Öz Kaynaklar
advertisement
10. ÜNİTE Öz Kaynaklar Finansal Yönetim, 2. Baskı Aydın, Başar, Coşkun Prof. Dr. Nurhan AYDIN Yard. Doç. Dr. Mehmet BAŞAR Yard. Doç. Dr. Metin COŞKUN 1-27 İÇİNDEKİLER Hisse Senedi İhracı ile Finansman Hisse Senetlerinin Halka Arz Edilmesi Oto finansman Tahviller ile Hisse Senetleri Arasındaki Hukuki Farklılıklar Tahvillerle Hisse Senetleri Arasındaki Ekonomik Farklılıklar Aydın, Başar, Coşkun 2-27 Hisse Senedi İhracı ile Finansman Hisse Senedi, anonim ortaklıkların ihraç ettikleri, anonim ortaklığın sermaye payını temsil eden kıymetli evrak niteliğine sahip menkul kıymetlerdir. Aydın, Başar, Coşkun 3-27 Hisse Senedi İhraç Edebilecek Şirket ve Kuruluşlar Anonim Şirketler Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler Özel kanunla kurulan kurumlar (T.C.M.B., bankalar, anonim şirket şeklinde kurulmuş iktisadi devlet teşekkülleri, Kamu İktisadi Teşekkülleri (KİT), bağlı ortaklıklar, sigorta şirketleri vs.). Aydın, Başar, Coşkun 4-27 Hisse Senedi Sahibinin Hakları Kârdan pay alma Rüçhan hakkı Tasfiyeden pay alma hakkı Bedelsiz pay edinme hakkı Yönetime katılma hakkı Oy hakkı Bilgi alma hakkı Aydın, Başar, Coşkun 5-27 Hisse Senedi Türleri Hamiline ve Nama Yazılı Hisse Senetleri Adi ve İmtiyazlı Hisse Senetleri Kurucu ve İntifa Hisse Senetleri Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetleri Primli ve Primsiz Hisse Senetleri Aydın, Başar, Coşkun 6-27 Hisse Senetlerinde Değer Kavramı Nominal Değer, hisse senedinin üzerinde yazılı olan değer. Defter Değeri, işletmenin öz kaynaklarının hisse senedi sayısına bölünmesiyle bulunan değer. İhraç Değeri, hisse senetlerinin, şirket tarafından çıkarılışı aşamasında satışa sunulduğu fiyattır. Aydın, Başar, Coşkun 7-27 Hisse Senetlerinde Değer Kavramı Piyasa-Borsa Değeri, bir hisse senedinin sermaye piyasasında alınıp satıldığı fiyat, o pay senedinin piyasa fiyatı olarak tanımlanır. Emisyon Primi, hisse senedinin ihraç fiyatı ile nominal değeri arasındaki fark. Tasfiye Değeri(Likidasyon Değeri), işletme varlıklarının nakde dönüştürülmesi sonucunda elde edilen nakitten, borçlar ödendikten sonra kalanının hisse senedi sayısına bölünmesiyle bulunan değer. İşleyen Teşebbüs Değeri, işletmenin bir bütün olarak devredilmesi halinde bulacağı değerdir. Aydın, Başar, Coşkun 8-27 Hisse Senetlerinin Ekonomik Finansal Sistemdeki Önemi Geniş halk kitlelerinin küçük tasarruflarını büyük işletmeler içinde bir araya getirir. Üretim araçlarının ve iktisadi işletmelerin mülkiyetini geniş halk topluluklarına dağıtmak suretiyle iktisadi refahı geniş bir tabana yayarlar. Halkı, ekonomik kararlarda az çok söz sahibi yaparak demokrasinin iktisadi yanını tamamlar. Aracıyı ortadan kaldıran bir finansman aracıdır. Aydın, Başar, Coşkun 9-27 Hisse Senedi ile Finansmanın Faydaları Hissedarlara sabit bir geri ödeme yapılması zorunluluğu getirmez. Finansmanında yaratılan kaynak süreli değildir. Kredi verenler açısından hisse senedi ile finansman, olası zararlara karşı bir koruma sağlar. İşletmenin kredi değerliliğini artırır, borçlanma maliyetini düşürür ve borçlanma kapasitesini artır. Aydın, Başar, Coşkun 10-27 Hisse Senedi ile Finansmanın Faydaları Kâr payı ve sermaye artışı şeklinde, borçlanmaya oranla daha yüksek bir getiriye sahip olduğundan yatırımcı gruplar açısından daha çekicidir. Varlıkların gerçek değerinde artış sağlayarak, enflasyonist ortamlarda yatırımcıyı korur. Aydın, Başar, Coşkun 11-27 Hisse Senedi ile Finansmanın Sakıncaları Oy hakkının bölünmesine neden olur ve bu durumda kontrol yeteneğinin yeni hissedarlara geçmesi söz konusu olabilir. Hisse senetlerinin çıkarım maliyeti ve fon sağlama süreci, borçlanmaya oranla daha güç olabilir. Hisse senedi ihracı için, işletmelerin araştırma maliyetlerine katlanması gerekir. Dağıtılan kâr payları vergiden düşülemez. Aydın, Başar, Coşkun 12-27 Hisse Senetlerinin Halka Arz Edilmesi Halka Arz Sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulmasını, Halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini, Hisse senedinin borsalar veya diğer teşkilatlanmış piyasalarda devamlı işlem görmesini, Halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları ve/veya ortak satışları dolayısıyla hisse senetlerinin satışını ifade eder. Aydın, Başar, Coşkun 13-27 Hisse