türkiye`de yem ve gıda güvenliği politikaları

TÜRKİYE’DE YEM VE
GIDA GÜVENLİĞİ
POLİTİKALARI
PROF. DR. NEVZAT ARTIK
TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI
KORUMA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
1
Yem Kontrol

Yem Kontrolleri; 1734 Sayılı Yem Kanunu ve
bu kanunun uygulama şeklini gösteren Yem
Yönetmeliği kapsamında, hayvanların rasyonel
bir şekilde beslenerek hayvansal üretimde
verimliliğin artırılmasını, üreticiler arasında haksız
rekabete meydan verilmemesini ve yemlerin
belirlenen sağlık ve teknik koşullarda beyan ve
tescillerindeki niteliklerine uygun olarak
üretilmelerini ve ticarete sunulmalarını sağlamak
üzere yapılan fiziksel, kimyasal, biyolojik
muayene ve analizlere dayanan kontrollerdir.
2
Yem Kontrol

Yem kontrolleri fiili olarak Bakanlığımız il
müdürlükleri tarafından yerine getirilmekte
olup, yem fabrikalarının ve yem bayilerinin
kontrollerine ilişkin bilgiler bu il
müdürlüklerimizde dosyalanmakta ve yapılan
işlemler Genel Müdürlüğümüz bünyesinde
izlenerek değerlendirilmektedir.
3
Yem Kontrol

1734 Sayılı Yem Kanunu gereği, yem
fabrikalarının yılda en az iki defa, yem
bayilerinin de gerekli görüldüğünde kontrol
edilmesi gerekmektedir. Ayrıca yurt dışından
ülkemize ithal edilen ve ülkemizden yurtdışına
ihracatı gerçekleşen yemlerin de kontrolleri
yapılmaktadır.
4
Yem Kontrol

Ulusal yem mevzuatında ruhsata tabi
işletmeler için asgari teknik ve sağlık şartları
belirlenmiştir. Gerekli şartları karşılayan
işletmeler yetkili otorite tarafından
ruhsatlandırılır.
5
Yem Kontrol
 Aşağıda
belirtilen işletmeler ruhsata
tabidir.
1- Karma yem üreten işletmeler
2- Yem katkı maddesi ve premiks üreten
işletmeler
3- Hayvansal orijinli yem üreten işletmeler
4- Petfood işletmeleri
6
Yem Kontrol

Mevcut yem mevzuatına göre ruhsatlı yem
işletmeleri için HACCP sisteminin uygulanması
zorunlu değildir. Ancak ruhsatlı işletmelerde
AB’ne uyum kapsamında HACCP
uygulamasına geçilecektir.
7
Yem Kontrol

Yem işletmeleri yılda en az iki kez önceden
bir uyarı yapılmadan denetlenmek
zorundadır. Kontroller sırasında analiz
edilmek üzere yem numunesi alınır.

Mevzuatımıza göre ruhsatlı işletmeler için bir
kayıt sistemi vardır.
8
Yem Kontrol


Yem kontrolleri risk analizlerine dayalı olarak
ve önceden haber verilmeden yapılır.
Yem güvenliği konusunda AB müktesebatının
ulusal yem mevzuatımıza uyarlanması
çalışmaları sürmektedir. Bu kapsamda AB’nin
“Yem Katkı Maddeleri”,”Yemlerde İstenmeyen
Maddeler” ve “İlaçlı Yemler” ile ilgili özel
mevzuatları ulusal mevzuatımıza aktarılmıştır.
9
Yem Kontrol

