makro iktisat teorisi ı

REFERANS
MODELLERİ II:
KEYNESYEN MODEL
• 1929’da başlayarak bütün dünyayı etkisi altına
alan Büyük Buhran; üretim ve istihdamda hiç
görülmedik boyutlarda düşüşlere neden olmuştur.
ABD’de işsizlik %25’e yükselmiştir. Demokratik
hükümetler devrilmiş, Almanya, İtalya ve
Japonya’ da faşist iktidarlar yönetime gelerek, 2.
Dünya Savaşı’na giden süreci başlatmıştır.
• Büyük Buhran, klasik ekonomi anlayışının, çok
büyük işsizlik ve piyasa aksaklıklarını ortadan
kaldıramayacağını (piyasanın kendi kendine her
zaman
dengeye
gelemeyebileceğini)
göstermiştir. Bu olay, o zamana kadar ekonomi
biliminde yerleşmiş olan temel inançların
sorgulanmasına yol açmıştır.
• İngiltere Hazine Bakanı’nın oğlu olan ve 1883-1946
yılları arasında yaşayıp, Alfred Marshall ve
Edgewort gibi meşhur iktisatçıların öğrencisi olmuş,
sonrasında İngiltere Maliye Bakanlığı’nda çalışmış
olan Keynes, 1936’ da yayınladığı “General Theory
of Employment Interest and Money: İstihdam, Faiz
ve Paranın Genel Teorisi” adlı kitabında, klasik
ekonomi anlayışının eksiklerini sıralamış ve kendi
önerilerini ifade etmiştir.
• Keynes 20. yy'in en önemli ekonomistlerindendir.
1943-1946 döneminde, savaş sonrası para
politikalarının belirlenmesi amacıyla ABD ile
yapılan müzakerelere İngiliz Hükümeti adına
katılmış
ve
Bretton
Woods
anlaşmasının
imzalanmasına katkı sağlanmıştır.
KEYNESYEN EKONOMİ
 Keynes’e göre:
 Büyük Buhranın başlıca nedeni toplam talepteki
yetersizliktir. Keynes buna “efektif talep” (alım gücüyle
desteklenmiş alma isteği) demektedir.
 Klasik ekonomistlerin iddia ettiğinin aksine; her zaman
arzı talabe eşitleyen ve tam istihdamı sağlayan bir
mekanizma yoktur.
Klasik ve Keynesyen Ekonomi Teorilerinin Karşılaştırılması
• Ekonomi tam
istihdamda
dengededir. Tam
istihdam esas, eksik
istihdam istisnadır.
• Ekonomi tam
istihdama
kendiliğinden
döner. Devlet
müdahalesine
gerek yoktur.
• Denk bütçe esastır.
• Önemli olan arzdır.
• Ekonomi eksik
istihdamda
dengededir. Eksik
istihdam esas, tam
istihdam istisnadır.
• Ekonomi tam istihdama
kendiliğinden
dönemez, devlet
müdahalesi şarttır.
• Bütçe açık verebilir.
• Önemli olan efektif
taleptir.
Klasik ve Keynesyen Ekonomi Teorilerinin Karşılaştırılması
• Fiyatlar ve ücretler
tam esnektir.
• Fiyatlar ve ücretler
yukarı doğru esnek,
aşağı doğru yapışkandır.
• Kişiler yalnızca
mübadele saikiyle
(güdüsüyle) para
talep ederler.
• Kişiler mübadele, ihtiyat
ve spekülasyon
düşüncesiyle de para
talep ederler.
• Uzun dönem
analizidir.
• Kısa dönem analizdir.
• Anında mübadele
• Bekle-gör politikasını
politikasını savunurlar.
savunurlar.
• Gayrı-iradi işsizlik vardır.
• İradi işsizlik vardır.
Klasik ve Keynesyen Ekonomi Teorilerinin Karşılaştırılması
• Yatırımlar
ile
tasarruflar
arasındaki
bağlantı;
faiz oranı
üzerinden
kurulur.
•Yatırımlar ile tasarruflar arasındaki bağın, faiz oranı
üzerinden kurulmasına karşıdır.
Çünkü tasarruflar
kişilerdir.
edenlerle,
yatırım
yapanlar
farklı
Tasarrufta bulunmanın nedeni, yalnızca faiz geliri elde
etmek değildir. Kişiler miras bırakmak, büyük harcama
gerektiren malları satın almak, emeklilikte ya da
çocuklarının eğitiminde kullanmak üzere de tasarruf
yaparlar.
•Tasarrufları belirleyen ana etken; faiz oranı değil gelir
düzeyidir. Faiz oranı daha çok, tasarrufların nasıl
değerlendirileceği konusunda yol göstericidir.
