VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ

Yönetim Bilişim Sistemleri
DİJİTAL İŞLETMEYİ YÖNETME, 12. BASIMDAN ÇEVİRİ
BÖLÜM 6
İŞ ZEKASININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON
YÖNETİMİ
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Öğrenme Hedefleri
• Geleneksel dosyalama ortamındaki veri kaynaklarını
yönetme sorunlarının bir veritabanı yönetim sistemi (VTYS)
tarafından nasıl çözüleceğini ortaya koymak
• VTYS’nin ana yeteneklerinin ve değerinin ortaya koymak
• Önemli veritabanı tasarım ilkelerini uygulamak
• İş performansını ve karar vermeyi etkinleştirmek amacıyla
veritabanlarından enformasyona erişimde kullanılan
teknoloji ve araçların değerlendirmek
• Enformasyon politikası, veri yönetimi ve veri kalitesi
güvencesinin işletmenin veri kaynaklarını yönetmedeki
rolünü değerlendirmek
2
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
RR Donnelley Verilerine Hakim Olmaya Çalışıyor
• Problem: Müthiş bir büyüme enformasyon yönetimi
sorunları yaratmakta
• Çözüm: Kurum çapında bir veri takımının oluşturulması için
gereksiz veri tekrarlarından kaçınılmasını sağlayacak AVY’ni
kullanmak
• Ana veri yönetimi (AVY), R.R. Donnelley gibi işletmelerin
eskimiş, tamamlanmamış ya da yanlış biçimlendirilmiş
verileri elemesini sağlar
• Başarılı veri yönetiminde ET’nin rolünü ortaya koyar
• Verinin depolanması ve düzenlenmesinde dijital teknolojinin
rolüne işaret eder
3
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Geleneksel Dosya Ortamında Veri Düzenleme
• Dosya düzenleme kavramları
–
–
–
–
Veritabanı: İlişkili dosyalar grubu
Dosya: Benzer biçimdeki kayıtlar grubu
Kayıt: İlişkili alanlar grubu
Alan: Kelime ya da sayı biçimindeki karakterler grubu
• İnsan, yer vb. enformasyonu depoladığımız şeyler gibi
bir öğeyi tanımlar
• Öznitelik: belirli bir öğeyi tanımlayan her bir özellik veya
nitelik
4
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Geleneksel Dosya Ortamında Veri Düzenleme
VERİ HİYERARŞİSİ
Bir bilgisayar sistemi, verileri
0 ya da 1’i temsil eden bit ile
başlayan hiyerarşi içinde
düzenler. Bitler bir karakteri,
sayıyı ya da sembolü temsil
etmek için bayt oluşturmak
amacıyla gruplandırılabilirler.
Baytlar, bir alan oluşturmak için
gruplandırılabilirler ve ilişkili
alanlar, bir kayıt oluşturmak
için gruplandırılabilirler. İlişkili
kayıtlar, bir dosya oluşturmak
için bir araya toplanabilirler ve
ilişkili dosyalar, bir veritabanı
biçiminde şekillendirilebilirler.
