DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 1 / 13 PROSEDÜR TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ 1.0. AMAÇ: Güvenli kan transfüzyonunu sağlamak 2.0. KAPSAM: Tüm çalışanlar 3.0. KISALTMALAR: TM: Transfüzyon Merkezi BKM: Bölge Kan Merkezi 4.0. TANIMLAR: Transfüzyon merkezi; Acil durumlar dışında kan bağışçısından kan alma yetkisi olmayan, temin edilen kanı veya bileşeni transfüzyon için çapraz karşılaştırma (cross-match) ve gerek duyulan diğer testleri uygulayarak hastalara kullanılması amacıyla hazırlayan birimdir. Bölge kan merkezi (BKM); Bakanlığın belirleyeceği bölgelerde kurulan, kendi bölgesindeki kan bağış ve transfüzyon merkezleri ile işbirliği içinde çalışan, sorumlu olduğu bölgenin kan ihtiyacını karşılayacak kapasitede olan, kan bankacılığı ile ilgili bütün iş ve işlemlerin yapılabildiği en kapsamlı birimidir. Donör: Kan Bağışçısı 5.0. SORUMLULUKLAR: Kan, kan ürünleri ve bileşenlerinin alınması veya transfüzyonu hekimin sorumluluğu ve denetimi altında yapılır. • Sorumlu Başhekim Yardımcısı • Sorumlu Hekim • Laboratuvar teknisyenleri ve transfüzyon merkezi hemşiresi • Uygulamayı yapan sağlık personeli 6.0. FAALİYET AKIŞI: Transfüzyon hizmetlerine yönelik süreçler ve bu süreçlere yönelik kurallar Hastane, kan teminine ilişkin süreç ve işleyiş ile ilgili kurallar PROSEDÜR DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 2 / 13 TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ KAN VE KAN BİLEŞENİ TEMİNİ • Hastanemiz Resmi Gazete: 4.12.2008-27074 sayılı kan ve kan ürünleri kanununa ve buna bağlı çıkarılan yönetmeliğe uygun olarak kan toplama çalışmalarını sonlandırarak bu yönetmelikte belirlenen acil durum esasları dışında bağışçılardan kan almamaktadır. Hastanemizde tedavi gören hastaların gereksinim duyacağı her türlü kan ihtiyacı BKM’ den talep edilir; BKM talebi karşılar ve TM’ye teslim eder. TM’ye gelen kan ve kan ürünleri sıcaklık takibi yapılan dolaplarda muhafaza edilmektedir.. Talep edilen kan bileşenleri, BKM görevlisi tarafından Çıkış Teslim ve Onay Raporu ile imza karşılığı TM çalışanına teslim edilir. TM’deki kan ve kan ürünleri günlük ısı takipleri yapılan buzdolaplarında ayrı ayrı raflanarak ve günlük miad kontrolleri yapılarak muhafaza edilir. Hastanenin ihtiyacı doğrultusunda birim sorumlusu tarafından belirlenmiş minimum-maksimum stok seviyeleri göz önünde bulundurularak, BKM’ den kan ve kan ürünleri talep edilir. Bu sayede minimum seviyenin altına düşülmesi, maksimum seviyenin de aşılması önlenmiş olur. BKM’ nin transfüzyon merkezine, uygun kan ve kan bileşenini karşılayamaması halinde BKM’ den acil durum onayı en hızlı iletişim vasıtası ile alınarak gerekli kan TM’de alınır. Bu durumda kan, TM’de alınır. Gerekli testler acil şartlarda çalışılır. Yapılan testlerle ilgili sorumluluk TM’ye aittir. TM bu uygulama ile ilgili bilgileri BKM’ ye iletmekle yükümlüdür. • Kan ürünleri temin edildikten sonra uygunluk testleri ve kan grupları tekrar çalışılarak ürünler hasta için rezerve edilir. • Kan ürünlerinden eritrosit süspansiyonu ve tam kan +2/ +6 °C kan dolabında, taze donmuş plazma ve kriyopresipitat -40 °C de derin dondurucu, random ve aferez trombositler ısı takibi yapılan ajitatörlerde 22 °C muhafaza edilmektedir. • Transfüzyon öncesinde hastaya transfüzyon hakkında bilgi verilir, soru sormasına fırsat tanınır, aydınlatıcı açıklama yapılır ve