sistem geliştirme ve kurma süreci-1
advertisement
SİSTEM GELİŞTİRME VE KURMA SÜRECİ-1 SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI Prof. Dr. İbrahim Çil 1 Bu Dersteki Konular • Bu bölümde, sistemin yaşam çevrimi içerisinde bir sistemin ürün yada tesis ayrımı yapılmaksızın ihtiyaç belirleme, tasarım ve geliştirme, üretim / yapım, işletme / kullanma ve bakım ve destekleme konusu ele alınacak. • Diğer ifadeyle bir Sistemi Oluşturma süreci ana hatları ile ele alınacak. “GEÇMİŞİ ANALİZ EDEBİLİRSİNİZ, GELECEĞİ TASARLAYABİLİRSİNİZ.” Edward de BONO Başarılı sistem geliştirmeyi garantiye alan bir yöntem var mıdır? • Gerek bir ürün yada hizmet olsun gerekse kuruluş olsun tüm sistemler, insanların çeşitli gereksinimlerini karşılamak üzere kurulur ve insanların faydasına sunulurlar. – Bunlar bir bilgisayar, bir tiyatro, bir havayolu ulaşım sistemi, bir üniversite ve akla gelebilecek tüm sistemler • Teknolojideki gelişmelerin de etkisi ile gün geçtikçe, daha gelişmiş, daha karmaşık, daha büyük, daha etkili ve yönetilmeleri de daha çok uzmanlık gerektiren sistemler yaşamımızda önemli yer tutmaya başlamıştır. • Geliştirilen her sistem başarılı olamamaktadır. Kimi sürekli sorunlar yaşatırken kimileri kısa sürede yok olup gitmekte. Başarılı sistem geliştirmeyi garantiye alan bir yaklaşım, ya da yöntem var mıdır? • Çeşitli nedenlerden dolayı, bu sorunun cevabı hayırdır. • Çünkü insanların gereksinimlerinin tam ve doğru olarak anlaşılmasından başlayarak, sistemin tasarımındaki zihinsel kısıtlar, para, malzeme, zaman gibi kaynak kısıtları, gerçekleştirilen etkinliklerdeki ya da sistem süreçlerindeki belirsizlikler gibi pek çok nedenden dolayı, başarılı sistem geliştirilmesini tümüyle garanti altına alabilmek mümkün değildir. Tüketiciden-Tüketiciye Sistem Geliştirme Süreci • Sistem geliştirme gereksinimlerin ortaya çıkartılması ile başlar ve planlama, araştırma, tasarım, üretim/yapım, geliştirme, tüketim, kullanım, bakım ve destekleme aşamaları ile devam eder. • Tüketiciden tüketiciye uzanan bir sistem yaşam çevrimi oluşur. Tüketici isteklerini ve taleplerini belirtir. • Üretici bu taleplere cevap verecek girişimde bulunarak meydana getirdiği ürün ve kuruluşu tüketicinin kullanımına sunar. • Tüketici kendisine sunulan bu ürün yada tesisi kullanır. Tüketiciden-Tüketiciye Sistem Oluşturma Süreci TÜKETİCİDEN TÜKETİCİYE SÜREÇ TÜKETİCİ İhtiyacın Ortaya Konması Sistem Planlama İşlevi ÜRETİCİ Sistem Araştırma İşlevi Sistem Tasarım İşlevi Üretim Ve/veya Yapım İşlevi Açıkça görülen eksikler ya da problemler, araştırma sonucunda ortaya çıkar ve bunlar istekler ve arzular olarak ifade edilir. Pazarlama analizi, olurluluk analizi(sistem seçimi, özellikler ve planlar, satınalma planı, araştırma, tasarım ve üretim, değerlendirme planı, sistemin kullanım ve lojistik destek planı), planlamanın gözden geçirilmesi, öneriler. Temel araştırma, uygulamalı araştırma (ihtiyaca yönelik); araştırma yöntemleri, araştırma sonuçları. Tasarım gereksinimleri, kavramsal tasarım, önsistem tasarımı, ayrıntılı tasarım, tasarım desteği, prototip hazırlama, test, tasarımdan üretime geçiş. Üretim ve/veya yapım gereksinimleri, operasyon analizleri, kalite kontrol, operasyonlar, üretim operasyonları. Sistem Değerlendirme gereksinimleri, test ve değerlendirme, test Değerlendirme hazırlama, düzeltici eylem, yeniden test yapma. İşlevi TÜKETİCİ Sistemin Kullanımı ve Lojistik Destek İşlevi Sistemin kullanımı, lojistik destek, sistemin ömrü boyunca bakım desteği, sistem değerlendirme, değişiklikler, sonlandırma, atık malzemelerin yok edilmesi ya da yeniden kullanımları. Tüketiciden-Tüketiciye Sistem Oluşturma Süreci Tüketici Sistemin kullanımı ve lojistik destek, dağıtım, işletim, sistemin ömrü boyunca bakım desteği, sonlandırma, atık malzemelerin yok edilmesi yada yeniden kullanımları. İHTİYACIN ORTAYA ÇIKMASI