Sindirim sistemi

SİNDİRİM SİSTEMLERİ
1
Sindirim sistemleri:
Besin moleküllerinin (KH,Yağ,Protein) kendilerini oluşturan yapı taşlarına kadar
parçalanarak hücre zarından geçebilecek hale getirilmesine denir.
Sindirim olaylarının iki temel görevi vardır. Bunlar:
1-Besin maddelerinin hücre zarından geçebilecek kadar küçültmek,
2-Solunum için monemer oluşturmak.
Sindirim genel olarak dört basamakta gerçekleşir.
1-Besinlerin organizmaya alınması:Besin maddelerinin canlı tarafından herhangi
bir şekille sisteme alınması gerekir.Bu besinlerin canlıya alış şekli canlıdan canlıya değişir.
2-Mekanik sindirim:alınan besin maddelerinin küçük parçacıklara ayrılması olayıdır.Burada besin maddeleri yapı taşlarına parçalanmazlar.sadece enzim etkinliğini artırmak için yüzey genişletirler.Mekanik sindirim ağız,mide ve ince bağırsakta gerçekleşir
3-Kimyasal sindirim:Besin maddelerinin sistem içinde su ve enzimler yardımıyla
yapı taşlarına kadar parçalanması olayıdır.Ağızdan ince bağırsaklara doğru gidildikçe
artan bir olaydır.
Safra kesesinden
safra tuzu (öd)
Küçük yağ
Damlacıkları
oluşur.
Mekanik sindirim
Lipaz enzimi ile
yağlar yağ asitleri
ve gliserole kadar
parçalanır
Lipaz
Kimyasal sindirim
Kimyasal sindirimde;
KH
Glikoza
Proteinler
Aminoasitlere
Yağlar
Yağ asitleri ve gliserole;
kadar parçalanır.Vitaminler kimyasal sindirime uğramazlar.
4-Emilim:Yapı taşlarına kadar parçalanan besin maddelerinin kana geçerek gerekli yerlere taşınmasıdır.emilim ağız,mide bağırsaklarda olur.sindirimin son basamağıdır.
Kimyasal sindirim gerçekleştiği yere göre ikiye ayrılır.
1-Hücre içi sindirim
2-Hücre dışı sindirim
2
1-Hücre içi sindirim:Hücre zarından geçemeyecek kadar büyük moleküllerin pinositoz veya fagositoz yoluyla hücre içine koful oluşturarak alınarak lizozomdan sindirim
enzimi salınarak yapı taşlarına kadar parçalanması olayıdır.Sindirilen besinler koful zarından sitoplazmaya geçer ve hücresel olaylarda kullanılır.artık maddelerde ekzositoz ile dışarı atılır.
Bu sindirim şekli amip,öglena paremesyum ,sünger, sölenterlerde,insan akyuvarları ve bitkilerde görülür.
Hücre içi sindirimde çok büyük besin komleskleri kullanılmaz çünkü bu maddeler
hücre zarından içeri giremez
Endoplazmik retikulum
Çekirdek
Sindirilmiş artıklar
Golgi aygıtı
Sindirim ürünü
Lizozom
Besinin sindirim enzimi ile
birleşmesi
Besin kofulu
2-Hücre dışı sindirim:Canlının besin moleküllerinin üzerine sindirim enzimi göndererek yapı taşlarına kadar parçalanarak hücre içine aktif taşıma veya difüzyonla alınması olayıdır.Hücre dışı sindirim yapan canlılar daha gelişmiş ve sindirim organları olan
canlılardır.Bu sindirim şekli ile daha komlex besinler yapı taşlarına kadar parçalanır.
Hücre dışı sindirim bazı protisler, omurgasızlarda ve tüm omurgalılarda görülür.
Endoplazmik retikulum
Çekirdek
Golgi aygıtı
Besinlerin hücreye
alınması
Sitoplazma
Besin maddesi
Lizozom
Hücre içi sindirim
1-Besin hücreye alınır
2-koful oluşturulur.
3-İlkel canlılarda
4-Sindirim organı yok
5-Karmaşık moleküllerden faydalanamaz
Hücre dışı sindirim
1-Alınmaz
2-Oluşturulmaz
3-Gelişmiş canlılarda görülür.
4-Var
5-Faydalanabilir.
3
Genellemeler:
1-Sindirim bir hidroliz olayıdır.
2-Tüm sindirim olaylarında su+enzim kullanılır.
3-Hayat suda başladığı için ilk önce hücre içi sindirim sonra hücre dışı sindirim
gelişmiştir.
4-Tüm canlılarda hücre içi sindirim ortaktır.
Canlılarda sindirim olayları canlının organizasyonuna göre farklılık gösterir.
1-Bir hücrelilerde sindirim:
Bir hücrelilerden amip,öglena ve paramasyum gibi canlılar besinlerini pinositoz veya fagositozla alırlar ve hücre içinde sindirirler.
Saprofit mantar türleri besinin olduğu ortamda yaşadıklarından sindirim enzimlerini
besine aktarır ve sindirilen besini hücre içine alırlar.(hücre dışı sindirim)
Amipte fagositoz
2-Bitkilerde sindirim:
Gerçek anlamda sindirim sistemleri yoktur.Bitkilerin büyük kısmı ototrof olduklarından hücrede sentezlenen besinler ya hemen kullanılır yada depo edilir.depo edilen besinler ihtiyaç duyulduğunda hücre içi sindirim yapılarak hücresel işlevler için kullanılır.
Hem ototrof hemde heterotrof olan bitkilerde hücre dışı sindirim vardır..Bu bitkiler
azotça fakir topraklarda yaşadıklarından azot ihtiyacını böcek vb benzer canlılardan elde
eder.
Bu bitkilerde hücre dışı sindirim dört aşamada gerçekleşir.
1-Böcekleri çeken güzel koku salgılamak
2-Yaprağa konan böceği nasti hareketi ile kapmak.
3-Böceğin üzerine sindirim enzimi salgılayarak sindirmek.
4-Sindirim ürünlerini hücreye almak
4
3-Omurgasız hayvanlarda sindirim:
Omurgasız hayvan çeşitlerinde besinlerin sindirimi farklılık gösterir.Bu canlıların
gelişmişlik durumuna göre değişir.
a-Sünger, sölenterler (Hidra,medüz, polip)
Bu canlılar gelişimin gastrula safhasında kaldıklarından ilk sindirim boşluğu gelişmiştir.Bu boşluk hem ağız hem anüs görevi yapan bir açıklıkla dışarı açılır. Açıklığın etrafında besinleri yakalamaya yayan tantaküller vardır.Tantaküllerde yakıcı kapsüller bulunur.