Avrupa Birliğinde kullanımı yasaklanan yem
katkı maddeleri ülkemizde de yasaklanmıştır.
Bu çerçevede son olarak Ocak 2006’dan
itibaren antibiyotiklerin yem katkı maddesi
olarak kullanılmaları ülkemizde
yasaklanmıştır.
10
Yem Kontrol
 Ayrıca;
yukarıdaki rutin kontrollerin
dışında, AB mevzuatı uyum
toplantılarında gündeme gelen, yemlere
katılması yasak maddeler ve yemlerde
istenmeyen maddelerin kontrollerinin
yapılması ve kayıtlarının tutulması için,
yemlerde risk analiz programı yapılarak
2005 yılında uygulamaya konulmuştur.
11
Yem Kontrol
Yem Kontrol Şube Müdürlüğünce 2005 yılı içerisinde;
- 2.130.362 ton Yem ve yemli madde ithalatı için 2373
adet kontrol belgesi düzenlenmiştir.
- 905.354 ton yem ve yem ve yemlik madde ihracatı için
514 adet İhraç müsaade Talepnamesi düzenlenmiştir.
- Tarife kontenjanları kapsamında 28 adet uygunluk
Belgesi düzenlenmiştir.
- Dahilde işleme rejimi kapsamında ithal edilen ürünlerden
elde edilen 170.664 ton ikincil ürünler için 118 adet
Dahilde İşleme İzin Belgesi Kapsamında İthal Edilmiş
Üründen Elde Edilen İkincil İşlem Görmüş Ürün İçin
İthalat İzin Belgesi düzenlenmiştir.
12
2005 YILI YEM KONTROL
VERİLERİ
13
Yem Kontrol

AB mevzuatına uyum çalışmaları kapsamında
Piyasa denetim ve gözetim, Sınır Kontrol
Noktaları gibi konularda da, Dış Ticaret
Müsteşarlığı, Avrupa Birliği Genel Sekreterli
ve AB temsilcileri ile yurt dışında ve yurt
içinde düzenlenen toplantılara katılım
sağlanmakta ve görüş verilmektedir.
14
Yem Kontrol
AB mevzuatı uyum toplantılarında gündeme
gelen, yemlere katılması yasak maddeler ve
yemlerde istenmeyen maddelerin
kontrollerinin yapılması ve kayıtlarının
tutulması için, kalıntı izlemeye ve ülkemizin
risk haritasını oluşturmaya yönelik olarak
yemlerde risk analiz programı yapılmış ve
Daire Başkanlığımızca 2005 yılında
uygulamaya konulmuştur. veri ve sonuçlar
değerlendirilmeye başlanmıştır.
15
Yem Kontrol

Bakanlığımızca düzenlenen İhraç Müsaade
Talepnamesinin süresi, uygulamada kolaylık
olması bakımından, geçerlilik süresi üç
aylıkken bir yıllık olacak şekilde
düzenlenmektedir.
16
Yem Kontrol
 AB
Yem Mevzuatına uygun olarak
hazırlanan Yem Kanunu Taslağı APK’na
gönderildi. 17-19 Ocak 2006
Tarihlerinde Brüksel’den TAIEX
uzmanları ile yapılan görüşmelerde
Gıda, Veterinerlik ve Yem Kanun
Taslaklarının revize edilmesi
kararlaştırıldı.
17
Yem Kontrol

Yem Katkıları ve Premikslerin Üretimi ,
İthalatı , İhracatı , Satışı ve Kullanımı
Hakkındaki Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına
Dair Tebliğ
(Tebliğ No : 2005 /1) 12.01.2005 tarih ve
25698 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı
18
Yem Kontrol

Yemlerde İstenmeyen Maddeler hakkında
tebliğ ( Tebliğ No : 2005 / 3 ) 05.02.2005
tarih ve 25718 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlandı.
19
Yem Kontrol

İlaçlı Yem Tebliği ( Tebliğ No : 2005 / 12 )
24.03.2005 tarih ve 25765 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlandı.
20
Yem Kontrol

Karma Yemlere Katılması ve Hayvanlara
Yedirilmesi Yasak Olan Maddeler Hakkında
Tebliğ ( Tebliğ No : 2005 / 24 ) 16.06.2005
tarih ve 25847 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlandı.
21
Yem Kontrol

