İletişim

MEHMET GÖKHAN TERCİ
ÖRGÜTSEL İLETİŞİM
Bu dersin sonunda :
İletişim kavramını, iletişim süreci ve öğelerini
anlayıp, tanımlayabilecek ; etkili bir iletişim
yönetmek için gerekli bilgi ve becerileri sahip
olacaksınız.
2. İletişim türlerinden olan ‘’ Örgütsel İletişimi’’ değişik
boyutları ile öğreneceksiniz
3. Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik mesleğinde
iletişimin önemi ve etkileri hakkında bilgi sahibi
olacaksınız.
1.
İletişim Nedir ?
Duygu, düşünce ya da bilgilerin akla gelebilecek
her türlü yolla başkalarına aktarılmasıdır.
Konuya başlarken cevaplanması gereken bir soru !
İletişim önemli mi, önemli ise neden ?
Neden İletişim ?
 İnsan doğduğu andan itibaren içinde bulunduğu toplumun
dilini, davranışını taklit ederek diğerleriyle iletişime
geçmeyi öğrenir. Çünkü ;
 İnsan kendi fiziksel yapısı gereği doğuşu ile birlikte
yaşamını tek başına sürdüremez.
 Yaşamını sürdürebilecek fiziksel güce sahip değildir.
Örneğin, kendi kendine beslenemez.
 Başkalarının, diğer insanların bakım ve gözetimine
muhtaçtır.
Neden İletişim ?
 Bu yüzden sosyal bir varlık olarak diğer insanlarla gruplar
halinde yaşamak durumundayız.
 Grup nedir ? Nasıl Oluşur ?
 Ortak bir amaç, bir ihtiyaç, bir inanç çevresinde iki ya da
daha çok insanın sosyal ilişkiye girmesidir.
Aile, arkadaşlık grupları … gibi.
Neden İletişim ?
 İnsan , nerede ve ne zaman doğmuş olursa olsun, diğer
tüm insanlar için geçerli olarak ortak ihtiyaçlara
sahiptir.
Neden İletişim ?
 İşte tam bu noktada iletişimin önemi ortaya çıkmaktadır :
 Var olabilmek için diğer insanlara ihtiyaç duyan insan, onlarla
kendi varoluşundan itibaren bir iletişim ve etkileşim içine
de girmektedir.
 Toplumsal yaşamda, insanın kendisinden önce var olan
kuralları öğrenmesi, kendisine verilen sosyal rolü bunlara
uygun olarak oynaması, görevlerini ve sorumluklarını yerine
getirebilmesi ve toplumsallaşmasında iletişim’in çok
önemli bir işlevi bulunmaktadır.
Neden İletişim ?
 İnsanın birey olarak çevresiyle ve ait olduğu sosyal
grup içinde kurduğu tüm bu ilişkiler, belirli bir iletişim
süreci içinde gerçekleşmektedir.
 Bu yüzden, iletişim kavramını ve iletişim süreci içinde
yer alan temel öğeleri tanımlamak yararlı olacaktır.
İletişim Nedir ?
 Ünsal Oskay, iletişimi; “Belirli bir ortamda varlıklarını sürdürmek için





