kan taransfüzyonu ve - BEÜ Hemşirelik Hizmetleri

BEÜ
UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
HEMŞİRELİK HİZMETLERİ MÜDÜRLÜĞÜ
HİZMET İÇİ EĞİTİM HEMŞİRELİĞİ
Hazırlayan: Uzm. Hem. Gülşah YAPICI
Konuşmacı: Hem. Nilgün SANCAR
Tam kan yerine, kanın sadece hastaya gerekli
bileşenlerinin
belirlenip uygulanmasıdır.
•
•
•
•
Kan hacmini sağlamak,
Dokulara oksijen taşınmasını sağlamak,
Kanama ve koagülasyon bozukluklarını düzeltmek,
İmmünolojik eksikliği gidermek….
Tanım
• Bir ünite 450 ml kan ve 63ml CPDA-l (antikoagulan solüsyon),
12 gr/dl hgb, %35-45 htc içerir.
• +2 - +6 alarmlı ve ısı kontrollü, onaylı kan merkezi dolabında
saklanmalıdır.
• Buzdolabından çıkarıldıktan sonra 30 dk içinde transfüzyona
başlanmalıdır.
• Hipovolemi oluşturan akut kan kaybında eritrosit replasmanı
amaçlı,
• “Exchange” transfüzyon (Kan değişimi),
• Eritrosit süspansiyonu ve konsantreleri temin edilemeyen ancak
eritrosit transfüzyonu gerektiren hastalarda endikedir.
Aşağıdaki durumların varlığında dolaşım yüklenmesi riski vardır;
• Kronik anemi
• Kalp yetmezliği
• Alıcı ile ABO ve RhD uygun olmalı
• Kan torbasına asla herhangi tıbbi bir ilaç eklenmemeli
• Transfüzyon 4 saat içinde bitirilmeli
• 100 ml normal salin, adenin, glukoz, mannitol (SAG-M) veya
eşdeğer ek solüsyon eklenmiş minimal plazma içeren 150-200
ml eritrosit,
• Hgb yaklaşık 15 gr/100 ml (1 ünitede yaklaşık 45 gr),
• Htc % 50-70,
• Raf ömrü yaklaşık 42 gün.
• +2 - +6 alarmlı ve ısı kontrollü, onaylı kan merkezi dolabında
saklanmalıdır.
• Buzdolabından çıkarıldıktan sonra 30 dk içinde transfüzyona
başlanmalıdır.
• Anemik hastalarda,
• Akut kan kaybında kristaloid ve replasman sıvıları ile beraber
kullanım.
KONTRENDİKASYONLARI
• Yeni doğanların kan değişimi (exchange) transfüzyonlarında
önerilmez.
•
•
•
•
Alıcı ile ABO ve RhD uygun olmalı,
Kan torbasına asla herhangi tıbbi bir ilaç eklenmemeli,
Transfüzyon 4 saat içinde bitirilmeli,
Eritrosit konsantresi ya da tam kandan daha iyi akım hızı
sağlanır.
Tanım
• Bir donasyondan elde edilen trombositler ve 4-6 donörden
hazırlanmış üniteler şeklinde iki şekilde elde edilir.
• Daha uzun süreli saklamaya uygun ve onaylı torbalarda
olmadığı sürece ajitasyonla/sallanarak 20-24°C‘ de 72 saate
kadar saklanabilir (2-6 °C‘ de saklanmamalıdır).
• Uygunluk testi gerekli değildir. ABO uyumlu olması
önerilmektedir. Rh negatif kişiler, süspansiyonun içindeki eritrosit
miktarı çok az da olsa immünize olmamaları için Rh negatif ürün
almalıdırlar .
• Trombositopeni, ve trombosit fonksiyon bozukluğuna bağlı
kanamalarda,
• Kemik iliği yetersizliğinde görülen trombositopeniye bağlı
kanamaların önlenmesinde kullanılır.
• Havuzlanmış trombositler genellikle havuzlandıktan sonraki ilk 4
saat içinde infüze edilmelidir.
• Trombosit fonksiyonlarını bozacağından asla buzdolabına
konmamalıdır.
• Trombositler için kan setleri dışında özel bir infüzyon setine
ihtiyaç yoktur.
• 30 dk içinde infüze edilmelidirler.
• Doğurganlık çağında RhD negatif bir bayana RhD pozitif
trombosit konsantresi verilmemelidir.
• Mümkün olduğunca ABO uygun trombosit verilmelidir.
Tanım
• Tam kandan plazmanın ayrılması (ilk 6 saat içinde) ve hızla
-25 °C ya da daha alt ısıda soğutularak hazırlanır. (200-300 ml)
• Normal plazma düzeylerinde stabil koagülasyon faktörleri, albumin
ve immünglobulin içerir.
• Faktör VIII düzeyi normal taze plazma düzeyinin %70’i kadardır.
• -25 °C ve daha altı ısıda 1 yıl süreyle saklanabilir.