hastanın yeterince bilgilendiğinden emin olunduktan sonra Kan ve Kan Ürünleri Nakli İçin Bilgilendirilmiş Rıza Formunu doldurması ve imzalaması sağlanır. • İstem formunda asgari aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir. Hastanın ; • Adı ve soyadı • Protokol numarası • Tedavi gördüğü bölüm • Kan grubu • Transfüzyon endikasyonu • Hastaya daha önce transfüzyon yapılıp yapılmadığı • Hazırlanacak olan kan veya kan ürününün kan grubu • Hazırlanacak kan veya kan ürününün türü ve miktarı • Hekim kaşesi ve imzası Her bir transfüzyon için kan istasyonundan bir ürün alınmalıdır.Kan ve Kan ürünleri istem formu ile ilgili kan merkezinden kan ve kan ürünleri istenir. PROSEDÜR DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 3 / 13 TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ Hastanın ‘’Kan ve kan ürünleri istem formu’’ order veren doktor tarafından imzalanmış olmalıdır. Eğer 30 dakika içinde uygulanacaksa kan istenmelidir. Kan ünitesi üzerindeki son kullanma tarihinin geçmemiş olduğu kontol edilmelidir. Hekimin hastaya verilecek kan bileşeni ve miktarı ile ilgili istemi görülmelidir. Transfüzyona başlanmadan önce, hastanın başlangıç vücut ısısı, kan basıncı, nabız ve solunum sayısı kaydedilir. Transfüzyonu başlatan kişi; transfüzyona başlanan günü, saati, transfüze edilen bileşeni, transfüzyon hacmini ve torba numarasını kaydeder. Transfüzyon süresince IV serum fizyolojiği hazır bulundurun. Bir diğer kan ve kan ürünü için önceki IV yolu kullanacaksanız, öncelikle serum fizyolojikle flash edip yıkayın Hastanın transfer edilmesinin söz konusu olduğu durumlarda; • • • Hasta transfer edilmeden önce transfüzyon tamamlanmış ve gerekli gözlem sağlanmış olmalıdır. Hastanın transfüzyonu tamamlanmadan transfer edilmesi gereken durumlarda, hemşire hastanın transferinde hazır bulunmalıdır. Hemşire bir diğer hemşireye hastayı teslim edene kadar, hastanın yanında kalmalıdır. Kan Transfüzyon Seti ve Filtresi • • • • • • • Tam kan, eritrosit ve trombosit süspansiyonları, TDP ve kriyopresipitat, içerdikleri fibrin parçaları ve partiküller nedeniyle geleneksel olarak, 170 - 200 μm çaplı filtreli setlerle uygulanır. Kan transfüzyonu uygulanan transfüzyon seti ve iğnesi 4 saatten daha uzun süre kullanılmamalıdır. Kan setleri birbirini takip eden 2 ünite kan için kullanılabilir ancak, 4 saatten fazla kullanılmaz. Çünkü oda ısısında uygulanan kandaki fibrin ağları ve hücresel kalıntılar bakteriyel üreme için uygun bir ortam oluştururlar. Transfüzyonu planlanan olgunun damar yolu açılmış olmalıdır. Önceden damar yolunun hazırlanması, transfüzyon merkezinden kanın çıkışını izleyerek kısa sürede takılmasına olanak sağlayacaktır. Transfüzyon için kullanılacak iğne olabildiğince geniş çaplı olmalıdır. Çocuklarda minimum 23 gauge iğne kabul edilebilir. Çünkü eritrositlerin küçük lümenden basınç altında infüzyonu hemolize neden olabilir. Kan transfüzyonunda santral katater kullanılıyorsa, transfüzyon süresince santral venöz basınç ölçülmemelidir. Santral venöz basınç ölçülmeden önce transfüzyon tamamlanmış ve kateter %0,9 NaCl ile yıkanmış olmalıdır. Hasta tedaviyi kabul etmiyorsa dosyasına red ettiğine ilişkin kayıt alınır. Hastaya ve yasal temsilcisine imzalatılır. DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 4 / 13 PROSEDÜR TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ • Kan veya kan ürününü