Slayt 1

BAĞIŞIKLIK
BAĞIŞIKLIK
• Bir canlının vücuduna giren mikroplara karşı
direnç gösterip hastalanmamasına bağışıklık
denir
• Mikrop hastalık yapabilmek için önce
organizmada yerleşmesi ve yerleştikden sonra
çeşitli engelleri aşması gereklidir
• Bu engellerin BAŞINDA GİRİŞ KAPISI
ENGELLERİ olarak da nitelediğimiz deri ve
mukozadaki engeller gelir
• Derimiz; bağışıklık sisteminin en önemli kısmını
oluşturur. Sağlam deriden çok az mikroorganizma
içeri girebilmektedir. Derimiz, mikroplarla vücudumuz
arasında bulunan en önemli savunma silahımızdır
• Deride; ter, yağ bezleri ve yağ asitleri bulunmaktadır.
Bunların içerdikleri ENZİMLER, ve derinin pH'ı
antimikrobik etki yaparak organizmaların girişini
engeller
• Ancak yanık, çizik vb. durumlarda bu bütünlük
bozulur ise organizmaların vücudumuza girişi
kolaylaşır
• Derinin dışında burnumuz, gözlerimiz ve
ağzımız mikroplar için belirgin birer giriş
kapısıdır.
• Gözyaşı ve mukusun içerdiği enzimler (lizozim)
birçok bakterinin hücre duvarını parçalayıcı
niteliktedir.
• Tükürük aynı zamanda antibakteriyel
özelliktedir.
DOĞAL PASİF BAĞIŞIKLIKTA
• Doğal Pasif Bağışıklıkta annede bulunan
antikorlar plasenta yoluyla fetüse geçer yeni
doğan 6 ay bağışık kabul edilir
• ör. Kızamık has.
YAPAY PASİF BAĞIŞIKLIK
• Yapay Pasif Bağışıklıkta doğal olarak
enfeksiyon geçirmiş veya yapay bağışıklanmış
hayvan veya insandan alınmış SERUMLARIN
• Veya serumlardan elde edilmiş
GAMMAGLOBULİNLERİN uygulanmasıyla
kazanılan kısa süreli bağışıklıktır(antikor
karışımları)
Pasif bağışıklıkta başkasının vücudunda
antikorlar oluşturulur
Başka canlıların vücuduna, bakteri veya ürünleri
verilir ve bunlara karşı antikor oluşturmaları
beklenir
Oluşan antikorlar plazmadan alınarak serumlar
hazırlanır
Serumlar doğrudan hasta kişinin kanına verilir
• Burada unutulmaması gereken; serumun
hasta kişiye; aşının ise sağlıklı kişiye
uygulanmasıdır
• Serum tedavi amaçlı hastaya verilirken, aşı
koruma amaçlı uygulanır
TOKSİN
• Vücudumuza giren mikroplar hastalığın
çeşidine göre belli bir organa yerleşirler. Hızla
çoğalarak zehirli maddeler çıkartırlar. Bu zehirli
maddelere toksin denir
AŞI
Sağlam insana bir hastalığın zayıflatılmış
mikrobunu veya toksinini vererek kanda
antikor oluşturmaya aşı denir
KAN
• Kan, hücreler ve plazma adı verilen proteinden
zengin bir sıvıdan meydana gelir
• Hücreleri; Eritrositler, lökositler ve
trombositlerdir, kanın %45 ini oluşturur
• Plazma: kanın sıvı olan ekstrasellüler
bileşenidir, kanın %55 ini meydana getirir
Plazma: %90 dan fazlası sudan ibarettir.
• %7-8 lik kısmı protein (albumin, globulin,
fibrinojen)
• %1-2 lik kısmı elektrolitler (Na, K, Ca, Mg, Cl),
üre, ürik asit, kreatin, glukoz, lipit, amino asit,
kan gazları, hormonlar ve enzimlerden
oluşmaktadır
• Kan örneklerine sitrat veya heparin
gibi antikoagulanlar eklendiğinde
plazmadaki pıhtılaşma faktörleri
inaktive olur ve koagulasyon
faktörleri içermeyen plazma; SERUM
olarak adlandırılır.
SERUMLAR; MİKROPLARA KARŞI BAĞIŞIK HALE GETİRİLEN AT,
SIĞIR VS. GİBİ HAYVANLARIN KANINDAN HAZIRLANIR.
