Hayatı Tehdit Eden Elektrolit Bozuklukları

Hayatı Tehdit Eden Elektrolit
Bozuklukları
Dr. Mutlu Kartal
AÜTF Acil Tıp AD
GİRİŞ
„
„
Sıklıkla kardiyovasküler sorunlarla beraber
„
Ritim bozukluğu yapabilirler
„
Kardiyak arreste sebep olabilirler
Laboratuar sonuçlarını beklemeden tedavi
başlamak gerekebilir
Öğrenim Hedefleri
„
Elektrolit bozukluklarının genel etkileri
„
Hangi sistemlerde majör etkiler olur?
„
Kombine elektrolit bozuklukları.
„
Hangi durumda acil agresif tedavi
gerekir?
Plan
„
Potasyum
„
„
Sodyum
„
„
Hipernatremi, hiponatremi
Magnezyum
„
„
Hiperkalemi, hipokalemi
Hipermagnezemi, hipomagnezemi
Kalsiyum
„
Hiperkalsemi, hipokalsemi
Potasyum(K+)
„
Sinir ve kas hücrelerinin uyarılabilirliğini
belirler
„
„
„
Zar boyunca oluşan gradiyent etkin
Anlamlı ya da hızlı değişiklik hayatı tehdit
eder.
PH düzeyiyle bağlantılıdır
„
„
„
H+ iyonuyla yer değiştirir.
Ph yüksekse K+ düşük.
Ph düşükse K+ yüksek bulunur.
Hiperkalemi
„
Serum potasyum seviyesi 5 mEq/lt
üzerindedir:
„
„
„
„
En sık son dönem böbrek yetmezliğinde
„
„
5-6 mEq/lt hafif
6-7 mEq/lt orta
7 mEq/lt üzeri ağır hiperkalemi.
Hemoliz, yanık, rhabdomiyoliz, akut asidoz
Yorgunluk, asendan paralizi, solunum sıkıntısı,
çarpıntı olabilir.
Hiperkalemi
„
EKG tanı ve tedavide çok yardımcıdır.
„
En erken bulgu T dalgasında sivrileşme
„
P dalgasında düzensizlik
„
PR intervalinde uzama, 1. derece AV blok
„
QRS kompleksinde genişleme
„
İdiyoventriküler ritm
„
Asistoli
Hafif Hiperkalemi Tedavisi
„
5-6 mEq/lt düzey için geçerli.
„
Diüretikler
„
„
Furosemid Æ 40-80 mgr
Potasyum tutucu reçineler
„
Kayekselat 20 gr oral, 50 gr rektal
Orta Derecede Hiperkalemi
(6-7 meq/lt)
„
„
„
„
Potasyumun hücre içine sokulması esasına
dayanır.
İnsülin /glikoz 50 mlt, %50 dekstroz içine 5
ünite (0,1 ünite/kg) kristalize insülin.
NaHCO3Æ 50 meq, diğer ilaçlarla beraber
Nebulize albuterol Æ Ventolin, 10-20 mg, 20
dakikada
Şiddetli Hiperkalemi
( >7 meq/lt)
„
Potasyumu hücre içine gönder
„
„
„
„
„
Kalsiyum Klorid(CaCl), 5-10 ml 10 dakikada
İnsülin/Dekstroz
NaHCO3Æ50 meq, 5 dakikada
Nebulize albuterol, 20 mg, 15 dakikada
Potasyumu at
„
„
„
Diürez Æ Furosemid, 40-80 mg
Reçine Æ Kayexalat
Hemodiyaliz
Hipokalemi
„
„
„
„
„
Serum potasyum seviyesi 3,5 meq/lt
altındadır.
En sık gastroenterit ve renal kayıpla.
Kalp kası hipokalemiye duyarlı
Yorgunluk, halsizlik, güçsüzlük, kabızlık,
solunum sıkıntısı, kramplar.
EKG’de T dalgası düzleşmesi ve U dalgası
görülebilir.
