Slayt 1

MİKROBİYOLOJİK ÖRNEK ALIMI
VE LABORATUVARA
TRANSPORTU
Uzm.Dr.Esra Polat
Mikrobiyoloji Laboratuvarı
04.04.2013
DOĞRU TANI:
☺Doğru yerden ve doğru zamanda alınmış
örnek
☺Laboratuvara doğru şekilde transfer
ÖRNEKLERİN SEÇİMİ VE TOPLANMASI
SUNUM PLANI
KAN ÖRNEKLERI(SERUM,
PLAZMA,TAM KAN)
İDRAR ÖRNEKLERI.(TİT)
BAKTERİYOLOJİK ÖRNEKLER.
Kan alma standart koşullar altında
gerçekleştirilmelidir
 Sabah 7.00 ve 9.00 saatleri arasında kan alma
Son 3 günde ağır fiziksel aktivite olmaması
Kan almadan birkaç gün öncesine kadar alkol alınmaması (özellikle
son 24 saat içinde)
 Test icin kan vermeye gelmeden önceki gece saat 22:00’den sonra
su hariç hiçbir şey yenilip içilmemesi önerilir. (Açlık süresi 16 saatten
uzun olmamalıdır)
 Kan almadan önce hastaya 10 dakika rahatlaması için zaman
verme


Kan almadan önce aşağıdaki
malzemeleri hazır bulundurunuz:
 Deri dezenfeksiyonu: %70'lik alkol (izopropil
alkol, etanol) veya %10'luk povidon iyot,
swablar, gazlı pedler, yara bandı.
 Tek kullanımlık lateks veya vinil eldivenler
 Turnike, adaptör, iğne uçları veya enjektör.
 Etiketler ve kalem
VENÖZ KAN ALINMASINDA
DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
• Kan alma işleminden önce ellerinizi
iyice yıkayınız.
• Hastanın kimliğini doğrulayın
• Hasta rahatça oturtulmalı ve en az 15
dk. Rahat bir pozisyonda
bulunmalıdır.
• Kol omuz hizasında düz tutulmalıdır.
VENÖZ KAN ALINMASINDA DİKKAT EDİLECEK
HUSUSLAR
•Büyük yaralı veya hematomlu koldan, mastektomili kadınlarda
memenin alındığı taraftaki koldan kan alınmamalıdır .
•Diğer bir ven bölgesi mevcut değilse numune hematomun alt
kısmından alınabilir..
•Hastadan ne kadar hacimde kan alınacağı belirlenmeli,
istenilen testler için uygun sayıda ve türde tüp ve uygun
iğne seçilmelidir. En sık kullanılan iğneler 19-22 G
numaralı iğnelerdir
VENÖZ KAN ALINMASINDA DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR
Kan alınacak bölgenin çevresi %70’lik alkollü gazlı bezle,
dairesel hareketlerle ve kan alma bölgesinden dışa doğru
temizlenmelidir.
Derinin kendi kendine kuruması beklenmelidir.
Kan alma bölgesinin 10-15 cm üzerinden turnike uygulanır.
Turnikenin uzun süre tutulması kanın bileşimini belirgin değiştirir.
8
VENÖZ KAN ALINMASINDA DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR
•Damara girme ve kan alma kola turnike bağlandıktan sonra 1
dakika içinde tamamlanmalıdır. Eğer yeniden kan almanız
gerekirse diğer kol kullanılmalıdır.
• Kola uzun süre turnike uygulanması sonucu protein
konsantrasyonunda, proteine bağlı ve hücresel komponentlerde
artışa sebep olabilir.
VENÖZ KAN ALINMASINDA DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR
• Hastaya I.V infüzyon yapılıyorsa infüzyona 5 dk. ara
verilmeli ve diğer koldan kan alınmalıdır.
Kan alma tüplerine şu sırayla kan almaya özen gösteriniz.
Önce katkı maddesiz kırmızı yada sarı kapaklı düz tüplere
Sonra sitrat içeren mavi kapaklı koagülasyon tüplerine
Sonra sıra ile kırmızı yada sarı kapaklı jelli düz tüpler
Yeşil kapaklı heparinli tüpler, mor kapaklı hemogram tüplere
kan alınız
VENÖZ KAN ALINMASINDA DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR
• Enjektöre alınmış kanı, hemoliz olmaması için, iğneyi
enjektörden çıkardıktan sonra, tüp kapağı açılarak
hazırlanmış tüplere yavaşça ve tüp kenarından
kaydırarak dikkatli bir şekilde aktarın.