ŞEKİL 6-1
5
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Geleneksel Dosya Ortamında Veri Düzenleme
• Geleneksel dosyalama ortamı sorunları (farklı
bölümler tarafından ayrı ayrı tutulan dosyalar )
– Veri fazlalığı:
• Birden çok dosyada aynı verinin bulunması
– Veri tutarsızlığı:
• Aynı özniteliğin farklı değerlere sahip olması
– Program-veri bağımlılığı:
• Programdaki değişikliklerin program tarafından erişilen
veride değişiklik gerektirmesi
– Esneklik eksikliği
– Zayıf güvenlik
– Veri paylaşımı ve kullanırlık eksikliği
6
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Geleneksel Dosya Ortamında Veri Düzenleme
GELENEKSEL DOSYA İŞLEMİ
ŞEKİL 6-2
7
Dosya işlemede geleneksel yaklaşım kullanımı, bir ortaklıktaki her bir faaliyet alanını uzmanlaşmış
uygulamaları geliştirmek için cesaretlendirir. Her uygulama ana dosyanın bir altkümesi gibi olan özgün bir
veri dosyasına ihtiyaç duyar. Ana dosyanın bu altkümeleri veri fazlalığına ve tutarsızlığına, işleme katılığına ve
kaynakların boş yere depolanmasına neden olur.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
• Veritabanı
– Gereksiz verileri kontrol ederek ve verileri merkezileştirerek
pek çok uygulama sunar
• Veritabanı yönetim sistemi (VTYS)
– Uygulama programları ile fiziksel veri dosyaları arasında bir
arayüz gibi hareket eder
– Verinin fiziksel ve mantıksal görünümlerini ayırt eder
– Geleneksel dosya ortamının problemlerini çözer
•
•
•
•
8
Fazlalığı kontrol altına alır
Tutarsızlığı ortadan kaldırır
Programlar ile veriyi ayırır
Örgüte, veri ve veri güvenliğini merkezi olarak yönetme imkanı sağlar
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
ÇOKLU GÖRÜNÜMLÜ İNSAN KAYNAKLARI VERİTABANI
ŞEKİL 6-3
9
Tek bir insan kaynakları veritabanı, kullanıcının enformasyon gereksinimlerine bağlı olarak pek çok farklı veri
görünümlerini sağlayabilmektedir. Burada iki olası görünüm resmedilmiştir, bir tanesi sosyal yardım uzmanı
için, bir tanesi de işletmenin maaş bordrosu bölümündeki bir eleman için.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
• İlişkisel VTYS
– Bağlantı veya alan olarak tanımlanan iki boyutlu tablolar halinde
veri sunar
– Her bir tablo bir öğe ve onun öznitelikleri hakkında veri içerir
• Tablo: Satırlar ve sütunlar
– Satırlar: Farklı öğeleri kaydeder
– Alanlar (sütunlar): Varlığın özniteliğini sunar
– Anahtar alan: Her bir kaydı benzersiz biçimde tanımlamak üzere
kullanılan alan
– Birinci anahtar: Anahtar alanlar için kullanılan tablodaki alan
– Yabancı anahtar: Kayıtları orijinal tablodan tanımlamak üzere
yoklama alanı olarak kullanılan ikinci tablodaki birincil alan
10
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
İLİŞKİSEL VERİTABANI TABLOLARI
ŞEKİL 6-4
11
İlişkisel bir veritabanı iki boyutlu tablolar biçimindeki verileri düzenlemektedir. TEDARİKÇİ ve YEDEK PARÇA
öğeleri için çizilen buradaki tablolar her bir öğeyi ve onun özniteliklerini nasıl temsil ettiğini göstermektedir.
Tedarikçi Numarası TEDARİKÇİ tablosu için birincil bir anahtardır ve YEDEK PARÇALAR için yabancı bir
anahtardır.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
İLİŞKİSEL VERİTABANI TABLOLARI (devam)
ŞEKİL 6-4
(devam)
12
İlişkisel bir veritabanı iki boyutlu tablolar biçimindeki verileri düzenlemektedir. TEDARİKÇİ ve YEDEK PARÇA
öğeleri için çizilen buradaki tablolar her bir öğeyi ve onun özniteliklerini nasıl temsil ettiğini göstermektedir.