•Yatırım harcamalarını belirleyen tek faktör de; faiz
oranları değildir. Kâr beklentisi gibi sebepler de kişilerin
yatırım kararları üzerinde etkilidir. Yatırımların, tasarruflara
eşit olmasını baştan garantileyici bir mekanizma yoktur.
Ekonomik dalgalanmalar da çoğunlukla bundan
çıkmaktadır ( TR’ de tasarruf %13, yatırım %22, aradaki
fark cari açık. O da kriz sebebi).
Keynesyen Milli Gelir Fonksiyonu
 Makroekonominin temel özdeşliği:
C  I  G  NX  Y  C  TA – TR   S
 Özdeşliğin sol yanı, ekonominin ürettiği hasılaya
yapılan harcamaları gösterirken; sağ tarafı, milli
gelirin kullanım biçimini ifade eder.
 Bütün değerler reeldir.
 Analiz dönemi boyunca fiyatlar sabittir.
Keynesyen Milli Gelir Fonksiyonu
 Denge hasıla düzeyini, toplam planlanan harcamalar
(Aggregate Expanditure: 𝐴𝐸 = 𝐶 + 𝐼 + 𝐺 + 𝑋 − 𝑀) ile
milli gelir (𝒀) arasındaki eşitlik (𝑨𝑬 = 𝒀) belirler.
• Modelin en önemli noktası; talepteki artışa
uyum göstererek artan hasıla ve gelirin, bir geri
besleme (çarpan, çoğaltan) mekanizmasıyla
talebi etkilemesidir.
Devletin ve Dış Alemin Olmadığı Bir Ekonomide
Keynesyen Milli Gelir Fonksiyonu
 Devletin ve dış alemin olmadığı bir ekonomiye; Smurf Village
(Şirinler Köyü) ekonomisi de denilmektedir.
 Kamu harcamaları (G), Toplam Vergiler (TA), Transfer ödemeleri (TR)
ver net ihracat (NX) sıfıra eşit olacaktır. Bu durumda temel GSYH
özdeşliği:
Devletin ve Dış Alemin Olmadığı Bir Ekonomide
Keynesyen Milli Gelir Fonksiyonu
 Kamu harcamaları (𝐺), Toplam Vergiler (𝑇𝐴), Transfer
ödemeleri (𝑇𝑅) ver net ihracat (𝑁𝑋) sıfıra eşit olacaktır.
Bu durumda; 𝐴𝐸 = 𝐶 + 𝐼 = 𝑌 olduğunda ekonominin
genel dengesi sağlanacaktır.
• Burada hanehalkı elde ettiği geliri ya tüketecek, ya da
tasarruf edecektir. Bu nedenle; 𝑌 = 𝐶 + 𝑆 olur. Bu eşitlik
bize; hanehalkının, harcanabilir gelirlerini tüketim ve
tasarruf arasında bölüştürdüğünü söylemektedir.
• İki eşitlik birleştirildiğinde; 𝐴𝐸 = 𝐶 + 𝐼 = 𝑌 = 𝐶 + 𝑆
olup, bura dan 𝑆 = 𝐼 özdeşliğine ulaşılacaktır.
Keynesyen Tüketim Fonksiyonu: Mutlak Gelir Hipotezi
 Keynes’e göre tüketim (𝐶), gelirin (𝑌) bir fonksiyonudur.
Gelir arttıkça tüketim artar. 𝑌 ↑→ 𝐶 ↑.
C  C  cY ,
0  c 1
 Burada 𝐶 ; otonom tüketim harcaması olup, gelir sıfır
iken bile yapılması zorunlu olan tüketim harcamalarını
ifade eder.
 𝐶 ise marjinal tüketim eğilimi olup, gelirdeki bir
birimlik artışın ne kadarının tüketimde kullanıldığını
gösterir.
YD
Reel tüketim harcamaları
C
C= C +cY
S>0
S<0
E
C
450
Y0
Reel harcanabilir gelir
YD
: BASİT BİR TÜKETİM FONKSİYONU.
Tüketim gelirin artan bir fonksiyonudur. Hiç gelir elde edilmese bile C kadarlık bir tüketim
yapılmaktadır. Bu nedenle gelir düzeyi Y0’a ulaşana kadar tasarruf negatiftir. Gelirdeki artışın tamamı
değil c kadarlık bir oranı tüketilmektedir.
Tasarruf Fonksiyonu ve Marjinal
Tasarruf Eğilimi
 Tasarruf, gelirin tüketilmeyen kısmıdır. Gelir, ya
tüketilecek ya tasarruf edilecektir.
