GLOBAL E-BUSINESS AND COLLABORATION

Yönetim Bilişim Sistemleri
DİJİTAL İŞLETMEYİ YÖNETME, 12. BASKI
Bölüm 2
KÜRESEL E-İŞ VE İŞBİRLİĞİ
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Öğrenme Hedefleri
• İş süreçlerini ve enformasyon sistemleri ile olan
ilişkisini tanımlamak ve açıklamak
• Bir işletmede yönetimin çeşitli seviyelerinde hizmet
veren sistemlerin rolünü ve birbirleri arasındaki
ilişkileri değerlendirmek
• Kurumsal uygulamaların örgütsel performansı nasıl
arttırdığını açıklamak
2
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Öğrenme Hedefleri (devam)
• İşletmelerde işbirliği ve takım çalışmasının önemini
ve teknoloji ile nasıl desteklendiğini açıklamak
• Bir işyerinde enformasyon sistemleri işlevinin
rolünü değerlendirmek
3
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
2010 Amerika Kupası: USA Enformasyon Teknolojisi ile Kazandı
• Problem: Amerika Kupasını kazanmak için ET kullanımı
• Çözüm: Yelkenlinin fiziksel mühendisliği için yeni
teknoloji; koşulları izlemek için algılayıcılar ağı ve seyir
performansını artırmak için veri analizi.
• IBM Oracle Veritabanı 11g veri yönetimi yazılımı,
yelkenlinin algılayıcı verilerinin gerçek zamanlı analizini
sağladı.
• Yenilikçiliği teşvik ve performansını artırmada ET’nin
rolünü göstermektedir.
• Ürün geliştirmede ET ve veri analizinin yararlarını
anlatmaktadır.
4
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İş Süreçleri ve Enformasyon Sistemleri
• İş Süreçleri:
– Malzeme, enformasyon ve bilgi akışı
– Faaliyetler, adımlar dizisi
– Bir işleve veya çapraz işlevlere bağlı olabilir
• İş: İş süreçlerinin toplamı olarak görülebilir
• İş süreçleri, varlıklar veya yükümlülükler
olabilir
5
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İş Süreçleri ve Enformasyon Sistemleri
• İşlevsel iş süreçleri örnekleri
– İmalat ve üretim
• Ürün oluşturma
– Satış ve Pazarlama
• Müşterileri tanıma
– Finans ve muhasebe
• Mali durum tabloları oluşturma
– İnsan kaynakları
• Çalışan istihdam etme
6
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İş Süreçleri ve Enformasyon Sistemleri
Sipariş Tamamlama Süreci
ŞEKİL 2-1
7
Bir müşteri siparişini tamamlamak satış, muhasebe ve üretim birimlerinin sıkı koordinasyonunu gerektiren
karmaşık bir dizi adım gerektirir.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İş Süreçleri ve Enformasyon Sistemleri
•
Enformasyon teknolojileri iş süreçlerini iki
ana yöntem ile geliştirir:
1. Mevcut süreçlerin verimliliğinin artırılması
• Elle yapılan adımları otomatikleştirme
2. İşletmeyi dönüştürebilecek kapasiteye sahip
tamamen yeni süreçlerin etkinleştirilmesi
• Enformasyon akışını değiştirme
• Ardışık adımları paralel adımlarla değiştirme
• Karar vermede gecikmeleri azaltma
8
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• Hareket işleme sistemleri
– İşi yürütmek için gerekli günlük rutin işlemleri
yapar ve kayıt eder
• Örneğin: satış sipariş girişi , bordro, nakliye
– Yöneticilere faaliyetler ve dış çevre ile ilişkilerin
durumunu izlemelerine olanak verir.
– Alt düzey yönetime hizmet verir
– Önceden tanımlanmış, yapılandırılmış amaçlara
ve karar vermeye hizmet eder
9
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
Bir Bordro HİS
Maaş bordro
işletiminde bir HİS
bütün çalışan
ödemesi verisini ele
geçirir (mesai kartı, iş
cetveli gibi gibi).
Sistem çıktıları
yönetici ve çalışan
maaş çekleri için
çevrimiçi ve yazılı
raporları içerir.