Antibiyotiklerin yem katkı maddesi olarak
yasaklanmasına dair Tebliğ 2005 yılının Aralık
ayında hazırlanmış ve 21 Ocak 2006 tarih ve
26056 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
22
Yem Kontrol




Yem kalitesi ve ruhsat koşulları bakımından sürekli ve
düzenli olarak yapılan denetimler yanında;
Ülkemiz insan ve hayvan sağlığı açısından büyük önem
taşıyan BSE hastalığından korunmaya,
AB’ye uyum çerçevesinde yasaklanmış olan
antibiyotiklerin karma yem fabrikalarında kullanılmasını
önlemeye,
Üre gibi kullanımı özel durum gösteren maddelerin
talimatlara uygun olarak kullanılmasını sağlamaya,
Yemlere katılması yasak olan kabuk, kavuz ve benzeri
maddelerin yemlerde kullanılmasını önlemeye yönelik
yem denetimleri de yapılmaktadır.
23
GIDA GÜVENLİĞİ

Çiftlikten sofraya tamamlayıcı ve etkin bir
gıda kontrolünün sağlanması ile güvenli gıda
üretimi Avrupa Birliğinde olduğu kadar
ülkemizin de öncelikleri arasında yer
almaktadır.
24
GIDA GÜVENLİĞİ

Gıda güvenliğini sağlamaya yönelik etkin ve
yeterli gıda denetimi sağlayan kontrol
sistemlerinin geliştirilmesi çalışmaları
süreklilik halinde yürütülmekte, mevcut ulusal
gıda kontrol sistemi, daha etkin uluslararası
kabul gören yaklaşımlarla uyumlu hale
getirilmektedir.
25
GIDA GÜVENLİĞİ

Gıda güvenliğinin sağlanmasında ana hedef,
AB ile uyumlu olarak hazırlanan mevzuatlar
çerçevesinde, ülke genelinde etkin gıda
kontrolü uygulamalarının gerçekleştirilmesidir.
26
GIDA KANUNU
 Ülkemizde
Gıda Hizmetleri 1995 yılında
560 Sayılı KHK ile düzenlenmiştir.
Gıda üretim, ithalat, ihracat
aşamalarındaki izin, tescil ve denetimler
(Tarım ve Köyişleri Bakanlığı)
Çalışma izni, toplu tüketim ve satış
yerleri ile sularla ilgili izin, tescil ve
denetimler (Sağlık Bakanlığı)
27
GIDA KANUNU



Gerek yatırım ortamının iyileştirilmesi gerekse ülkede
gıda hizmetlerinin tek elden yürütülmesi amacıyla,
AB Temel Gıda Yasası da esas alınarak 05.06.2004
tarihinde 5179 Sayılı Kanun yürürlüğe konulmuştur.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı gıda güvenliği zincirinde
tek yetkili birim haline gelmiştir.
Ancak, Belediye Yasası ile “Çalışma İzni ve Gıda
Sicili” Belediyeler tarafından verilmeye başlanmıştır
(04.08.2005)
28
ORGANİZASYON

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
 Merkezde KKGM, diğer hizmetleri yanında
gıda tescil, denetim ve kontrol hizmetlerini
de yürüten ana hizmet birimidir.
 İllerde ise 81 Tarım İl Müdürlüğü’nde
Kontrol Şube Müdürlükleri tarafından gıda
üretim, toplu tüketim ve satış aşamaları ile
ithalat/ihtacat aşamalarında tescil, denetim
ve kontrol hizmetleri yürütülmektedir.
 Denetimde alınan numuneler ise 39 İl
Kontrol Laboratuar Müdürlüğü ve Bursa
Gıda Kontrol ve Araştırma Enstitüsünde
analiz ve kontrole tabi tutulmaktadır.
29
ORGANİZASYON
Merkez KKGM’de
 Gıda Kontrol Hizmetleri,
 Yem Gıda Tescil Hizmetleri ve
 Halk Sağlığı Hizmetleri
80 civarında teknik ve sağlık hizmetleri
sınıfına mensup personel
81 Kontrol Şube Müdürlüğünde ise 3400
civarında Gıda Kontrolörü
39 İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğünde
1100 civarında personel
30
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM

Gıda üretim, toplu tüketim ve satış yerleri
ile ithalat ve ihracat aşamalarında
yapılmaktadır.