İLK OLARAK
• Hastalık mikroplarından hazırlanan Aşı, evvelâ
Serum elde edilecek hayvanlara zerkedilir.
• Bu suretle aşılanan hayvanın kanında bu
mikroplara karşı bol miktarda (Antikor) husule
gelir
SONRA
• Bu şekilde hazırlanan hayvanın kanı alınarak
Serum’u ayrılır ve insanlara bağışıklık vermek için
kullanılır
• Serumlar ile kazanılan bağışıklık uzun
sürmediği için bu Serumlar daha ziyade
hastalıkların tedavisinde kullanılır
KISACA SERUM
• Belirli bir hastalık etkenine karşı aktif
bağışıklık kazandırılmış kişinin veya hayvanın
kanından elde edilen fibrinojeni alınmış
plazmadır
AŞININ TEMEL ÖZELLİKLERİ
1-Zayıflatılmış mikroorganizma veya toksin
içerir.
2-Hastalıktan önce yapılır.
3-Hastalıktan koruyucudur.
4-Aktif bağışıklık sağlar
SERUMUN TEMEL ÖZELLİKLERİ
1-Antikor-Antitoksin içerir.
2-Hastalık oluştuktan sonra verilir.
3-Hastalığı tedavi edicidir.
4-Pasif bağışıklık kazandırır.
• 1-Antijen: Kan ve lenf sıvısına girdiğinde lenfositlerin antikor
üreterek cevap verdiği her yabancı maddeye denir.
Örn: Bakteri çeperi, Başka grup kan, bakteri metabolik
artıkları.
• 2-Antikor: Vücuda giren antijenlere karşı lenfositlerin
ürettiği protein yapıdaki moleküllerdir.
• 3-Toksin: Vücutta hastalık etkeni canlılar tarafından
meydana getirilen ve metabolik olayları olumsuz etkileyen
maddelere denir.
• 4-Antitoksin: Hastalık etkeni canlıların oluşturduğu
toksinlere karşı lenfositlerin meydana getirdiği protein
yapıdaki maddelerdir
• Doğumda hemen : Hepatit B
1. ay aşısı : Hepatit B
2. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci) + Verem , Rotavirüs(1.) ve
Pnömokok(1.)
3. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci), Rotavirüs(2.) ve Pnömokok(2.)
4. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci), Pnömokok(3.)
6. ay aşısı : Hepatit B
9. ay aşısı : Kızamık (kaldırıldı)
12. ay aşısı : Kızamık, kızamıkçık, kabakulak
12 – 14 ay aşısı : Suçiçeği
12-15 ay aşısı : Pnömokok (4)
18. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci)
24. ay aşısı : Hepatit A
30. ay aşısı : Hepatit A
4-6 yaş arası aşısı : Kızamık, kızamıkçık, kabakulak
4-6 yaş arası aşısı : DBT-çocuk felci
4-6 yaş arası aşısı : Suçiçeği
AŞI TİPLERİ
• 1-CANLI AŞILAR
• 2-ÖLÜ AŞILAR
• 3-TOKSOİD AŞILAR
CANLI AŞILAR (ATENÜE)
• Canlı atenüe aşı üretmek için hastalığa neden
olan mikroorganizma, virülansını veya hastalığa
neden olan özelliklerini kaybetmesi için özel
labrotuvar koşullarında üretilir
• Atenüe aşı ısı değişimlerine çok hassas oldukları
için saklama koşullarına çok dikkat edilmesi
gerekir
• Canlı atenüe aşılar hem hümoral hemde hücresel
immun cevap oluşturdukları için genellikle TEK
DOZ uygulanır ve rapel doz gerektirmez
CANLI AŞILAR (ATENÜE)
• Kızamık,Kızamıkçık,Kabakulak,Su çiçeği,OPA
canlı virüs aşılarıdır
• Canlı aşıların dezavantajı çok nadir de olsa aşı
içindeki canlı organizmanın hastalığa neden
olan VİRULAN forma dönmesidir
• Örn. OPA gibi.