uygulamadan önce hastanın ismi, protokol numarası, ABO tip ve RH uyumu, çapraz karşılaştırma test sonuçları, kan istasyonu donör numarası işlemleri ile kimlik doğrulama yapar. • Kullanmadan önce, kan torbasında ve istem kartında kanın son kullanma tarihi kontrol edilir. Kan ve kan ürününün son kullanma tarihinin geçmemiş olduğundan emin olunur. • Serolojik testlerin yapılmış ve ‘’negatif’’ olduğundan emin olunur. • Seti açılan, delinen, düzenli akışı olmayan kan ve kan ürünleri kullanılmaz. Kan ürününden sızma ya da renk değişimi transfüzyon sırasında ve sonrasında yaşamsal önemi olabilecek bakteri bulaşının tek uyarıcısı olabilir. • Kan ürünü hastaya uygulanır. • Kan ve kan ürününe serum fizyolojik dışında herhangi bir mayi eklenmemelidir. Verilecek ilaçlar ayrı bir damar yolundan uygulanır • Transfüzyon sürelerinin tam kan veya eritrosit süspansiyonları için 4 saat , trombosit çözeltileri, kriyopresipitat için 20 dakika , taze donmuş plazma için 20 dakika ( maximum 1 saat) içinde kullanılmasına dikkat edilmelidir. • Taze donmuş plazmalar Transfüzyon Merkezimizde plazma eritme cihazında çözülerek verilmektedir.. • Transfüzyona başlanılan saat mutlaka yazılır. • Transfüzyonun ilk 15 dakikasında olası transfüzyon reaksiyonlarını gözlemleyebilmek için transfüzyon yavaş ve kontrollü yapılmalıdır. • Transfüzyon öncesi ateş, kan basıncı, nabız ve solunum ölçümleri yapılıp kaydedilir. Diğer ölçümler transfüzyon takip formu dikkate alınarak doldurulur. • Transfüzyon sırasında reaksiyon gelişirse; setiyle birlikte kan torbasını, diğer koldan alınan kan örneğini transfüzyon takip formu ile birlikte Transfüzyon Merkezine geri gönderilmelidir. • Teslim edildikten sonra 1 saat içerisinde kullanılmayan kanlar geri alınmaz. İmha edilir. • Teslim edildikten sonra 1 saat geçmemiş olsa bile seti açılan, bir kısmı kullanılan ya da delinen kanlar geri alınmaz ve başka bir hastaya kullanılmaz. Kullanılmayan bütün kan ve kan ürünleri kayıt edilmek, saklanmak veya imha edilmek üzere Transfüzyon Merkezimize geri gönderilir. Transfüzyon Merkezimize hazırlattırılıp üç gün içinde kullanılmayan kanlar Transfüzyon Merkezi tarafından stoğa alınır. BAĞIŞ SÜRECİNE YÖNELİK DÜZENLEMELER Hastanemizde tedavi gören hastaların gereksinim duyacağı kan ihtiyacı BKM ‘ den talep edilir, BKM talebi karşılar ve transfüzyon merkezine teslim eder. Temin edilemeyen kan ya da kan ürünü BKM’ den alınan yetki ile Transfüzyon Merkezinde alınır. PROSEDÜR DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 5 / 13 TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ Bağış işlemi bir sağlık çalışanı, aferez işlemi ise bir hekim gözetiminde yapılmalı ve bağışçı gelişebilecek komplikasyonlar açısından izlenmelidir. Kan bağışçısına gerekli uyarılar yapıldıktan sonra Transfüzyon Merkezinden ayrılmasına izin verilir. Tüm Transfüzyon Merkezi çalışanları sertifikalı ve Transfüzyon Merkezinde bulunan tüm cihazlar konusunda eğitim almış olmalıdır. Transfüzyon Merkezinde pozisyon verilebilen kan alma koltukları kullanılmalıdır. Tam Kan Ve Aferez Bağışı İçin Bağışçının Kimlik Tesbiti, Tıbbı Sorgulama Ve Değerlendirmesi Kan bağışçısı sorgulama formunu okuyup imzalar. Bağışçı formunu değerlendirmek için mahremiyete uygun bir ortamda doktor tarafından sorgulaması yapılır.