çeşitli araç gereçler bulan, bu konuda belirli bilgiler üreten, işbölümü yapan,
değer ve inançlar üreterek toplumu kaynaştırmayı amaçlayan insanların
etkinliği” olarak ifade etmiştir.
Murdock ve Scutt, iletişimi, “iki veya daha fazla kişi arasında sözlü olarak ya
da beden ifadeleriyle gerçekleşen ve amacı bir eylemin, fikrin ya da
düşüncenin gerçekleşmesini etkilemek olan bilgi alışverişi” olarak
tanımlamıştır.
Üstün Dökmen ise, iletişimi “bilgi üretme, aktarma ve anlamlandırma
süreci”olarak tanımlamıştır.
Adair, iletişimi “bir kişinin diğer kişilerle bağlantı kurma yoluyla kendini
anlatması “olarak ifade etmektedir.
R. Ronald Sims, iletişimi “iki veya daha fazla kişi ya da grup arasında ortak
bir anlayışa ulaşmak için yapılan bilgi paylaşımı” olarak ifade etmektedir.
Mahmut Oktay, ise iletişimi, “belirli kişilerin, belirli bilgilere, düşüncelere
ve tutumlara sahip olması amacıyla, düşünce ve duyguların ve bir olay ve bir
durum üzerine bilgilerin aktarılmasıdır” şeklinde tanımlamaktadır.
İletişim Nedir ?
Tanımlar incelendiğinde;
Genellikle iki veya daha fazla kişi ya da grup ve bunlar
arasındaki mesaj alışverişine vurgu yapıldığı
görülmektedir.
Bu tanımlar ışığında :
iletişimi ; iki yada daha fazla kişi ya da grup arasında bilgi,
duygu, düşünce ve davranışların aktarıldığı bir süreç
olarak tanımlamak mümkündür.
İletişimin Temel Fonksiyonları
- Toplumsallaşma (sosyalizasyon) fonksiyonu
- Bilgi sağlama (enformasyon) fonksiyonu
- Güdüleme (motivasyon) fonksiyonu
- Bütünleşme (entegrasyon) fonksiyonu
- Eğitim ve öğretim fonksiyonu
- Eğlence fonksiyonu
- Tartışma fonksiyonu
- Kültürel gelişme fonksiyonu
İletişimin Temel Fonksiyonları
 Toplumsallaşma (sosyalizasyon) fonksiyonu
Kişilerin, içinde yaşadıkları toplumun etkin üyeleri olarak, faaliyet
göstermelerini sağlayarak, toplumsal bağlılığı ve bilinci besleyecek genel
bilgi birikimini oluşturmak ve böylelikle, toplumsal yaşama aktif bir
şekilde katılmalarına izin vermek.
 Bilgi sağlama (enformasyon) fonksiyonu
Kişisel, çevresel, yerel, ulusal ve uluslar arası koşulları anlamak, bilinçli
tepkiler göstermek ve doğru sonuçlara ulaşmak için gerekli olan haber,
veri, bilgi, mesaj, fikir ve yorumların toplanması, depolanması, işlenmesi
ve yayılmasıdır.
 Güdüleme (motivasyon) fonksiyonu
Her toplumun ve her topluluğun yakın ve uzak hedeflerini oluşturmak,
kişisel tercihlerin teşviki, kişisel ve toplumsal etkinlikleri geliştirmek,
herkesçe kabul gören hedeflere ulaşmaya yardımcı olmak.
İletişimin Temel Fonksiyonları
 Bütünleşme (entegrasyon) fonksiyonu
Tüm insanların, grupların ve ulusların birbirlerini tanıma ve
anlamalarını sağlamak, kendileri dışındakilerin yaşam koşullarını,
görüşlerini ve isteklerini değerlendirebilmek için ihtiyaç duydukları
farklı mesajlara ulaşmaları sağlamak.
 Eğitim ve öğretim fonksiyonu
Yaşamın tüm aşamalarında kişilik oluşumu, kişisel yetenek ve
kapasitenin gelişimi için bilgi aktarmak.
 Eğlence fonksiyonu
Kişisel ve toplu olarak eğlenme amacıyla işaret, ses, sembol ve görüntü
aracılığıyla aktivitelerin yaygınlaşmasını sağlamak.
İletişimin Temel Fonksiyonları
 Tartışma fonksiyonu
Karşılıklı fikir birliğini ve alışverişini kolaylaştırmak ve kamuoyunu
ilgilendiren konularda farklı görüşleri netleştirmek için gerekli ortamı
oluşturmak.
 Kültürel gelişme fonksiyonu
Geçmişin mirası korumak amacıyla kültürel ve sanatsal ürünlerin
yayınlanması, bireyin ufkunun genişletilmesi, hayal gücünün
geliştirilmesi yoluyla kültürel gelişimin sağlanması
İletişim Süreci
İletişim Süreci
 İletişim süreci iki yönlü bir süreçtir.
 Bu süreç, en temel düzeyde üç öğeye dayanmaktadır.
 Bunlar; iletiyi gönderen (kaynak), iletiyi alıp açımlayan
(alıcı) ve de bu ikisi arasında iletinin gönderilmesinde
kullanılacak bir mesaj (ileti) olarak ifade edilebilir.
 İletişim süreci iletmek istediği bir mesajı bulunan bir
gönderici ile başlamaktadır. Gönderici iletmek istediği bu
mesajı anlaşılır bir biçimde kodlayarak seçeceği bir kanal
aracılığıyla alıcıya göndermektedir.
Alıcı mesaj kendine ulaştığında iletilen mesajın kodunu
açmakta, mesajı algılamakta ve yorumlamaktadır.
Daha sonra mesaja karşı tepkisini kodlayarak bunu
göndericiye geribildirim olarak göndermektedir.
İletişim Öğeleri
 İletişimin temel unsurları daha önce de
değinildiği gibi, gönderici (kaynak), mesaj (ileti) ve
alıcı olarak ifade edilebilir.
 Bununla birlikte kodlama ve kod açma, kanal, geri
bildirim de iletişimin unsurları arasında
sayılmaktadır.
İletişim Öğeleri
 Kaynak : Bilgiyi, duyguyu, düşünceyi aktaran öğedir.
 İleti : İletişim sürecinde aktarılan bilgi, duygu ve düşüncedir.
Ortak semboller sistemi ile anlam bulan, kararlaştırılmış belli bir
anlamı olan işaretlerdir. Örneğin ;
a-) Dil : Bir grup insan tarafından anlamları genel kabul görmüş
kelimeler kullanıldığında bu grupta ortak bir dil oluşmaktadır.
b-) Resimler, Görsel Öğeler : Sözlü iletişime yardımcı olmak ve
onu açıklamak için kullanılır.
c-) Sözsüz İletişim : Yapılan hareketlerin karşıdakiler tarafından
yorumlanması sonucunda oluşan iletişimdir. Yüz ifadeleri,
mimikler , jestler gibi.
 Kodlama : Mesajın içeriğinin kod simgelerine dönüştürülmesine
denir
İletişim Öğeleri
 Kanal : Bilgi, duygu ve düşüncenin aktarılırken izlediği
yoldur. Kaynak ile alıcı arasındaki bağdır. Beş duyu organı
gibi fiziksel ; telefon, telsiz gibi mekanik kanallardan
oluşabilir.
 Kod açma: Çözümleme süreci
 Alıcı : Bilgi, duygu ve düşüncenin aktarıldığı öğedir.
Gönderilen mesajı alan, onu kullanılabilen hale getiren
öğedir.
 Geri Bildirim : Alıcının mesaja verdiği tepkidir. Alıcı
mesajın kodunu çözdükten sonra veya yorumladıktan
sonra , bir gönderici (kaynak) durumuna dönüşür. Geri
bildirim, göndericinin kendi mesajının alınıp alınmadığını
ve doğru bir şekilde yorumlanıp yorumlanmadığını
öğrenmesini sağlar. Olumlu veya olumsuz olabilir.
Etkin İletişim Süreci
 Bir iletişim sürecinin en temel amacı anlaşılmaktır.
 Ama doğru anlaşılmak !
 Daha önce de ifade edildiği gibi iletişim sürecini başlatan kişinin




