hücre bölünmesi ve üreme
advertisement
HÜCRE BÖLÜNMESİ VE ÜREME Mitoz Bölünme ve Eşeysiz Üreme 1 ▪ Hücrenin bölünmeye başlamasından itibaren onu takip eden diğer hücre bölünmesine kadar geçen zaman aralığına hücre döngüsü denir. ▪ Hücreler belli bir büyüklüğe geldiklerinde bölünürler. 1. Amip Uygun şartlarda 3 ay bekletilmiş 65 kez bölünme 2. Amip Uygun şartlarda kolları devamlı kesilmiş Bölünme yok 3. Amip Uygun şartlarda bölünme emrinden sonra kolları kesilmiş Bölünme gerçekleşir. ▪ Canlı hücreler büyüyüp gelişirken hacim ve yüzey alanı artışı farklı oranlarda olur. ▪ Bundan dolayı hücre bölünerek bu oranı dengede tutar. ▪ Hücre büyüdükçe çekirdeğin hücreyi yönetmesi zorlaşır. Bu yüzden hücre bölünür. ▪ Hücre döngüsü interfaz aşaması ve bölünme evresinden (mitotik evre) oluşur. ▪ Bölünme evresi ise çekirdek bölünmesi ve sitoplazma bölünmesinden meydana gelir. G1 "DNA" eşlenmeden önce hücre büyümesi Mitotik Sitokinez az Telef faz az f Ana r faz Pr o ev e ta e M DNA eşlenmesi DNA eşlenmesi sonrası bölünme hazırlıkları G2 S İnterfaz ▪ Hücrenin bölünmeye hazırlandığı evreye interfaz denir. ▪ Hücre hayatının %90’ı interfaz aşamasında geçer. İnterfaz aşaması G1, S ve G2 olmak üzere üç evreye ayrılır. G1 evresi ▪ Hücrenin büyüyüp geliştiği evredir. ▪ Hücre sitoplazması ve organel miktarı artar. ▪ Protein sentezi artar. ▪ S evresi DNA miktarı G1 S DNA’nın kendini eşlediği evredir. G2 M zaman İnterfaz Bölünme G2 evresi ▪ Hücre bölünme hazırlığını tamamlar. ▪ Bölünme için gerekli olan enzimler ve enerji üretilir. ▪ Hücre döngüsü bazı hücrelerimizde 24 saatte tamamlanırken embriyo hücrelerinde yaklaşık 30 dakikada tamamlanır. ▪ Maya hücrelerinin hücre döngüsü 30 dakikada tamamlanırken bakteri hücrelerinde bu süre 20 dakikaya kadar iner. ▪ Embriyo hücreleri çok hızlı bölündüklerinden dolayı interfaz aşamasının G1 ve G2 evreleri bu hücrelerde görülmez. ▪ Embriyonik hücrelerin interfaz aşamasında sadece S (sentez) evresi görülür. ▪ Sinir, kornea ve kalp kası hücreleri hayatları boyunca bölünemezler. Bundan dolayı bu hücreler G0 evresi olarak adlandırılan durgun evrede yaşamlarını sürdürürler. ▪ Karaciğer hücresi gibi bazı hücreler ise yaralanma veya hücre ölümü sonucu kaybedilen hücrelerin yerine yeni hücre konulması gerektiğinde bölünürler. Mitotik Evre ▪ Mitotik evre, Mitoz (çekirdek bölünmesi) ve Sitokinez (sitoplazma bölünmesi) olmak üzere iki aşamada gerçekleşir. ▪ Mitoz bölünme vücut (soma) hücrelerinde görülür. ▪ Tek hücreli canlılar mitoz sayesinde çoğalma olayını gerçekleştirirler. ▪ Çok hücreli canlılarda yıpranan dokuların yenilenmesi, büyüme ve gelişme olayları mitoz sayesinde olur. ▪ Mitoz bölünme sonunda iki hücre oluşur. ▪ Oluşan hücrelerin kalıtsal yapısı birbirinin aynıdır. ▪ Kromozom sayısı değişmeden kalır. ▪ Kromozomlar hücrede genetik bilginin depolandığı yapılardır. DNA ve proteinde oluşurlar. Her ökaryot canlı türünün kendine özgü kromozom sayısı vardır. İnsan 46 İnek 60 Köpek 78 Buğday 42 Patates 48 ▪ Ökaryot canlılarda kromozomlar çiftler halinde bulunur. Bu şekilde kromozom taşıyan hücreler diploit hücre olarak adlandırılır ve 2n olarak gösterilir. ▪ Biri anneden diğeri babadan gelen, birbirleri ile eşit büyüklüğe sahip kromozom çiftlerine homolog kromozom denir. ▪ Üreme hücrelerinde ise vücut hücrelerinin yarısı kadar kromozom bulunur. Bu hücreler haploit hücre olarak adlandırılır ve n ile gösterilir. ▪ Normal hayatını sürdüren hücrenin çekirdeğinde DNA molekülü proteinlerle beraber kromatin iplik halinde bulunur. ▪ Hücre bölünmesi sırasında DNA kendini eşler. Daha sonra kısalıp kalınlaşarak kromozom halini alır. ▪ Bu kromozomun yapısında her DNA molekülünün bulunduğu yapılara kromatit denir. Bir kromozomda iki kromatit bulunur. 1. Bir mi­toz bö­lün­me­de DNA eş­len­me­si, I. G1 II. S III. G2 ev­re­le­ri­nin han­gi­le­rin­de ger­çek­le­şir? A) Yal­nız I D) I ve II B) Yal­nız II E) II ve III C) Yal­nız III 2. Bir hüc­re bö­lün­me­si­nin in­ter­faz ev­re­sin­de aşa­ğı­da­ki hüc­re­sel ya­pı­lar­dan han­gi­si gözlemlenemez? A) Çe­kir­dek za­rı B) Kro­ma­tin ağ C) Çe­kir­dek­cik D) Kro­mo­zom E) Ri­bo­zom 3. Me­me­li­ler­de bu­lu­nan hüc­re­ler­den, I. Si­nir hüc­re­si II. Sperm hüc­re­si III. Ol­gun al­yu­var hüc­re­si IV. Yu­mur­ta ana hüc­re­si han­gi­si her­han­gi bir bö­lün­me gerçekleştiremez? A) I ve II D) I, II ve III B) I ve III E) II, III ve IV C) II ve IV