(TRF.TL.08) Doktor muayenesinden geçen kan bağışçısı, kan bağışçısı sorgulama formu ile birlikte flebetomi odasında karşılanır. Bağışçıya bağış sürecinin her aşaması ile ilgili bilgilendirme yapılmalıdır. Bağışçı adayının transfüzyonun kendisi ve alıcı için taşıdığı riskleri anladığını, verdiği bilgilerin doğruluğunu ve işlem için izin verdiğini gösteren kan bağışçısı imzası alınır. Uygun olan kan bağışçı adayları donör olarak kabul edilir. Donasyona uygun olmayan kan bağışçısı adaylarının uygun olmama nedenleri belirtilerek sisteme girilir. Bununla ilgili düzenleme hastane otomasyonu tarafından yapılır. Bağışçının reddedildiği durumlarda bağışçıya red nedeni nazikçe açıklanarak duyarlılığı için teşekkür edilir. Kesin ret nedeni hastane bilgi işlem sistemine kaydedilir. Kan ve Kan Bileşenlerinin Hazırlanması Bağışçıdan alınan her ünite kan için çalışılacak testler tanımlanmalıdır. Bağışçıdan alınan her ünite kan için; • ABO-Rh tayini • HBs Ag, Anti-HCV, Anti- HIV ve Sifilis (VDRL) testleri çalışılmalıdır. • ABO-Rh tayini için asgari tüp yöntemi kullanılmalıdır. • HBs Ag, Anti-HCV, Anti- HIV testlerinde asgari mikroelisa yöntemi kullanılmalıdır. • Mikrobiyolojik testlerin pozitif olması durumunda doğrulama testleri çalışılmalıdır. • Doğrulama testlerinde pozitif sonuçların varlığı halinde bağışçı bilgilendirilmeli ve yapılması gereken işlemler hususunda yönlendirilmelidir. • Kan ve kan ürünü etiketi üzerindeki bilgiler doğru ve eksiksiz olmalıdır. • Kan ve kan ürünü etiketinde, aşağıdaki bilgileri içermelidir; • Kan bileşeninin adı • Ürünün İnternasyonel Numarası(ISBT No) DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 6 / 13 PROSEDÜR TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ • Hazırlayan hizmet birimi adı • ABO ve Rh (D) grubu • Alınma ve son kullanma tarihi • Mikrobiyoloji test sonuçları • Depolama sıcaklığı • Antikoagülan ve ek solüsyonlarının ismi,bileşimi ve hacmi(TRF.TL.06) • Hazırlanan kan ürünlerine (eritrosit süspansiyonu, tam kan ) çapraz karşılaştırma testleri çalışılmalıdır. • Kan ürünlerinin hazırlanması, filtre edilmesi, ışınlanması, yıkanması gibi ek işlemler ile ilgili aşamalar kayıt altına alınmalıdır. • Transfüzyon planlanan hasta için istem yapılırken; gerekli kan miktarı ve kan ürünü belirlenir ve çalışılması istenen testlerle birlikte (cross match, kan grubu gibi) hastane otomasyon sisteminden talebi yapılır. Kan istem formu tam ve doğru bilgilerle doldurulur. İstem transfüzyon merkezine ulaştığında; hastane otomasyon sisteminden yapılmış olan talep, Kan Bileşeni İstek Formu ve beraber gönderilmiş kan örneği tüpü kontrol edilir.(TRF.TL.03) Eksik doldurulmuş istek formu ve etiketsiz örnek tüpleri transfüzyon merkezi tarafından kabul edilmez . Bu tür durumlarda transfüzyon merkezi yeni örnek/ve veya ek bilgi isteminde bulunur. Güvensizlik oluşturan örnek imha edilir. Hastanın önceki kayıtlarından ABO ve RhD grubu kontrol edilir. Hastanın önceki kayıtları otomasyon sisteminde aranırken TC kimlik no veya diğer kimlik belirleyicilerden en az üçü (ad soyad, doğum tarihi, protokol/hasta numarası) kullanılır. Yeni örneğin kan grubu ile önceki kayıtlar arasında bir uyumsuzluk bulunursa, sorun çözülmeden kan bileşeni çıkışı yapılmaz. Sorunun çözümü için hastadan yeni bir kan örneği istenir. Transfüzyon öncesi uygunluk testleri olarak hastanın kan grubu, BKM’ den temin edilen kanın kan grubu ve crossmatch testleri yapılır. Acil bir durum söz konusu ise testler manuel