Kan aldıktan sonra;
• Tüplerin ağzını sıkıca kapatın, tüplerin içinde katkı
maddesi veya antikoagulan varsa tüpleri yavaşça 5-7
kez alt üst ederek karıştırın
• Serumları ayırmadan önce kırmızı yada sarı kapaklı
tüpleri tercihen dik pozisyonda 10-20 dakika süreyle (45
dakikayı geçmemeli) pıhtılaşmaya bırakın
Vakumlu tüplerin üzerine hastanın barkodu kanı
alacak personel tarafından yapıştırılır
• Alınan muayene maddesi üzerindeki etikette
ve laboratuvar istek belgesinde hastanın :
Soyadı – Adı
Yaş ve cinsiyeti
Hastayı belirleyecek bir protokol numarası,
Numunenin ne olduğu,
Tarih, saat
Örneği alan doktorun adı ve kliniği yazılmalıdır
 Hastane içinden gönderilen örnekler mutlaka barkod
etiketli olmalıdır.
NUMUNE ETİKETLENMESİ
 Barkodlar tüplerin boyuna paralel olacak şekilde etiketlenir.
 Barkodlar tüplerin üzerindeki mevcut etiketin üzerine
etiketlenmelidir.
 Tüplerin üzerinde bulunan numune alma çizgileri
kapatılmamalıdır.
Hemolitik, lipemik ve ikterik numuneler
• Anlamlı derecede hemoliz yada lipemi görünen
numuneler belli parametrelerin analizi için
kullanılmamalıdır.
• İkterik numuneler analiz edilirler.
Serumda hemoglobin konsantrasyonu 20 mg/dL'nin üzerinde olursa
hemoliz olduğu gözle anlaşılır .
Özellikle K ve Mg olmak üzere Aldolaz, Asit Fosfataz, LDH enzimleri
ile Fosfor serum seviyesi yükselir.
Hemolize sebep olan durumlar aşağıdaki
gibidir, bunlardan kaçınınız!!!
• Yoğun turnike uygulanması
• Sallama
• Enjektöre hızlı çekiş, karıştırma ve enjektörden tüpe hızlı bir
şekilde boşaltma
• Soğutma yada ısıtma
• Tamamlanmamış santrifüj
• Serum ayrılması için tam kan olarak uzun süre bekletme
( 2 saatten fazla )
• Hematomlu bölgeden kan alınması
• Kan alma bölgesinin kuru olmaması
Serum Örnekleri
Tüp: Sarı kapaklı plastik jelli tüp
• Jelli tüpler 5 ml kan örneği ile tamamen doldurulmalıdır.
• Birden fazla test istenmesi halinde 4-5 mL serum yeterlidir.
(Bu miktar yaklaşık 10 mL kan örneğinden sağlanabilir)..
• Kanın tüpün çeperindeki silika partikülleri ile iyice temas
etmesi için 5-6 kez yavaşça altüst edilmelidir; tüp kesinlikle
çalkalanmamalıdır!
• Kanın pıhtılaşması için 10-20 dk. tüp dik pozisyonda
bekletilir sonra 3000-3500 rpm' de 10 dakika santrifüj
edilir.
EDTA'lı tam kan
Mor kapaklı cam K3EDTA tüp
• CBC, kan yaymaları, Hb elektroforezi,
• Kan alımı esnasında kanın işaretli çizgiye kadar
doldurulmasına dikkat edilmelidir.
• Tüplerin içerisinde pıhtı oluşmaması için kan alınır
alınmaz tüp 5-6 kez yavaşca alt üst edilerek karıştırılır.
• Çalkalama işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır.
• Tüpün içerisinde pıhtı oluşmuş ise yeniden örnek
alınmalıdır!
Hacmi 10 mL olan EDTA’lı tüpler mikrobiyoloji
moleküler tanı laboratuvarı’na gönderilecek numuneler
için kullanılmaktadır. PCR(HBVDNA, HCVRNA) vb
İdrar Numune Alma
Orta-akım idrarı:
Bir miktar dışarı yapıldıktan sonra steril kaplara alınır.
Mikrobiyolojik testler için alınacaksa özellikle sabah ilk yapılan
idrarın orta kısmı alınmalıdır.
Spot idrar: Günün herhangi bir saatinde alınan idrardır. Sabah ilk
veya ikinci idrarın orta kısmının alınması tercih edilir.