Besin alma
Atık madde
Sindirim açıklığı
Hücre zarı
Lizozom
Sindirim enzimi
Tantakül
Besin maddesi
Besin
Besin kofulu
Sindirim boşluğu
Bu grubun bir üyesi olan hidrada hücre ,içi ve dışı sindirim görülür.Yakıcı hücrelerle yakalanan besinler ağız ile sindirim boşluğuna gelir sindirim öz suyu ile sindirilir ve hücreye alınır.
Hidrada yağ ve proteinlerin sindirimi olur KH ların sindirimi olmaz.
b-Planaryada (yassı solucanlarda) sindirim
Bu gruptaki canlılarda torba şeklinde sindirim boşluğu bulunur.Bu boşluktaki sindirim keseleri vücudun her yerine dağılmıştır.
Tenya gibi parazit yassısolucanlarda sindirim sistemi bulunmaz.
Dallanmış sindirim boşluğu
Yutak
Ağız ve anüs
Besinin içeri alınması
5
c-Toprak solucanında sindirim
Bu canlıların sindirim sistemlerinde iki açıklık bulunur.(Ağız,anüs) halkalı solucanlarda sindirim sistemi
ağız
yutak
yemek borusu
kursak
taşlık
bağırsak
anüsten oluşur.
Anüs
Kursak Kan damarı
Kalp
Taşlık
Beyin
bağırsak
Ağız
Taşlık
Kursak Yemek borusu
Yutak
Besin ağız ile alınır,yutak ve yemek borusundan kursağa gelir.Burada geçici olarak
depo edilir .Kursaktan taşlığa geçen besinler burada fiziksel sindirime uğrar ve bağırsağa
geçerek enzimler ile kimyasal olarak parçalanır.Emilime uğrayarak vücuda geçer artik
maddeler anüsten dışarı atılır.
d-Eklem bacaklılarda sindirim
Sindirim sistemi özelleşmiş bölümlerden meydana gelmiştir.Bir böceğin sindirim
sistemi;ön bağırsak,orta bağırsak ve arka bağırsak diye üç bölmeden oluşur.
Ön bağırsak:ağız,yemek borusu ve kursaktan oluşur.
Orta bağırsak:mide ve sindirim bezlerinden oluşur.
Arka bağırsak:Artık maddeler birikir ve anüs ile sonlanır.
Arka bağırsak
Orta bağırsak
Ön bağırsak
Anüs
Yemek borusu
Ağız
Rektum
Kursak
Bağırsak
Mide
Tükürük bezi
6
4-Omurgalılarda sindirim
Omurgalı hayvanların tamamında sindirim kanalı bulunur.Bu kanal genel olarak;
ağız
yutak
yemek borusu
mide
ince bağırsak
kalın bağırsak
anüsten oluşur.
Bunun yanında pankreas,tükürük bezleri,karaciğer sindirime yardımcı yapılardır.
Omurgalılarda sindirim sisteminin yapısı aynı olmasına rağmen bezen; ağız, diş,
mide,incebağırsak gibi yapılarda beslenme çeşidine göre farklılıklar olabilir.
Omurgalıların çoğunda üreme, boşaltım ve sindirim sistemi atıkları kloak adı verilen ortak bir kanalla dışarı açılır.Memelilerin tamamında ise sindirim atıkları ile boşaltım
üreme hücreleri ayrı kanallarla dışarı atılır.
a-Balıklarda sindirim sistemi
Sindirim kanalı oldukça düzdür.Bu kanalda
ağız
yemek borusu
mide
bağırsak
kloak
anüs bulunur.bağırsaklar biraz kısadır.
Bağırsak iç yüzeyi geniştir.
b-Kuşlarda sindirim sistemi
7
Balık ve sürüngenlere göre daha gelişmiş bir sindirim sistemi vardır.Bu sindirim kanalı
Gaga
yutak
yemek borusu
kursak
mide
taşlık
ince bağırsak
kalın bağırsak
kloak
anüsten oluşur.
Kuşlarda diş bulunmaz. Ağız gaga şeklini almıştır. Gaga beslenme şekline göre
değişiklik gösterir.
Gaga ile alınan besin önce yutağa oradan yemek borusuna ve geçiçi depo yeri ve
yumuşatılma yeri olan kursağa gelir.Buradan mideye gelen besinler enzimler ile kimyasal
sindirime başlar.Mideden besin taşlığa geçer ve burada fiziksel olarak daha küçük parçacıklara ayrılarak ince bağırsağa gelir kimyasal sindirim burada devam eder ve emilim ile
sindirim son bulur. Artik sindirim ürünleri kalın bağırsağa oradan kloak ve anüs ile dışarı
atılır.
c-Memelilerde sindirim
Memelilerde sindirim sistemi beslenme şekline göre bazı farklılıklar oluşturur.Bu
farklılıklar diş mide bağırsak vb yapılarda olabilir.
Memeliler etçil, otçul ve hem etçil hem otçul diye üç beslenme şekline ayrılır.Bu
beslenme şekillerine göre sindirim sistemleri farklılık gösterir hatta otçul memeliler kendi
aralarında bile geviş getiren ve getirtmeyenler diye ikiye ayrılır.
Etçil memelilerde kesici dişler otçul memelilerde azı dişleri iyi gelişmiştir.
Etçil memelilerin çene yapısı kuvvetli,kesici dişler uzun ve sivri köpek dişleri gelişmiş, azı dişleri parçalamaya uydun olarak gelişmiştir.
8
Sığır,zürafa ve koyun gibi otçul memeli hayvanlarda çene yapısı otları koparmaya
uyum sağlayacak şekilde gelişmiştir.Üst çenedeki köpek dişleri yok olmuş azı dişleri gelişmiştir.Alt çenedeki kesici dişler,köpek dişleri koparma işini yapmaya adapte olmuştur.
Otla beslenen kemiricilerden olan tavsan ve sincap gibi memelilerde ise kesici dişler ve arka azı dişleri çok gelişmiş ön azı dişleri körelmiştir.
Hem et hem de otla beslenen insan, maymun ve ayı gibi memelilerde önde bulunan kesici dişler köpek dişleri ve azı dişleri gelişmiştir.
Geviş getirmeyen memelilerden at,eşek,katır gibi canlılarda mide tek bölmelidir.Selülozu sindiren mikroorganizmalar kör bağırsakta bulunur.İnsan ve bazı maymunlarda selüloz sindirilmez.