olarak jel santrüfigayon yöntemi ile yapılmaktadır. Taze Donmuş Plazma (TDP), transfüzyon merkezinde 37° C su banyosunda eritilmektedir. Transfüzyon öncesi uygunluk testleri tamamlanan kan ve kan bileşeni transfüzyon öncesi uygunluk testlerine ait form doldurularak Kan Merkezi Crossmatch ve Servis Çıkış Defterine kayıt edilir. İstem yapan kliniğe haber verilir ve transfer edilene kadar uygun koşullarda saklanır. Servis hemşiresine imza karşılığı, tarih ve saat kayıt edilerek teslim edilir. Acil durumlarda, transfüzyon öncesi uygunluk testleri tamamlanmadan kan bileşeninin klinik kullanımı da gerekebilir. Çapraz karşılaştırması yapılmamış kanın şiddetli transfüzyon reaksiyonu riski taşıdığı bilinerek, kullanımının sadece yaşamı tehdit eden durumlarla sınırlandırılması gerekir. Böyle bir uygulamanın tüm sorumluluğu endikasyonu koyan hekime aittir. Endikasyon, tıbbi kayıtlarda bulunmalı ve istek formunda klinik hekimin ad-soyad ve imzası yer almalıdır. Uygunluk testleri tamamlanmadan verilmiş kan ünitesi üzerinde bu durum açık olarak belirtilmelidir. Çapraz karşılaştırmanın yapılamadığı acil durumlar: Transfüzyon öncesi uygunluk testlerinin temeli; alıcı ve vericinin kan grubu uygunluğudur. Acil durumlarda her iki kan grubuna bakılarak çapraz karşılaştırma yapılmaksızın ABO RhD uygunluğu ile transfüzyon yapılabilir. Hastanın eski kayıtları ya da bilinen kan grubu beyanı doğrultusunda transfüzyon yapılamaz. Kan grubu tiplendirmesi için yeterli sürenin olmadığı hayati tehlike durumlarında ise O RhD negatif eritrosit süspansiyonu ve/veya AB grubu taze donmuş plazma kullanılabilir. Böyle bir durumda transfüzyon DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 7 / 13 PROSEDÜR TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ merkezi telefonla bilgilendirilir ve transfüzyon öncesi örnek ve/veya kan istek belgesi en kısa zamanda gönderilir. Transfüzyon acil koşullarda yapılmış olsa dahi mevcut örnekle en kısa zamanda kan grubu tiplendirilir ve çapraz karşılaştırma yapılır. Çıkışı yapılan kan bileşenlerinin hortum segmentleri uygun ısıda 7 gün saklanır.(TRF.TL.01) Kan ve kan ürünleri uygun şekilde muhafaza edilmelidir. • Uygun sıcaklık koşullarının sağlanamadığı durumlara yönelik uyarı sistemleri bulunmalıdır. • • • Kan ve kan ürünlerinin miat takipleri yapılmalıdır. Kan ve/veya kan ürünleri için kritik stok seviyesi belirlenmelidir. Bağışçı ve hastadan testlerde kullanmak amacı ile alınan kan örnekleri uygun koşullarda ve sürede saklanmalıdır. Tam Kan: Transfüzyon için hazırlanan tam kan, uygun bir bağışçıdan, steril ve apirojen antikoagülan ve torba kullanılarak alınan kandır. Temelde kan bileşenlerinin hazırlanması için kaynak olarak kullanılır. Saklama koşulları: Transfüzyon amacıyla alınan tam kan +2°C ile +6°C aralığında saklanmalıdır ve kayıt altına alınmalıdır. Saklama süresi kullanılan antikoagülan/koruyucu sıvıya bağlıdır. CPD-A1 için saklama süresi 35 gündür. Eritrosit Süspansiyonu Ek Solüsyonlu: Bileşen, tam kanın santrifügasyonundan sonra plazmanın ayrılması ve eritrositlere uygun, besleyici bir solüsyonunun ilave edilmesiyle hazırlanır. Bu bileşenin hematokriti, ek solüsyonun özelliğine, santrifügasyon yöntemine ve kalan plazmanın miktarına bağlıdır. Ancak 0.70’i geçmemelidir. Her bir ünite, minimum 45 gram hemoglobin içermelidir. Ünite orijinalindeki eritrositlerin tümünü içerir. Özel bir