SİSTEMİN KULLANIMI VE LOJİSTİK DESTEK Açıkça görülen eksikler ya da problemler, istekler ve arzular olarak ifade edilir. SİSTEMİN GELİŞTİRİLMESİ Sistem Planlama: Araştırma çalışmaları: Sistem Tasarımı: Üretim/Yapım: Test ve Değerlendirme: Olurluluk analizi, bakım ve lojistik destek, ön sistem analizi, ileri sistem analizi Temel ve uygulamalı araştırma; araştırma yöntemleri, araştırma sonuçları. Kavramsal tasarım, ön sistem tasarımı, ayrıntılı tasarım, test, üretime geçiş. Üretim gereksinimleri, Endüstri Mühendisliği ve operasyon analizleri Test tasarımı, test ve değerlendirme, veri toplama, düzeltici eylem ve raporlar. Sistem Oluşturma Aşamaları • Sistemin tipine ve büyüklüğüne bakılmaksızın; sistem geliştirme süreci, her zaman ihtiyacın ortaya konması ile başlar, sistem tasarım ölçütlerinin, kısıtların ve işletim ve bakım gereksinimlerinin belirlenmesi ile sürer. • Sistem ve alt sistem düzeylerinde işlevsel analizler yapılır. Belirlenen ihtiyacı giderecek uygun alternatif yaklaşımları değerlendirmek amacıyla sistem analizleri gerçekleştirilir. Bu adımın çıktısı, karar vericinin tercih edeceği bir sistemdir. • Sistem geliştirme süreci süreklidir, adım adım uygulanır ve hedeflenen sisteme ulaşmayı garanti edebilmek için geri besleme eylemlerini de içerir. Sistem oluşturma faliyetleri ana başlıklar itibariyle; 1) İhtiyaçların Tanımlanması, 2) Sistem Tasarımı, 3) Sistemin Üretilmesi ve Yapımı, 4) Sistemin Kullanılması ve Desteklenmesidir. İHTİYACIN TANIMLANMASI KAVRAMSAL TASARIM • Olurluluk Çalışması (Fizibilite Etüdü) • Sistem Gereksinimlerinin Tanımlanması( Sistemin Operasyonel gereksinimleri, Sistemin bakım gereksinimleri • Ön Sistem Analizi • İleri Sistem planlama (ürün planları ve özellikleri) ÖN TASARIM Sistemin İşlevsel Analizi Ön Sentez ve Tasarım Kriteri Sistem Optimizasyonu • İşlevsel gereksinimler • Sistemin operasyonel faliyetlerinin belirlenmesi • Sistemin analizi alternatif ilerin belirlenmesi ortaya konması) • Performans faktörlerinin, tasarım faktörlerinin ve etkinlik gereksinimlerinin tahmin edilmesi • Sistem gereksinimlerinin tahmin edilmesi sistem analizi • Sistem ve altsistem ödünleşmeleri • Alternatiflerin değerlendirilmesi • Sistem ve altsistem analizleri Sistemin ayrıntılı özelliklerinin belirlenmesi • Performans konfigurasyonun ilk tasarımı ve seçilen sistemin düzenlenmesi (analiz, veri, fiziksel, modeller, test vb.) • Ayrıntılı sistem özellikleri AYRINTILI TASARIM VE GELİŞTİRME Sistemi Oluşturan Alt Sistemlerin Birimlerin, Modüllerin Tanımlanması • İşlemsel sistemin ayrıntılı tasarımı • Sistemin lojistik destek ögelerinin ayrıntılı tasarımı • Destek fonksiyonlarının tasarımı • Sistem analizi ve değerlendirme Tüm bileşenler için teknik özellikler tasarım dokümanlarının hazırlanması • Sistem prototip modelinin geliştirilmesi • Sistemin lojistik destek gereksinimlerinin geliştirilmesi ÜRETİM VEYA YAPIM • Sistem tesbiti-analizi ve değerlendirmesi • Düzeltici eylemler için modifikasyoon KULLANIM VE DESTEK • Sistem tesbiti-analizi ve değerlendirmesi • Düzeltici eylemler için modifikasyoon SİSTEMİN DEVREDEN ÇIKIŞI Sistemin Test ve Değerlendirilmesi • Sistem prototip test ve değerlendirilmesi • Prototip sistemin test edilmesi • Test sonuçlarının raporlanması • Sistem analizi ve değerlendirilmesi Sistem oluşturma süreci • Şekilden de anlaşılacağı gibi sistem yaşam çevrimi başlıca iki dönemde ele alınır. • Birinci dönem, sistemin elde edilmesi dönemidir. İkinci dönem ise, sistemden yararlanma dönemidir. • Bu çevrim, kullanıcı/tüketici gereksinimlerinin belirlenmesi ile başlar, kavramsal ve ilk tasarım, ayrıntılı tasarım ve geliştirme şeklinde devam eder. Elde Etme Dönemi İhtiyaç Belirleme Kavramsal Tasarım Ön Tasarım Ayrıntılı Tasarım ve Geliştirme Yararlanma Dönemi Üretim/ Yapım Kullanım, Lojistik Destek, elden çıkarma /Sonlandırma Sistem Geliştirirken