(göndercinin) karşı tarafa (alıcıya) iletmek istediği bir mesajı
bulunmaktadır. Gönderici, ilettiği bu mesaj doğrultusunda da
alıcının bir davranış gerçekleştirmesini beklemektedir.
Alıcının göstereceği davranış ise mesajı beklemesine, alma şekline
ve derecesine göre farklılık gösterebilmektedir.
Alıcı göndericiden gelen mesajı algılar, ortaya bir davranış koyar ve
bir tutum oluşturursa iletişim süreci tamamlanmış olacaktır.
Bu noktada iletişimin gerçekleştiğinden yani mesajın alıcıya
ulaştırıldığından ve alıcının mesajı aldığından bahsedilebilir.
İletişimin etkinliği ise, gönderilen mesajın anlam ve etkisinin alıcıya
tam olarak iletilme gücü yani gönderilen ile alınan fikrin benzer
olma hali olarak ifade edilmektedir.
Etkili iletişim kuramama veya iletişim sürecindeki başarısızlık ; kaynaktan
gönderilen iletinin (mesajın), alıcının algıladığı iletiye eşit olmamasıdır.
Başka bir deyişle ‘’kaynağın kafasındaki resmin, alıcının algıladığı resme
eşit olamaması’’ durumudur.
İletişim Engelleri
 İletişimde engeller olduğu zaman, anlaşmazlıklar olur; bireysel
ve örgütsel çatışma ortaya çıkar.
 İnsanlar gün içinde uyanık olduğu sürenin yaklaşık %70’ini
iletişim kurarak (yazarak, okuyarak, konuşarak ve dinleyerek)
geçirmekte olduklarından başarılı bir grup performansının
önündeki en büyük engellerden biri“etkin iletişim eksikliği” dir.
 Örgütlerde etkin iletişimi etkileyen faktörleri şu şekilde
sıralayabiliriz :
1. Kişisel Faktörler
2. Fiziksel Faktörler
3. Semantik Faktörler
4. Zaman Baskısı
5. Algıda Seçicilik
6. Aşırı Bilgi Yükü
İletişim Engelleri
1) KİŞİSEL FAKTÖRLER
 İletişimin kişisel engelleri gönderici ve alıcının mesajı
kodlarken, gönderirken veya kod açarken gerekli dikkati
göstermemelerinden kaynaklanan engellerdir.
 Mesajın anlamını kasten çarpıtmaktır .
2) FİZİKSEL FAKTÖRLER:
 Biriyle yüz yüze görüşmemiz mümkün olmadığı zaman
fiziksel uzaklık da iletişimin önünde engel oluşturur.
3) SEMANTİK (ANLAM BİLİM) FAKTÖRLER:
 Semantik faktörler mesajı formüle etmek için kullanılan
sembollerle ilgilidir. Göndericinin mesajı oluştururken
kodladığı semboller alıcı için anlam taşımıyorsa etkin
iletişim gerçekleşmez.
İletişim Engelleri
4) ZAMAN BASKISI:
 Yeterli zamanın olmayışı, göndericinin mesajı kısa
tutmasına sebep olduğundan iletişim eksikliklerine
sebep olabilir .
5) ALGILAMADA SEÇİCİLİK:
 Algılamadaki secicilik olarak adlandırılan bu faktör
bazı mesajların veya mesajın bilerek veya bilmeyerek
algılanmaması veya yanlış algılanması ile ilgilidir.
6) AŞIRI BİLGİ YÜKÜ:
 iletişimin başlıca engellerinden biride kişilerin
bilgilerle çok fazla yüklü olmalarından dolayı, hangi
bilgiye
tepki
vermenin
gerekli
olacağını
kestirememeleridir.
İletişim Geliştirme Yöntemleri
 İletişim engellerinin aşılması ve iletişimi geliştirmek
öncelikle iletişime engel olan unsurların ortadan
kaldırılması ile mümkün olmaktadır.
 Etkin bir iletişimden söz edebilmek ve de iletişimi
geliştirmek için gerekli olan önemli noktalar şu şekilde
ifade edilebilir:
1. Mesajı Dikkatlice Oluşturmak
2. Empati (Eşduyum )Kurabilme
3. Aktif Dinleme
4. Geribildirim Verme
İletişim Şekilleri
 İletişim şekilleri iletişim kurulan taraflara göre
farklılıklar göstermektedir.
 Temel olarak beş tip iletişimden bahsetmek
mümkündür. Bunlar;
1. Kişinin kendi ile iletişimi
2. Kişilerarası iletişim
3. Grup iletişimi
4. Kitle iletişimi
5. Örgütsel iletişim olarak belirtebilir.
1. Kişinin Kendi İle İletişimi
 İnsanın kendi içinde kurduğu iletişim türüdür.
 Bu iletişim insanın kendi iç dünyasında gerçekleştirdiği içsel
konuşmaları ya da hayalleri içermektedir.
 Yapılan araştırmalar, insanın kendi ile iletişim kurmazsa bir süre
sonra kendi iç dünyası ile bağlantısının kopacağını ve bu
durumun da büyük bir mental rahatsızlığa yol açabileceğini
göstermektedir.
 İnsanın içsel iletişimi, olayları kendi içerisinde şekillendirme ve
bunlarla ilgili kanaatlere ulaşma, planlama, analiz etme, düşünce
ve mesajları yorumlama konularında insana yardımcı
olmaktadır.
 Aynı zamanda yeni fikirlerin oluşması, yeni kararların alınması
ve sorunların çözümüne de imkan vermektedir.
2. Kişilerarası İletişim
 Kişilerarası iletişim, “bireyler ya da küçük gruplar arasında
karşılıklı güvene dayanan, ilişkiler ağı oluşturan, bilgi ve
duyguların paylaşılmasını amaçlayan çift yönlü sözlü ve
sözsüz etkileşim süreci” olarak tanımlanabilir.
 Araştırmacılar bir iletişimin kişilerarası iletişim sayılması