Tedarikçi Numarası TEDARİKÇİ tablosu için birincil bir anahtardır ve YEDEK PARÇALAR için yabancı bir
anahtardır.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
• İlişkisel VTYS’nin faaliyetleri
– Kullanışlı veri kümelerini geliştirmede üç temel işlem
kullanılır
• SEÇ: Belirtilen kriteri karşılayan, dosyadaki bütün
kayıtları içeren bir alt küme oluşturur
• KATIL: Hususi tablolarda mevcut enformasyondan
daha fazlasını kullanıcıya sağlamak için ilişkisel
tabloları birleştirir
• YANSIT: Tablodaki sütunları kapsayan bir alt küme
oluşturur, istenilen enformasyonu içeren tablolar
ortaya koyar
13
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
İLİŞKİSEL BİR VTYS’NİN ÜÇ TEMEL FAALİYETİ
ŞEKİL 6-5
14
Seçme, katılma ve yansıtma faaliyetleri verinin iki farklı tablodan toplanmasına ve sadece seçilmiş
özniteliklerin gösterilmesine olanak verir.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
• Nesne-yönelimli VTYS (NYVTYS)
– Veri ve süreçleri nesneler gibi depolar
– Nesneler; grafikler, multimedya, Java uygulamaları
olabilir
– Çok sayıdaki işlemi yürütme açısından, ilişkisel
VTYS’ye göre yavaştır
– Hibrid NYVTYS : Hem nesnel yönelimli hem de
ilişkisel VTYS’lerin yeteneklerini sağlar
• Buluttaki veritabanları
– Veritabanlarında bulunanlardan daha az işlevseldir
– Amazon Web Servisleri, Microsoft SQL Azure
15
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
• Veritabanı yönetim sistemlerinin yetenekleri
– Veri tanımlama yeteneği: Veritabanı tabloları oluşturur ve
her tablodaki alanların özelliklerini tanımlamak için
kullanılır
– Veri sözlüğü: Veri unsurlarının tanımlarını veya onların
özelliklerini depolayan otomatik veya kullanıcı tarafından
girilen bir dosya
– Veri işleme dili: Veriyi eklemek, değiştirmek, silmek,
veriyi veritabanınından geri almak için kullanılır
• Yapılandırılmış Sorgu Dili (SQL: Structured Query Language)
• SQL’i geliştirmeye yönelik Microsoft Access kullanıcı dostu araçlar
16
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
MICROSOFT ACCESS
VERİ SÖZLÜĞÜ
ÖZELLİKLERİ
Microsoft Access,
veritabanındaki her bir
alanın boyutu, biçimi ve
diğer özellikleri ile ilgili
enformasyonları gösteren
basit bir veri sözlüğüne
sahiptir. Burada gösterilen
TEDARİKÇİ tablosundan
sağlanan enformasyondur.
Tedarikçi _Numarasının
solundaki küçük anahtar
simgesi onun anahtar alanı
olduğunu göstermektedir.
ŞEKİL 6-6
17
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
BİR SQL SORGU ÖRNEĞİ
ŞEKİL 6-7
18
Burada gösterilenler 137 veya 150 nolu parçalara göre tedarikçi seçmek için yapılan bir sorgunun
SQL tablolarıdır. Şekil 6-5’teki gibi aynı sonuçları olan bir liste oluştururlar.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
BİR ACCESS
SORGUSU
Burada gösterilen,
Şekil 6-7’deki sorgunun,
Microsoft Access sorgu
oluşturma araçları kullanarak
nasıl oluşturulacağıdır.
Sorgu için kullanılan tabloları,
alanları ve seçme ölçütlerini
göstermektedir.