• Kullanılmadan önce kan merkezinde plazma eritici cihazlar ile 3037°C‘ de çözdürülmelidir.
• Eridikten sonra buzdolabında 2-6°C‘ de saklanmalıdır, mümkün olan
en kısa sürede (20 dk içinde) kullanılmalıdır .
• Plazma eritrosit içermediği için cross-match gerekmez, ancak
hasta ile aynı kan grubundan plazma kullanılması
önerilmektedir .
• Transfüzyon dozu genelde 10-15 ml/kg
• İnfüzyon hızı 200 ml/saati geçmemelidir.
•
-
Multipl koagülasyon faktör eksikliklerinin yerine konması;
Karaciğer hastalığı
Warfarin (antikoagülan) aşırı dozu
Masif transfüzyon alan hastalarda koagülasyon faktör
eksiklikleri,
• TTP (trombotik trombositopenik purpura)
• DİK (dissemine intravasküler koagülopati)
• Özellikle hızlı infüzyonlarda akut allerjik reaksiyonlar sık
görülmektedir.
• Hayatı tehdit eden ciddi anafilaktik reaksiyonlar oluşabilir.
• Tek başına hipovolemi kullanım endikasyonu değildir.
• Mümkün olduğu sürece alıcıya kendi ABO ve RhD grubundan
kan verilmelidir.
• Transfüzyona başlamadan önce mutlaka cross- match
yapılmalıdır. Ameliyat masasında ve tüm uygulamalarda
hastaya verilecek kanın gerçekten o kişiye ait olup olmadığı bir
kez daha kontrol edilmelidir.
Kan Transfüzyonunda Dikkat Edilecek Noktalar-2
• Kan verilmeden önce sadece özel kan ısıtıcılarında ısıtılmalıdır.
• Eğer infüzyon hızı 100 ml/dk dan hızlı ise soğuk kan kalp
durmasına neden olur.
• Kanın son kullanma tarihi kontrol edilmelidir.
• Üstte kalan plazmanın görünümüne, rengine, yapısına bakarak,
kanın hemolizli olup olmadığına dikkat edilmelidir.
Gelen kanı;
- Hemoliz yönünden,
- Renk yönünden (eritrositlerde daha koyu renk ile
karakterlenen bakteriyel kontaminasyon),
- Torbada delik yada kaçak olup olmadığı,
yönünden mutlaka kontrol ediniz.
Kan Transfüzyonunda Dikkat Edilecek Noktalar-3
• Transfüzyon öncesi veya transfüzyon sırasında hastaya bir sıvı
vermek gerekiyorsa, bu sıvı serum fizyolojik dışında bir sıvı
olmamalıdır.
• Dextroz etkileşiminde eritrositler hemolize uğrayabilirler. Serum
fizyolojik dışında verilecek maddeler ayrı bir damar yolundan
uygulanmalıdır.
• Kanın içine başka ilaçlar (örn: antihistaminik) konmamalıdır.
Kan Transfüzyonunda Dikkat Edilecek Noktalar-4
• Transfüze edilen hasta aşağıdaki şekilde takip edilir;
Transfüzyon öncesi,
 Transfüzyon başlayınca,
Transfüzyonun 15. dakikasında,
 Transfüzyon sırasında en azından her saat,
Transfüzyon bitiminde,
Transfüzyondan 4 saat sonra,
• Tehlikeli transfüzyon reaksiyonlarının klinik belirtileri genellikle
erkenden ortaya çıktığından (ilk 15 dakika) kan çok yavaş
verilmeli ve hasta yakından izlenmelidir.
• Olası transfüzyon reaksiyonlarını saptamak ve önlemek için
yavaş (2-5 cc/dk) yapılmalıdır.
• Hastanın;
Genel görünüşü,
Isısı
Nabzı
Kan basıncı
Solunum sayısı
Sıvı dengesi
- Aldığı oral ve IV aldığı sıvı
- İdrar atımı
Kontrolleri yapılmalıdır.
• Kan istem formundaki tüm ayrıntılar kurallara uygun, tam ve
doğru olarak doldurulmalıdır.
• Transfüzyon ile ilgili her türlü bilgi hasta dosyasına mutlaka
kaydedilmelidir.
•
•
•
•
•
Transfüzyon başlangıç saati,
Transfüzyon bitiş saati,
Transfüzyon edilen ürünün tipi ve hacmi,
Transfüzyon edilen ürünün özgün donasyon numarası,
Yan etkileri,
• Tam kan, eritrosit süspansiyonu ve taze donmuş plazma kan
bankasındaki soğutuculardan çıkarıldıktan sonra 30 dk içinde
kullanılmalıdır.
• Bu süre içinde transfüzyon başlatılmayacak ise bu işe uygun bir
soğutucuda 2-6 ̊ C de saklanmalıdır.
• Kan asla kalorifer üzerinde, kaynamış sularda veya buna
benzer ortamlarda ısıtılmamalıdır.