YD  C  S
S  YD – C
 Tasarruf fonksiyonunu, tüketim fonksiyonundan
türetebiliriz:
S  YD – C  YD – (C  cYD)  –C  1– c  YD
:
Reel tüketim harcamaları
C
YD
C= C +cYD
S>0
S<0
E
C
450
YD0
Reel harcanabilir gelir
S
YD
S=- C +(1-c)YD
Tasarruf
Uyarılmış
tasarruf
=(1-c)YD
YD0
-C
Reel harcanabilir gelir
YD
TASARRUF FONKSİYONU.
Tasarruf fonksiyonu, tüketim fonksiyonundan türetilmektedir. Hiç gelir yok iken dahi mevcut olan
otonom tüketim, menfi (negatif) tasarrufa yol açmaktadır. YD0 gelir düzeyine kadar tüketim gelirin
üstündedir ve menfi tasarruf sürer. Gelir ve tüketim eşit olduğunda ise tasarruf sıfırdır. Tasarruf
YD0‘dan yüksek gelir seviyelerinde başlar. Gelirdeki 1 birim artışın c birimi tüketildiğine göre, kalan
(1–c) birimi tasarruf edilmektedir. Buna göre marjinal tasarruf eğilimi, s=(1–c)’dir.
Planlanmış Yatırım ve Toplam
Planlanmış Harcamalar
 Bu kısımda yatırım harcamalarının sabit (otonom) ve
planlanmış yatırımların I kadar olduğunu kabul
edeceğiz.
 Toplam harcamalar, kamu harcamaları ve net ihracat sıfır
varsayıldığından, tüketim ve özel yatırım harcamalarının
toplamıdır:
AE  C  I  C  I  cY  A  cY
AE=Y
Planlanan harcamalar
AE
AE’= C + I +cY
E2
AE2
2
AE= C +cY
AE1
C +I
E1
I
C
I
450
Y0
Reel gelir
Y
ŞEKİL 5-3: TOPLAM HARCAMALAR.
Toplam harcama eğrisi, her gelir düzeyindeki tüketim (C) ile otonom yatırım harcamalarının ( I )
dikey olarak toplanması ( AE = C + I ) ile elde edilir. Y0 gelir düzeyinde toplam harcama AE2(=Y0)
olup bunun AE1 kadarı tüketim, I (=AE2–AE1) kadarı ise yatırım harcamasıdır. Yatırım otonom, yani
gelir düzeyinden bağımsız I gibi bir sabittir. AE doğrusu toplam harcamaların gelir düzeyine bağlı
olarak arttığını göstermektedir.
AE=Y
AE
Planlanan harcamalar
IU>0
AE= A +cY
E
I
A =C +I
C= C +cY
IU<0
C
I
450
Y0
Gelir, hasıla
Y
ŞEKİL 5-4: GELİR VE HASILANIN DENGE SEVİYESİNİN BELİRLENMESİ.
Planlanan toplam harcamaların hasılaya eşit olduğu E noktasında denge üretim ve gelir düzeyi (Y0)
oluşur. Y0 dan fazla bir üretimin gerçekleşmesi, stokları artırarak,Y0 dan az bir üretimin
gerçekleşmesi ise stokları azaltarak üretimin denge düzeyine dönmesi yönünde baskı yapacaktır. E
noktasının gösterdiği denge üretim düzeyinde, üreticilerin üretim hacmini değiştirmesine yol açacak
bir neden yoktur.
Denge Gelir ve Hasıla Düzeyi
 Denge gelir ve üretim düzeyinin belirleyicisi, bu
modelde, toplam harcamalardır.
 Buradaki temel sorun; denge gelir düzeyinin planlanan
toplam harcamaya eşit olmasıdır. 450'lik Y=AE referans
doğrusu üzerinde üretim ve gelir düzeyi ile toplam
harcama eşittir.
Denge Gelir ve Hasıla Düzeyinin
Formülasyonu
 Planlanan harcamaların hasılaya eşit olması :
Y  AE  A  cY
 Y’yi yalnız bırakır ve denge düzeyi, Y0 için çözersek:
Y – cY  Y 1– c   A
1
Y0 
A
1 c
ÇOĞALTAN (Çarpan)
 Otonom harcamalardaki bir birim artış, denge gelir ve
üretim düzeyini bir birimden fazla artırır. Bu artışın ne
kadar olacağı ise marjinal tüketim eğilimine bağlıdır.
 Otonom harcamalardaki bir birim artışın denge gelir
düzeyinde yol açtığı artışa çoğaltan ya da çarpan denir.
 Çoğaltan:
1
1


1 c s
 Marjinal tüketim eğilimi büyüdükçe çoğaltan etkisi de
büyümektedir.