ŞEKİL 2-2
10
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• Yönetim bilişim sistemleri
– Orta düzey yönetime hizmet verir
– HİS den gelen verirler ile işletmenin
mevcut performansını raporlar
– Önceden tanımlanmış prosedürler ile rutin
soruların cevaplarını sağlar
– Genellikle analitik yeteneği düşüktür
11
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sitemleri Türleri
•
Yönetim bilişim sistemleri veriyi örgütün hareket işleme sistemlerinden nasıl elde eder?
ŞEKİL 2-3
12
Burada resmedilen sistemde, üç HİS sistemi işlem verilerini belli bir zaman sonunda YBS raporlama
sistemine özetlemektedir. Yöneticiler örgüt verisine onlara raporlar veren YBS üzerinden erişim sağlarlar.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
Örnek YBS Raporu
ŞEKİL 2-4
13
Yıllık satış veri özetini gösteren bu rapor, Şekil 2-3’deki YBS ile oluşturuldu.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• Karar destek sistemleri
– Orta düzey yönetime hizmet eder
– Rutin olmayan karar vermeyi destekler
• Örneğin: Aralık ayında satışlar ikiye katlanırsa bunun
üretim planlarına etkisi ne olur?
– HİS ve YBS yanında genellikle dış kaynaklardan gelen
enformasyonu kullanır
– Modele dayalı KDS
• Sefer tahmin sistemleri
– Veriye dayalı KDS
• Intrawest’in pazar analiz sistemi
14
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
Sefer tahmin karar destek sistemi
ŞEKİL 2-5
15
Bu KDS güçlü bir kişisel bilgisayarda çalışmaktadır. Sevkiyat kontrat teklifi verecek yöneticiler tarafından
günlük olarak kullanılır.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• İş zekası
– Yazılım uygulamaları sınıfındadır
– Alışkanlıkları, eğilimleri bulmak ve karar
vermeye yardımcı olmak için güncel ve eski
verileri analiz eder
– Sistem orta ve üst düzey yöneticileri destekler
• Veriye dayalı sistemler (KDS)
• Üst düzey yönetim destek sistemleri (ÜYDS)
16
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• Üst düzey yönetim destek sistemleri
– Üst düzey yönetimi destekler
– Rutin olmayan kararlara yönlendirir
• Yargılama, değerlendirme ve içgörü gerektiren
– Yeni vergi kanunları ya da rakipler gibi dış olaylara ait
verilerle içeriden YBS ve KDS’den gelen özetlenmiş
enformasyonları birleştirir.
– Örneğin: Dijital gösterge tablosu döner sermaye, alacak
hesapları, borç hesapları, nakit akışı ve stok gibi
işletmenin gerçek zamanlı finansal performansını gösterir
17
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• Sistemlerin birbirleriyle ilişkisi
– HİS: Diğer sistemler için önemli bir kaynak veridir
– ÜYDS: Alt seviye sistemlerden alıcı konumundadır
– Veriler sistemler arasında değiş-tokuş edilebilir
– Gerçekte, pek çok işletmede sistemler arası
bütünleşme zayıftır (her geçen gün daha iyiye
gitmektedir).
18
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
DOMINO’S PİZZA TAKİPÇİSİ İLE CIZIRDIYOR
Etkileşimli Oturumu okuyunuz ve aşağıdaki soruları tartışınız
• Domino’s iş modeli ve iş stratejisini açıklayınız. Ne
tür zorluklarla karşı karşıyadır?
• İşletmenin zorlukları aşmak için planladığı ve
kullandığı sistemler nelerdir? Onlar ne tür
sistemlerdir? Her bir uygulamanın bu zorlukları
aşmada rolü nedir?
• Domino’s a bu zorlukları aşmada yardım edebilecek
diğer sistemler nelerdir?