Kontrol Şube Müdürlükleri “Yıllık Denetim
Programı” hazırlamakta ve işyerlerinin
yılda 2 defa denetimleri öngörülmekte
olup ayrıca ihbar ve şikayet üzerine de
denetim yapılmaktadır.
31
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM

Denetimler sırasında gerektiğinde tekniğine
uygun olarak iki takım numune alınmakta,

İlk numune sonucunun olumsuz olması
durumunda şahit numune referans
laboratuvara gönderilmekte ve referans
laboratuvarın sonucu verilecek karara esas
teşkil etmektedir.
32
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM
 DTS
Tebliği Ek 6A sayılı listede yer alan
ürünlerin ithalatında Kontrol Belgesi
düzenlenmektedir.
 EK
6B sayılı listede yer alan (gıda ile
temas eden madde ve malzemeler,
aromalar, katkılar gibi) ürünlerin
ithalatında ise Kontrol Belgesi
aranmamaktadır.
33
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM

Kontrol Belgeleri onaylama işlemleri 20 İl
Müdürlüğü tarafından, 25 İl Müdürlüğünce de
gıda ve gıda ile temasta bulunan madde ve
malzemelerin fiili ithalat kontrolleri
yapılmaktadır.
34
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM
Ülkemizde tarımsal üretimi sürdürülebilir kılmak, üretimimizi değerlendirmek ve
üreticimizi haksız rekabete karşı korumak amacıyla; Makam Olur’ları ile ülkemiz
üretiminde önemli yeri olan;
Buğday, patates, soğan, domates, biber, hıyar, patlıcan, kabak, fındık,
antep fıstığı, kuru üzüm, kuru incir, kuru kayısı, süt tozu, tereyağı,
beyaz peynir, kaşar peyniri, tulum peyniri, çedar peyniri, buğday unu,
ekmek, zeytinyağı, şeker, şeker pancarı, et ürünleri için;
Dış Ticaret ve Hazine Müsteşarlıklarınca düzenlenen Dahilde İşleme
İzin Belgesi, İthal Lisansı Belgesi (Tarife Kontenjanı), Yatırım Teşvik
Belgesi, Ticari Kiralama Yolu İle Yapılacak İhracat Kapsamındaki
Hakedişler ve İkili Anlaşmalar hariç olmak üzere Kontrol Belgesi
düzenlenmemektedir.
.
35
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM
Fasulye, mercimek, nohut, pirinç, çeltik, yerfıstığı,
badem, erik,şeftali, kayısı, vişne, kiraz, çilek, kuru
sarımsak, marul, kivi,elma, armut, üzüm, mandarin,
portakal, limon, nar,kavun,karpuz için ise hasat
dönemleri dışında ve belirlenmiş
miktarlarda kontrol belgesi düzenlenmektedir.
Pirinç ve Çeltik izinleri, TMO politikaları doğrultusunda
değerlendirilmektedir
36
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM

Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından kurulan
Sınır Ticaret Merkezlerinden ithal
edilecek gıda ve tarım ürünlerinin listelerinin
oluşturulmasında, üreticimizi ve
sürdürülebilir üretimimizi etkilemeyecek
şekilde sınır illerinin ihtiyacına yönelik sınırlı
miktarda ve hasat dönemleri dikkate
alınarak görüş verilmektedir.
37
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM

Sınır Ticaret Merkezlerinden yapılacak gıda
ve tarım ürünleri ithalatında gıda güvenliği ve
insan sağlığı açısından kontrolünün etkin bir
şekilde yapılabilmesi için Sınır Ticareti
Talimatı hazırlanmaktadır.
38
GIDA İHRACATI

Alıcı ülkenin talepleri doğrultusunda gıda
siciline kaydolmuş işyerlerine
uygulanmaktadır.