Hipokalemi Tedavi
„
„
Kayıbı azalt, replase et!
2,5 meq/lt altı ya da kardiyak semptom varsa
parenteral tedavi ver
„
„
„
„
„
10-20 meq/saat dozda verilmeli.
EKG monitörizasyonu yap.
Kardiyak arrest varsa 10 meq IV puşe yap.
Her yapılanı ve yanıtı kaydet.
Gastroenterit nedeniyle verdiğiniz sıvılara
potasyum 10-20 meq eklenebilir.
SODYUM
„
„
Serum ozmolaritesinden sorumlu iyon
Hücrelerarası ile intravasküler su
değişimi dengeyi sağlar.
„
Hiponatremi hızlı düzeltilirse hücrelerarası
sıvı hızla çekilir.
„
Santral pontin miyelinolizis
„
Serebral kanama
Hipernatremi
„
„
„
„
Sodyum 145 meq/lt üzerindedir.
Fazla alım-tutulum (HiperaldosteronizmCushing), yetersiz su alımı, gastroenteritle su
kaybı, renal tutulum.
Bilinç değişikliği, halsizlik, fokal nörolojik
defisit, nöbet.
Koma
Hipernatremi
Tedavi
„
„
„
Kaybı azalt, sıvı ver.
Asemptomatikse oral sıvı.
Semptomatik hastada
„
„
„
„
%5 dextroz/salin kombinasyonu
% 5 dextroz?
Serum sodyumu 12 meq/lt/24 saat hızında
düzeltilmelidir.
Replasman süresince sodyum seviyesi
monitörize edilmelidir.
Hiponatremi
„
„
„
„
„
Sodyum seviyesi 130 meq/lt altındadır.
Su alımının artması, atılımının azalması
„ Tiazid diüretikler, renal yetmezlik
„ Oral aşırı su alımı
„ SIADH, KKY, siroz, adrenal yetmezlik
Akut değilse asemptomatik
Ani düşüşlerde bilinç değişikliği, nöbet, irritabilite
koma.
Hiperglisemide osmolarite yüksektir ancak sodyum
seviyesi düşük bulunabilir.
Hiponatremi
Tedavi
„
„
Sodyum verilmesi ve intravasküler
suyun eliminasyonunu içerir.
Asemptomatikse yavaş düzelt
„
„
„
0,5 meq/lt/saat ya da 12 meq/24 saat
Hızlı düzeltme osmotik demiyelinizasyon
ve santral pontin myelinolizis yapar.
İzotonik sodyum klorür uygun sıvıdır.
Hiponatremi
Tedavi
„
Nörolojik Bulgu varsa (Nöbet)
„
„
„
„
„
%3 salin, 1 meq/lt/saat hızda
Nörolojik bulgular düzelene kadar verilmeli.
Sonrasında 0,5 meq/lt/saat düzeltecek
şekilde devam edilmeli.
İdame için %3 sodyum ya da izotonik.
Sık serum sodyum kontrolü.
Magnezyum
„
„
„
„
Hücre içinde potasyumun ardından
ikinci sırada
Uyarılabilir zarlar için önemlidir.
Hipokalemiyle beraber eksikliği olursa
ciddi ritim bozukluğu yapar.
Potasyum, kalsiyum ve magnezyum
balansı bağlıdır.
Hipermagnezemi
„
„
„
„
„
Magnezyum düzeyi 2,2 meq/lt
üzerindedir.
En önemli sebep renal yetmezlik.
Yorgunluk, paralizi, konfüzyon, ataksi.
Şiddetli ise hipotansiyon, bilinç
bulanıklığı, bradikardi, aritmiler,
Kardiyak arrest
Hipermagnezemi
Tedavi
„
Kalsiyum
„
„
%10 CaCl, 5-10 mlt sıklıkla aritmileri
düzeltir.
Kardiyak destek tedavi
„
Şiddetliyse hemodiyaliz
„
Furosemidle diürez
„
Hipokalsemiye dikkat!