• Canlı aşılar enjeksiyon yoluyla uygulanırlar
• Ancak poliodaki gibi oral yolla uygulanabilir
ÖLÜ AŞILAR (İNAKTİVE )
• Hastalığa neden olan mikroorganizmanın
kimyasal yolla veya ısı ile tamamen inaktive
edilmesi yoluyla üretilirler
• Bu aşılar stabil ve güvenilirdir hastalığa neden
olacak forma dönüşmezler
• İstenen düzeyde bağışıklık elde etmek için
birden fazla doz uygulanarak yapılırlar
ÖLÜ AŞILAR (İNAKTİVE )
• Örn.Tifo,Paratifo,Kolera,Boğmaca gibi bakteri
aşıları
• Hemaphilus influenza,salk poliomyelit, Hepatit
A ve B gibi virüs aşıları ölü aşılardır
TOKSOİD AŞILAR
• Mikroorganizmalar tarafından üretilen ve
zararlı olan toksinlerinin inaktive edilmesiyle
oluşturulan aşılardır
• Örn.Tetanoz
• Tetanoza neden olan bakteri (Clostridium
tetani) doğada her yerde.Doğada oksijen bol
olduğu için zarasız
• Bakteri Anaerop ortama (oksijensiz ortam)
girdiğinde Tetanoz toksini üretmeye başlar
TOKSOİD AŞILAR
• Bu Toksini inaktive etmek için Formaldehit ve
Steril su dan oluşan Formalin kullanılır
• Meydana gelen inaktive toksine TOKSOİD
denir
• Toksoidler insanı Tetanoz ve Difteri gibi
hastalıklara karşı korurlar
BUZDOLABI
• Buzdolabı; buhar sıkıştırma yöntemiyle
çalışan, gıdaların soğuk tutularak uzun zaman
muhafaza edilmesini sağlayan soğutma
makinesidir.
• Soğutmanın amacı kapalı bir yerde, çevre
sıcaklığının altında sıcaklıklar elde etmek ve bu
düşük sıcaklığı sürekli olarak muhafaza
etmektir.
• Buzdolabı iç sıcaklığı +2, +8 ⁰Ϲ arasındadır
• Buzdolabı kapak sıcaklığı +12, +15 ⁰Ϲ
arasındadır
AŞI ETKİNLİKLERİ
• Aşının etkinliğine olan zarar yüksek yada düşük
ısıdır
• Canlı atenüe aşılar yüksek ısıya maruz
kaldıklarında aktivitelerini çok çabuk kaybederler
• İnaktive aşılar da yine yüksek ısıda etkinliklerini
kaybederken canlı aşılardan daha dirençlidirler
• Ancak inaktive aşılar düşük ısılara yani donmaya
çok hassastırlar
• Dondurulurlarsa etkinliklerini çok çabuk
kaybederler
AŞI ÖMRÜNE ETKİ ŞARTLARI
SOĞUK ZİNCİRİN KIRILMASI
•
•
•
•
1-Maruz kaldığı sıcaklık
2-Bu maruziyetin süresi
3-Aşının cinsi
4-Önceki depolama şartları
Isıya maruz kalan aşıların maruz kaldığı
seanstan önceki depolama şartları
• 5-Son kullanma tarihinin yakınlığı
Soğuk zinciri kırılan aşıların son kullanma
tarihi ne kadar yakınsa etkinliklerini
kaybetmeleri o kadar kolaylaşır
SOĞUK ZİNCİRİN 13 ALTIN KURALI
• 1-Aşı ve serumları kesinlikle dondurmayınız
• 2-Buz aküsü ve buz kalıplarını daima sevkiyat
için hazır bulundurunuz
• 3-Aşıları raflara aralıklı diziniz,böylece soğuk
hava dolaşımını engellemeyecektir
• 4-Buzdolabı kapağına aşı koymayınız
• 5-Buzdolabını kapısını sık sık açmayınız.Yiyecek
ve içecek maddelerini aşı dolabında
bulundurmayınız
• 6-Buzdolabını aşırı doldurmayınız
• 7-Buzdolabında termometre bulundurunuz
• 8-Buzdolabını direkt güneş ışığı almayan bir
yere ve duvardan 20 cm uzağa yerleştiriniz
• 9-Buzluk kısmının karlanmamasına dikkat
ediniz
• 10-Buzdolabı ısısının 0 ⁰Ϲ altına düşüp
düşmediğini izleyiniz
• 11-Elektrik kesintilerinde dolap kapağını
açmayınız
• 12-Sevkiyat için paketleme kurallarına uyunuz
• 13-Tüm biyolojik ürünler,özellikle liyofilize (toz
halinde bulunan) aşılar sulandırıldıktan veya
açıldıktan hemen sonra kullanılmalıdır