57 ilimizde bulunan Gıda ihracatı için yetkili
gümrük kapıları vasıtasıyla ihracat işlemleri
gerçekleştirilmektedir.
39
GIDA GÜVENLİĞİ VE
İZLEME




Kuru meyvelerde (incir, fındık, antep fıstığı,
yer fıstığı) ve kırmızı biberde Aflatoksin
izleme,
Taze meyve-sebzede Pestisit Kalıntı
Çiğ sütlerde ve balda kalıntı izleme,
Çiğ sütlerde genel bakteri ve somatik hücre
izleme,
40
GIDA GÜVENLİĞİ VE
İZLEME
Kırmızı biberde Sudan - I boyası izleme,
 Unlarda Benzoil Peroksit izleme,
 Balda C-13 izotop izleme,
 Peynirde ve baharatta toksikolojik ve
mikrobiyolojik izleme,
 Tuzda iyot izleme.

41
GIDA GÜVENLİĞİ
PROJELERİ

“Türkiye’de Gıda Güvenliği ve Kontrol
Sisteminin Yeniden Yapılandırılması ve
Güçlendirilmesi” AB Eşleştirme projesi

“Türkiye’de Gıda Kalitesi ve Güvenliği
Sisteminin Güçlendirilmesi” FAO/TCP projesi
(2002-2005)

MATRA/PPA Projeleri,
42
GIDA GÜVENLİĞİ
PROJELERİ




“Bakanlığın Resmi Gıda Kontrol ve Denetim
Sisteminin Güçlendirilmesi” MATRA projesi
“Kayıtlı Süt Üretimi ve Sütte Gıda
Güvenliğinin İyileştirilmesi” MATRA projesi
(TÜGEM)
Pestisit kalıntıları-sera kontrolü (2005-2007),
Kayıtlı süt üretimi ve süt güvenliği ve
kalitesinin artırılması (2005-2007) (TÜGEM)
43
GIDA GÜVENLİĞİ VE HIZLI
ALARM SİSTEMİ

AB SANCO tarafından RASFF kapsamında
Genel Müdürlüğümüze ülkemiz menşeli
ürünler ile ilgili bildirimler gönderilmekte olup
Bildirime konu işyerleri denetlenmektedir.
44
GIDA GÜVENLİĞİ VE HIZLI
ALARM SİSTEMİ

Avrupa Komisyonuna yaş meyve ve sebzelerde pestisit
kontrolleri konusunda ülkemiz tarafından gönderilen
Eylem Planında, Aralık 2004 tarihinden itibaren
ülkemizden ihraç edilen yaş meyve sebzelerde pestisit
tespit edildiği ile ilgili olarak RASFF bildirimine konu olan
firmalar için Dış Ticaret Müsteşarlığının da görüşü
alınarak yaş meyve sebzede pestisit konusunda bildirim
alan firmaların AB üye ülkelerine bundan sonra
yapacakları yaş meyve sebze ihracatları öncesinde “Bitki
Sağlık Sertifikası” düzenlenmeden önce gerekli pestisit
analizi yapılarak “Gıda Güvenliği/Sağlık Sertifikası”
düzenlenmesi zorunluluğu getirilmiştir.

Bu uygulamanın başlatılmasından itibaren bugüne kadar
9 adet bildirim alınmıştır.
45
TÜRK GIDA KODEKSİ
Bugüne kadar 2 Yönetmelik ve 81 Tebliğ yayımlanmıştır.