Ürün, Süreç ve Destek Süreçlerinin Birlikte Tasarımı Sistem geliştirirken ürün, üretim ve destek süreçleri birlikte tasarlanmalıdır. Rekabet gücü yüksek ürünler elde etmede izlenmesi gereken tasarım yaklaşımları, sadece ürünün yaşam çevrimine değil, üretim sistemi ile ürünün kullanım dönemindeki bakım sisteminin yaşam çevrimini de gerektirir. Yani, bir sisteme ilişkin olarak, birbirine paralel üç yaşam çevrimi vardır. Bunlar; ürün, süreç ve destek hayat döngüleridir Elde Etme Dönemi İhtiyaç Belirleme Ön Tasarım Ayrıntılı Tasarım Yararlanma Dönemi Üretim/ Yapım İmalat Süreci Tasarımı (Üretim için Tasarım) Ürün Destek Süreci Tasarımı ve Geliştirme (Sistem Desteği Tasarımı) Sistem Desteği Tasarımı ve Geliştirilmesi Kullanım, elden çıkarma ve sonlandırma Üretim Operasyonları Ürün Desteği ve Bakımı İhtiyacın Tanımlanması • Sistem oluşturma süreci, gerçek ya da algılanmış bir eksiklikten kaynaklanan istek ya da arzuların açığa çıkartılması ile başlar. • Mevcut bir sistem; belli performans hedeflerine erişmekte yeterli olmayabilir, gerektiği zaman kullanılabilir olmayabilir, üretici tarafından yeterli düzeyde desteklenmiyor olabilir, işletilmesi çok pahalı olabilir… • İyi bir sistem geliştirebilmek için, kullanıcıların sistemden neler beklediğini çok iyi tespit etmek gerekir. İhtiyaçlar çok titiz bir incelemeye tâbi tutulmalıdır. • Müşteri için gerçekten gerekli olan ihtiyaçlara sağlıklı bir şekilde ulaşılmalıdır. Yoksa sistemin başarısı zedelenir. • İhtiyaç analizi iyi bir sistem oluşturmanın ilk adımıdır. Müşteri İhtiyaçları: • Müşterinin ihtiyaç duyduğu, bir ürünü ve /veya hizmeti alırken talep ettiği herhangi bir şeydir. • Arzu edilen bir şeyi tanımlar ve bunun sağlanıp sağlanamadığının bir değerlendirme metodu ile doğrulanması gerekir. • Tasarlanacak ürünün özelliklerini açık ve anlaşılır biçimde tanımlayan ifadeler toplamıdır. Müşterinin Sesi • Müşterinin sesi, müşterinin dahili veya harici istekleri ile ilgili bilginin elde edilmesi ve böylece müşterilere en iyi hizmetin veya ürünün sağlanması için kullanılan bir süreçtir. • “Müşterinin Sesi” terimi, müşterinin tanımlanmış ve tanımlanmamış ürün ihtiyaç ve gereklerinin belirlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. • Müşterinin sesi, doğrudan tartışma veya görüşmeler, araştırma ve gözlemlerle, müşteri özelliklerine bakılarak garanti verilerini inceleyerek, şirket ve saha raporlarını takip ederek elde edilebilir. • Bu sürecin önemli bir özelliği devamlı proaktif olarak müşterinin zamanla değişebilecek isteklerini tespit edebilmektir. Kano Modeli(Kano Model [Noriaki Kano 1984] • Kano modeline göre müşterinin ihtiyaçları üç kategoriye sokulabilir: temel ihtiyaçlar, performans ihtiyaçları ve heyecan verici ihtiyaçlar. • Temel ihtiyaçlar, bir üründeki beklenen ya da “olması gereken” özelliklerdir ve bu özellikler bu ürünün rakiplerinden farklılaşması için herhangi bir fırsat teşkil etmezler. Temel ihtiyaçlara örnek olarak arabadaki fren sistemini belirtebiliriz. • Performans ihtiyaçları ise genellikle müşteri memnuniyetini olumlu yönde etkileyen ürün özellikleridir. Müşterinin ürüne ödeyeceği ücret, performans özeliklerine yakından bağlıdır. Örnek verecek olursak, müşteri, daha az yakıt sarfiyatı olan bir otomobil için daha fazla ücret ödemeye razıdır. • Heyecan verici özellikler ise; müşteriler tarafından bahsedilmeyen ve beklenmeyen ama yüksek seviyede müşteri memnuniyetiyle sonuçlanabilecek, bununla birlikte yokluğu müşteride memnuniyetsizlik oluşturmayacak olan özelliklerdir Kano modeli • Temel gerekli özellik • Belli bir seviyeden öte tatmin sağlamazlar (Buzdolabının kablo uzunluğu gibi) – Beklenen özellikler Müşteri Tatmini Tasarım özelliklerini sınıflandırmanın bir yolu – Olmazsa-olmaz özellikler • Müşteri tatmininde sabit artışa neden olurlar (araba lastiğinin ömrü gibi) – Heyecan verici özellikler • Müşteri tatminde aşırı artışa neden olan özellikler “wow” dedirtecek kadar. – Tasarım olmazsa-olmaz özellikleri kapsamalı ve diğer iki guruptan maliyetine göre kısmen kapsamalıdır Üründe müşteri isteklerinin boyutu Kano modeli 1.