türkiye`de kamu kesimi reformları

YONT221
KAMU YÖNETİMİNDE DEVLETİN
ETKİNLEŞTİRİLMESİ
KAMU YÖNETİMİNDE REFORM VE
YENİDEN YAPILANDIRMA
Araştırma Görevlisi: PH.D. Mehmet Necati Cizrelioğulları
KAMU YÖNETİMİNDE REFORMUN AMAÇLARI
Demokrasinin Kalitesini
iyileştirmek
Kamu yönetimine karşı duyulan
güvensizlik duygusunu azaltmak
Kamu yönetiminde saydamlığı sağlamak
E-devlet projesini hayata geçirmek
Bürokrasi ve kırtasiyeciliği azaltmak
Vatandaşların Yönetsel katılımını arttırmak
Sivil Toplumu güçlendirmek
İşlevine gerek kalmayan kurumları tasfiye etmek
Kamu Yönetiminde Reformun özellikleri
Kamu Yönetiminin çerçevesinde gerçekleşen ekonomik
toplumsal siyasal ve teknolojik gelişmelerin bir sonucudur.
Kamusal hizmetlerin daha kaliteli,hızlı ve ekonomik bir
şekilde sunumudur.
Kamu yönetiminde reform tartışmaya dayalıdır.
Kamu yönetiminde reform zaman alıcıdır.
Reform düzenlemekle yapmaktan ibaret değildir. Bu
düzenlemeleri hayata geçirmek için uğraşmaktır.
REFORMLARI GEREKTİREN FAKTÖRLER
•
1.
2.
3.
•
1.
2.
3.
4.
5.
Dış Faktörler
Avrupa Birliği Süreci
IMF ve Dünya Bankasının Etkileri
Küreselleşme ve Rekabet
İç Faktörler
Kamu Mali Yönetiminde Kriz
Yönetimin Hantallaşması, verimsizlik ve etkinsizlik
İnsan Kaynakları Yönetiminde Yozlaşma
Artan yolsuzluklar ve kötü Yönetim uygulamaları
Toplumsal Beklentiler:Yönetime katılma, sivilleşme, Hesap
verebilirlik, Saydamlık ve Yerelleşme talepleri
TEMEL AMAÇ
• DAHA AZ MALİYETLE VE DAHA ÇOK
SORUMLULUKLA ÇALIŞAN BİR KAMU
YÖNETİMİ SİSTEMİ KURMAK
• KAMU YÖNETİMİ, KENDİ İÇ YAPISINI
SORGULAMALI, PİYASALAR VE SİVİL
TOPLUMLA İLİŞKİLERİNİ GÖZDEN
GEÇİRMELİDİR.
REFORMLARIN AŞAMALARI
• Birinci Aşama: Kamuda yasal-yapısal
serbestleşme,sübvansiyonların kaldırılması ve tasarruf
önlemleri (1980-1985)
• İkinci Aşama: KİT’lerin Özelleştirilmesi, hizmetlerde
etkinlik ve verimlilik politikaları ve Düzenleyici
Kurullar
• Üçüncü Aşama: Hizmetlerde vatandaş odaklılık, hesap
verebilirlik,yönetime katılma, yerinden yönetim,
saydamlık ve performansa dayalı yönetim (2002 ve
sonrası)
Yeni Sağ ve Kamu Yönetimi
Yeni sağ düşünce;
• 19. yüzyıl liberalizmin çağdaş yorumu olarak
değerlendirilmektedir.
• Bu düşüncenin ortaya çıkışı, 20. yüzyılda devletin aşırı
büyümesinden ve hem bireysel hem toplumsal özgürlüklerin
kısıtlayıcı haline gelmesinden kaynaklandığıdır.
• Ekonomik ,sosyal,siyasal ve yönetsel boyutları olan bir
dönüşümü ifade etmektedir.
• Kamusal faaliyet alanın küçültülmesini ve küçültülen alanın
da özel kesim yönetim anlayışı doğrultusunda yeniden
yapılandırılmasını öngörmektedir.
• Bu süreç , ideolojik ,teorik ve küresel meydan okumalar
şeklinde hükümetlerin kamu hizmetlerinde büyük
dönüşümler yapmalarına neden olmuştur.
• İki değişim;
 Kamu sektöründe özel sektörleşme eğilimi
 Örgütlemede temel ilke olan bürokrasiden uzaklaşma eğilimi
olarak belirtilmektedir.
• Yeni sağ teorislerine göre; en iyi yönetim özel sektör
disiplini altında gerçekleşecektir.




Siyasal kontrol artırılmakta
Bütçe harcamalarına tasarrufa gidilmekte
Profesyonel özerklik ve kamu hizmeti birlikleri zayıflatılmakta
Bürokrasinin doğal yetersizlikleri giderilmeye çalışılmaktadır.
• Yeni sağ düşünceyi savunanlar;
▫ Devletin küçültülmesini
▫ Kamu sektörünün faaliyet alanının daraltılmasını
böylece piyasa ekonomisinin kendi koşul ve
kurallarına göre çalışma imkanlarını
genişletilebileceğini öne sürerler.
 Bu yönüyle yeni sağ en önemli kaynağını ekonomik
liberalizmde bulmaktadır.
Yeni Sağ ve Kamu Sektörü Reformları
• Serbestleştirme (Deregulasyon)
• Özelleştirme
• Yeni kamu hizmet anlayışı
Serbestleştirme
• Genel olarak devletin sektörler üzerindeki hukuki düzenleme
ve kısıtlama, dolayısıyla kontrol etme yetkisinin kısıtlanmasını,
bazı alanlarda da kaldırılmasını içermektedir.