işlem uygulanmadıysa, lökositlerin büyük bir kısmı yaklaşık 2.5-3.0 x 10 9 ) ve kullanılan santrifügasyon yöntemine bağlı olarak değişen miktarda trombosit üründe kalır. Temel antikoagülan solüsyon CPD olmalıdır. Ek solüsyonlar genellikle suda çözünmüş sodyum klorür, adenin, glukoz ve mannitol içerir. Sitrat, mannitol, fosfat ve guanozin içerenleri de vardır. Hacim 80-110 ml arasında olabilir. Tam kanın santrifüj edilmesinden sonra eritrositler ve plazma ayrılır. Eritrositlerin ek solüsyonla dikkatlice karıştırılmasından sonra +2°C ile +6° C arası sıcaklıkta saklanır. Saklama koşulları : Tam kandaki gibidir. Kullanılan antikoagülan/ek solüsyona bağlı olarak saklama solüsyonunun izin verdiği süreye kadar uzatılabilir Taze Donmuş Plazma (TDP): Labil pıhtılaşma faktörlerinin fonksiyonlarının yeterince korunabileceği bir sürede ve uygun bir sıcaklıkta dondurularak tam kandan transfüzyon veya fraksinasyon amacıyla hazırlanan bileşendir. Bu bileşen stabil koagülasyon faktörleri, albümin ve immunoglobülinleri normal plazma düzeylerinde içerir. Taze donmuş plazma klinik önemi olan beklenmedik antikorları içermemelidir. Plazma, kendine bağlı transfer torbaların kullanıldığı bir kan torbasına alınmış tam kandan, tercihen ilk 6 saat içinde yüksek hızda santrifügasyon ile ayrılır. Plazma, trombositten zengin PROSEDÜR DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 8 / 13 TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ plazmadan da ayrılabilir.Labil faktörleri korumak amacıyla plazma eritildikten sonra hemen kullanılmalıdır. Tekrar dondurulmamalıdır. Saklama Koşulları Saklama sırasındaki stabilite ortamın saklama sıcaklığına bağlıdır. Optimal saklama sıcaklığı -25o C veya altıdır. Saklama sıcaklığına göre izin verilen saklama süreleri aşağıdaki gibidir ve kontrol altına alınmalıdır. • • -25°C nin altında 36 ay -18°C ile –25°C arasında 3 ay. Taşıma sırasında saklama sıcaklığı korunmalıdır. Hemen kullanılmayacaksa, torbalar, önerilen sıcaklıkta hemen depolanmalıdır Trombosit Süspansiyonu (Tam Kandan): Taze tam kandan hazırlanan, tam kanın yüksek oranda ve etkin formda trombosit içeren bileşenidir. +20°C ve +24°C arasındaki oda sıcaklığında 6 saat içinde bir ünite tam kan santrifüj edilerek elde edilen plazma içerisindeki trombositler yüksek devir santrifügasyonla çöktürülür; üstteki trombositten fakir plazma, trombositlerle beraber 50-70 ml bırakılacak şekilde alınır; 1-2 saat dinlenme sonrasında resüspanse edilir. Santrfüj işleminin etkinliği gx dakika olarak tanımlanır. Santrfüj işlemi sırasında kanın sıcaklığı standart olmalıdır. Santrfüj işlemi sonrasında kan bileşenleri katmanları bozulmamalıdır. Üstte kalan plazmanın uzaklaştırılması çok hızlı yapılmamalı ve ayırma işlemi eritrosit tabakasının 8-10 mm üzerinde durdurulmalıdır. Saklama koşulları Trombositler canlılıklarını ve hemostatik aktivitelerini optimal olarak garantileyen koşullar altında saklanmalıdır. Trombositler, plazma veya bir “plazma + besleyici solüsyon” kombinasyonu içinde saklanabilir. Trombosit saklanması için kullanılan plastik torbalar, trombositlere gereken oksijeni sağlayabilecek gaz geçirgenliğine sahip olmalıdır. Gerekli oksijen miktarı üründeki trombosit sayısına bağlıdır. Genellikle en uygun saklama; trombosit yoğunluğu 1,5x109 /ml’den az olduğunda ve ürünün pH’sı kullanılan saklama periyodu sırasında sürekli olarak 6,4’ün