Senetlerinin Halka Arz Edilmesinin Faydaları İşletmeye yeni finansman olanağı sağlamak, Likidite sağlamak Yurt içi ve yurt dışı tanıtım, Kurumsallaşma, İkincil halka arz imkânı Aydın, Başar, Coşkun 14-27 Anonim Ortaklıklarının Hisse Senetlerinin Halka Arz Şekilleri Tedrici şekilde anonim ortaklık kurulması, Halka açık anonim ortaklıkların mevcut veya sermaye artırımı suretiyle çıkarılacak hisse senetlerinin halka arzı, Halka açık olmayan ortaklıkların mevcut veya sermaye artırımı suretiyle çıkarılacak hisse senetlerinin halka arzı, Özelleştirilecek ortaklıkların hisse senetlerinin halka arzı. Halka açık bir ortaklığın bölünmesi sonunda yeni ortaklık kurulması, Taraflardan birinin halka açık olması halinde birleşme nedeniyle hisse senedi ihracı. Aydın, Başar, Coşkun 15-27 Halka Arz Süreci Aydın, Başar, Coşkun 16-27 Halka Arz Yöntemleri satış yöntemi Talep toplama yöntemi Borsada sabit fiyatla talep toplama fiyat teklifi alma yoluyla toplama Talep talep toplamaksızın satış yöntemi Aydın, Başar, Coşkun 17-27 Halka Arzda Maliyetler Aracı Kurumlara Ödenen Ücretler SPK' ya Ödenen Ücretler Finansal Faaliyet Harcı İMKB’ye Ödenen Ücretler Diğer Maliyet Unsurlar Aydın, Başar, Coşkun 18-27 Otofinansman bir işletmenin kendi kendine fon yaratmasıdır. Otofinasman, Aydın, Başar, Coşkun 19-27 Otofinansman Şekilleri Açık otofinansman, işletmede tutulmasıyla finansmandır. Dağıtılmayan kârların yapılan kârlar Yedekler Amortismanlar Karşılıklar Aydın, Başar, Coşkun 20-27 Otofinansman Şekilleri Gizli otofinansman, gizli yedek akçe ayrılması yoluyla yapılır. Gizli yedekler, genellikle aktif değerlerin olduğundan düşük, amortisman oranlarının yüksek, şüpheli alacakların kabarık veya pasifteki borçların şişirilmesiyle yaratılır. Aydın, Başar, Coşkun 21-27 Tahviller İle Hisse Senetleri Arasındaki Hukuki Farklılıklar Tahvil bir borç senedidir. Hisse senedi ise, bir mülkiyet senedidir. Tahvil sahibi, tahvil çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır. Hisse senedi sahibi, hisse senedini çıkaran kuruluşun ortağıdır. Tahvil sahibinin bir şirkete sağladığı sermaye yabancı sermayedir. Hisse senedi sahibi, şirkete belli bir oranda sahiptir. Kullandırdığı sermaye öz sermayedir. Aydın, Başar, Coşkun 22-27 Tahviller İle Hisse Senetleri Arasındaki Hukuki Farklılıklar Tahvil sahibi, şirketin aktifi üzerindeki alacağından başka hiçbir hakka sahip değildir. Hisse senedi satın alarak şirketin ortağı olan hak sahipleri, kendilerine tanınan tüm ortaklık haklarından yararlanabilirler. Tahvilde kesin bir vade vardır. Hisse senedinde vade olmadığı gibi, hisse senedi sahibi ile şirket arasındaki ilişki ebedidir. Aydın, Başar, Coşkun 23-27 Tahviller İle Hisse Senetleri Arasındaki Hukuki Farklılıklar Tahvilin getirisi belli ve sabittir. Hisse senedinin getirisi, hisse senedi değerinde meydana gelen artış ve şirketin dağıtacağı kâr payıdır. Şirketlerin çıkarabilecekleri tahvil miktarı sınırlıdır. Bir şirketin çıkarabileceği hisse senedi sayısı hiçbir kayda tabi değildir. Tahviller, iskontolu olarak ihraç edilebilir. Hisse senetleri, itibari değerin altında bir fiyatla satılamazlar. Aydın, Başar, Coşkun 24-27 Tahviller İle Hisse Senetleri Arasındaki Hukuki Farklılıklar Şirket, tahvillerinin bedellerini tamamen tahsil etmedikçe ikinci tertip tahvil çıkaramaz. Hisse senedinden henüz ödenmemiş apeller kalsa bile, ikinci bir tertip hisse senedi ihraç edilebilir. Aydın, Başar, Coşkun 25-27 Tahviller İle Hisse Senetleri Arasındaki Hukuki Farklılıklar Tahviller, şirketler dışında devlet ve belediyeler gibi tüzel kişiliğe sahip kamu kuruluşları tarafından da çıkarılabilir. hisse senetleri anonim şirketler, anonim şirket statüsündeki kuruluşlar ve özel kanunlarla kurulan kuruluşlar tarafından ihraç edilebilirler. Tahviller, bir itfa planı dahilinde itfa edilir. Hisse senetlerinde prensip itibariyle itfa söz konusu değildir. Aydın, Başar, Coşkun 26-27 Tahvillerle Hisse Senetleri Arasındaki Ekonomik Farklılıklar Tahvil ile hisse senedi arasındaki en önemli ekonomik fark risk konusudur. Tahvil alacaklıları icra, iflas ve tasfiyede yeterince korunmuş değillerdir. Tahvil ve hisse senetlerinin önemli bir ekonomik farkı da, tahvillerin sabit gelirli, hisse senetlerinin de değişken gelirli olmasıdır. Aydın, Başar, Coşkun 27-27