Ulusal Gıda Kodeks Komisyonu (13.9.2004)
Gıda kodeksinin hazırlanması ve denetlenmesinde görevlendirilmiştir.
Komisyon; gıda konusunda görevli olmak üzere Bakanlıktan iki,
Sağlık Bakanlığından bir üye, her iki Bakanlıkça ayrı ayrı seçilecek
gıda konusunda temayüz etmiş birer bilim adamı, TSE’den bir üye ve
en fazla üyeye sahip olan gıda konusunda faaliyet gösteren sivil
toplum örgütünden seçilecek bir üyeden oluşur.
Komisyon üyelerinin görev süresi iki yıldır.
Bakanlık temsilcisinin başkanlığında toplanır ve sekretaryası
Bakanlıkça yapılır.
46
GIDA GÜVENLİĞİ VE
EĞİTİM

Gıda Kontrolörü Kursları
– Bakanlığımızda 1700 civarında olan Gıda
Kontrolör sayısı 1700 iken düzenlenen
eğitim programları ile bu sayı halen
3400’lere ulaşmıştır.

“HACCP Temel Prensipleri, Mevzuatı ve
Tetkiki
 Bakanlığımızda görevli 198 kişi
47
GIDA GÜVENLİĞİ VE
EĞİTİM

Risk Analizi ve Hızlı Alarm Sistemleri
– 35 personele Gıda Kontrolünde konularında
eğitim verilmiştir.

Kontrol Belgesi ve fiili ithalat eğitimleri
– Kocaeli, İstanbul, Tekirdağ, Samsun,
Trabzon, Giresun, Ordu, Mersin, Adana,
Ankara, Edirne
48
GIDA GÜVENLİĞİ VE
GIDA TESCİL



Gıda ve gıda ile temas eden madde ve
malzemelerin üretim izinleri Bakanlığımızca
verilmektedir.
Sorumlu yönetici istihdamı ve sorumlu
yönetici usta eğitimleri ilgili Oda’larla birlikte
yürütülmektedir.
Gıda Sanayi Envanteri tutulmaktadır.
49
GIDA GÜVENLİĞİ VE
GIDA TESCİL
 Süt
Teşvik Primi uygulamaları
yürütülmektedir.
 Çalışma İzni ve Gıda Sicili işlemleri
(Danıştay İdari Dava Daireli Kurulu’nun
yürütme durdurmalı kararı gereği
05.08.2005 tarihinden itibaren
Bakanlığımız yerine Belediyeler / İl Özel
İdareleri tarafından) yürütülmektedir.
50
GIDA GÜVENLİĞİ VE
GIDA TESCİL

Gıda sanayinin yapısının belirlenmesi
amacıyla iki yılda bir gıda sanayi envanter
çalışmaları yürütülmektedir. Gıda sanayi
envanter bilgileri ,İl Müdürlüğümüz Kontrol
Şube Müdürlükleri tarafından toplanmakta,
değerlendirmesi Genel Müdürlüğümüz
tarafından yapılarak kitap halinde
yayınlanmaktadır.
51
GIDA GÜVENLİĞİ VE
GIDA TESCİL
 Gıda
Sanayi Envanter çalışması
sonuçlarına göre ülkemizde 25.000
civarında gıda üreten tesis mevcuttur.
 Envanter çalışmasının, 2002 Yılını
kapsayan bilgilerinin değerlendirmesi
tamamlanmış ve basım aşa-masına
gelmiştir. ve 2004 envanterlerinin
basımı birlikte yapılıp yayınlanacaktır.
52
GIDA GÜVENLİĞİ VE
GIDA TESCİL
YILLAR
SİCİL
ÜRETİM İZNİ
473
2864
1999
2000
1643
7891
2001
4060
12896
2002
3604
12033
2003
2004
4336
2021
17428
5215
2005
3723
27456
Toplam
19860
85783
53
2005 ÜRETİM, TOPLU TÜKETİM
VE SATIŞ YERLERİ DENETİMİ
54
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM
55
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM
56
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM
57
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM
58
GIDA GÜVENLİĞİ VE DENETİM
59
TÜRKİYE’DE YEM VE GIDA
GÜVENLİĞİ POLİTİKALARI
TEŞEKKÜRLER
E-Mail : [email protected]
60