19
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• Kurumsal uygulamalar
–
–
–
–
–
Kurumu bağlayan sistemlerdir
Faaliyet alanlarına yayılır
İş süreçlerini tüm işletme boyunca yürütür
Yönetimin her kademesini içerir
Dört temel uygulama:
•
•
•
•
20
Kurumsal sistemler
Tedarik zinciri yönetimi sistemi
Müşteri ilişkileri yönetimi sistemi
Bilgi yönetimi sistemi
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
Kurumsal
uygulamalar
mimarisi
Kurumsal uygulamalar
örgüt dışına
genişleyebilen, çoklu
örgüt seviyeleri ve iş
faaliyetlerine yayılmış
süreçleri otomatikleştirir.
ŞEKİL 2-6
21
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• Kurumsal sistemler
– Farklı işletme işlevlerinden veri toplar ve tek bir
merkezi veri tabanında depolar
– Parçalanmış, gereksiz veri setleri ve sistemlerin
sorunlarını çözer
– Gerçekleştirir:
• Günlük faaliyetlerin koordinasyonunu
• Müşteri siparişlerine etkili cevap verebilmeyi (üretim,
stok)
• Yönetimde karar vermeyi etkinleştirmek için değerli
enformasyonu sağlamayı
22
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• Tedarik zinciri yönetimi (TZY) sistemleri
– İşletmelerin tedarikçileri ile ilişkilerini
yönetir
– Şu bilgileri paylaşır;
• Siparişler, üretim, stok seviyesi, ürün ve
hizmetlerin teslimatı
– Hedef:
• Ürünlerin yerine en kısa sürede ve en düşük
maliyette teslimi
23
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• Müşteri ilişkileri yönetimi sistemi:
– Müşteri memnuniyetini ve müşterileri işletmede
tutmayı sağlamak için satış, pazarlama ve hizmet
alanlarında müşterilerle ilgili iş süreçlerinin
hepsinin koordinasyonu için enformasyon sağlar
– İşletmenin müşteri ile ilgili süreçlerini
bütünleştirir ve çoklu iletişim kanallarından gelen
müşteri enformasyonunu birleştirir
24
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• Bilgi yönetim sistemleri (BYS)
– Temin, yaratma, depolama, dağıtım, uygulama ve
bilgi bütünleştirme süreçlerini destekler
• Ürün ve hizmetlerin nasıl yaratıldığı, üretildiği ve
dağıtıldığı
– İşletmedeki bütün tutarlı bilgi ve tecrübeleri
toplar ve çalışanlara sunar
– İşletmeyi dış bilgi kaynaklarına bağlar
25
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• Entegrasyonu artırmak ve bilgi akışını
hızlandırmak için alternatif araçlar
– İntranetler:
• Sadece işletme çalışanlarının erişebildiği dahili
Web siteleri
– Ekstranetler:
• Sadece müşteri ve tedarikçilerin erişebildiği
işletme Web siteleri
• Genellikle tedarik zincirini koordine etmek için
kullanılır
26
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
Enformasyon Sistemleri Türleri
• E-iş
– Önemli iş süreçlerini gerçekleştirmek için dijital
teknoloji ve internet kullanımı
• E-ticaret
– E-iş alt kümesi
– Mal ve hizmetlerin internet aracılığı ile alım satımını
yapmak
• E-devlet:
– Vatandaşlar, çalışanlar ve işletmelere enformesyon ve
hizmet sunmak için internet teknolojisini kullanmak
27
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri
• İşbirliği:
– Kısa veya uzun süreli
– İnformal veya formal (takımlar)
• İşbirliğinin artan önemi:
–
–
–
–
–
–
28
İşin değişen doğası
Profesyonel işin artması – “etkileşimli işler”
İşletmenin değişen örgütlenmesi
İşletmelerin kapsamı değiştirmesi
Yeniliğe vurgu
İş ve çalışma kültürünün değişmesi
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri
• İşbirliği ve takım çalışmasının ticari faydaları
– İşbirliği teknolojisine yapılan yatırımlar yüksek “ROI”
yatırımların geri dönüşü ile işletmeyi etkinleştirir
– Faydaları:
•
•
•
•
•
Üretkenlik
Kalite
Yenilik
Müşteri hizmetleri
Finansal performans
– Karlılık, satışlar, satış artışları
29
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri
İşbirliğinin gerekleri
ŞEKİL 2-7
30
Başarılı işbirliği, uygun işbirliği teknolojisi yanında uygun örgüt yapısı ve kültürü de gerektirir.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri
• İşbirlikçi bir kültür ve iş süreçleri oluşturma
– “Komuta ve kontrol” örgütleri
• Takım çalışmasına değer verilmez veya kararlara düşük
düzeyde katılım
– İşbirlikçi örgüt kültürü
• Üst düzey yöneticiler ekiplerine güvenir
• Ürünleri ve hizmetleri planlamak, tasarlamak ve hayata
geçirmek için politikalar, ürünler, projeler, süreçler ve
sistemler daha çok ekiplere bağlıdır.