için, iletişime katılanların belirli bir yakınlık içerisinde yüz
yüze olması, tek yönlü değil iki yönlü karşılıklı bir mesaj
alışverişinin olması ve etkileşimde mesajların iletilmesinin
sözlü ve sözsüz olarak zaman ve mekan birliği içinde
olması gerektiğini belirtmektedir.
3. Grup İletişimi
Sosyal bir varlık olan insan çeşitli sosyal yapılar içinde yer almaktadır. Bu
yapılardan biri de gruplardır.
 Sosyal grup, “yüz yüze etkileşim içinde bulunan, grup içindeki üyelerin
varlığından haberdar olan, kendisini ve diğerlerini bu grubun üyesi olarak
hisseden, belirli ortak amaçların gerçekleştirilmesi için birbirini destekleyici
yönde hareket eden, karşılıklı olarak bir birine bağımlı, iki veya daha fazla
bireyden oluşan birliktelik” olarak tanımlanabilmektedir.
Örgütsel açıdan bakıldığında ise gruplar her örgütün temel parçalarından
biri olarak değerlendirilebilir ve bu bağlamda grup, ortak bir amaç için bir
araya gelmiş iki veya daha fazla kişi olarak ifade edilebilir.
 İnsanlar çeşitli sosyal gruplar içerisinde yer almakta ve bu gruplar içerisinde
diğer üyelerle sürekli olarak iletişim halinde bulunmaktadır.
 İnsanların grup içerisinde kurduğu iletişim grup iletişimi olarak
adlandırılmaktadır.
Gruplar arası iletişim modelleri
Organizasyonlarda her bir birimi (bölümü, departmanı)
bir grup olarak kabul edersek, bu grubu oluşturan
bireyler arasındaki iletişime değişik modeller
gösterilebilir.
Bu modeller ;
1. Merkezi Model
2. Y Modeli
3. Zincir Modeli
4. Daire Modeli
5. Serbest Model
Merkezi Model
 Bu model otorite ve karar alma inisiyatifinin örgütün en üst
yöneticisinde toplanmasını temel alan, geleneksel (klasik) örgüt
yapı ve felsefesinde sıkça görülen bir modeldir.
 Grubun bütün üyelerinin merkezi konumdaki yetkili ile bilgi
alışverişinde bulunmalarına karşın, kendi aralarında bir iletişim
yaşanmamaktadır.
 Modelin merkezileşme derecesi yüksek, grup tatmini az, kişisel
tatmin yüksek ve iletişim hız ve doğruluk derecesi çok yüksektir.
Y Modeli
 Merkezi modelden sonra merkezileşme derecesi en yüksek
grup iletişim modelini oluşturur.
 Daha az sayıdaki iletişim kanalına sahip olan bu modelde,
önderlik tatmini, merkezileşme derecesi ve hız çok yüksek,
kişisel tatmin ve doğruluk derecesi yüksek, grup tatmini ile
haberleşme kanal sayısı ise düşüktür.
Zincir Modeli
 Zincir modelinde iletişim, üyelerin birbirine yakınlık derecesine göre
işlendiğinden, grubun bazı üyeleri izole durumda kalabilir. Ortadaki üyeler
hem altındaki hem de üstündeki üyelerle iletişim kurabilir, uçta kalan üyeler
ise sadece altındaki veya üstündeki üyelerle iletişim kurabilirler.
 Böylelikle iletişim işlevsel niteliğini yitirerek, bireyler arası ilişkilerin
zayıfladığı ve grup verimliliğinin tehlikeye düştüğü bir model oluşur.
 Bu modelde; merkezileşeme derecesi, haberleşme kanalı sayısı, önderlik
tatmini, grup tatmini, kişisel tatmin, hız ve doğruluk derecesi yüksek değildir.
Daire Modeli
 Grupta belirgin bir lider yoktur. Demokratik bir yapı
sözkonudur. Tüm üyeler eşit durumdadır.
 Bireylerin herhangi biri iletişimi başlatabilir.
 Grup üyelerinin birbirleriyle iletişim olanaklarının bir hayli fazla
olduğu daire modelinde, bir tek kişinin iletişim kurması çok
zordur.
 Merkezleşme derecesinin az, haberleşme kanalının ve grup
tatmininin orta, önderlik tatmini, hız ve doğruluk derecesinin
düşük olduğu bir modeldir.
Serbest Model
 Tüm haberleşeme kanallarının her zaman ve herkese açık
olduğu, herkesin herkese hiçbir kısıtlama olmadan iletişimde
bulunduğu bu model demokratik bir modeldir.
 Merkezileşme ve önderlik tatmin çok az, haberleşme kanalı
sayısı ve kişisel ve grup tatmini çok yüksektir.
 Ancak, hız ve doğruluk derecesi bu modelde düşüktür.
4. Kitle İletişimi
 Kitle iletişimi, birtakım bilgilerin ya da simgelerin
üretilmesi, bu üretilenlerin kitle olarak
adlandırabileceğimiz geniş insan topluluklarına iletilmesi
ve bu kitledeki insanlar tarafından yorumlanması süreci
olarak tanımlanabilir.
 Kitle iletişiminde, kaynak ile hedef arasındaki kanallar
“kitle iletişim araçları” olarak adlandırılırlar.
 Günümüzde İnternet (e-posta vd.), telgraf, telefon, faks
gibi haberleşme araçları; gazete, radyo, televizyon gibi kitle
iletişim araçları; uydular, bilgisayarlar (İnternet) birer
iletişim aracı olarak iletişimin ayrılmaz parçaları durumuna
gelmiştir.
5. Örgütsel İletişim
 Örgüt, iş ve işlev bölümü yaparak, bir otorite hiyerarşisi içinde,