ŞEKİL 6-8
19
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
• Veritabanları Tasarlama
– Kavramsal (mantıksal) tasarım: İş bakış açısından veritabanının özet
bir modelidir
– Fiziksel tasarım: Veritabanının doğrudan erişimli saklama aygıtında
nasıl düzenlendiğine ilişkindir
• Tasarım süreci şunları tanımlar
– Veri elemanları, gereksiz veritabanı unsurları arasındaki ilişkileri
– İhtiyaca göre veri elemanlarını gruplamanın en etkin yolunu,
uygulama programlarına olan gereksinimi
• Normalleştirme
– Gereksiz veri unsurlarının ve kullanışsız çoktan-çoka (many-to-many)
ilişkilerini en aza indirmek için verilerin karmaşık gruplaşmalarının
düzene sokulması
20
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
SİPARİŞE GÖRE NORMALLEŞTİRİLMEMİŞ İLİŞKİ
ŞEKİL 6-9
21
Normalleşmemiş bir ilişki tekrar eden grupları içermektedir. Örneğin; her bir sipariş için pek çok yedek parça
ve tedarikçi bulunabilmektedir. Sadece birebir uygunluk, sipariş numarası ve sipariş tarihi arasında vardır.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
SİPARİŞTEN OLUŞTURULMUŞ NORMALLEŞMİŞ TABLOLAR
ŞEKİL 6-10
22
Normalleştirmeden sonra asıl SİPARİŞ ilişkisi dört küçük ilişkiye bölünmektedir. İlişki SİPARİŞİ sadece iki
öznitelikle geriye kalmaktadır ve İLGİLİ KALEM’in, Sipariş Numarası ve Parça Numarasını içeren birleştirilmiş
ve sıralanmış bir anahtarı vardır.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
• Varlık-ilişki diyagramı
– Veri modellerini belgelemek için veritabanı
tasarımcıları tarafından kullanılır
– Varlıklar arası ilişkileri gösterir
• Veritabanını Dağıtma: Birden fazla yerde veritabanı
depolama
– Kısımlara ayırma: Veritabanlarının farklı bölümlerini
ayrı yerlerde depolanır
– Aynını yapma: Merkezi veri tabanı başka bir noktada
ikinci kez çoğaltılır
23
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Yönetiminde Veritabanı Yaklaşımı
BİR VARLIK İLİŞKİ DİYAGRAMI
ŞEKİL 6-11
24
Bu diyagram, ŞEKİL 6-10’daki veritabanını modellemek için kullanılabilecek TEDARİKÇİ, YEDEK PARÇA, İLGİLİ
KALEM VE SİPARİŞ arasındaki ilişkiyi göstermektedir.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
• Büyük veritabanları ve sistemler
– Büyük miktarda veriyi analiz edebilmek,
– Çoklu sistemlerden veriye erişebilmek için
özel olanaklara, araçlara gereksinim duyarlar
• Üç temel teknik
1.Veri ambarları
2.Veri madenciliği
3.Web aracılığıyla dâhili veritabanlarına giriş için
kullanılan araçlar
25
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
• Veri ambarı:
– Pek çok farklı sistemden gelen güncel ve geçmiş verileri
depolar
– Enformasyonu işletme geneline kullanılmak üzere
birleştirir ve standart hale getirir, ancak veri değiştirilemez
– Veri ambarı sistemi sorgulama, analiz etme ve raporlama
araçları sunar
• Veri martları:
– Veri ambarının altkümesidir
– Özel bir kullanıcı kitlesi tarafından kullanılan özetlenmiş ve
oldukça odaklanmış işletme verisidir
– Genellikle tek bir konu alanı ya da bir iş kolu üzerine
odaklanır
26
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
BİR VERİ AMBARININ BİLEŞENLERİ
ŞEKİL 6-12
27
Veri ambarı güncel ve geçmiş verileri örgütün içerisindeki çoklu faaliyet sistemlerinden çıkartmaktadır. Bu
veriler, dış kaynaklardan gelen verilerle birleştirilir ve yönetim raporlama ve analizi için tasarlanmış merkezi
bir veritabanında yeniden düzenlenir. Enformasyon rehberi, kullanıcılara ambarda mevcut veri hakkında
enformasyon sağlar.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
• İş Zekası:
– Kullanıcıların daha iyi kararlar vermesine yardımcı
olmak için büyük miktardaki veriyi birleştiren, analiz
eden ve erişime açan araçlardır
– Örneğin, Harrah’s Entertainment’ın müşterilerini,
kumar profillerini oluşturmak ve en karlı olanlarını
belirlemek için analiz etmesi
– Temel araçlar:
• Veritabanı sorgulama ve raporlama yazılımı
• Çevrimiçi çözümlemeli işleme (Online analytical
processing, OLAP)
• Veri madenciliği
28
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
• Çevrimiçi çözümlemeli işleme (OLAP)
– Çok boyutlu veri analizini destekler
• Veriyi çok boyutlu olarak gösterir
• Enformasyonun her bir görünümü –ürün, fiyatlandırma,
maliyet, bölge veya zaman aralığı – farklı bir boyutu
temsil etmektedir
• Örneğin; haziran ayında, Batıda ne kadar temizleyici
satıldığını diğer bölgelerle kıyasla?