Geviş getiren
Yemek borusu
Etçil hayvan
İşkembe
Börkenek
Kırkbayır
Yemek borusu
Mide
Şirden
İnce
bağırsak
İnce
bağırsak
Körbağırsak
Körbağırsak
Kalın
bağırsak
Kalın
bağırsak
Anüs
Anüs
Böcekçil hayvan
Kemirici hayvan
Yemek borusu
Yemek borusu
Mide
İnce
bağırsak
İnce
bağırsak
Mide
Körbağırsak
Kalın
bağırsak
Kalın
bağırsak
Anüs
Anüs
9
Geviş getiren memelilerde besinin izlediği yol şu şekildedir.àağız à yemek borusuà
işkembeà börkenekà ağızà kırkbayırà şirden à ince bağırsak à kalın bağırsak àanüsten
oluşur.Şirden diğer memelilerdeki mideye denk gelir.
Alınan besinler geçici olarak işkembe ve börkenekte depolanır.buradaki simbiyotik
bakteriler tarafından kısmen parçalanır.Daha sonra ağza geri getirilerek çiğnenir.Çiğnene
besinler yutularak kırkbayır ve şirdene gelir.Şirdenden salgılanan enzimlerin etkisi ile kimyasal sindirime uğrayarak ince bağırsağa geçer burada da kimyasal olarak sindirilir ve
emilim ile sindirim tamamlanmış olur.
Bağırsak
Kırkbayır
Yemek borusu
Börkenek
Şirden
İşkembe
Etçil memeliler
Otçul memeliler
1-Kesici dişler çok gelişmiştir.
Azı dişleri çok gelişmiştir.
2-Mide tek bölmeli
2-Mide dört bölmeli
3-İnce bağırsak kısa
3-Uzundur.
4-Üst çenede köpek dişleri var.
4-Üst çenede yok
5-kalın bağırsak kısa
5-Uzun
6-Çene yapısı kuvvetli
6-Az kuvvetli
10
İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ
İnsanda sindirim sistemi organları ;ağızàyutakàemekàborusuàmideà12parmak bağırsağı à ince bağırsak àkalın bağırsak àdüz bağırsak àanüs, dür
Karaciğer ve pankreas salgılarıyla sindirimde görev yapan yardımcı organlarıdır. Ayrıca
tükürük bezleri, mide ve ince bağırsak bezleri de sindirimde görev yapan yardımcı olan
diğer açık bezlerdir . İnsanlarda sindirim ağızda başlar . Ağızda sindirime yardımcı olan
dişler ve ağza açılan tükürük bezleri bulunur. Besinler ağızda parçalanır parçalama çiğneme ile başlar çiğnemede dişlerle birlikte çene dil ve yanak kasları da rol oynar .
DİŞLER: Dişler çiğnemeyle beraber besini tutmaya yardımcı ve öğütmeye yara.
Dişler şekil olarak farklı halde yapıları aynıdır. Bir dişte başlıca 3 kısım ayırt edilir .Diş etinin üstünde kalan kısım taç ette sarılan kısım boyun çene kemiği içindeki kısım ise kök
adını alır.
Diş incelendiğinde dıştan içe doğru üç önemli yapı ayırt edilir. Mine denilen sert ve parlak
tabaka dişin taç kısmını örter.Mine tabakası vücudun en sert maddesini ihtiva eder mine
tabakasının altında dişin kemik kısmı fildişi = dentin tabakası yer alır. İç kısmında ise sinirler kan damarları ve yumuşak bağ dokudan yapılmış diş özü = pulpa bulunur .
1-Kesici dişler,2-Köpek dişleri,3-Küçük azı 4-Büyük azı dişleri
11
Diş sert bir madde (çimento ) ve fildişi zarı ile çene kemiğine kaynaşır. Yetişkin bir
insanda 16 sı üst 16 sıda alt çenede bulunmak üzere 32 tanede diş vardır bu dişlerin öndeki 8 kesici 4 ü köpek dişi 8 i küçük azı dişi ve 12 si de büyük azı dişleridir.
Kesici dişler besini kesmeye .
Köpek dişleri besini parçalamaya.
Azı dişleri besini öğütmeye yarar.
TÜKRÜK BEZLERİ: Besin ağızda dişlerle parçalanırken tükürük bezlerinin salgısı
ile karşılaşır. Tükürük salgısı kulak ,çene ve dilin altında yerleşmiş üç çift bez tarafından
salgılanır tükürük içinde sindirim enzimi (amilaz ) , mukus , su i Na+ ve Ca+ iyonları bulunur. Tükürük kuru besinlerin ıslatılmasında ve ağız içinde kurumasını önleyerek konuşmasını önleyerek konuşmamıza yardımcı olur . Tükürükteki amilaz enzimi (pityalin) nişastayı maltoza kadar parçalayabilir. Besinler buradan yutağa verilir
Kulak altı bezi
Dil altı bezi
Çene altı bezi
Tükürük bezleri
YUTAK: Yutak ağızdan sonra gelen boşluktur ağızda besinlerin yutulması sırasında dil kubbeleşir geri çekilir gırtlak yükselir ve gırtlak kapağı soluk borusunun ağzını kapatır. Böylece yutulmak istenen besin yemek borusuna geçer.
Soluk borusunun kapanması
Besin
Yutak
Küçük dil
Gırtlak
Yemek borusu
12
YEMEK BORUSU : Yemek borusu ortalama 2 cm çapında ve 25 cm uzunluğunda
yutak ile mide arasında yer alan sindirim organımızdır .Yapısında dıştan içe doğru bağ
doku düz kas ve mukus salgısı yapan yassı örtü epiteli bulunur. Yutkunma ile başlayan
ve yemek borusunun peristaltik hareketleriyle besinler mideye iletili. Yemek borusu ve
bağırsak da görülen düzenli kasılıp gevşeme hareketine peristaltik hareket = sağımsal
hareket denir. Bu hareketle tersine de olabilir. Buna kusma denir.
Peristaltik hareket
MİDE : Mide yemek borusu ile 12 parmak bağırsağı arasında yer lan karın boşluğunun üst sol kısmında sindirim borusunun en geniş kısmıdır . Midenin yemek borusuna
açılan kısmına mide ağzı kardia , 12 parmak bağırsağına açılan kısmına mide kapısı pilar
denir. Bu iki bölge besin maddelerinin belli yönde geçişini kontrol eden özel bir yapıya
sahiptir.
Mide yapısında dıştan içe doğru 3 tabaka bulunur.