Mikroskopik inceleme, protein miktarı ve gebelik için özellikle
sabah idrarı daha konsantre olduğu için tercih edilmelidir.

İdrar numunelerinde, ‘’materyal kabul’’ işleminin daha kolay
yapılabilmesi ve örnek bulaşının önüne geçilmesi için çift barkod
bastırılmalıdır
BAKTERİYOLOJİK ÖRNEK
ALIMI
• Etiketleme; İstenen testlerin düzenli bir
şekilde işleme alınması için gerekli
bilgilerin alınması oldukça önemlidir.
• Hastanın adı-soyadı
• Örneğin kaynağı veya alınma bölgesi
• Tarih
• Örneğin tür
• İstenen test
Toplama zamanı; Balgam, idrar, gaita vb örnekleri sabah alınan ilk
örnekler olmalı ve aynı gün laboratuvara gönderilmelidir.
Kan kültürü
• Kan örneklerini mümkünse tedaviye başlamadan önce
almalıdır.
• Antibiyotik kullanıyor ise son dozdan en uzak zamanda
yeni doz verilmeden hemen önce alınmalıdır.
• Hastalığın başlangıcında 15-30 dk arayla iki veya üç set
alınmalı; 48 saat sonra üreme olmazsa tekrarlanmalıdır.
• En uygun olanı ateş pik yapmadan 30 dk önce kan kültürü
için kan alınmasıdır.
• Kateter kaynaklı sepsis düşünülmedikçe kateterden
kan kültürü alınmaz.
Hematolojik, biyokimyasal ve benzeri tetkikler alınırken
kan kültür örneği alınmaz.
Yetişkinler için her sette 10-20 ml kan alınır. Çocuklarda
ise 1-2 ml yeterlidir
• Kan örneği şişeye enjekte edildikten sonra kanın
pıhtılaşmaması ve besiyeri ile karışması için şişe birkaç
kez hafifçe çalkalanır.
• 2 saat oda ısısında bekletilebilir. Zorunlu hallerde 24
saate kadar oda ısısında bekleyebilir.
• Kan alınan set kesinlikle buzdolabına konmaz
VÜCUT SIVI ÖRNEKLERİ
1.BOS
• Steril şartlarda çalışılır.
• Bölge batikon ile dezenfekte edilir.
• Lomber ponksiyonla alınan örnek steril vidalı kapaklı tüplerde
acilen laboratuvara gönderilir.
• 3 tüpe alınır. Hematolojik , biyokimyasal , mikrobiyolojik
incelemeler.
• En bulanık tüp mikrobiyolojik inceleme için gönderilmelidir.
• Eğer örnek tek tüpe alınabilmişse öncelikle Mikrobiyoloji
Laboratuvarına gönderilir
• BOS örnekleri laboratuara 15 dakika içinde ulaşmalıdır.
Bakteriyel inceleme örnekleri kesinlikle buzdolabında
bekletilmez.
Asit , Safra , Perikard , Plevra ve
Sinoviyal Sıvılar
Örnek perkütan iğne aspirasyonu veya cerrahi ile alınır.
Derhal laboratuvara gönderilir, mümkün olduğu kadar
çok sıvı alınmalıdır.
Sıvıya batırılmış swap örneği kesinlikle gönderilmez .
• Örnekler steril kapaklı bir tüpe 1 ml veya daha fazla
alınmalıdır.
•15 dakikaya kadar oda ısısında bekletilebilir
İdrar Örnekleri
- Kadınlarda genital bölgeyi önden arkaya doğru, erkeklerde penis
su ve sabun ile temizlenir
- Islak gazlı bez ile bölge durulanır.
- İdrarın ilk birkaç mililitresini dışarı yaptıktan sonra, işemeyi
durdurmadan orta akım bölümü steril özel idrar kabına alınır.
- Steril kabın kapağı hızla kapatılır
İdrar Örnekleri
• İdrar alındıktan sonra en geç yarım saat içinde
laboratuvara taşınmalıdır.
• Buna olanak yoksa, idrar örneği +4°C’de buzdolabına
koyulmalıdır
İdrar Örnekleri
(Daimi sonda takılmış hastalardan örnek toplama)
- Sondanın üretraya yakın bölümü %70 lik alkol ile
temizlenir ve klemplenir
- Aseptik koşullarda enjektör ile 5-10ml idrar çekilir
- İdrar steril kaba aktarılır.