Hipomagnezemi
„
„
„
„
„
„
Serum konsantrasyonu 1,3 meq/lt
altında.
Azalmış emilim, artmış renal atılım
Eşlik eden hipokalsemi-hipokalemi
Tremor, fasikülasyon, konfüzyon, aritmi
Yutma güçlüğü, nöbet
Torsades de pointes…
Hipomagnezemi
Tedavi
„
„
„
„
Semptomatikse 1-2 gr MgSO4 5-60
dakikada
Torsades varsa 1-2 gr 5-20 dakikada
Nöbet varsa 3 gram 10 dakikada
Kalsiyum seviyesi de düşebileceği için
kontrol edilmeli ve gerekirse kalsiyum
verilmelidir.
Kalsiyum
„
„
„
„
Vücutta en çok bulunan mineral.
Enzim reaksiyonları, kas kontraksiyonu,
platelet agregasyonunda aktif.
Albümin yüksekse serbest kalsiyum
miktarı düşer.
Potasyumun etkilerini antagonize eder.
Hiperkalsemi
„
Serum kalsiyum düzeyi 10.5 mg/dl üstünde
„
„
„
İyonize kalsiyum 4,8 mg/dl üstünde
Malignite ve primer hiperparatiroidizm
sorumlu
12-15 mg/dl seviyesinde semptomatik
„
„
MSS baskılanır ÆDepresyon, yorgunluk, konfüzyon
Daha yüksekse halüsinasyon, dezoryantasyon,
hipotonisite, nöbet, koma
Hiperkalsemi
„
„
„
Kardiyak etkiler
„ Genellikle 15 mg/dl üstünde başlar.
„ Otomatisite azalır, sistol kısalır.
„ Refrakter periyod kısalır.
„ QT kısalır, PR ve QRS uzar.
„ Asistoli, AV blok
GİS
„ Pankreatit, ülser, kabızlık
GÜSÆKonsantrasyon bozulur, hiponatremi-kalemi
Hiperkalsemi
Tedavi
„
„
„
„
Semptomatikse ya da 15 mg/dl üstüyse
IV sıvı Æ İdrar çıkarıyorsa başlangıç tedavisi
„ 300-500 ml/saat izotonik, 200-300 ml/saat idrar
çıkımı olana kadar verilmeli.
HemodiyalizÆ Hızla uzaklaştırır.
„ KBY-ABY varsa uygun.
Diüretik
„ Eşlik eden kalp yetmezliği varsa ver.
„ Aksi halde gereksiz.
Hipokalsemi
„
„
„
Kalsiyum 8,5 mg/dl ya da iyonize kalsiyum
4,3 mg/dl altındadır.
Toksik şok sendromu, tiroid cerrahisi sonrası
ya da tümör lizis’te görülebilir.
Parestezi, kramplar, tetani, Nöbet
„
„
„
Chvostek bulgusu
Trousseau bulgusu
Kalp kasılabilirliği etkilenebilir
„
Kalp yetmezliği
Hipokalsemi
Tedavi
„
Semptomatikse parenteral tedavi
„
„
„
„
„
%10 kalsiyum glukonat 10-20 mlt,
Ardından 60-70 mlt Kalsiyum Glukonat 1000 ml %5 dextroz
içine konur. 10-15 mg/kg/saat dozda verilir.
Her 4 saatte bir kontrol edilmelidir.
Beraberinde olabilecek hipokalemi ve
hipomagnezemiye dikkat!!!
Tedaviye direnç varsa magnezyum düşünülmelidir.
ÖZET
„
Majör etkiler kardiyovasküler ve nörolojik
„
Sodyum ve potasyum bozukluğu sık
„
„
Şiddetli elektrolit fazlalığı durumları agresif
tedavi gerektirir.
„
„
Çoğu hafif ve orta
Sık takip edilmeliler.
Altta yatan neden yönelik tedavi uygundur.