imalat mühendisliği - TMMOB Makina Mühendisleri Odası Arşivi

tmmobmakinamühendisleriodası
V. DANILEVSKY
İMALAT
MÜHENDİSLİĞİ
Çeviren: Mak. Müh. Emin Bahadır KANTAROĞLU
YAYIN NO: 121
-.y
TMMOB MAKlNA MÜHENDiSLERi ODASI
LV:
"
OCAK 1987
YAYIN NO: 121
K
fP
•ASKI: Yö
T«fc2>6120
ANKARA
38. K IS I M
MAKÎNA MONTAJINDA BAĞLANTI METOTLARININ
SINIFLANDIRILMASI
Mühendislikte parçalar ve üniteler arasındaki bağlantılar, hareketli veya sabit olarak sınıflandırılırlar.
Gerek hareketli gerekse sabit bağlantılar sökülebilirlik derecelerine göre aynca ayrılabilir ve kalıcı bağlantılar olmak üzere iki alt gruba ayrılırlar..
Ayrılabilir bağlantılar, özel bir güçlük çıkarmadan ve eşlenik yüzeylerde veya bağlantı
elemanlarında herhangi bir hasar meydana getirmeden sökülebilen bağlantılardır.
Kalıcı bağlantılar ise, herhangi bir bakım veya onanm işi için sökülme olanakları bulunmayan bağlantılardır. Bunların sökülmeleri son derece güçtür, çok büyük kuvvetleri gerektirir, eşlenik parçalarda veya bağlantı elemanlarında veyahut parçaları birbirine tutturan
maddede (lehim, kaynak, yapışkan vs.) hasara neden olurlar.
Kalıcı sabit bağlantılar şu şekillerde elde edilirler: perçinle, kaynakla, pirinç kaynağıyla, lehimle, çok sıkı geçmeyle, metil alkol veya başka bir yapışkanla yapış tararak, bağlantıyı eriyik metalle doldurarak, pres geçme ile soğuk ezme ile vb. Bu bağlantılar hassasiyetleri
ve mukavemetleri yönünden ayrıcalık taşırlar. Bazan monte edilen bağlantılarda ek bazı
özellikler de aranabilir (hava sızdırmazlık, elektrik iletgenliği vb.)
Ayrılabilir sabit bağlantılar; çakarak geçme, sıkı geçme, burarak veya iterek geçme
şeklindeki geçmelerle, vida dişleriyle (vidalar, saplamalar, somunlar vb), başlıksız pimlerle,
vida veya kamalarla birlikte kullanılan konik pimlerle elde edilirler.
Bağlantının hassasiyeti, bağlanan parçaların birbirlerine göre bağıl pozisyonlarının teknik resim ve imalat teknik şartnamesine uygunluk derecesidir.
Mukavemet. Kalıcı bir bağlantının, parçaların bağıl pozisyonları değişmeksizin karşı
koyabildiği izin verilebilir dizayn kuvvetidir.
Sızdırmazlık. Bir bağlantının sızdırmazlığı onun çeşitli gazları ve sıvıları (su vb.) geçirmeme özelliğidir.
Elektrik iletkenliği, bir bağlantının elektrik! direncinin izin verilebilir sınırlar içerisinde olup olmadığını gösterir.
512
Bağlanacak parçaların eşlenik yüzeylerinde herhangi bir çıkıntı, çentik, korozyon, düzensiz kaynak dikişi vb. bulunmamalıdır.
Ayrılabilir bağlantılar; hassas, kuvvetli, tekrar tekrar sökülüp takılabilir ve güzel görünümlü olmalıdırlar.
Ayrılabilir bağlantı mukavemeti, tekrar tekrar sökülüp takılma esasına göre yapılan dizaynda belirtilen sınırlar içerisinde ve aynca çalışma sırasında vibrasyon etkisi altında kaldıklarında parçaların sabit bağıl pozisyonlarını kesinlikle koruyabilmelidir.
Tekrarlanan söküp takmalar eşlenik parçaların şekillerinde ve ebatlannda herhangi bir
değişikliğe neden olmamalıdır. Sokum, özel bir güçlük doğurmamalıdır (sadece kolayca değiştirilebilen parçaların hasar görmelerine izin verilebilir, örneğin, pimler ve vidalar gibi).
Hareketli bağlantılar; silindirik, konik, küresel, helisel ve diğer şekillerdeki parça
yüzeyleri arasında boşluklu geçmelerle elde edilebilirler.
Montaj işleminde ayn ayn parçalar ve montaj üniteleri (montaj üniteleri ve montaj alt
üniteleri); bağlantılar ilgili hassasiyet ve rijitlik standartlarına ve aynı zamanda monte edilmekte olan makinanın kalite standartlarının şart koştuğu imalat teknik şartlarına uygun
olarak bağlanmalıdırlar. Montaj işlemi tamamlandığında bütün makinanın üretim parametrelerinin son hassasiyetleri kaydedilir. Buna göre montaj işlemi mamulün performans hassasiyetini ve ünitelerinin eşdeğişkenlik derecesini esaslı şekilde etkiler.
Perçinli bağlantılar, çoğunlukla levha, plaka, şerit veya haddelenmiş çelik şeklinde
olan iki veya daha fazla birleşen parçayı kuvvetli ve sızdırmaz tarzda birbirlerine bağlamak
için kullanılırlar.
Perçin kafası daima kendi şeklinde yapılmış bir yuvası olan karşı çekice oturtulur. Kapatma ucu ise (istenilen şekilde) üzerine presle darbeler vurulan bir perçin kalıbıyla şekil
verilerek yapılır. Ulaşılması güç olan yerlerde ise presle perçin kafasına darbe vurulur ve
kapama ucu diğer taraftaki çekiç yuvasının içini doldurarak perçinle mey i sağlar.
Boru perçinler, ametal parçaların ve aynı zamanda ağırlıkları çok sınırlı olan ve hafif
yük altında çalışan montaj ünitelerinin bağlantüannda kullanılırlar. Bu tip perçinlerin kapatma uçlan sıvama veya ezme i'e kapatılırlar.
Perçin kalıbının veya karşı çekiç yuvasının uygulanmadığı yerlerde patlar perçin metodu uygulanır. Burada perçinin sap kısmında patlayıcı madde ile doldurulmuş küçük bir hücre vardır, bu patlayıcı madde makinada işlenmiş kafaya uygulanan elektrik ısıtmalı bir
tilkim yardımıyla ateşlenir. Patlama sonunda içi oyuk sap kısmı genleşerek parçalan sıkıştırır.
Kaynaklı bağlantılar, da kaynaklan» daha düşük ağırlıkta olmaları, kaynak dikişlerinin
sıkılık ve sızdırmazlıklan, kaynaklı dizaynın basitliği, maliyetinin düşüklüğü nedeniyle perç inli bağlantıların yerini önemli ölçüde almışlardır.
513