Hücre Mikroskobun Tarihçesi

FEN BİLİMLERİ
HÜCRENİN TEMEL KISIMLARI
ÖZET
Hücre
Canlının canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir. Bilim insanları, canlılar
üzerine yaptıkları çalışmalarda gözle görülemeyecek kadar küçük bu yapıları göremedikleri
için 1600’lü yıllara kadar hücreyi tanımlayamamışlardır. Gelişen teknoloji ve bunun bilim
dünyasındaki yansımaları sonucunda daha gelişmiş lensler üretilebilmiş ve ilk mikroskoplar
yapılmıştır.
Mikroskobun Tarihçesi
Mikroskop, çıplak gözle görülemeyen çok küçük canlı veya cansızları görmeye ve yapılarını
incelemeye yarayan bir araçtır. Canlıların yapıtaşı olan hücre terimi ilk olarak mikroskobun
mucidi Robert Hooke tarafından kullanılmıştır. Ünlü Hollandalı bilim insanı Robert Hooke
yaptığı çalışmalar sonucunda geliştirdiği mikroskopla şişe mantarını incelemiştir. İlerleyen
yıllarda Anton van Leeuwenhoek adlı bilim insanı büyütme gücü daha yüksek bir mikroskop
geliştirmiş ve gözlemler yapmıştır.
Leewenhoek’un mikroskobu
Hooke’un mikroskobu
Hızla gelişen teknolojiyle beraber mikroskopların görüntüleme güçleri de artmış ve bilim
insanlarının vazgeçilmez araçlarından biri olmuştur.
1/4
FEN BİLİMLERİ
HÜCRENİN TEMEL KISIMLARI
ÖZET
Mikroskobun Parçaları
Günümüzde yaygın olarak kullanılan mikroskop ışık
mikroskobudur. Işık mikroskoplarında incelenen örnek,
ışık yardımıyla aydınlatılır. Işık kaynağından gelen
ışığın miktarını arttırıp azaltmak için diyafram
kullanılır.
Oküler, mikroskop içindeki merceklerden göze yakın
olanlardan oluşur. İçinde değişik güçlerde mercekler
bulunduran, gözün incelenen canlıyı ya da cismi
gördüğü kısımdır.
Işık mikroskobu
Objektif, incelenen canlıya ya da cisme en yakın merceklerdir. Görüntüyü ters çevirip
büyütür. Birçok mikroskopta 4, 10, 40 ve bazı mikroskoplarda 100 defa büyüten
merceklerden oluşan objektifler vardır.
Mikroskopta incelenecek olan örnek, lam denilen cama yerleştirildikten sonra tablaya
yerleştirilir.
Görüntünün netliğini ayarlanmak için kaba ayar vidası ve ince ayar vidası kullanılır. İncelenen
örnek kaba ayar vidası yardımı ile yavaş yavaş yukarı kaldırılarak objektiflere yaklaştırılır,
ince ayar vidası ile netleştirilir.
Hücrenin Temel Kısımları
Tüm canlıların en küçük yapı birimi olan hücrenin yapısını inceleyerek canlıların yapıları
hakkında çok daha kesin bilgilere ulaşabiliriz. Bilim insanları, uzun yıllar boyunca hücrenin
yapısını incelemişler ve ortak bir hücre modeli oluşturmaya çalışmışlardır. Yaptıkları
çalışmalar sonucunda, hücrelerdeki ortak yapıların hücre zarı, sitoplâzma ve çekirdek
olduğu sonucuna ulaşmışlardır.
2/4
FEN BİLİMLERİ
HÜCRENİN TEMEL KISIMLARI
ÖZET
Hücrenin temel kısımları
Hücre zarı, hücreyi dıştan saran seçici geçirgen yani hücre içine giren ve hücreden dışarı
çıkan maddeleri düzenleyen bir yapıdır. Hücre zarı, hücreyi korur ve hücredeki madde
alışverişine olanak sağlar.
Çekirdek, bir hücrenin yönetim ve kontrol merkezidir. Çekirdek zarıyla sitoplâzmadan
ayrılmıştır. Çekirdeğin en önemli görevi hücre bölünmesini başlatmak ve hücre içi kontrolü
sağlamaktır. Hücreye ait kalıtsal yapı çekirdekte bulunur.
Sitoplâzma, hücre zarı ile çekirdek arasında kalan bölgedir. Saydam ve yarı akışkan bir
yapıdadır. Boşaltım, beslenme, salgılama, sindirim gibi yaşamsal faaliyetler; sitoplazmada
gerçekleşir. Bu yaşamsal faaliyetler organel denen hücre içi yapılar tarafından gerçekleştirilir.
Bitki ve hayvan hücrelerinde bu organeller farklılık gösterebilir.
Ribozomlar, hücre içinde bulunan en küçük organellerdir. Protein yapımında görevlidir.
Hücre zarı ile çekirdek arasında yayılmış olan endoplazmik retikulum, hücre içindeki
madde iletiminden sorumludur.
Golgi aygıtı, hücredeki salgı maddelerinin paketlenmesinden sorumlu organeldir.
Hücrede meydana gelen bütün olaylar için enerjiye ihtiyaç vardır. Mitokondri, hücredeki
besin ve oksijeni kullanarak enerji üretir. Enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerdeki mitokondri
sayısı da fazladır.
3/4
FEN BİLİMLERİ
HÜCRENİN TEMEL KISIMLARI
ÖZET
Lizozom, hayvan hücrelerinde hücre içi sindirimden sorumlu organeldir. Aynı zamanda,
hücre içine giren yabancı maddelerin parçalanması işlemini gerçekleştirir.
Sentrozom, hayvan hücresinde birbirine dik, sentriol denilen iki yapının birleşmesinden
oluşan organeldir. Hücre bölünmesi sırasında görev alır.
Koful, hem hayvan hem de bitki hücresinde bulunan, genellikle besinleri ve atıkları
depolayan organeldir. Bitki hücrelerindeki kofullar büyük ve az sayıdadır. Hayvan
hücrelerindeki kofullar ise küçük ve çok sayıdadır.
Bazı tek hücreli canlılarda ve yeşil renkli bitkileri oluşturan hücrelerde bulunur. Kloroplast
organelleri klorofil adı verilen tanecikleri taşır. Kloroplastlar güneş ışığı yardımıyla besin ve
oksijen üretilmesinde görevlidir.
4/4