1. Dışta çift katlı periton (karın zarı )
2. Ortada düz kas tabakası
3. Mukoza
13
Mukoza: Tabakasında bulunan silindirik epitelyum hücreleri bütün midenin iç yüzeyini örter . Bu epitel tüp şeklinde girintilerle mide bezlerini meydana getirir . Bu bezler
Hcc , pep sinojen ve süt çocuklarında lap enzimi çok az miktarda da lipoz enzimi salgıladıklarından midede asitik bir ortam meydana getirirler . Mide yüzeyinin bu asitli ortamdan
korunması için mukus salgısı yapılır. Böylece mide boş kaldığı zaman kendini sindirmekten kornmuş olur. Çalışmasını vagus siniri ve gastirin hormonu sağlar
Kas Tabaka : Bu tabakada bulunan düz kaslar mide duvarında çapraz halka ve
boyuna olarak düzenlenmiştir. Mide bu kaslar yardımıyla içindeki besinlerin parçalanmasına ve mide öz suyu ile iyice karışmasını sağlayan kasınla hareketleri yapar . Midenin bu
hareketleri sindirimi kolaylaştırır
Periton = Çift katlı karın zarı karın bölgesindeki sindirim organlarının dışarıdan örten ince bir zardı.
İNCE BAĞIRSAK
Bağırsak mide kapısında başlayıp anüste sona eren sindirim borusu kısmıdır. İlk
7.5 m lik kısmı 3 cm çapındaki ince bağırsaklardır. İnce bağırsağın mide kapısının çıktığı
ilk 25 cm lik daha geniş olan kısmına 12 parmak bağırsağı denir. Sindirim olaylarının çok
yoğun olduğu bu kısma karaciğer öd kesesi koledok kanalıyla pankreasta wirsüng kanalıyla weter kabarcığı denen yerden bağlanırlar.
İnce bağırsağın yapısı midede olduğu gibi yine iç tabakalıdır. Ancak içteki yaklaşık
10 m2 lik bir emme yüzeyi meydana getirir. Yine örtü epiteli (bez epiteli ) alt mukozaya
doğru gömülere bağırsak bezlerini oluşturmuştur . Bu bezleri sindirim özsuyu ve mukus
salgılayıp sindirim olaylarının kolayca gerçekleşmesini sağlarla.
Sindirim kanalının duvarları kanalın çeşitli kısımlarının tam bir uygunluk içinde çalışmasını sağlamak için sinirlerle ayrıca yapısında hücrelere oksijen ve besin sağlamak
atılması gereken boşaltım ürünlerini uzaklaştırmak sindirilmiş besinleri emilmesini ve vücutta gerekli yerlere iletilmesini sağlamak için kan ve lenf damarlarıyla bir ağ gibi örülmüştür besinin hareketini kolaylaştırmak için epitelyum hücreleri arasında mukus salgısı yapan özel hücreler goplet vardır.
Mide
Kalın bağırsak
İnce bağırsak
14
KALIN BAĞIRSAK : Kalın bağırsak sindirilmeyen maddelerin toplandığı ve atıldığı
1.5 m uzunluğunda 6 cm çapında bir organdır ince bağırsak ile kalınbağırsağon birleştiği yere körbağırsak denir . Kör bağırsak apandis adı verilen çıkıntının iltihaplanmasıyla oluşan hastalığa apandisit denir.
Kalın bağırsak yükselen enine ince kalın bağırsak ve göden bağırsağı olmak üzere 4
bölümdür.Kalın bağırsağın duvarındaki dokular ince bağırsaktaki gibidir. Yalnız incebağırsaktan farklı olarak mukoza tabakasında yer alan epitelyum dokusu villus şeklinde katlanmalar yapmaz.
Enine bağırsak
İnen bağırsak
Yükselen bağırsak
Kör bağırsak
Apandis
Düz bağırsak
Anüs
PANKREAS: Pankreas mide ile onikiparmak bağırsağı arasında,karın boşluğunda
yer alan 75-80 gr. ağırlığında pembe renkli yaprak şeklinde bir organdır. Pankreas iç dış
salgı yapan karma bir bezdir. Pankreasın sindirimle ilgili olan salgıları bir kanalla ‘water
kanalcığına’ ve oradan da 12 parmak bağırsağına dökülür. Sağlıklı bir insan ortalama 11,5 litre pankreas özsuyu salgılar. Pankreasın bu dış salgısı içinde ‘tripsinojen, kimotripsin, amilaz ve lipaz’ gibi enzimler bulunur. Pankreas salgısı PH değeri 8.5 olan bir sıvıdır.
Bu sıvı mideden gelen asitli maddelerin nötrleşmesini sağlar. Pankreas ve bağırsaktan
salgılanan enzimler asitlik ortamda etkili değildir.
Pankreasta özelleşmiş bir dokun olan ‘langerhans odağı’ bu bezin iç salgı yapan
kısmını meydana getirir. Buradan salgılanan ‘insülin ve glikojen’ gibi hormonları doğrudan
kana verir ve kandaki kan şekerinin düzenlenmesinde görev alır.
15
KARACİĞER: Karaciğer ağırlığı 2 kg. kadar vücudumuzun en büyük organıdır.
Karın boşluğunun sağında yer alır. Üst kısmı kubbe şeklinde diyafram tarafındadır. Alt
yüzü ise çukurlaşmış ve mide bu çukura yerleşmiştir. Erkeklerde biraz ağır, kadınlarda az
hafiftir.
Karaciğerin üzerinde bağ dokusundan yapılmış ‘glisson kapsülü’ ile örtülüdür. Glisson kapsülünün üzerinde karın zarı (periton) sarar.
Toplar damar
Atar damar
Düz bağırsak
Sol lop
Koledok kanalı
Safra kesesi
Karaciğer lob adı verilen bölmelerden oluşur. Ortasındaki boşluktan bağırsaklardan gelen
kapı toplar damarı ile aorttan karaciğer atar damarı girer. Loblar çok küçük yapılı olan lobcuklara ayrılır. Lobcuklar karaciğerin temel yapı birimleridir. Karaciğerdeki olayların hemen hepsi lobcuklar içinde meydana gelir. Karaciğer lobcuklarında üretilen safra suyu karaciğer sağ lobunun alt yüzeyindeki safra kesesinde toplanır. Safra suyunun bir kısmı da
koledok kanalıyla water kanalcığıyla 12 parmak bağırsağına dökülür.
Safra suyunda kolesterol,yağ asitleri,safra pigmentleri,safra tuzları bulunur. Safra
pigmentinden dolayı safra suyu çeşitli hayvan türlerinde sarı,yeşil,portakal rengi olabilir.