ortak bir amacı gerçekleştirmek için bir araya gelmiş insanların
faaliyetlerinin koordinasyonudur.
Örgütsel İletişim, örgütte meydana gelen ve de örgütsel amaç
için yapılan iletişim olarak tanımlanabilir.
İletişim olmadan bir örgütün var olması mümkün
olmamaktadır. Örgüt insanlardan oluşan bir yapıdır. Bu yapı
içerisinde yer alan insanlar arasında bir etkileşim olmadığı
durumda örgüt sosyal bir yapı olarak var olamamaktadır.
İletişim bir örgütte amaçların paylaşılması ve de koordinasyon
sağlanmasında temel mekanizmadır.
Bunun yanı sıra iletişim planlama, örgütleme, yürütme ve
denetim işlevlerinin yerine getirilmesinde de çok önemli bir rol
oynamaktadır.
Örgütsel iletişim örgüt içinde başlıca dört amaca hizmet eder:
Kontrol: Örgütlerde hiyerarşik bir otorite ve çalışanların uyması
gereken bazı kurallar bulunmaktadır. İletişim, görev, yetki ve
sorumlulukları belirlemekte ve bu şekilde kontrole olanak
vermektedir.
Motivasyon: İletişim; çalışanlara ne yapmaları gerektiğini, işlerini
yapmadaki başarılarını, performansları nasıl yükseltebileceklerini
açıklayarak onların motivasyonlarını geliştirmektedir.
Duygusal İfade: Grup içinde meydana gelen iletişim de, kişilerin
rahatsızlıklarını ve memnuniyetlerini dile getirdikleri temel bir
mekanizmadır. Bu nedenle iletişim hislerin duygusal ifadesi ve sosyal
ihtiyaçların yerine getirilmesi için bir serbestlik alanı sağlamaktadır.
Bilgi Aktarımı: İletişim son olarak karar vermeyi
kolaylaştırmaktadır.
Örgütlerde İletişim Tipleri
 İletişimin olmadığı yerlerde örgütler olamayacağına
göre; iletişim örgüt için önemlidir. İletişim etkenliğinin ve
iletişim veriminin sağlanması organizasyonlarda bir
iletişim sisteminin kurulmasını gerekli kılar.
 Örgütsel üç gruba ayrılarak incelenebilmektedir.
Biçimsel ( Formel – Resmi ) İletişim
2. Biçimsel Olmayan ( İnformel – Doğal ) İletişim
3. Örgüt Dışı İletişim
1.
1. Biçimsel ( Formel ) İletişim
 Biçimsel iletişim bir işletmenin örgütsel yapısı doğrultusunda oluşan
iletişim sistemidir. Biçimsel iletişime bağlı olarak üst ve ast arasındaki
örgütsel ilişki işlerlik kazanmaktadır.
 Kimlerin kimlere bağlı olduğu, kimlerin kimlere emir veya rapor
vereceği, kimlerin yetkili olduğu, hangi bilgilerin ne tür kaynaklardan
toplanabileceği gibi konular bu tür iletişim yoluyla belirlenir.
 Bu tür iletişim sisteminde kararların kısa sürede ve etkili biçimde
uygulanabilmesi için tüm kanalların açık olması, yani bilgi akışının
kolay, net ve belirgin olması gereklidir.
 Örgütlerde biçimsek iletişim dört yönde hareket eder.
1.1. Yukarıdan Aşağıya Doğru İletişim
1.2. Aşağıdan Yukarıya İletişim
1.3. Yatay İletişim
1.4. Çapraz İletişim
1.1. Yukarıdan Aşağıya Doğru İletişim