Çayın tadı çok kötü; sol alt kösedesiniz, performans beklentiniz karşılanmadı 2.Çayın tadı güzel; sağ üst kösedesiniz, performans beklentiniz karşılandı. •a Fakat o da ne, bardakta iz var! Muhtemelen bardak size yıkanmadan gelmiş. Sol alt köşedesiniz, temel ihtiyacınız (dile getirilmeyen beklentiniz) karşılanmadı. •b Bardak, kasık vs., herşey tertemiz. Bunlara ilave olarak, çay tabağının kösesinde bir de taptaze kurabiye var. Sağ üst kösedesiniz, sasırdınız ve dile getirmediğiniz beklentileriniz dahi karşılandı. Memnun Şaşırtan beklentiler (dile getirilmeyen beklentiler) Performans beklentileri (dile getirilen beklentiler) Hiç başarılı değil Çok başarılı Temel ihtiyaçlar (dile getirilen beklentiler) Memnun değil Kano modeli Kano Modeli’ne Göre Müşteri İhtiyaçları – Temel İhtiyaçlar veya beklenen özellikler – Performans ihtiyaçları veya mevcut özellikler – Lüks ihtiyaçlar veya heyecan verici özellikler Müşteri Tatmini Müşteri Gerekliliklerini Karşılamanın Memnuniyet Düzeyine Etkisi • Dile getirilen gerekliliklerin karşılanması • Umulan gerekliliklerin saptanması ve karşılanması • Heyecan verici gerekliliklerin keşfedilmesi Kano Model Lüks ihtiyaçlar Performans ihtiyaçları Temel İhtiyaçlar Müşteri ihtiyaçları Kano modeli Dile Getirilen Gereklilikler • Müşterilere ne istedikleri sorularak öğrenilen gerekliliklerdir. Ürün veya hizmette bulunup bulunmama durumuna göre tatmin ederler (veya etmezler) Örnek: Hızlı Teslimat Umulan Gereklilikler • Gerçekleştirilmesi unutulana kadar müşterinin ifade etmeyeceği gerekliliklerdir. Ürün veya hizmette bulunmaması durumunda değeri düşürebilecek temel gerekliliklerdir. Örnek: Kahvenin sıcak servisi Heyecan Verici Gereklilikler • Müşteri beklentilerinin ötesindedirler. Keşfedilmeleri zordur. Yoklukları memnuniyetsizlik yaratmaz, ancak varlıkları heyecan verir. Örnek: Uçak yolculuğunda pasta ikramı Çoklu Bakış Açısı ile İhtiyaç Analiz • Çoklu Bakış açısı farklı iş sahiplerinin perspektiflerini ortaya çıkararak gereksinimleri yapılandırır. • Sistem gereksinimlerini belirlemede tek bir doğru olmadığından çoklu bakış açısı önemlidir. • En temelde bu bakış açıları, organizasyonel, teknolojik, ekonomik ve politik olarak sınıflandırılır. • Ancak sistemin türüne göre bakış açıları ve iştirakçiler de değişiklik gösterir. • Büyük sistemlerde, değişik ilgi alanlarına sahip çok sayıda kullanıcılar vardır. Dolayısıyla her birinin ihtiyacı farklı olur. Her kullanıcı sistemin bütününe kendi bakış açısı ile bakar. Çoklu Bakış Açısı ile İhtiyaç Analiz • İhtiyaç tanımlama değişik açılardan bakmayı gerektirir. • En temelde bu bakış açıları, organizasyonel, teknolojik, ekonomik ve politik olarak sınıflandırılır. • Ancak sistemin türüne göre bakış açıları ve iştirakçiler de değişiklik gösterir. • Büyük sistemlerde, değişik ilgi alanlarına sahip çok sayıda kullanıcılar vardır. • Dolayısıyla her birinin ihtiyacı farklı olur. • Her kullanıcı sistemin bütününe kendi bakış açısı ile bakar. • Bütün ihtiyaçları toplayıp, çakışmalarını önleyebilmek çok zordur. Çoklu Bakış Açısı ile İhtiyaç Analiz Organizasyonel Bakış açısı Teknolojik Bakış açısı PROBLEM!!! Politik Bakış açısı Ekonomik Bakış açısı Bir banka için otomatik vezne işlemleri gerçekleştirecek bir sistem kurmaya çalışalım. Banka müşterileri Banka ile ortak çalışan diğer banka yetkilileri Sistemi kullanan diğer departmanların yöneticileri Sistemin kurulduğu yerlerdeki makineden sorumlu görevliler Veri yöneticileri Banka güvenlik yöneticileri İletişim mühendisleri Bankanın pazarlama bölümü Donanım ve yazılım mühendisleri Banka personel yöneticisi Sistemden sağlıklı ve hızlı