• Yöneticilerin amacı ekipler kurmaktır.
31
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri
• İşbirliği ve takım çalışması için 15 teknoloji
32
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri
• İşbirliği ve takım çalışması için teknolojiler (devam)
–
–
–
–
Sosyal Ağlar
Wikiler
Sanal Dünyalar
İnternet Tabanlı İşbirliği Çevreleri
•
•
•
•
33
Sanal toplantı sistemleri
Google Uygulamaları/ siteleri
Microsoft SharePoint
Lotus Notes
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri
SANAL TOPLANTILAR: AKILLI YÖNETİM
Etkileşimli Oturumu okuyunuz ve aşağıdaki soruları tartışınız
• Video konferans kullanmanın avantajları nelerdir?
Dezavantajları nelerdir?
• Telebulunma nedir ve iletişim aracı olarak
kullanılması hangi tür işletmeler için en uygundur?
• Hangi tür işletmeler video konferansından fayda
sağlayabilirler? Bu teknolojinin herhangi bir
faydasından yararlanamayacak bir işletme var mıdır?
34
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri
• İşbirliği teknolojilerinin iki boyutu
– Mekan – Uzak veya yanyana
– Zaman – Senkron veya Asenkron
• Altı adımda yazılım araçlarını değerlendirme
1. İşletmenizin işbirliği zorlukları nelerdir?
2. Mevcut olan çözümler nelerdir?
3. Mevcut ürünlerin maliyet ve faydalarını analiz edin
4. Uygulamaların güvenlik risklerini değerlendirin
5. Uygulama ve eğitim konularında kullanıcılara danışın
6. Ürün satıcılarını değerlendirin
35
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri
Zaman / Mekân İşbirliği Araçları Matrisi
ŞEKİL 2-8
36
İşbirliği teknolojileri, etkileşimi aynı ya da farklı zaman/mekân yönünden destekleyip desteklememesi
açısından ve bu etkileşimlerin uzak ya da yan yana olup olmaması açısından sınıfl andırılabilir.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İşletmelerde Enformasyon Sistemleri İşlevi
• Enformasyon sistemleri bölümü
• Enformasyon teknolojisi hizmetleri için biçimsel
organizasyon birimi
– Genellikle enformasyon sistemleri üst yöneticisi
tarafından (CIO) yönetilir.
• Diğer pozisyonlar Güvenlik üst yöneticisi (CSO), Bilgi
yönetimi üst yöneticisi(CKO), mahremiyet yönetimi üst
yöneticisi (CPO)
• Programcılar
• Sistem analistleri
• Enformasyon sistemleri yöneticileri
37
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
BÖLÜM 2: KÜRESEL E-İŞ ve İŞBİRLİĞİ
İşletmelerde Enformasyon Sistemleri İşlevi
• Son kullanıcılar
• Uygulamaların geliştirildiği bölümlerin temsilcileridir.
• Enformasyon sistemlerini tasarlama ve geliştirmede
önemi giderek artmaktadır
• ET Yönetişimi:
•
•
•
•
38
Örgütte kullanılmasına yönelik strateji ve ilkeler
Karar Hakları
Sorumluluklar (hesap verilebilirlik)
Enformasyon sistemlerinin organizasyonu
• Merkezileşme, merkezileşmeme vb.
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011
Yönetim Bilişim Sistemleri
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored
in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means,
electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the
prior written permission of the publisher.
Printed in the United States of America.
Copyright © 2011 Pearson Education, Inc.
Publishing as Prentice Hall
39
© Nobel Akademik Yayıncılık 2011