• Kamu tekellerin tekel olma niteliğinin kaldırılarak, alana
devlet yanında,özel sektörün de serbestçe girebilmesine imkan
verilmesini ve böylece rekabet ortamının oluşmasına katkıda
bulunmasını da kapsamaktadır.
• Fiyat ve ücret kontrolleri, faiz oranının ve döviz kurunun
kontrolü, kira kontrolleri, piyasa girişlerin engellenmesi ve
sınırlandırılması,
devlet
monopolleri,
imtiyaz
hakkı,kotalar,tarifeler,çeşitli teşvikler ve destekler görüldüğü
diğer alanlardır.
• Serbestleştirme, kur fazlalığından kaynaklanan bozukluklara
bir çözüm olarak da görülmektedir. (Enflasyonun paranın
fonksiyonlarını yerine getirmesini engellemesi gibi)
Serbestleştirme sonucunda kamu
yönetimindeki gelişmeler:
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
Ademi merkeziyetçilik ve yetki devri ile görev ve yetkilerin
kurumsal otonomi ve yönetimsel bağımlılık şeklinde
dağıtılması.
Performans aracılığıyla etkinliğin ve verimliliğin
değerlendirilmesi
Yönetim sürecinde kullanıcıların da yer almasıyla,karar
verme mekanizmalarında kullanıcıların etkinliklerinin
artırılması
Üreticilerde hizmet sağlayıcılar arasında ayrımın yapılması ve
bunun sonucunda hizmetlerin sözleşme aracılığıyla ile
gördürülebilmesi
Kamu kuruluşlarında şirketleşme sürecinin başlatılması
Özel ve kamu kuruluşları arasında rekabet sağlanması,kamu
özel işbirliğine gidilmesi ve geleneksel kamu-özel sınırlarının
kaldırılması.
Ayrıca, serbestleştirme de, yönetim gücünün merkezileşmesi
yerine rekabetin artırılmasını da gerektirmektedir.
Özelleştirme
• Genel olarak özelleştirme, sosyal faaliyetlerde hükümetin
etkinliğinin azalmasını, özelde ise mal ve hizmetlerinin
mülkiyetinin kamu sektöründen özel sektöre transferini ifade
etmektedir.
• Daha geniş anlamda, özellikle ekonomik etkinlikleri
bakımından küçültülmüş bir devletin;serbest piyasa
ekonomisi uygulamasının önündeki tüm engellerin kaldırıldığı
bir ekonomik ve toplumsal düzen yaratmaya yönelik
karar,eylem ve işlemlerin tümünüdür.
• Dar anlamda, sermayesinin kısmen ya da tamamen özel kişi
veya kurallara satılması anlamına gelmektedir.
• Bu anlamlarıyla özelleştirme, herhangi bir faaliyetin üretimde
ve finansmanında özel sektörün oransal olarak arttığı bir süreç
olarak görülebilir.
• Özelleştirme felsefi kaynağını,
bireycilik,
özgürlük, kendiliğinden düzen ve serbest piyasa
ekonomisi ile sınırlandırılmış devlet ilkelerinden
hareket eden yeni sağ akım oluşturmuştur.
• Özelleştirme
yeniden
yapılanmanın
ana
eksenlerinden
biridir.
Amacı,
politik
müdahalelerle zarar eden ve bu yüzden topluma
haksız ve akılcı olmayan bir yük haline gelen
kuruluşlarından kurtulmaktır.
• Başka bir nokta ise, özelleştirme uygulamaları;
 kamu harcamalarının daraltılması, kamu açıkların giderilmesi,
 sermaye mülkiyetinin tabana yayılması, kamu hizmetlerinde
verimliliğin sağlanması, serbest piyasa ekonomisinin
geliştirilmesi gibi amaçlara dayandırılmaktadır.
• Bu süreçte özelleştirme uygulamalarının arkasında dört
temel baskı vardır.:
 Bunlardan birincisi, daha iyi yönetim ve daha az maliyet talep
eden pragmatik baskılar
 İkincisi, devletin büyümesini bir tehlike olarak gören ve daha az
yönetim talep eden ideolojik baskılar
 Son olarak kamu sistemini çok bürokratikleşmiş,
profesyonelleşmiş ve koruyucu bulan ve halkın daha çok seçme
hakkına sahip olmasını savunan popülist baskılardır.
 Özelleştirme yöntemler; özel sektörün önündeki kamusal
engelleri kaldıran yasal ve kurumsal serbestleştirme, blok
satış, halka arz, kiralama, yönetim devri, imtiyaz gibi
uygulamalar.
Türkiye’ye Yansımaları
• Ekonomik alanda serbest piyasa ekonomisine geçiş, siyasal ve
yönetsel alanda devlet yapısının liberalleşmesi.
• Yeni kamu yönetim anlayışının ve yeni sağın en önemli
ilkelerinden biri olan devletim minimize edilmesi
(özelleştirme)
• Kamuda yasal-yapısal serbestleşme yani yani kamu mal ve
hizmetlerdeki sübvasyiyonların kaldırılması ve tasarruf
önlemleri ya da politikalarıdır.
• 1990’dan itibaren kamu hizmetlerinde kalite, vatandaş odaklık,
yönetişim,katılım,hesap verebilirlik,saydamlık,esnek örgüt
yapıları ve performansa dayalı yönetim (idari reform )
• Bürokrasi odaklı bir yönetim anlayışından vazgeçilerek ,kamu
yönetimi karşısında vatandaş ve sivil toplum yeniden
keşfedilmiş;karşılıklı roller ve sorumluluklar yeniden
tanımlanması
• Ömür boyu istihdam yerine sözleşmeli personel uygulaması