 Çoğaltan formülünde paydada yer alan ifadesinin değeri,
c büyüdükçe küçülecek ve [1/(1-c)]’nin değeri de
büyüyecektir.
Y=AE
AE
Planlanan harcamalar
E2
AE2= A 2 +cY
AE1= A1 +cY
A
2AE
A
E1
1
 A =Y
1c
Y
A
1AE
450
Y1
Y2
Gelir, hasıla
Y
ŞEKİL 5-6: ÇOĞALTANIN GRAFİKLE GÖSTERİMİ.
Otonom harcamalarda ΔA kadarlık bir artış, toplam talep eğrisini AE2'ye, denge noktasını da E2'ye
kaydıracaktır. Denge üretim düzeyindeki artış (Y2–Y1) kadardır ve bu otonom talepteki artıştan daha
fazladır. Bunun nedeni ise AE eğrisinin yatay değil pozitif eğimli bir eğri olmasıdır. Bunun anlamı,
çoğaltan katsayısının değerinin 1’den büyük olmasıdır, çünkü tüketim talebi hasılayla birlikte
artmaktadır, yani hasıladaki artış talepte yeni bir artışa yol açmaktadır.
AE
Y=AE
Planlanan harcamalar
E2'
AE2'= A 2+c2Y
AE1’= A 2 +c1Y
AE2= A 1+c2Y
E1'
AE1= A 1+c1Y
A2
E2
A
E1
A1
Y2
Y1
450
Y1
Y2
Y1'
Y2’
Gelir, Hasıla
Y
ŞEKİL 5-7: MARJİNAL TÜKETİM EĞİLİMİNİN VE ÇOĞALTAN KATSAYISININ DEĞİŞMESİ.
Kesikli çizgi ile belirtilen toplam harcama fonksiyonu düz çizgili olandan daha büyük bir marjinal
tüketim eğilimini yansıtmaktadır. Otonom harcamalarda ΔA kadarlık bir artış, birinci toplam
harcama doğrusunun geçerliliği halinde gelir düzeyinde ∆Y1 kadar artışa yol açarken, ikinci
fonksiyonda ∆Y2 kadarlık (∆Y2>∆Y1) bir artış sağlamaktadır. Bunun nedeni daha büyük bir marjinal
tüketim eğiliminin daha büyük bir çoğaltan etkisi yapmasındandır.
• Çoğaltan ile ilgili analizimizin sonuçlarını üç noktada
toplayabiliriz:
1. Otonom harcamalarda bir artış denge gelir düzeyini
yükseltir.
2. Gelirdeki nihai artış, otonom harcamalardaki artışın
belli bir katıdır.
3. Marjinal tüketim eğilimi büyüdükçe, tüketim ile gelir
arasındaki ilişkiden doğan çoğaltan katsayısının
değeri büyür.
Çoğaltan Mekanizmasının İşleme
Şartları
• Çoğaltanın pratikte etkin olarak işlemesi için:
 Gelir akımlarının doğduğu her aşamada, üretimi
artırabilmek için yeterli atıl işgücü bulunmalıdır.
 Üretimin artırılmasını ve işgücünün istihdamını
sağlayacak yeterli atıl sermaye ve toprak bulunmalıdır.
 Hammadde temininde güçlükler olmamalıdır.
ÇOĞALTAN (Çarpan)
Örnek: Bir ülke için tüketim fonksiyonu; 𝐶 = 100 + 0,75𝑌 olsun.
Planlanan yatırımlar 𝐼 = 200. Bu durumda;
a) Denge milli geliri,
b) Çarpanı,
c)Denge tüketim miktarını,
d)Denge tasarruf miktarını bulunuz.
e)𝐼 = 100 artarsa denge milli gelir nasıl değişir?
f) 𝐶 = 100 artarsa denge milli gelir nasıl değişir?
g) 𝑐 = 0.85 olursa denge milli gelir nasıl değişir?
h) 𝑐 = 0.85 olursa denge tasarruf miktarı nasıl değişir?
ÇOĞALTAN (Çarpan)
Ödev: Bir ülke için tüketim fonksiyonu; 𝐶 = 200 + 0,70𝑌 olsun.
Planlanan yatırımlar 𝐼 = 300. Bu durumda;
a) Denge milli geliri,
b) Çarpanı,
c)Denge tüketim miktarını,
d)Denge tasarruf miktarını bulunuz.
e)𝐼 = 200 artarsa denge milli gelir nasıl değişir?
f) 𝐶 = 300 artarsa denge milli gelir nasıl değişir?
g) 𝑐 = 0.80 olursa denge milli gelir nasıl değişir?
h) 𝑐 = 0.80 olursa denge tasarruf miktarı nasıl değişir?