Bu pigmentler bağırsaklar içinde ilerleyen dışkıya renk verirler. Safra suyunun azalması
tuzların azalması ve kolesterolün çökmesi safra taşlarının oluşumuna neden olur.
Eğer safra kesesi kanalı oluşabilecek safra taşları tarafından tıkanırsa safra suyu
12 parmak bağırsağına dökülemez. Safra suyu kesesindeki pigmentler kana geçerek kanın ve derinin rengini sarıya çevirirler. Buna ‘sarılık’ denir.
Karaciğere başlıca iki kaynaktan kan gelir. Birincisi dalak ve sindirim kanalıdır. Burada alınan kan, bir toplardamar vasıtasıyla karaciğere götürülür. İkinci kaynak ise aorttur.
Aorttan gelen kan karaciğer atardamarı yolu ile karaciğere ulaşır.
Karaciğer boşluklarına sinüs adı verilir. Karaciğer hücreleri, safra kanalcıkları ve
sinüsler yakın ilişki içindedir. Bu sayede besleyici maddelerin kandan karaciğer hücrelerine ve metabolik ürünlerinde karaciğer hücrelerinden kana kolayca verilmesini sağlar.
Sinüslerin çeperlerinde alyuvarları yapan retikülo-endotel hücreleri ile ömrünü tamamlamış alyuvarları yiyen ve parçalayan ‘kupfer hücreleri’ vardır.
Safra suyu yağların küçük damlacıklara ayrılmasını böylece sindirilmelerini kolaylaştırmayı kokuşmayı ve zararlı bakterilerin üremesini engelleyici etkide yapar.
16
Karaciğerin kısımları
KARACİĞERİN GÖREVLERİ :
.KH metabolizması
2.yağ metabolizması
3.protein metabolizması
4.NH3 üreye çevrilmesi
5.Trambjen yapımı
6.Yaşlı alyuvarların parçalanması
7.Vitamin depolamak
8.Zaralı maddeleri zararsız hale getirmek
9.Öd (safra) yapma
10.Kan şekerini düzenlemek
11.Vücut ısısını ve basıncını düzenleme
SAFRA SUYUNUN GÖREVLERİ:
1.Pankreas ve bağırsak enzimlerini çalışabilmeleri şekilde ortamı bazikleştirmek.
2.Safra tuzları,sindirilmiş yağların ve yağda çözülen (ADEK) vitaminlerinin emilmesinde önemli rol oynar.
3.Büyük yağ kümelerini küçük yağ damlacıklarına çevirir.(Fiziksel etki).Böylece enzimler,n yağları etkileme yüzeyini artırır.
4.Antiseptik özelliği ile Zaralı bakterileri öldürür.
Karaciğer
Koledok kanalı
Safra kesesi
Pankreas
Virsung kanalı
Water kanalcığı
17
BESİNLERİN SİNDİRİMİ
1-KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ
KH’ ların sindirimi ağızda başlar.Ağızın pH ı 6,5-6,7 tır.Asittir.Bu ortamda etkinlik
gösteren tükürük amilaz enzimi, besinler çiğnenirken salgılanır ve nişasta ile glikojeni parçalar.
Amilaz
Nişasta+H2O
maltoz+dekstrin (Ağız)
KH lar mideden etkilenmeden geçip 12 parmak bağırsağına ulaşır.KH’ lar bağırsağa girince bağırsak hücreleri sekretin hormonunu salgılar.Bu hormon pankreası uyarır ve
pankreas amilaz içeren sindirim özsuyunu 12 parmak bağırsağına boşaltır.Böylece ağızda sindirilemeyen nişasta burada sindirilmiştir.
Amilaz
Nişasta+H2O
maltoz+dekstrin (12 parmak bağırsağı)
12 parmak bağırsağından ince bağırsakların diğer kısmına gelen KH henüz yapı
taşlarına henüz tam olarak parçalanmamıştır.Buradan salgılanan maltaz, laktaz ve sakkaraz enzimleriyle KH lar glikoza parçalanır.
Maltaz
Glikoz+glikoz
Sakkaraz
Glikoz+früktoz
Maltoz+H2O
Sakkaroz+H2O
Amilaz
Laktoz+H2O
Ağızda
Amilaz
İnce bağırsak
Glikoz+galaktoz
Dekstrin
Maltoz
Sindirim
Mide
KH
yok
12 parmak
bağırsağı
Sekretin hormonu salgılanır ve kana
verilir
Pankreas uyarılır
Amilaz
Kalp
Nişasta+H2O
Üst ana toplar damarı
maltoz+dekstrin
Karaciğer üstü topları
Kapı toplar damarı
Maltoz+H2O
Kan damarı
Villus
Maltaz
Sukraz
Glikoz+früktoz
Laktaz
Glikoz+galaktoz
Sakkaroz+H2O
Laktoz+H2O
Glikoz+glikoz
18
İnce bağırsak
İ
n
c
e
b
a
ğ
ı
r
s
a
k
2-PROTEİN SİNDİRİMİ
Proteinler enzimlerin yapısına katılıp hücrede düzenleyici görev alırlar. Çok zorunlu olmadıkça enerji elde etmede kullanılmaz.Genelde yapı hammaddesi olarak kullanılırlar.
Proteinler nohut,mercimek,fasulye gibi baklagillerde; et,süt,yumurta gibi hayvansal besinlerde bol miktarda bulunur.
Proteinlerin sindirimi midede başlar.Besinlerin mideye gelince bazı hücreler gastrin
hormonu salgılar.Gastrin mide bezlerini uyarıp HCl,mukus,pepsinojen lap çok az lipaz salınmasını sağlar.mukus salgısı mideyi HCl etkisinden korur.HCl pasif halde olan pepsinojeni aktif pepsin haline getirir.
Pepsinojen +HCI
Pepsin (aktif enzim)
Protein+H2O
Süt
Pepsin
Lap enzimi
Polipeptit
Kazein+H2O
Kazein+H2O Pepsin
Polipeptit+Amino asit
Besinlerle mide sindirim özsuyunun karışarak oluşturduğu bulamaca kimus denir.Kimusun içerdiği sindirilmemiş besinler ince bağırsakta sindirilmeye devam eder.
Proteinlerin sindirimi ince bağırsakta tamamlanır.Mideden gelen kimus 12 parmak
bağırsağına girdiğinde pankreasın tripsinojen salgısı bazik bağırsak ortamında ,ince bağırsak salgısı olan enterokinaz tarafından aktif hale getirilir.Olayın denklemi şöyle özetlenebilir.