- Örnek asla idrar torbasından alınmamalıdır
YARA-ABSE
• Açık lezyonlarda;
- % 70 alkol ile yara çevresindeki deri
silinir kuruması beklenir
- < 2 saat, oda ısısında saklanabilir
- Transport besiyerinde; < 24 saat, oda
ısısnda saklanabilir
Derin yaralar veya apseler
• Steril şartlarda çalışılır
• Apse yüzeyi steril tuzlu su veya %70 alkol ile silinir (eksuda
uzaklaştırılır)
• Açık apse ise; mümkünse aspirasyon yapılır veya derin
sürüntü örneği alınır. Eküvyon transport tüplerinde
laboratuvara gönderilir.
• Kapalı apse ise; aspirasyon yapılır, steril kapaklı tüpe alınarak
laboratuvara gönderilir
BOĞAZ
• Dil basacağı ile dil aşağıya doğru bastırılır
• Eküvyon ile boğazın arka kısmı, tonsiller ve
posterior farenks üzerindeki alandan örnek alınır
• Eküvyon ağızdan dışarı çıkarılırken dil, yanak,
damak, diş ve diş etlerine dokunulmaz
• Tükürük ile kontaminasyonu mümkün olduğunca
önlenmelidir.
Burun sürüntü örneği:
• Steril Eküvyonlu çubuk burun
deliklerinden yaklaşık 2.5 cm
kadar içeri sokulur
• Nazal mukozaya kuvvetlice
sürterek çeviri
• Örnek bir saat içerisinde
laboratuvara ulaştırılmalıdır.
• Buzdolabunda örnek
bekletilmez
• Transport besiyerinde; < 24
saat, oda ısısında saklanabilir
Kulak Örnekleri
• Dış Kulak Sürüntü Örneği:
Dış kulak yolu enfeksiyonu düşünüldüğünde alınır.
Eküvyonla dış kulak yoluna girilir, eküvyon döndürülerek
örnek alınır, trasnport besiyeri içine batırılıp laboratuvara
gönderilir.
Otitis mediada eküvyonla alınan sürüntü mikrobiyolojik
inceleme için uygun örnek değildir.
• Otitis Eksternada alınan örnek 2 saate oda ısısında
bekletilebilir. 24 saate kadar buzdolabında saklanabilir.
Otitis mediada örnek timpanosentez ile alınmalıdır. Timpanosentez komplike tedaviye
cevap vermeyen kronik otitli olgularda ve küçük çocuklarda yapılmalıdır. Eğer kulak zarı
perfore ise steril kulak spekulumu kullanılarak ince eküvyon ile örnek alınabilir. Otitis
mediada alınan örnekler steril tüp swap transport sistemi . konur . 2 saat oda ısısında
bekletilebilir. 24 saate kadar oda ısısında saklanabilir. Buzdolabında saklanmamalıdır .
Balgam
• Hastaya tükürük ile balgam arasındaki farkı
anlatılır
•Varsa diş protezlerini çıkartılır, su ile ağzını
çalkalaması söylenir
•Derin bir öksürüğü takiben tek seferde balgam
çıkarması söylenir
•Steril kültür kabına, kapağının da sterilliğine
dikkat edilerek alınmalıdır.
•Sabah ilk balgamın verilmesi anlamlıdır.
< 2 saat, oda ısısında saklanabilir
< 24 saat, 4oC derece de saklanabilir
Trakeal Aspirat/Bronkoalveolar
Yıkama
Aspirat veya yıkama sıvısını steril kaba
koyulur.
Fırça serum fizyolojik içeren steril kaba
koyulur.
< 2 saat, oda ısısında saklanabilir
< 24 saat, 4ºC derecede saklanabilir
DIŞKI
• Enterit tanısında kullanılan materyaldir.
Dışkı;
Direkt mikroskobik olarak(Dışkıda Parazit
İncelemesi)
-Gram ile veya aranan mikroorganizmanın
özelliğine göre diğer boyalarla boyanarak,
-Kültür yapılarak incelenir.
• En sık görülen bakteriyel patojenler Shigella,
Salmonella, Campylobacter’dir.
Dışkı örnekleri
• Kapaklı özel taşıma kaplarına alınır.
• Doğrudan temiz ve kuru bir gaita toplama kabına gaita
yapılması sağlanır, gaita tuvaletten kaba aktarılmaz.
• En fazla yarım saat içinde Labaratuvara getirilmelidir.
Beni Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederim