Cevaplı Test...............................................................................................................269 Çıkmış Sorular...........................................................................................................272 10. BÖLÜM Anlatım Bozuklukları Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları.........................................................................279 Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı.........................................................................279 Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı..............................................................280 Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı.............................................................................280 Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı.........................................................................280 Deyim-Atasözü Yanlışları......................................................................................281 Anlam Belirsizliği...................................................................................................281 Mantık Hataları......................................................................................................282 Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları...................................................................282 Fiil ve Yüklem Yanlışları........................................................................................282 Özne - Yüklem Uyuşmazlığı.................................................................................283 Özne Eksikliği.......................................................................................................283 Nesne Eksikliği......................................................................................................284 Dolaylı Tümleç Eksikliği........................................................................................284 Zarf ve Edat Tümleci Eksikliği...............................................................................285 Tamlama Yanlışları................................................................................................285 Çatı Uyuşmazlığı...................................................................................................286 Çözümlü Test.............................................................................................................287 Cevaplı Test...............................................................................................................292 Çıkmış Sorular...........................................................................................................295 SÖZCÜKTE ANLAM <× OOD 6R UD* UX | $ UH QD d× OL] NP OH UL ×Ā 2005 Sözcüğün Anlam Özellikleri 3 2006 5 Sözcükte Anlam Olayları 2007 4 Sözcükler Arası Anlam İlişkileri 2008 Kalıplaşmış Söz Öbekleri 2009 4 İkilemeler 4 Pekiştirmeler 4 Deyimler 4 Atasözleri 2 5 2010 2 2011 3 Kalıplaşmamış Söz Öbekleri 2012 1 2013 2 2014 2 2017 1 2016 2 2015 2 "Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır." LUDWING WITTGENSTEIN 1. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM n SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ Başlarken... Bu üniteden KPSS’de yoruma dayalı olarak her yıl ortalama 2-3 soru gelmektedir. Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısı kadar cümle ve paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir temel olması açısından da çok önemlidir. 4. Vurmak, değmek, rastlamak: İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçi yoluna düşüyordu. Dilimizdeki sözcüklerin büyük bir bölümü çok anlamlıdır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uygundur. Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı anlamlara yan anlam ya da mecaz anlam denir. Gerçek Anlam Anlamı olan ya da anlamı olmadığı hâlde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses birliklerine sözcük denir. Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok kavramı karşılamaktadır. Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir. Temel Anlam Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da okunduğunda öncelikle o sözcüğün temel anlamı düşünülür. ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk: kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme: Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor, devrilecek gibi oluyordu. testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yarayan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar ve uzunca çelik araç: Ağaç testeresiyle kütükleri doğradı tek başına. Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir. Örneğin, “düş–” sözcüğü kullanıldığı cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir: düş–: 1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek: Havadaki kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor. 2. Yere devrilmek, yere serilmek: Çocuk koşarken yere düştü. 3. Yağmak: Dağlara kar düştü. Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu. boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı: Sabaha kadar boynum ağrıdı. durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak: Babası odanın ortasında durup biraz düşündü. Yukarıdaki cümlelerde ağız, boyun, durmak sözcükleri akla gelen ilk anlamlarıyla, yani temel anlamlarıyla kullanılmıştır. Yan Anlam Bir sözcüğün ancak temel anlamıyla ilişkili olarak kazandığı yeni anlamlardır. n Dilberin başında siyah saç olur. (temel anlam) Baş sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan bedenlerinin en yukarı, en önemli kısmı”dır. Dolayısıyla sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla kullanılmıştır. 4 Baş sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşağıda verilmiştir: n n n n Gülen gözlerinin manası pek derin. n (“Derin” sözcüğü “anlaşılması, kavranması zor” anlamında kullanılmış.) Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın. n Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası: Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam. (“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek” anlamında kullanılmış.) Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak: Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayırına gittik. Aldanma cahilin kuru sözüne. n Bir şeyin yanı, yakını, çevresi: Fakat nedendir ya Rab bu susuzluğumuz Suyu gürül gürül akan çeşme başında. (“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında kullanılmış.) Pür D Yukarıya, üste gelen yön: Yatağın başında oturmuş, durmadan ağlıyordu. kkat Mecaz Anlam ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “gerçek anlam” ve “mecaz anlam” ayrımı sorulduğunda seçenekler arasında yan anlamda kullanılmış sözcük de verilebileceği için dikkatli olunmalıdır. Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir ve gerçek anlam başlığında ele alınır oysa mecaz anlam tamamen düşsel, gerçek dışı bir anlamdır. Bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir. n Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler. (Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan) n Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı. (Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli) Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlarda, sözcük farklı ve soyut bir anlama geçmiştir. Sözcük Gerçek Anlam Temel Anlam Mecaz Anlam Yan Anlam 1. Çene kemiklerinin üstüne dizili, ısırıp koparmaya ve çiğnemeye yarayan sert, beyaz organlardan her biri 2. Çark, testere, tarak, vb. çentikli şeylerdeki çıkıntılardan her biri 3. Dişe benzetilen sarımsak tanesi 4. Bazı dantel ve işlemelerin kenarlarındaki yuvarlak sivri bölüm “Diş” sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr) 5. Güçlü olduğunu belli etmek, tehdit etmek (diş göstermek) 6. Kötülük yapmak için fırsat beklemek (diş bilemek) 7. Zorla veya inatla istediğini yaptırmak (diş geçirmek) 5 Pür t D kka ÖSYM’nin birkaç kez sorduğu “düşsel öge” kavramı da mecazla aynı doğrultudadır. “Mecaz”da da “düşsel ögeler”de de gerçek dışı unsurlara yer verilir. “Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde temel anlamda kullanılmıştır? A) Sana yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile kaçıyor. B) Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçar bizi ararsın. C) Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda kullanılmıştır? D) Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına kirli su kaçmış. A) Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükemmel bir insandı babam. E) Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne düşünüyorsun? B) Onu, herkese örnek olan olgun tavırları ile tanıdık hepimiz. C) Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola çıktık. D) Bu sevimli, küçük çocuğa kanım hemen de nasıl kaynadı. E) Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre oturduk. “Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır. Cevap B Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır? B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl” anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kullanılmıştır. A) B) Cevap B C) D) Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili sözcükler- E) den hangisi yan anlamda kullanılmıştır? A) Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı oluruz. B) Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar serbest bırakıldı. C) Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köydü burası. D) Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkısı vardı. E) Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder. C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı “boylu boyunca yatmak”tır. Verilen cümlede ise “bir alana yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır. Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi büyük bir sevinçle. Beyaz at üstünde gelin görününce büyük bir düğün başladı. Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı dadı. Onun bu boş sözlerini dinlemekten artık bıkmıştık hepimiz. Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak, hasret gidermek istiyordu. A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek anlamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğindeki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır. Cevap D Terimsel Anlam Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir. n Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı. (matematik terimi) n Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar. (spor terimi) Cevap C n Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi (müzik terimi)