Tripsinojen+Enterokinaz
Tripsin (aktif enzim)
Kimotripsinojen +Tripsin
Kimotripsin
Tripsin mideden Polipeptit halinde gelen ( Pepton ) proteinleri etkileyerek küçük
yapı birimleri olan peptitlere ve amino asitlere parçalar.
Polipeptit + H2O
Polipeptit + H2O
Tripsin
Peptit + amino asitler
Kimotripsin
Peptit + amino asitler
Peptitler ince bağırsaktaki erepsin ile etkileşerek amino asitlere ayrışır.
Peptit + H2O
Kimotripsin
Amino asitler
Böylece , yarı parçalanmış olarak ince bağırsağa gelen proteinler ( peptonlar ) in
sindirimi pankreastan salgılanan tripsinojen, kimotripsin ve karboksipeptidaz ile ince bağırsaktan salgılanan en az iki peptidazın etkisiyle proteinlerin sindirimi devam eder . Bu
enzimlerin müşterek faaliyetleri proteinleri küçülen polipeptidlere parçalar. Peptitler
tek tek amino asitlere parçalanır.
19
Karaciğer
üstü
toplar
damarı
YAĞLARIN SİNDİRİMİ
Yağların sindirimi 12 parmak bağırsağında başlar. Mideden kimus olarak gelen besinlerin içindeki yağlar karaciğerden gelen safra suyundaki safra tuzlarının etkisiyle
küçük damlacıklara ayrılır ve yüzeyleri genişler Pankreas sindirim öz suyu ile gelen lipaz enzimi yağları parçalar.
Yağ + H2O
Lipaz
Yağ asitleri + Gliserol
Yağların sindirimi ince bağırsaklarda tamamlanır. İnce bağırsaklardaki sindirilmiş
besin maddelerinin sindirim özsuyu ile oluşturduğu karışıma kilus denir. Esas olarak
yağların sindirimi , İnce bağırsaktadır.
20
EMİLME OLAYI :
İnce bağırsakta sindirimi tamamlanmış olan maddeler villus=(Timür ) hücreleri
tarafından emilir. Villus hücreleri ince bağırsakta yüzey alanını genişletir.
Ağızda iyonlar , alkol , hormonlar , bazı zehirler , nikotin , Midede Na , K , Cl ,
Br , I , alkol , bazı zehirler ve su emilir.
12 parmak bağırsağından sonra gelen 3 m’lik ince bağırsak kısmına jejenum ,
geride kalan kısmına da ileum denir. Emilmesi hızlı olan maddeler jejenumda emilmesi
yavaş olan maddeler ileum da emilir . Sağlıklı bir insanda karbonhidratların tamamı yağların %95 ‘ i ve proteinlerin % 90’ ı ince bağırsakta emilir. Kalın bağırsakta ise su vitamin
ve bazı madensel tuzlar emilir. Bağırsaklarının 1/3 ‘ ü alınan insan yaşar %50’ si alınan
insan yaşayamaz.
Ergin bir insanda emilme difüzyon ve aktif taşıma ile gerçekleşir . Küçük çocuklarda protein gibi maddeler pinositozla alınır. Emilme sırasında molekül büyüklükleri eşit
olan maddelerin emilme oranları farklı olabilir . Glikoza göre galaktoz daha hızlı früktoz daha yavaş emilir. Zehirlenme sırasında emilme azalır.
Glikoz aminoasit minareler su ve vitaminler villuslardaki kılcal kan damarları ile
emilirken yağ asitleri ve gliserol lenf kılcalları tarafından emilir.
Kalın bağırsak suyun çoğunu emer : İnce bağırsaktan gelen kilus, suyun ve sindirilmiş besin maddelerinin çoğunu emilim ile kaybetmiştir. Kalın bağırsakta su ve bir miktar
emilecek besin maddesi emilir. Kalın bağırsakta yaşayan bazı bakteriler selüloz bakterilerinin yardımı ile sindirilmemiş selüloz emilebilir. Ayrıca bazı bakterilerce vitaminlerde
sentezlenen vücuda kazandırılabilir. Artık maddeler kalın bağırsağın peristaltik hareketleri ile dışkı adıyla önce rektuma sonrada anüsten dışarı atılır.
Sol köprücük altı toplar damarı
Üst ana toplar damar
Göğüs kanalı
Kalp
Alt ana toplar damar
Peke sarnıcı
Karaciğer üstü toplar damarı
Lenf düğümleri
Karaciğer
Gliserol ve yağ asitlerinin
geliş yolu
Amino asit ve glikozun geliş yolu
Kapı toplar damarı
Lenf damarı
Kan kılcalı
Böbrek
Lenf kılcalı
21
NOT:
1-) Gastrin hormonu mideden salgılanarak mide salgı hücrelerini uyarır . Sekretin hormonu ise ince bağırsaktan salgılanıp pankreası uyarır.
2-) Süt çocuklarında süt proteinin sindirilmesi için LAP enzimi ( rennin ) salgılanır.
Lap enzimi sütün kazein proteinini pepsinin parçalayabileceği hale getirir.
3-) Bütün sindirim sistemlerinde kimyasal sindirim hidrolizdir. Dolayısıyla su kullanılması gerekir.
4-) Karaciğer sindirim enzimi salgılamaz.
5-) Bütün besinlerin sindirimi ince bağırsakta tamamlanır.
6-) Monosakkaritler ile vitaminleri sindirimi olmaz.
7-) Villuslardaki emilme difüzyon ve aktif taşıma olurken çocuklarda proteinler pinositozla alınır.
8-) Yağ asitleri gliserol ve monosakkaritler kalbin sağ kulakçığında birleşir.
9-) Yağ asitlerinin en yoğun olduğu damar sol köprücük altı toplar damarıdır.
Sindirim ürünlerinin ortak özellikleri:
1-) Hücre zarından geçebilecek kadar küçük moleküllerdir.
2-) Enerji verici olarak kullanılabilirler.
3-) Yapı ve onarımda kullanılabilirler
Hormon
Salgının yapıldığı yer
Etki ettiği organ
Gastrin
Mide
Mide
Onikiparmak bağırsağı
Pankreas
Onikiparmak bağırsağı
Karaciğer
Onikiparmak bağırsağı
Pankreas
Onikiparmak bağırsağı
Safra kesesi
Onikiparmak bağırsağı
Mide
Sekretin
Kolesistokinin
Enterogastrin
Etkileri
Mide öz suyu salgılamak
Pankreastan bikarbonat iyonları
salgılatarak incebağırsak pH
düzenler
Safra üretimi ve salgılanması
Pankreas enzimlerinin salgılanması
Safra kesesinin kasılarak safranın Onikiparmak bağırsağına
dökülmesi
Midenin salgı yapmasını önler,mide hareketlerini yavaşlatır.