servis almayı isterler. Karşılıklı olarak otomatik makineleri kullanma izni veya kullanım anlaşması yapılmasını isterler. Sistemden kendi bölümlerini ilgilendiren bilgilerin sağlanmasını isterler. Bunlarda makinenin sürekli çalışmasını isterler; bundan dolayı ortaya çıkabilecek sorunların çözümleri ile ilgili istekleri olur. Bankanın müşteri verilerini kullanabilme konusunda isteklerde bulunabilirler. Herhangi bir tehlikeye karşı güvenliğin sağlanması ile ilgili isteklerini ortaya koyarlar. Otomatik vezne ile diğer makinelerin iletişimleri ile ilgili sorumlulukları çerçevesinde isteklerini bildirirler. Otomatik veznenin, müşterilere nasıl daha cazip sunulabileceği konusunda isteklerde bulunurlar. Kullanılacak donanım ve yazılımların bakımı ile ilgili isteklerde bulunurlar. Sistemin oluşturulmasında ve servisinin sağlanmasın kullanılacak personel ile ilgili istekleri olur. Tersine Mühendislik • Tersine mühendislik (Reverse Engineering) bir aygıtın, objenin veya sistemin; yapısının, işlevinin veya çalışmasının, çıkarımcı bir akıl yürütme analiziyle keşfedilmesi işlemidir. • Rakip firmaların ürünlerini satın alıp, bu ürünü demonte ederek, ürünün tasarım özellikleri üzerinde çalışmaktır. • İncelenen ürünlerin üstün özelliklerini alıp kombinasyonlar oluşturmak en çok başvurulan yoldur. • Rakibin piyasada satılan ürününü alıp mühendislik düzeyinde sistemli olarak incelemek, ürün hakkında ayrıntılı bilgi edinmek olarakta bilinir. Ürün yaşam eğrisi • Ürün tasarımını etkileyen diğer bir faktör, ürünün yaşam evreleridir. • Ürünün talebinin değiştiği bir takım evreler, ürünün yaşam evreleri ya da ürün yaşam eğrisi adını alır. • Bu evreler ürünün piyasaya girişi, büyüyüp gelişmesi, talebin olgunlaşmasımaksimuma ulaşması ve düşüşe geçmesi olarak 4 evreye ayrılır. Başlangıç Büyüme Satışlar Zaman Olgunluk Düşme • Şekilde görüldüğü gibi ürünün içinde bulunduğu hayat aşamaları bir "Ürün Hayat Eğrisi" üzerinde gösterilmektedir. • Bu eğri, satış hacmi ile kârlılık faktörleri gözönüne alınarak bir ürünün pazardaki durumunun zaman içinde gösterdiği seyre göre çizilir. Yatay eksende zaman, dikey eksende satış miktarı ve kâr yer almaktadır. Belirli bir zamandaki satış miktarı, şekil üzerinde belirlenmek suretiyle hayat eğrisi ortaya çıkarılmaktadır. • Başlangıç adımı yeni ürünün yada sürecin düşük hacimlerde üretim yaptığını gösterir. • Başlangıç aşamalarını takip eden ilk tasarım ve prototipleme süreçleridir ki yıllar sürebilir. • Ürünün pazarda olgun hale gelmesi daha fazla rekabetçilere, rekabetin özel taraflar dışında daha çok teslim zamanı ve fiyat üzerinde dönmesi ile sonuçlanır. • Rekabetçi yaklaşım ürün yaşam çevriminin farklı aşamalarında kaydıkça, imalat maliyeti, kalite, esneklik ve teslimat bağımlılığı üzerindeki gereksinimler de değişim gösterir. • Hızlı bir gelişme süreci ise, bu sürecin geliştirilerek, üretimin hızla artmasıyla gerçekleşir. Talebi karşılamak için Firmanın üretim yeteneği kapasitesini zorlamaya başlar. Standart tasarımlar ortaya çıktığında olgunluk dönemi başlar, bu durumda süreç tasarımı önemli hale gelir. Ticari olarak satışları sürdürme aşaması uzun bir yaşam süresi içerir. • Çekilme ve yok olma aşamaları ürünün muadil daha iyi bir ürün ile değiştirilmesi sonucu gerçekleşir. Ürün yaşam çevrimindeki aşamalar, ürün tasarımının da değişimini etkiler. ÜRÜN YAŞAM EĞRİSİ Ürün yaşam döngüsü şu aşamalardan oluşur: • Piyasaya sunma Maliyetlerin azalması (ölçek ekonomisinden dolayı) Satış hacminin artması Karlılık Piyasada tanınma, reklam yapma Rekabet başlaması Pazar payını artırmak için fiyatlandırma – – – – – – Maliyetlerin azalması ve reklam giderlerinin azalması Satış hacminin en yüksek seviyeye ulaşması Rekabetin kızışması Rekabetten dolayı fiyatların düşmesi Markalaşma, özelliklerin artması, rakip ürünlerden farklılaştırma Karlılığın en üst düzeye ulaşması – – – – Satışların maliyetleri karşılayamaması Satışların sabitlenmesi veya azalması Fiyatların ve karlılığın azalması Karlılığın satış hacminden çok etkin üretim veya dağıtıma bağlı olması • Olgunlaşma Olgunluk – – – – – – • Büyüme Ürün geliştirme Büyüme Yüksek maliyet Satış hacmi az Az denilecek seviyede rekabet Kayıplar/zararlar Piyasaya sunma – – – – • Gerileme veya düşüş Düşüş Ürün yaşam döngüsü • Ürün yaşam döngüsü, genellikle, organizasyonun imalat ve kontrol ihtiyacının belirlediği, sıralı olan ve birbirleriyle iç içe geçmeyen ürün aşamalarından oluşur. • Proje yaşam döngüsü, çoğu zaman, bir ya da daha çok ürün yaşam döngüsünün bir parçasıdır. • Proje yaşam döngüsünü ürün yaşam döngüsünden ayırt etmek konusunda özen gösterilmelidir. • Ürün yaşam döngüsünün pek çok yönü, projeler yoluyla yürütülebilir. • Örneğin bir fizibilite çalışması, bir piyasa araştırması ya da bir reklam kampanyası gerçekleştirmek, bir ürünün montajını yapmak, odak grup çalışmaları yürütmek, bir ürün testi gerçekleştirmek gibi… SÜREÇ YAŞAM ÇEVRİMİ Başlangıç Gelişme Olgunlaşma Gerileme Zaman Birim imalat maliyeti ÜRÜN YAŞAM ÇEVRİMİ Yıllık satış miktarı Ürün yaşam eğrisi Başlangıç Gelişme Olgunlaşma Gerileme Zaman İster ürün olsun ister süreç olsun fark etmez, her ürün yada sürecin, pazara sunulmasıyla başlayan ve tasfiyesiyle sona eren bir hayat eğrisi vardır. Ürünlerin ömrü çok kısa olabileceği gibi asırlarca da sürebilir ve bu süreç içerisinde her ürün, farklı özelliklere sahip dört değişik aşamadan geçer: Giriş, gelişme, olgunluk ve düşüş. Satışlar, maliyetler ve kar Ürün yaşam çevriminde maliyet ve kar ilişkisi Geliştirme ve üretim maliyeti Satış Gelirleri Kar Zarar Giriş Zaman Nakit Akışı Gelişme Olgunluk Düşüş Ürün yaşam eğrisi Büyüme hızı (Satış Hacmi) (1) (2) (3) (4) Olgunluk Elden Çıkarma veya Çekilme Gelişme Birim başına maliyet Başlangıç Zaman Büyüme hızı (Satış Hacmi) Ürün yaşam eğrisine göre ürün ile ilgili bazı göstergeler (1) (2) (3) (4) Olgunluk Elden Çıkarma veya Çekilme Gelişme Başlangıç Birim başına maliyet Zaman Büyüme Oranı Yüksek Yüksek Düşük Pazar Payı Düşük Yüksek Yüksek Nakit İhtiyacı Yüksek Düşük Düşük Karlılık Düşük Yüksek Yüksek Üretim Düşük Yüksek Yüksek Maliyet Yüksek Düşük Düşük Otomasyon Düşük Orta Yüksek Sipariş kaz. Krit. Kalite, maliyet, erişim Güvenilirlik, kalite, fiyat Kalite, fiyat Düşük Düşük Yüksek Düşük Düşük Yüksek Yüksek Bir Ürünün Hayatında Stratejiler ve Önemli Noktalar Şirket stratejisindeki noktalar Giriş Pazar payını arttırmak için en iyi zaman Ar-Ge kritik öneme sahip Gelişme Düşüş İmaj, fiyat ya da kaliteyi değiştirmek Pazar payı için maliyet için kötü bir zaman kontrolü kritik Rekabetçi maliyetler kritik hale gelir Pazar payını Araba galerileri arttırmak için kötü bir zaman Pazar Faks makinesi pozisyonu koruma 3½’’ Yeni promosyon ve İnternet disketler dağıtım yaklaşımlarıyla pozisyonu Ürün ya da kalite imajını değiştirmek için elverişli zaman Güçlenme basamağı Renkli fotokopi makineleri Olgunluk Üretim stratejisindeki noktalar Daktilo Geleceği kestirebilme Standartlaşma Daha az hızlı ürün kritik değişimleri-daha küçük •Sık ürün ve süreç değişimler Ürün ve süreç tasarım değişiklikleri Optimum kapasite güvenilirliği Sürecin sürekliliğinin Kısa üretim serileri Rekabetçi ürün artması Yüksek üretim geliştirme Uzun üretim serileri maliyetleri Ürün geliştirme ve Sınırlı modeller Ürüne odaklanma maliyet azaltma Kaliteye yönelik dikkat Dağıtımı iyileştirme •Ürün tasarımı ve geliştirme kritiktir Küçük ürün farklılaşması Maliyet minimizasyonu Endüstride aşırı kapasite İyi kar getirmeyen bileşenleri çıkarmak için hattı küçültmek Kapasite azaltmak TASARIM ARACI OLARAK KALİTE EVİ Kalite fonksiyonun aktivasyonu- Kalite Fonksiyonunun Yayılması (Quality Function Deployment) • Müşteri istek ve önceliklerinin sistematik bir şekilde elde edilip