– OLAP, anlık sorgulara hızlı, çevrimiçi yanıt
verebilmeyi olanaklı kılar
29
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
ÇOK BOYUTLU VERİ
MODELİ
Şekil, ürün-bölge karşıtlığıdır.
Küpü 90 derece döndürürseniz
yüz, ürün karşısında güncel ve
tahmini satışları gösterecektir.
Eğer küpü tekrar 90 derece
döndürürseniz bölge karşısında
güncel ve tahmini satışları
göreceksiniz. Başka görüntüler
de elde etmek mümkündür.
ŞEKİL 6-13
30
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
• Veri madenciliği:
– OLAP’a göre daha fazla keşfe dayalıdır
– Büyük veritabanlarındaki ilişkileri ve saklı örüntüleri
bulur ve gelecek davranışları tahmin ederek onlardan
kurallar çıkarır
– Örneğin; bire bir pazarlama kampanyaları veya karlı
müşterileri tanımlamak için müşteri verilerindeki
örüntüleri bulmak
– Veri madenciliğinden elde edilebilen enformasyon türleri
•
•
•
•
•
31
İlişkiler
Diziler
Sınıflandırma
Kümeleme
Öngörü
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
• Tahmine dayalı çözümleme
– Veri madenciliği tekniklerini, geçmiş verileri ve
ileriki koşullara ilişkin varsayımları vakaların
sonuçlarını tahmin etmek için kullanır
– Örneğin; müşterinin bir öneriye karşılık verme
olasılığı
• Metin madenciliği
– Yapılandırılmamış büyük veri takımlarından (örn.,
saklanan e-postalardan) anahtar unsurları çıkarır
32
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
İŞLETMELER METİN MADENCİLİĞİNDEN NE ÖĞRENEBİLİRLER?
Etkileşimli Oturumu okuyunuz ve aşağıdaki soruları tartışınız
• Yapılandırılmamış verilerdeki artış, işletmeler için hangi
zorlukları ortaya koymaktadır?
• Metin madenciliği, karar vermeyi nasıl etkinleştirmektedir?
• Ne tür işletmelerin, metin madenciliği yazılımından
faydalanma olasılığı yüksektir? Cevabınızı açıklayınız.
• Metin madenciliği hangi yollarla kişisel enformasyonun
gizliliğinin ihlal edilmesine yol açabilir? Açıklayınız.
33
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
• Web madenciliği
– WWW’den faydalı örüntülerin ve enformasyonların
keşfedilmesi ve analiz edilmesi
• Örneğin; tüketici davranışını anlamak, web sitenin etkinliğini
değerlendirmek...