üzerinde olduğunda mümkündür. Saklama sırasında trombositlerin ajitasyonu yeterli oksijen geçişini garanti edecek kadar etkin fakat olabildiğince yumuşak olmalıdır. Saklama sıcaklığı +20°C ile +24°C arasında olmalıdır. Hazırlanan trombositler için maksimum saklama süresi 5 gündür, ancak bakteriyel kontaminasyonun saptanması veya azaltılmasına yönelik ek bir yöntemin kullanılması durumunda 7 gün saklanabilir.Yapılan takipler kayıt altına alınmalıdır. Kan ve Kan Ürünleri İstem Süreci Elektif /planlı işlemler öncesinde ve acil durumlarda kan ve kan ürünlerinin istemine yönelik kurallar belirlenmelidir. İstem formunda asgari aşağıdaki bilgilere yer verilmelidir: PROSEDÜR DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 9 / 13 TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ Hastanın; • • • • • • • • • Adı ve soyadı Protokol numarası Tedavi gördüğü bölüm Kan grubu Transfüzyon endikasyonu Hastaya daha önce transfüzyon yapılıp yapılmadığı Hazırlanacak olan kan veya kan ürününün kan grubu Hazırlanacak kan veya kan ürününün türü ve miktarı Hekim kaşesi ve imzası Her bir transfüzyon için kan istasyonundan bir ürün alınmalıdır. Kan ve Kan Ürünleri İstem Formu İle ilgili kan merkezinden Kan ve kan ürünleri istenir. Hastanın “Kan ve Kan Ürünleri İstem Formu” order veren doktor tarafından imzalanmış olmalıdır. Kan istem formu üzerindeki tüm ayrıntılar kurallara uygun ve eksiksiz olarak doldurulmalıdır. Kan ve Kan Ürünlerinin Güvenli Transferi Kan ve kan bileşenleri transfüzyona kadar transfüzyon merkezinde saklanır. Kan ürünlerinin ilgili hastaya ulaşması klinik hemşiresi tarafından sağlanır. Eritrosit süspansiyonları transfüzyon merkezinden ilgili servise kan nakil kabı veya kan nakil poşeti ile nakledilir. Taşımada kullanılan kapların temizlenmesi ve kullanımı kolay olmalıdır. Nakil sırasında, eritrosit süspansiyonları 2– 10°C’de korunmalıdır. Eritrosit ünitlerinin ısısı 1 °C’nin altına inmemeli ve 10 °C’nin üzerinde olmamalıdır. Bu nedenle de transfüzyon merkezi dolabından çıktıktan sonra kullanılmayan kan, 30 dakika içinde transfüzyon merkezine geri dönmüş olmalıdır. Bu saatten sonra gelen kanlar transfüzyon merkezinde imha edilir. Trombositler, 22-24 °C’de ve trombosit ajitatöründe korunur. Servise gönderilen trombosit süspansiyonları da 30 dakika içinde takılmayacaksa imha için transfüzyon merkezine gönderilmelidir. Taze Donmuş Plazma (TDP), 37°C su banyosunda poşet veya kılıf içerisinde eritilerek kullanılır. Labil faktörler için plazma eritildiğinde hemen kullanılmalı, buzdolabında saklanmamalıdır. Eritildikten sonra buzdolabı rafında (2-6 °C) 24 saat stabildir. . Ancak asla tekrar dondurulmamalıdır. Kan merkezinden gönderilecek her ürün için teslim tutanağı(saat/tarih) imzalanıp, kayıt altına alınmalıdır. Transfüzyon uygulaması sırasında hasta güvenliği sağlanmalıdır. Kan ve kan ürünleri istemi hekim tarafından tedavi planına yazılmalıdır. Transfüzyon işlemi hasta güvenliği ve çalışan güvenliği açısından kayıt altına alınmalıdır. DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 10 / 13 PROSEDÜR TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ Dikkat edilmesi gereken hususlar: Transfüzyon öncesi hastaya ait kan ve kan ürününe ait bilgiler iki sağlık çalışanı tarafından ; Hastanın kan grubu Bölüme gelen kanın kan grubu Mikrobiyoloji testlerinin çalışılmış ve sonuçlarının negatif olduğunu