Üst yönetimden astlara doğru emir-komuta biçiminde
işleyen bir iletişim biçimidir.

Bu iletimde ulaştırılan; işletmenin politikaları,
usulleri, kuralları, emirler ve bilgi talepleridir.

Yukarıdan aşağıya doğru iletişim genellikle yazılı
olmalı, yalın bir dille kaleme alınmalı ve yalnızca
gerekli notları içermelidir.

Yöneticilerin astlarıyla yüz yüze görüşmeleri, birim
ziyaretleri, mektuplar, duyurular, raporlar bu tür
iletişime örnek gösterilebilir.
1.2. Aşağıdan Yukarıya İletişim

Bu tür iletişim astların-çalışanların üst yönetime gerekli bilgileri rapor
halinde sunmaları veya görüşlerini ifade etmeleri şeklinde
gerçekleşmektedir.

Bir diğer ifadeyle çalışanların yöneticiler tarafından iletilen mesajlara
tepkileri- geribildirimleridir.

Şikayet ve öneri kutuları, çalışanlara yönelik toplantılar, açık kapı- açık
ofis uygulamaları, kariyer ve/veya performans görüşmeleri, kariyer
danışmanlık hizmetleri işletmelerde bu tür iletişime bir örnek olarak
gösterilebilir.

Ancak, aşağıdan yukarıya doğru iletişimi engelleyen birçok etmen söz
konusudur.
Bunlar;
- Fiziksel uzaklık ve erişilemezlik
- Her kademede bilgilerin değişikliğe uğraması
- Amirin davranışı
- Astın statüsü
- Gelenekler
1.3. Yatay İletişim

Yatay iletişim; aynı örgütsel düzeydeki kişi ve farklı birimler
arasında yapılan iletişimi ifade etmektedir.

En önemli işlevi, çeşitli örgütsel birimler için de ve arasında
faaliyetlerin etkinliğini ve uyumunu sağlamaktır.

Örneğin pazarlama bölümünün yeni fikirleri AR-GE’ye iletmesi,
AR-GE’nin tasarımını yaptığı ürünü üretim birimine geçirmesi ve
müşteriye ilişkin bilginin satış bölümünden finansa aktarılması
gibi.

Özellikle modern ve büyük organizasyonlarda aşırı iş
bölümünün ortaya çıkardığı farklılaşma ve uzmanlaşma, birimler
arası uyumun önemini arttırmakta ve bu nedenle yatay iletişimin
önemi artmaktadır.
1.4.Çapraz İletişim

Bazı durumlarda iletilen bilginin niteliğine göre çapraz bir
yolun izlendiği de görülebilir.
Örneğin bir örgütün üretimden sorumlu genel müdür
yardımcısının yeni alınan ve deneme aşamasında olan bir
makinanın teknik özelliklerini öğrenmek amacıyla emir
komuta zinciri dışında o makinayı tanıyan mühendise
başvurması gibi

Bu yol hem zamandan tasarruf, hem de gereksiz bilgi ve
mesajlarla uğraşılmaması bakımından tercih edilmektedir.
2. Biçimsel Olmayan ( İnformel ) İletişim
 Organizasyonlarda biçimsel iletişimin yanı sıra, biçimsel
olmayan iletişimde söz konusudur.
 Organizasyonlarda biçimsel yapının eksik kalması
nedeniyle, iş görenlerin gereksinimlerini karşılamada
üzere doğal gruplar oluşturdukları bilinen bir gerçektir.
 Biçimsel olmayan iletişim genellikle dedikodu ve söylenti
şeklinde gerçekleşir.
 İşten çıkarma, terfi, transfer, yeniden yapılanma gibi
belirsizliklerin yoğun olduğu dönemler de informel
iletişim biçiminin arttığı görülmektedir.
Biçimsel Olmayan İletişimin Sisteminin
Yararları ve Zararları
Sistemin Yararları
Sistemin Zararları

Çalışanlar arasında stresin
azaltılması

Dedikodu (söylenti akımı)
nedeniyle üretkenliğin azalması

Moral artışı

Güçlü, yıkıcı çıkar gruplarının
oluşması

Kurum hakkındaki fikirlerin,
görüşlerin öğrenilebilmesi

Hataların artması

Biçimsel iletişim ile
iletilemeyen mesajların
söylenti yoluyla bilinçli olarak
iletilmesi

Verimlilik kaybı

Olayların büyümesi ve çözülmesi
zor bir duruma ulaşabilmesi
Kurum içinde güncel
sorunların, çalışanların
dertlerinin, beklentilerinin
tespiti gibi.

Kuruma ve yönetime güvenin
azalması

Yanlış bilgilenme nedeniyle
çatışmaların, kırgınlıkların
artması vb.