• Eğer uygun bir soğutucu yok ise kan kullanılacak ana kadar kan
merkezinde muhafaza edilmelidir.
• Kullanılmayan kan ve kan ürünleri kayıt edilmek, saklanmak ya
da imha edilmek üzere kan merkezine tekrar gönderilmelidir.
• Trombosit konsantreleri kan merkezinden çıkartılırken ısısını 2024 ̊ C arasında koruyacak bir taşıyıcı içine konulmalıdır. Asla
buzdolabına konmamalıdır. En kısa sürede hastaya verilmelidir.
• Hasta bilgileri ile kan merkezinden gelen kan/kan ürünü
üzerindeki bilgileri karşılaştırarak mutlaka kontrol edin.
- Hastanın kimlik bilgileri ve cinsiyeti
- Yatış protokol numarası
- Yattığı servis/ünite
- Kan grubu
• Kan ürünü seri numarasını kontrol edin,
• Kanın son kullanma tarihini kontrol edin.
Kan komponentlerinin saklanması:
• Işık ile temas etmemesine dikkat edilmelidir (Isı monitörü olan
özel kan saklama dolaplarında saklanmalı).
• Hastaya verilmeden önce 2 dk süreyle yumuşak hareketlerle
çalkalanarak hücresel ve plazma kısımlarının
karışması
sağlanmalıdır.
• Kan ürünlerini hasta bakım odasındaki bir buzdolabına veya bir
pencere kenarına kesinlikle koymayın, donma, erime veya güneş
ışınlarından aşırı ısınma hemolize neden olacaktır.
• Damar yolu önceden açılmalı ve akım problemi
olmamalıdır.
• Kübital bölgedeki venler tercih edilmelidir (Santral
venöz kateterler olabilir).
• Kan ve ürünleri en az 19 kalibrelik (19 g) veya daha geniş bir
iğne kullanılarak verin. (Pediatrik hastalar için 23 (23 g)
kalibrelik iğneler kullanılabilir.) Aksi taktirde çocuklarda akım
problemiyle karşılaşılabilir, infüzyon süresi uzayabilir ve
basınca bağlı olarak hemoliz gelişebilir.
• Akım problemlerinde en uygun yöntem komponentin
dilüsyonudur.
• Kan komponentinin dilüsyonu için SF ve zorunlu hallerde
%5’lik albümin solüsyonları kullanılabilir.
• Diğer solüsyonlar (dekstroz) hemolize neden olur.
• Eritrosit içermediğinden taze plazma, taze donmuş plazma,
trombosit gibi ürünlerde cross- match yapmaya gerek yoktur.
Ancak hasta ile donörün uygun grupta olmaları gerekir.
• Dondurulmuş ürünler 30-37 ̊C de çözündükten sonra
kullanılmalıdır.
• Tam kan ve eritrosit süspansiyonu için 1-3 saattir.
• Transfüzyon süresi 4 saati geçmemelidir.
• Kapalı kan sistemi herhangi bir nedenle açılırsa 24 saat içinde
kullanılmalıdır (maksimum raf ömrü +4 C de 24 saattir).
• Kan ürünlerinin ısıtılması, kanın soğuk veya aşırı ısıtılmış
olarak verilmesi damarlarda spazma yol açar.
• Soğuk kanın hızlı verilmesi kardiyak arreste yol açabilir.
• Kan ürünlerini hiç bir zaman 42 ºC' nin üzerindeki sıcaklıklarda
tutmayın. Kan ürünlerini hiçbir zaman radyatör, ısıtıcı, kalorifer
veya soba yakınına yerleştirilerek ısıtmayın. Mikrodalga
cihazlarında da ısıtmak için uygun değildir. Kanı ısıtmak için
düzenlenmiş, ısıyı kontrol eden, işitsel ve görsel alarm sistemleri
bulunan cihazlar kullanın.
• Trombosit süspansiyonlarını oda ısısında saklayın. Dikkatsizce
ellemeyin. Transfüzyon merkezlerinde saklanırken ajitatörde
devamlı bir şekilde hafifçe çalkalanır. Trombositler uzun süre
hareketsiz bırakılırsa, ph yükselebilir ve hasar oluşur. Bu
nedenlerle trombosit transfüzyonuna vakit geçirmeden hemen
başlayın.
Transfüzyonda en önemli faktör;
hastaya minimum zararla
maksimum yarar sağlamayı
hedeflediğimizi unutmamaktır.
• Dünya Sağlık Örgütü Kan Transfüzyon Güvenliği Cenevre, Published by the World
Health Organization, 2001 İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastane Transfüzyon
Komitesi 2005
• Ulusal Kan Merkezleri Ve Transfüzyon Tıbbi Kursu, T.C Sağlık Bakanlığı Türkiye Kan
Merkezleri Ve Transfüzyon Derneği Türk Kan Vakfı, 2006
• Uz.Dr. Uğur Gönenç, kan transfüzyonu