• Ağız → Mekanik (dişler) ve kimyasal (tükürük) sindirim.
• Yutak → Sindirim yok.
• Yemek Borusu → Sindirim yok.
• Mide → Mekanik (kaslar) ve kimyasal (mide öz suyu) sindirim.
• İnce Bağırsak → Kimyasal sindirim.
• Kalın Bağırsak → Sindirim yok.
• Anüs → Sindirim yok.
22
KONU PEKİŞTİRME
Aşağıdaki şekilleri tamamlayınız?
Etçillerin özellikleri:
Otçulların özellikleri:
23
KONU PEKİŞTİRME
Aşağıdaki şekli tamamlayınız?
KONU PEKİŞTİRME
Aşağıdaki şekli tamamlayınız?
24
KONU PEKİŞTİRME
Aşağıdaki şekli tamamlayınız?
Ağızda
Sindirim
Dekstrin
Maltoz
yok
KH
12 parmak
bağırsağı
Sekretin hormonu salgılanır ve kana
verilir
Kalp
Nişasta+H2O
..…….+dekstrin
Karaciğer üstü topları
Maltaz
Maltoz+H2O
Kan damarı
…………..+H2O
Sukraz
Laktaz
Laktoz+H2O
Glikoz+……..
Glikoz+früktoz
İnce bağırsak
Glikoz+…………
KONU PEKİŞTİRME
Aşağıdaki şekli tamamlayınız?
Hormon
Salgının yapıldığı yer
Etki ettiği organ
Mide
Pankreas
Sekretin
Onikiparmak bağırsağı
Karaciğer
Onikiparmak bağırsağı
Pankreas
Etkileri
Mide öz suyu salgılamak
Pankreastan bikarbonat iyonları
salgılatarak incebağırsak pH
düzenler
Pankreas enzimlerinin salgılanması
Kolesistokinin
Midenin salgı yapmasını önler,mide hareketlerini yavaşlatır.
Onikiparmak bağırsağı
25
İ
n
c
e
b
a
ğ
ı
r
s
a
k
KONU DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki şekilleri tamamlayınız?
1-Sindirimi tarif ediniz?
2-Hidroliz nedir
3-Dehidrasyon nedir?
4Omurgalılarda sindirim kaç kademede gerçekleşir yazınız?
5-Hücre içi sindirimi tarif ederek hangi canlılarda görülür yazınız?
6-Hücre dışı sindirimi tarif ederek hangi canlılarda görülür yazınız?
7-Etçil ve otçul memelilerin sindirim sistemlerini karşılaştırınız?
8-Böcekçil bitkilerde sindirimi açıklayınız?
9-Solucan ve kuşların sindirim sistemlerini karşılaştırınız?
10-geviş getiren memelilerde besinin izlediği yolu yazınız?
11-Geviş getiren memelilerin midelerinin bölümlerinin yazınız?
12- insanda besinin izlediği yolu yazınız?
13- Tükürüğün etkilerini yazınız?
14-ağızın sindirimdeki önemini yazınız?
15-Diş çeşitlerini ve görevlerini yazınız?
16-Peristaltik hareket nedir ?
17-Midenin görevlerini yazınız?
18-mide öz suyunda bulunan maddeleri yazınız?
19-Midede hangi maddeler sindirilir yazınız?
20-villusların görevlerini yazınız?
21-İnce bağırsak öz suyunda bulunan enzimleri yazınız?
22-İnce bağırsağa nerelerden salgılar gelir yazınız?
23- İnce bağırsağa salgılar hangi kanallardan gelir yazınız?
24-karaciğerin görevlerini yazınız?
26-Safranın görevlerini yazınız?
27-Pankreasdan salgılanan enzimleri yazınız?
28- Pankreasdan salgılanan hormonları yazınız?
29-Sindirim ürünlerinin ortak özelliklerini yazınız?
30-Organik besin maddelerinin yapı taşlarını yazınız?
26
KONU DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki boşlukları doldurunuz?
1-Besinlerin su+enzim varlığında yapı taşlarına kadar parçalanmasına
…………………………………. denir.
2-Sindirim sonucu KHlar…………………………….. , Proteinle……………………………..,
yağlar ……………………….. ve …………………………………….. kadar parçalanır.
3-Ağızda hem………………………………….. hem de ……………………………….. sindirim olur.
4-Sindirim olayları bir ……………………….. olayıdır.
5-Tüm sindirim olaylarında …………………+……………………….. kullanılır. su+enzim
6-Canlılarda ilk defa ………………………………………… sindirim gelişmiştir.
7-Tüm canlılarda ………… ……. sindirim ortaktır.
8-Saprofit mantarlarda …………………………….. sindirim, amip
de……………………….. sindirim görülür.
9-Otçul memelilerin bağısakları etçil memelilerden daha………………….uzundur
10-Etçil memelilerde mide……………… ,otçul memelilerde…………………. bölmelidir.
11. Organik ve inorganik besinlerin vücuda alınıp tüketilmesine …………………………
sindirim siteminin çeşitli bölümlerinde kana geçebilecek duruma geçmense
………………………... denir.
12. …………………………. sindirim,besinlerin sindirim sisteminin çeşitli bölümlerinde
fiziksel olarak küçük parçalara ayrılmasıdır.
13. ………………….., sindirim besin maddelerinin enzim, su ve bazı metabolik yollarla
daha küçük parçalara ayrılmasıdır
14. Hücre içi sindirim, ……………. veya ……………… yoluyla hücreye alınan büyük
moleküllü besinlerin lizozom enzimiyle yapıtaşlarına parçalanmasıdır.
15. ……………………… sindirim, hücre dışına salgılanan en-zimlerle büyük moleküllü
besinlerin küçük moleküllere parçalanarak difüzyon veya aktif taşımayla hücreye
alınmasıdır.
16. Yemek borusunda besinler …………………hareket ile mideye iletilir.
17. Midenin yemek borusuna bağlandığı kısmına…………………. 12 parmak bağırsağı
kısmına………………………………....denir.
18. Midenin çalışmasını ……………… siniri ve ……………………hormonu düzenler.
19. Midede besinlerin bulamaç haline gelmiş şekline ……………………………….denir
20. İnce bağırsak ……………………, …………………. ve……………………olmak üzere üç kısımdan oluşur,
21. On iki parmak bağırsağındaki ………………………… kabarcığına karaciğer ve
pankreas salgısını boşaltır.
22. On iki parmak bağırsağı ……………..ve ……………... hormonları salgılar
27
KONU DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki şekilleri tamamlayınız?
