Hücre

Hücreler arası
Bağlantılar ve Sıkı
bağlantı
İlhan Onaran
Doku organisazyonu: Hücrelerin bağlanması
• 1- Hücre-matriks
bağlantıları: ekstraselüler
matriks tarafından hücrelerin
bir arada tutulması
• 2- Hücre-hücre
bağlantılar: hücrelerin
birbiriyle doğrudan teması ve
birbirlerine tutunması
Epitelyal hücreler
Epitelyal olmayan hücreler
tight
junction
actin
Adherens bağlantılar
(KADHERINler)
Hücre Hücre
Adhezyonu
desmozomlar
(KADHERINler)
KADHERINler
IG-benzeri CAMS
INTEGRINler
SELEKTINler
Gap junction
(connexins)
Hücre Matriks
Adhezyonu
hemidesm. fokal
(integrinler) adezyonlar
(integrinler)
integrinler
basal lamina
KAYNAK-MOLECULAR BİOLOGY OF THE CELL-ALBERTS
Bir memeli organizmada
200 den farklı hücre tipi
mevcut
Hücrelerin çoğu epitel
şeklinde organize
HÜCRE-HÜCRE BAĞLANTI KOMPLEKSLERİ
Yan (Lateral) yüze ait farklılaşmalar
• Çok hücreli bir organizma içindeki komşu hücreler
hücre içi bağlantılar vasıtasıyla birbirlerine
bağlanırlar, etkileşirler ve haberleşirler.
Fonksiyona Göre Sınıflandırma
1- Sıkı bağlantı bölgesi (Tight=Occluding
junction=Terminal tıkaç)
2- Tutucu bağlantı bölgesi (=Anchoring
junctions)
3. Haberleşme bağlantıları
Gap junction (nexus)
Hepsi bir epitel hücresinde gözlenmeyebilir
Yan (Lateral) yüze ait farklılaşmalar
• Hücreler arasında yan
yüze ait bağlantılar
suyun, solütlerin
hareketi için;
• bir vücut
kompartmanından
diğerine hücrelerin
hareketi için bariyer
oluşturur
Hücreler arası bağlantılar
• Normalde iki hücre
arasındaki bağlantı
15-20 nm
• Yan yüzdeki
bağlantılar iki hücre
arasındaki aralığın
aynı olarak devam
etmesini engeller
MOLECULAR BİOLOGY
OF THE CELL-ALBERTS
Sıkı bağlantı bölgesi (Tight=Occluding
junction=Terminal tıkaç)
• Komşu hücreler arasındaki terminal
tıkaçlar, bir organ yada vücut boşluğu
sınırlarını bir kemer tarzında çevreler
KAYNAK-MOLECULAR BİOLOGY OF THE CELL-ALBERTS
1-Sıkı bağlantı bölgesi (Tight=Occluding
junction=Terminal tıkaç)
• Yan yana duran epitel hücrelerin
apikallerinde iki hücrenin plazma
zarlarının saç örgüsü şeklinde
yakınlaşması-tüm hücreyi bir band
şeklinde sarmalar
• İki hücre arasında hiç hücrelerarası
boşluk bulunmaz
Moleculer Cell BiolLodish
Sıkı birleşme bölgesi
Yapısal özellikler
• -Tüm hücreyi bir band
şeklinde
düzenlikli
aralıklarla sarmalar
• ∼0.6 μm lik genişliğinde
• Hücre
iskeleti
komponentleri ile ilişkili
değil
• 2 protein: okludin ve
klaudin
• Transmembran proteinler
membran içinde bir biriyle
bağlantılar oluştururlar
KAYNAK-MOLECULAR BİOLOGY OF THE CELL-ALBERTS
Sıkı bağlantı modeli: Okludin ve klaudin’le
4 major proteinle etkileşmek suretiyle
çatıyı oluşturur
Klaudin proteinleri periferal proteinler
ZO-1 ve ZO-2 aracılığı ile spektrine bağlı
Sıkı bağlantı bölgesi bazı özellikleri
• Hücre dışı Ca+2 terminal tıkaçların
bütünlüğünün korunmasında önemli
• Sıkı bağlantı bölgesinde kabartı sıra sayısı
dokusal farklılık gösterebilir
• Küçük moleküllere geçirgenliği dokusal
farklılıklar gösterebilir.
Ör: idrar kesesi epiteli ve barsak lümeni
epitelinin Na+ iyonuna karşı geçirgenliği
birbirinden farklı
Sıkı birleşme bölgesi
Fonksiyon
• 1- Suyun ve solutlerin, hücreler arası
boşluklardan difüzyonunu engelemek
Çapı ~1.8 nm’den küçük moleküllerin
difüzyonu mümkün – Küçük iyonlar
– Sonuç: Materyaller dokuyu “by pass”
etmek yerine hücreye girerler
– Önemi: moleküllerin kontrollü geçişine
olanak tanır (difüzyon ve aktif transport)
dokuyu bakteri istilasından korur
Sıkı birleşme bölgesi
Fonksiyon
2- Apikal ve basolateral yüzeyler arasındaki
integral membran proteinlerinin haraketini
önlemek
Önem: her yüzeyin özel fonksiyonları
oluşturabilmesine aracılık eder
Ör:Apikal yüzeyde reseptör aracılı
bazolateral yüzeyde ekzositoz
endositoz,
Ör: barsak epitelyumundan glukozun geçişi :
1. Hücreler arasından
glukozun geçişini engellemek
2. Transportuların (taşıyıcıların
Lateral diffüzyonunu engellemek
Bir membran bölgesinden
diğer membran bölgesine)
KAYNAK-MOLECULAR BİOLOGY OF THE CELL-ALBERTS
her yüzeyin özel fonksiyonları
oluşturabilmesine aracılık eder
• erbB- heregulin yolu ile
mitoz uyarısı
• Akciğer bazı hastalıkları:
havayolu epitelinin
geçirgenliğinde artış
sonucu, hücre
proliferasyonunda artış
• Kronik bronşit (sigara)
• Astım
• Sistik fibrosis
Terminal Tıkaçlar
Kan-beyin bariyeri
ve kan testis bariyeri
Terminal Tıkaçlar- Klinik önemi
• Vibrio cholerae toksini
sıkı bağlantıların
içeriğini ve aktivitesini
değiştirmek suretiyle
barsak epitelinin
geçirgenliğini
artırırlar.
Terminal Tıkaçlar- Klinik önemi
• Kalıtsal Hipomagnezemiya
• Klaudin 16 gen defekti: Böbreklerde sıkı bağlantılarda
Mg++ ‘nun normal paraselüler akışının bozulması
– Kanda Mg++ seviyesi düşer >
Sıkı Bağlantı
• Geçirgen değildir
• Paraselüler transportu
düzenler
• Bir diffüzyon bariyeri
olarak fonksiyonel
• Apikal ve bazolateral
proteinlerin birbirinden
ayrımını sağlar
Bütünlüğünün sürmesi
için hücre dışı Ca+2
ihtiyaç vardır
KAYNAK-MOLECULAR BİOLOGY OF THE CELL-ALBERTS