– Web içerik madenciliği
• Web sayfalarının içeriğinden elde edilen enformasyon
– Web yapı madenciliği
• Örneğin; web sayfasına/sayfasından bağlantılar
– Web kullanım madenciliği
• Web sunucusu tarafından kaydedilen kullanıcı etkileşim verisini
incelemektedir
34
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
• Veritabanları ve Web
– Pek çok işletme, web’i içsel veritabanlarındaki
enformasyonların bir kısmını müşterilerine ve iş
ortaklarına sunmak için kullanır
– Belli bazı yapılar:
• Web sunucusu
• Uygulama sunucusu/aracı yazılım/CGI komut dosyası
• Veritabanı sunucusu
– Veritabanına erişmede web kullanmanın avantajları:
• Tarayıcı yazılımını kullanım kolaylığı
• Web arayüzünün veritabanında birkaç değişiklik
gerektirmesi ya da hiç gerektirmemesi
• Sisteme web arayüzü eklemenin pahalı olmaması
35
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
İş Performansını ve Karar Vermeyi Etkinleştirmek İçin
Veritabanlarını Kullanma
KURUM İÇİ VERİTABANLARINI WEB’E BAĞLAMA
ŞEKİL 6-14
36
Kullanıcılar örgütün kurum içi veritabanına kendi masaüstü bilgisayarlarını ve Web tarayıcı yazılımlarını
kullanarak erişmektedirler.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Kaynaklarını Yönetme
• Enformasyon politikası oluşturma
– Örgütün veriyi paylaşma, yönetme, standartlaştırmaya
yönelik kuralları, prosedürleri ve rolleri
– Veri yönetimi:
• Veriyi yönetmeye ilişkin belirli politika ve prosedürlerden sorumlu
işletme işlevi
– Veri yönetişimi:
• Kurumsal verinin geçerliliğini, kullanırlılığını, bütünlüğünü ve
güvenliğini yönetmek için özellikle hükümet düzenlemelerini
dikkate alarak hazırlanan politikalar ve süreçler
– Veritabanı yönetimi:
• Veritabanı tanımlanır, düzenlenir, uygulanılır ve sürdürülür; bunlar
veritabanı tasarım ve yönetim grubu tarafından gerçekleştirilir
37
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Kaynaklarını Yönetme
• Veri Kalitesini Sağlama
– Fortune 1.000’de yer alan işletmelerin
veritabanındaki kritik verilerin % 25’inden fazlası
eksik veya hatalıdır
– Veri kalitesi problemlerinin pek çoğu hatalı
girdiden kaynaklanır
– Yeni bir veritabanını uygulamaya koymadan
önce:
• Hatalı veriler tanımlanmalı ve düzeltilmeli
• Verileri düzenlemek için en iyi yordamlar
yerleştirilmeli
38
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Kaynaklarını Yönetme
• Veri kalitesi denetimi:
– Enformasyon sistemindeki verilerin tamlık seviyesi ve
doğruluğunu ölçen yapılandırılmış anket
• Veri dosyalarından örnekleri ya da
• Son kullanıcıların kalite algılarını araştırır
• Veri temizleme:
– Hatalı, eksik, yanlış biçimlendirilmiş veya gereksiz
verileri algılama ve düzeltmeye yönelik yazılımdır
– Birbirinden ayrı enformasyon sistemlerinde oluşan
farklı veri kümeleri arasındaki tutarlılığı güçlendirir
39
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
Veri Kaynaklarını Yönetme
KREDİ BÜROLARI HATALARI - BÜYÜK HALK SORUNLARI
Etkileşimli Oturumu okuyunuz ve aşağıdaki soruları tartışınız
• Bireyler, kredi vericiler ve kredi büroları açısından kredi
bürolarının veri kalitesi problemlerinin işe etkisini
değerlendiriniz.
• Herhangi bir etik sorun, kredi büroları veri kalitesi
problemleri tarafından ortaya çıkmakta mıdır? Kendi
cevabınızı açıklayınız.
• Kredi büroları veri kalitesi problemlerinden sorumlu
yönetim, örgüt ve teknik faktörleri analiz ediniz.
• Bu sorunları çözmek için neler yapılabilir?
40
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 6: İŞ ZEKÂSININ TEMELLERİ:
VERİTABANLARI VE ENFORMASYON YÖNETİMİ
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored
in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means,
electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the
prior written permission of the publisher.
Printed in the United States of America.
Copyright © 2011 Pearson Education, Inc.
Publishing as Prentice Hall
41
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011