3. Örgüt Dışı İletişim
 Bilindiği gibi organizasyonlar açık sistemlerdir. Sürekli
biçimde değişen bir çevre içinde faaliyet gösteren
organizasyonlar, yaşamlarını sürdürebilmek ve entropiye
(1.düzensizlik, 2.dış çevreye kapalı işletmelerin ölümü )
uğramamak için örgüt içi iletişim kanalları kadar, örgüt dışı
iletişim kanallarını da kullanmak zorundadır.
 Örgüt dışından gelen bilgiler, örgütün karar
merkezinde, yapısında, programları da ve davranış
biçimlerinde sürekli düzenleme ve ayarlama yapmalarını
gerekli kılmaktadır.
Örgütsel İletişim Araçları
 Örgütsel yapı içerisinde ilişkilerin düzenli ve bilinçli olması
kadar, bu ilişkilerin nasıl ve hangi araçlarla gerçekleştirileceği de
önemlidir.
 Örgütlerde kullanılacak iletişim araçlarının seçiminde, araçların
bilgi aktarımını kolaylaştırıcı, mesajın biçimini ve özünü
değiştirmeksizin iletici, anlaşılır ve hızlı olmasına dikkat
edilmelidir.
 İşletmelerde bilgi ve haber akışını sağlamak üzere çeşitli iletişim
araçları kullanılmaktadır.
 Bunlardan bazıları şunlardır;
1. Yazılı İletişim Araçları
2. Sözlü İletişim Araçları
3. Görsel İletişim Araçları
4. Sözsüz İletişim
1. Yazılı İletişim Araçları
 Mesajın kalıcı olması isteniyorsa, birkaç basamaktan
geçerek iletilecek bilginin geçerlilik ve doğruluğunu
yitirmeksizin iletilmesini sağlamak üzere, yazılı
iletişim araçları kullanılmaktadır.
Yazılı iletişim araçları,
- Yazılı raporlar
- İşletme gazetesi
- Broşür ve el kitapları
- Afiş, ilan tahtası, bültenlerdir.
2. Sözlü İletişim Araçları
 Herhangi bir konuda iş görenleri aydınlatmak ve bilgi
akışını sağlamak amacıyla sözlü bilgi akışını sağlayan
iletişim aracıdır.
Sözlü iletişim araçları şunlardır;
- Konferans ve seminerler
- Görüşme ve toplantılardır.
3. Görsel İletişim Araçları
 İletişim ve eğitim alanlarında kullanılan ses, resim
prodüksiyonları ve bilgisayarla iletişimi içerir.
 Bu araçlar; bilgisayar ve ağları, multi medya araçları,
internet ( elektronik posta, web sayfası ), telefon,
mobil iletişim araçları, video konferans vb.
gösterilebilir.
4. Sözsüz İletişim
 "Eylemlerin sözcüklerden daha sesli konuştuğu"
hakkında genel bir kanı vardır.
 İnsanların yaptıkları hareketler ve ses tonları başkaları
tarafından yorumlanır.
 Sözsüz iletişim; vücut hareketlerini, ses tonu,
fısıldama, mimikler ve mesajı gönderen ile alan
arasındaki uzaklığı kapsamaktadır.
Örgütlerde İletişimi Etkileyen Faktörler
 Örgütlerin işleyişleri sırasında örgüt üyeleri arasında bir takım
çatışmalar ortaya çıkabilir. Bu çatışmalar iki başlık altında
toplanabilir.
- Rol çatışmaları
- Ast üst çatışmaları

Roller ve ast üst konumları, örgüt üyelerinin çeşitli kişilik
özellikleri ile birlikte, bir takım kişi ya da kişiler arası çatışmalara
yol açabilir.
 Sözlü ve sözsüz iletişim yolları ya da örgütteki rollerin belirgin
şekilde tanımlanmamış olması da çatışmalara neden olur.
Çatışmalara Yol Açan Faktörler
1.
2.
3.
Anlam güçlükleri: Ortak sembollerin olmadığı ortamlarda (lisan,
uygun iletişim aracı) anlam güçlükleri ortaya çıkar.
Yetersiz Bilgi Alışverişi: Hatalı ve önyargılı yaklaşım, rol karmaşası
gibi pek çok çatışma yetersiz bilgi alışverişine neden olur.
İletişim Kanallarındaki Bozukluk
İletişim kanallarındaki bozukluklar şu alt başlıklar altında açıklanabilir.
A- Dil Güçlükleri: Mesajı alacak olan kişinin kullanım dilini
anlayamaması sorunudur.
B- Statüden Doğan Uzaklık: Ast üst statüdeki iletişimlerde aşağıdan
gelen bildirimlerin statüsü yüksek olan kişilere ulaştırılamaması veya
üst birimlerin bu bildirimlere önem vermemesidir.
C- Coğrafi Uzaklık: Her ne kadar iletişim ve haberleşme imkanları
gelişse de kimi zaman yüz yüze iletişim kurulamadığı durumlarda
iletilerin karşılıklı olarak tam anlaşılamamasıdır.
D- Uzmanlaşma: Uzmanlaşmanın getirmiş olduğu terminoloji yani
farklı bir dilin kullanılması sebebiyle bu dilin bazı kişiler tarafından
tam anlaşılamamasıdır.
E- İşin Baskısı: İşin yoğun olması ve yazışma ve haberleşmenin çok
olduğu kurumlarda sık yaşanan bir durumdur. Çalışanın önceliklerini
belirlerken üst birimlerden ve kademelerden istediği hızda ve zamanda
cevap alamaması işin gecikmesine ve baskılara sebep olur.
YÖNETİCİNİN ORGANİZASYON İÇİNDEKİ
ETKİN İLETİŞİMİ OLUŞTURMADAKİ YERİ