ürün/hizmet tasarımında kullanılmasıdır. Müşteri ihtiyaçları • Ürün karakteristikleri Parça karakteristikleri Kalite Evi Parça Yayılması Süreç karakteristikleri Operasyonlar Süreç Planlama İlk matris “kalite evi” olarak adlandırılır. kalite evi müşterinin sesini teknik tasarım ihtiyaçlarına dönüştürür. süreç Karakteris tikleri • Parça Karakteris tikleri • • Ürün Karakteris tikleri • TASARIM ARACI OLARAK KALİTE EVİ Temel amacı, müşteriyi tanımlamak, müşterinin ne istediğini tam olarak anlamak, müşteri isteklerinin nasıl karşılanacağına karar vermektir Gereksinimleri belirleyip bunları teknik çözüme dönüştürmektir. Tasarımın erken aşamasında kullanıcı ve üretici arasındaki iletişimi kolaylaştırmak için iyi bir yöntemdir. Müşterilerin gereksinimleri ve tercihleri, “nitelikler” olarak sınıflandırılır ve bunların ağırlıkları belirlenir. Kalite Fonksiyonunun Yayılması kalite evi adı verilen matrisler sistemi aracılığı ile ürün geliştirme ve iyileştirme işlemini gerçekleştiren bir süreçtir. Operasyon ihtiyaçları Kalite Fonksiyonunun Yayılması yada Kalite Evi • Kalite evinin temeli ürün geliştirme ve üretimin her bir aşaması için müşteri ihtiyaçlarının (NELER'in), uygun teknik özelliklere (NASILAR'a) dönüştürülmesidir. Diğer bir ifade ile öncelikle müşteri ihtiyaçları daha sonra ise bu ihtiyaçların nasıl karşılanacağı sistematik bir şekilde belirlenir. • Kalite evi 1970’li yıllarda Japonya’da geliştirildi. O dönemde büyük ilgi gördü. • Toyota 1973’te bu yaklaşımı arabalarındaki kalite problemlerini çözmek için kullanmaya başladı. Müşterinin sesine kulak vererek ürün ve hizmet kalitesini geliştirdi. Kalite Evi • Kalite Evi müşterinin sesini ürün ve hizmet geliştirme sürecine katan yaklaşımdır. • Kalite Evi temel olarak müşteri ile firmanın aynı dili konuşmasını sağlar. • Kalite Evi müşterinin sesini firmanın içine en doğru şekilde taşır. Bu sayede ürün ya da hizmetin tasarımında müşterinin istek ve ihtiyaçlarına öncelik verilmiş olur. Müşterinin sesi tasarıma aktarıldıktan sonra, imalat, ürünün pazara sunumu da daha kısa sürede gerçekleşir ve müşteriler ihtiyaç duydukları ürünleri daha kısa sürede elde etmiş olurlar. Bunun yanında maliyetlerde düşüş; ürünün fiyatındaki düşürmeyi de beraberinde getirir. • Müşterilerin daha iyi anlaşılması ve müşteri ihtiyaçları önceliklendirilerek; firmanın elindeki kaynaklar öncelikle müşterileri tatmin edecek kritik alanlarda harcanır. • Kalite Evi ürünlerin veya hizmetlerin geliştirilme süreçlerini kısaltır ve pazara sunumlarını hızlandırır. QFD Karakteristiklerin ilişkisi Önemi İhtiyaçlar “Ne” Sistem karakteristiği “Nasıl” Ne-Nasıl arası ilişki Hedef ve son değerler Rakiplerin ihtiyaç temelinde karşılaştırılması House of Quality Example Kalite Evi Kalite Evi bir dizi matristen oluşur. Kalite evi, tanımlanmış müşteri ihtiyaçlarını “Neler” ve buna karşılık gelen mühendislik spesifikasyonlarının “Nasıllar” olarak isimlendirilerek ilişkilendirildiği, matris tarzında bir şemadır. Kalite evi Şekilde gösterildiği gibi 6 ana bloktan oluşmaktadır. Sol yan, müşteri gereksinimlerinin (NE) algılanmasını sağlar. Üst kısım, tasarımcının müşteri gereksinimlerine verdiği teknik tepkidir (NASIL). Orta kısım, önerilen çözümün gereksinimleri karşılamada ne kadar etkin olduğunu gösterir. Sağ kısım planlama matrisidir. Pazardaki rakip ürünler arasında bir kıyaslama yapar. Alt kısım Önceliklendirilmiş Şartlar, Kıyaslamalar, Teknik Hedeflerin belirlenmesinde kullanılır. KORELASYON MATRİSİ TEKNİK KARAKTERİSTİKLER NASILLAR MÜŞTERİ İSTEKLERİ NE’LER İLİŞKİ MATRİSİ TEKNİK ÖNCELİKLER VE KIYASLAMA PLANLAMA MATRİSİ 40 41 42 Örnek 1 Bir saat firması yaşlılar için yeni bir saat üretmek istemektedir ve müşteri isteklerini bu saate en iyi şekilde yansıtıp rakiplerinin önüne geçmek ve bu yolla kar etmek istemektedir. Bu yüzden pazarlama departmanına hedef müşteri grubunu