1
Hücre içi sindirim
2
Glikoz
3
Tenya
4
Azı dişleri
5
Şirden
6
Hidra
7
Toprak solucanı
8
Kesici dişler
9
Kloak
1-Besinlerin pinositoz veya fagositoz ile alınıp yapı taşlarına parçalanmasına ne denir?
2-Memelilerde mideye denk gelen yapı hangisidir.
3-Sindirim sistemi olmayan canlı hangisidir.
4-Otçul memelilerde gelişmiş diş yapısı hangisidir?
5-Etçil memelilerde gelişmiş diş yapısı hangisidir?
6-Sindirim artığı+boşaltım maddesi+üreme hücresinin ortak olarak atıldığı yapı hangisidir.
7-Besinlerin alındığı ve artık maddelerin tek açıklıktan yapan canlı hangisidir?
8-KH ların sindirimi ile oluşan yapı hangisidir?
9-Sindirim sisteminde iki açıklık bulunan canlı hangisidir?
28
KONU DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki açıklamaların doğru olanına D harfini yanlış olanına Y harfini koyunuz?
1-Tüm sindirim olaylarında su ve enzim kullanılır.D/Y
2-sindirimin temel amacı enerji için hammadde üretmektir.D/Y
3-Vitamin ve nükleik asitlerin sindirimi olmaz.D/Y
4-Hücre içi ve dışı sindirimde lizozom enzimleri kullanılır.D/Y
5-Tüm memelilerin sindirim sistemi selülozu sindirir.D/Y
6-Parazit beslenen canlılarda sindirim enzimi bulunmaz.D/Y
7-Tüm bitkiler hücre dışı sindirim yapar.D/Y
8-Hücre dışı sindirim hücre içine göre daha avantajlıdır.D/Y
9-Etçil memelilerde kalın bağırsak otçullara göre daha kısadır.D/Y
10-Tüm omurgalılarda sindirim sistemi organlarının yapısı aynıdır.D/Y,
11– Karaciğer sindirim enzimi salgılamaz.D/Y
12-At ,eşek ,katır ve tavşan gibi otçulların mideleri tek bölmelidir.D/Y
13-Otçulların ince bağırsağı kısa etçillerin uzundur.D/Y
15-İnsanda sindirim ağızda başlar.D/Y
16-Yağların safra ile teması fiziksel Lipaz ile teması kimyasaldır.D/Y
17-Pankreas karma bir bez olup vücuttaki glikoz dengesini düzenler.D/Y
18-Kalınbağırsakta besinlerin emilimi olmaz su,vitamin ve mineraller emilir.
19-İnsanda sindirimin en yoğun olduğu yerince bağırsaktır.D/Y
20-Sindirilen tüm besinler kalbin sağ kulakçığına gelerek dolaşıma girer.D/Y
29
KONU DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız?
1. Aşağıdaki organlardan hangisinde sindirim
enzimi salgılanmaz?
A) Yemek borusu
B) Mide
C) İnce barsak
D) Pankreas
E) Karaciğer
6. Besinlerin hücre zarından geçebilecek hale
gelmesine sindirim denir. Sindirim olayı sırasında aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmez?
A) Çiğneme ve kas hareketleri
B) Besinler enzimler yardımıyla küçük parçacıklara ayrılır.
C) Vitaminler kimyasal sindirimle alınır.
D) Besinlerin sindiriminde su katılır.
E) Hücreye girdiğinde yapıtaşı oluşturmaya
katılabilir.
2. Aşağıdakilerden hangisi karaciğerin görevi
değildir?
A) Safra salgılar
7. Sindirilen besinlerin kan yoluyla hücrelere
B) K vitaminin sentezlenmesini sağlar.
C) Kanın pıhtılaşması için gerekli maddeleri
taşınmasında;
yapar.
I. İnce barsak kılcalları
D) Embriyo ve kansızlık dönemlerinde kan yaII. Karaciğer
par.
III. Peke sarnıcı
E) Yağ metabolizmasını düzenler.
IV. Kalp
V. Kapı toplardamarı
3. İnsan midesinde aşağıdaki reaksiyonlardan
Yukarıdaki yapılardan hangileri görev alhangisi gerçekleşmez?
maz?
A) Pepsinojen + HCI → Pepsin
A) Yalnız I
B) Yalnız II C) Yalnız III
B) Protein + su → Polipeptit
D) I, II ve III
E) I, IV ve V
C) Süt → Kazeintsu
8. İnsanda sindirim sistemi ile ilgili olarak aşaD) Kazein → Aminoasit + Polipeptit
E) Nişasta + su → Dekstrin + Maltoz
ğıda verilen özelliklerden hangisi doğru değildir?
4. Nişasta üzerine etki eden enzimler sindirim
sistemine bağlı bezlerden salgılanır. Amilaz
A) Mide çeper hücreleri tarafından mukus salsalgılayan iki bez hangi seçenekte doğru veril- gılanır.
miştir?
B) Mide besinlerin depo edildiği mekanik ve
A) Tükürük bezi ve pankreas
kimyasal sindirimin yapıldığı bir organdır.
B) Mide ve karaciğer
C) Safra ve pankreasın bazik salgısıyla ince
C) Tükürük bezi ve karaciğer
barsak ortamını bazikleştirilir.
D) İnce barsak ve mide
D) Kalın barsakta villus şeklindeki yapılar suE) Karaciğer ve pankreas
yun geri emilimini gerçekleştirir.
E) İnce barsak yüzeyindeki villus denilen uzan5. I. Ağızda amilaz enziminin etkinliği
tılar bağırsağın emme yüzeyini arttırır.
II. Ağızdaki lokmanın dille geriye itilmesi
9. Besinleri vücut boşluğunda yakalı hücreler
III. Besinlerin dişlerle parçalanması
IV. Proteinin su olan ortamda pepsin ile tarafından sindirilebilen canlı; Aşağıdakilerden
polipeptitlere parçalanması
hangisidir?
V. Sofranın yağlara etkisi
VI. Laktoza laktoz etkisi
A) Süngerler
Yukarıdaki olayların hangileri mekanik hangiB) Hidra
leri kimyasal sindirime örnek olabilir?
C) Yassı solucan
Mekanik Sindirim
Kimyasal Sindirim
D) Halkalı solucan
E) Deniz kestanesi
A) II,III ve V
I,IV ve VI
B) I, III ve V
II, IV ve VI
C) I, II ve III
IV, V ve VI
D) IV, V ve VI
II ve III
E) II, III ve IV
I, V ve VI
30