İyi bir yönetici kuruluşunda ki iletişim sistemini etkili ve
verimli hale getirmek için aşağıdaki sorulara cevap
vermelidir;
Uygun yöntemlerle,
Yeter çoklukta,
Gereken yerde ve
Uygun zamanda iletişimi sağlayabiliyor mu?
Kuruluştaki yetersiz ve gereksiz iletişimi ortadan
kaldırabilir mi ?
• Verimli iletişim, örgütün rolünü ve politikalarını daha iyi anlatmak, emirlere
hemen cevap almak, yönetici ve astları arasında iyi ilişkiler geliştirerek ve
çalışanların moralini yükselterek iş verimini artırmak için zorunludur.
• Zayıf iletişim ise emirleri yerine getirmede isteksizlik, sinirlilik ve hayal kırıklığı,
dedikodu, yanlış anlama ve şüphe, gerçekleri çarpıtma, zaman kaybı, düşük
moral, gelişmelere ve yeni politikalara direnç gibi zararlara yol açmaktadır.
• Yöneticiler yazışma ve raporlar dışında yüz yüze iletişim sağlayacak görüşme,
küçük grup toplantıları, eğitim seminerleri gibi yöntemleri de kullanarak
iletişimi verimli hale getirebilirler.
• Yöneticiler tüm yönetim fonksiyonlarını çalışanlarla etkin iletişim
kurarak yerine getirebilirler. Bu nedenle iletişim süreci tüm yönetim
fonksiyonlarının dayanak noktasını oluşturmaktadır .
• İletişim süreci yöneticinin planlama, kontrol, organize etme, koçluk
yapma, gibi tüm görevlerini yerine getirmesinde çok önemli rol oynar .
• Planların gerçekleşebilmesi için çalışanlara uygun biçimde bildirilmesi
gereklidir.
Örgütsel İletişimde Yöneticinin Rolleri
Kişiler arası rol:
Yönetici, kurumun diğer çalışanları, müşterileri, tedarikçileri ve
üst yönetimiyle interaktif bir ilişki içinde görev almaktadır.
2) Bilgi rolü:
Yönetici, iletişim içinde olduğu tüm birimlerden sürekli bilgi
talep eder.
3) Karar rolü:
Yeni projeler, zor durumların idaresi, Finansal girişimler vb.
önemli konularda yöneticiler kendilerine gelen bilgiye dayanarak
karar verir ve verdiği kararları kuruma iletme durumundadır.
1)
Muhasebe ve Meslek Mensupları
 Muhasebe ; mali nitelikteki ve para ile ölçülebilen olayları kaydeden,
sınıflayan, özetleyerek rapor eden ve sonuçlarını analiz yaparak yorumlayıp
bilgi kullanıcılarına ileten bilim dalıdır.
 Muhasebe mesleğini icra eden meslek mensupları iki grupta toplanır :
1-Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM)
2-Yeminli Mali Müşavir (YMM)
 SMMM’ ler muhasebenin tanımında geçen 2 temel görevi yerine getirirler.
Bunlar kayıt tutmak ve analiz-yorum yapmak. Kısaca işletmelere ait
tutulması zorunlu olan defterleri tutmak diyebiliriz. Bu görevlerin yanında
işletmelere muhasebe sistemleri kurmak, danışmanlık, hakemlik,
bilirkişilik gibi görevleri vardır.
 YMM ise SMMM’ lerin yaptıkları işi yapmaz. SMMM’lerin hazırlamış
oldukları mali tabloların tasdik yetkisine sahiptir. Yani mali tabloların,
doğru ve güvenilir bir şeklide hazırlanıp hazırlanmadıklarını tasdik ederler.
SMMM ve İletişim
 Yöneticilerin karar alabilmeleri için mali nitelikte bilgilere
ihtiyaçları vardır. Muhasebeciler bu bilgileri zamanında ve
anlaşır bir şekilde iletmeleri gerekmektedir.
Muhasebecilerin sadece muhasebe,denetim, vergi gibi
teknik bilgilerin dışında, meslekte başarılı olabilmeleri için
sözlü ve yazılı iletişim becerilerine sahip olmalıdırlar.
 Muhasebeci ürettiği bilgiler ne kadar doğru olursa olsun
iletişim becerisine sahip değilse istemeyerekte olsa bilgi
kullanıcılarını yanlış yönlendirebilir. Yanlış algılar, yanlış
kararların alınmasına yol açar.
 Mali tablolarda kullanılan dilin, muhasebe bilgisi olmayan
kişilerinde anlayabileceği şekilde bilginin (mesajın)
oluşturulması gerekir.
SMMM ve İletişim
 Muhasebeciler vergi daireleri ,sosyal güvenlik kurumu ile sürekli iletişim
içerisindedirler. Gerek bu kurumlarla gerekse hizmet verdikleri kişi kurumlarla
iletişim eksikliği nedeni ile zamanında bildirimde bulunulması gereken
konulardaki yaşanan eksiklikler, ağır para cezası gerektirdiğinden işletmeleri zor
durumda bırakmaktadır.
 Kanunlar ve yönetmelikler çok sık değişmekte ve güncellenmektedir. Bir işletme
sahibi, bu yeni bilgileri muhasebecileri tarafından takip edilmesini isterler.
Muhasebeciler güncellenen teknik bilgileri, mükelleflerinin anlayacağı bir dilde,
zamanında bilgilendirmelidir.
 Muhasebecilerin reklam yapma yasakları vardır. Dolayısıyla mükellef sayılarını
arttırabilmeleri için ağızdan ağza pazarlama denilen mükellef tavsiyesi ile
mümkündür. Bunu da mükellefin beklentilerini karşılayıp doğru, güvenilir, açık ve
samimi iletişimi ile başarabilir.
 Ticaretin gelişmesi, ekonomilerin büyümesi, muhasebe iş yükünü arttırmıştır. Buna
paralel olarak muhasebe bürolarında çalışan muhasebecilerin saysında da artış
olmuştur. SMMM’ler yanlarında çalıştırdıkları muhasebe elemanlarının doğru iş
çıkarmaları, onların gelişimi ve tecrübe kazanmaları için büro içindeki iletişme de
ayrıca önem vermelidir.
Teşekkür Ederim