araştırması ve beklentilerini öğrenmeleri için görev verilmiştir. Pazarlama departmanının araştırmalarından şu sonuçlar çıkmıştır: Hafif olsun Metal olsun Şık görünsün Rakamları kolay okunsun Su geçirmez olsun Pili uzun ömürlü olsun HOWs vs HOWs Strong positive Positive Negative Strong negative Reliable/resilient 1 Competitive score 2 3 4 5 9 B A 10 AB X Fast 7 B X A Responsive 4 B X Secure 8 X A B Remote links 6 A X Connectivity 5 Scalability 2 Accurate A 98 48 Relative importance 1st 7th 4th 5th 8th 2nd 5th 3rd Technical difficulty 4 3 72 2 54 2 9 1 90 5 54 4 X X B 78 3 1 = easy, 5 = difficult A Quality Function Deployment (QFD) Matrix A B B A Absolute importance 5 = Maximum B = Competitor B A = Competitor A X = Us 1 = Minimum Firewalls Interfaces Database Memory requirement Intranet compatibility Password x2 R-3 conformt. Availability WHATs 9 3 1 Importance to customer WHATs vs HOWs Strong relationship Medium relationship Weak relationship HOWs X Design characteristics Component characteristics Relationship matrix Component deployment Tradeoffs Process characteristics QFD matrices can be linked with the ‘hows’ of one matrix forming the ‘what’ of the next Relationship matrix Process planning Tradeoffs Process characteristics Design characteristics Relationship matrix ‘House of quality’ Tradeoffs Component characteristics Customer requirements Tradeoffs Individual activities Relationship matrix Activity planning İlerleme Oranı=Firma Hedefi/Mamul Bugün SAAT İÇİN KALİTE EVİ Satış Puanı=1,5-1,2-1 olabilir. Satışlardaki İlerlemeye bağlı Önem Puanı=İlerleme oranı*Satış noktası puanı*Önem Dereces x o (o) A (o) (o) 101 280 107 9 26 10 gr V. Adet 150 1,5 3 175 1,5 4 150 3 4 227 21 mm. 3 2,5 3 203 19 cm. 2 3 3 173 16 mm. 4 3 4 Yüzde Önem (o) Önem Puanı A Satış Noktası Puanı Mika Kulanılsın Kadran Büyük Olsun Fosforlu Rakamlar Desenler Olsun Lityum Pil (o) İlerleme Oranı 1091 100% o Firma Hedefi Teknik Önem Derecesi Normalize Teknik Önemi Ölçü birimi Mamül Bugün Rakip Mamül Hedef Değer (o) Rakip Mamulü 3 3 5 3 4 4 Mamul Bugün Hafif Olsun Metal Olsun Pili Uzun Ömürlü Olsun Şık Görünsün Rakamları Kolay Okunsun Su Geçirmez Olsun Titanyum Olması Müşteri İstekleri Önem Derecesi x 4 4 4 4 3 4 3 4 5 3 4 4 4 4 5 4 4 4 1 1 1,25 1 1,3 1 1 1 1,5 1,2 1,2 1,2 3 3 9,4 3,6 6,4 4,8 9,94% 9,94% 31,07% 11,93% 21,21% 15,91% å 30,2 100,00% T.Ö.D=( Yüzde Önem*İlişki Puanı) Güçlü İlişki (o) =9 Orta İlişki o = 3 Zayıf İlişki A=1 46 İlerleme Oranı=Firma Hedefi/Mamul Bugün Satış Puanı=1,5-1,2-1 olabilir. Satışlardaki İlerlemeye bağlı Önem Puanı=İlerleme oranı*Satış noktası puanı*Önem Derecesi 47 İlerleme Oranı Satış Noktası Puanı 4 4 4 4 3 4 3 4 5 3 4 4 4 4 5 4 4 4 1 1 1,3 1 1,3 1 1 1 1,50 1,20 1,20 1,20 Yüzde Önem Firma Hedefi 3 3 5 3 4 4 Önem Puanı Rakip Mamulü Hafif Olsun Metal Olsun Pili Uzun Ömürlü Olsun Şık Görünsün Rakamları Kolay Okunsun Su Geçirmez Olsun Toplam Mamul Bugün Müşteri İstekleri Önem Derecesi PLANLAMA MATRİSİ 3 9,94% 3 9,94% 9,4 31,07% 3,6 11,93% 6,4 21,21% 4,8 15,91% 30 100,00% Örnek 2 48 “Müşterinin gerçekte neye ihtiyacı vardır?” İşletme departmanları tarafından nasıl algılanıp yorumlanmaktadır? Müşteri nasıl açıkladı? Proje yöneticisi nasıl anladı? Proje nasıl belgelendi? Yazılım nasıl kuruldu? Analist nasıl tasarladı? Müşteriye nasıl fatura edildi? Programcı nasıl kodladı? Ticari danışman nasıl açıkladı? Parası nasıl ödendi? Müşterinin gerçekte neye ihtiyacı vardı? “Müşterinin gerçekte neye ihtiyacı vardır?” İşletme departmanları tarafından nasıl algılanıp yorumlanmaktadır? Şimdi ev yapımı yerine şunu hayal edin... ... Bir şehir inşa etmeniz gerekiyor! Projenin başarılı olması için nasıl planlayacak, işletip, yöneteceksiniz?! Uygulama Geliştirmede Durum Büyük Projeler Ba;arılı Projeler 26% Düşen Projeler 28% 2001 Chaos Report - Standish Group Ciddi Problemlere Yol Açan 46%