gösterir etiketin varlığı Alınma ve son kullanma tarihleri Tedavi planına yazılan ürün ile servise gelen ürünün aynı olup olmadığı Torbadan sızma olup olmadığı Ürün renginde değişiklik, içerisinde pıhtı/partikül varlığı Çapraz karşılaştırma testinin yapılıp yapılmadığı Ürünün ISBT numarası Depolama sıcaklığı kontrol edilmelidir. Transfüzyona başlamadan önce hastanın kimlik doğrulaması yapılmalıdır. Kan ve kan ürünlerinin ilgili birim tarafından teslim alınma saati kayıt altına alınmalıdır Kimlik Doğrulama • Transfüzyon öncesi bilinci açık olan hastadan aktif iletişim yoluyla, örnek alırken; hasta başında, iki sağlık personeli ile, kimlik ve ürün doğrulaması yapılmalıdır. Kan transfüzyonu uygulanacak ve kan örneği alınacak hastanın kimlik bilgileri dosyasından, hasta kimlik bilekliğinden ve kendisinden doğrulanır. Bu amaçla Kan Bileşeni Transfer ve Transfüzyon İzlem Formu kullanılabilir. • Hastanın adı soyadı ve doğum tarihi (gün, ay, yıl) sorularak, kan bileşeni uygunluk raporundaki kimlik bilgileri ile karşılaştırılmalıdır. • Hastanın kan grup belgesinde bildirilen kan grubu ile kan ünitesi üzerindeki etikette yazan kan grubu karşılaştırılmalıdır. • Kan bileşeni uygunluk raporundaki kan ünite numarası ile kan ünitesi üzerindeki numara karşılaştırılmalıdır.(TRF.TL.09) • Hastadan kan örneği alınırken şu kurallara uyulur; numuneyi alacak hemşire hasta başına barkot ve tüp ile gider, kimlik doğrulama işlemi ‘kimlik doğrulama talimatına’ göre yapılır, barkot tüpe yapıştırılır, numune alınır ve cross macth ile kan grubu tayini için laboratuvara gönderilir. • Transfüzyon öncesi, çapraz karşılaştırma test sonucu ile hasta bilgileri iki sağlık çalışanı tarafından doğrulanmalıdır. Transfüzyonun ilk 15 dakikası yavaş yapılmalı ve transfüzyon süresince hastanın vital bulguları izlenmelidir. Vital bulguların izlenmesi Kan bileşenlerinin transfüzyonu sırasında hastanın dikkatle gözlenmesi zorunludur. Özellikle ciddi transfüzyon reaksiyonlarının görülme olasılığının daha yüksek olduğu transfüzyonun başlangıç PROSEDÜR DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 11 / 13 TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ dakikaları önemlidir. Transfüzyonun ilk dakikalarında infüzyon hızı yavaş olmalıdır. Transfüzyonun ilk 15. Dakikası sağlık çalışanı tarafından dikkatle gözlemlenmelidir. Transfüzyon boyunca her 30 dakikada bir hastanın vital bulguları izlenmelidir. Transfüzyon Takip formuna kaydedilerek istendiği sürede infüzyonunun tamamlanması sağlanır. Transfüzyonun tamamlandığı saat kaydedilmelidir. • • • • Kan bileşenleri, klinik etkinlik, güvenlik ve uygulama kolaylığı açısından, önerilen sürede trans füze edilmelidir. Eritrosit süspansiyonu için bu süre 4 saati aşmamalıdır. Trombosit transfüzyonu için kritik bir süre olmamakla beraber, normalde 30 dakikada trans füzyonu yapılmalıdır. Taze donmuş plazma, 37 °C su banyosunda 15-20 dakikada çözülür ve çözündükten sonra 1 saat içinde transfüzyon tamamlanmış olmalıdır.(TRF.TL.02) Transfüzyona bağlı olarak gelişen reaksiyonlar Reaksiyon açısından, Transfüzyon süresince ve sonrasında hastada aşağıdaki bulgular gözlenir: • • • • • • • • • Deride kızarıklık, ürtiker, kaşıntı, eritem(Kılcal damarda kan toplanması) Transfüzyon uygulanan damar boyunda yanma hissi Ateş Solunum güçlüğü, hırıltılı solunum, Göğüs ağrısı, dispne(nefes alma zorluğu) Baş ağrısı Bulantı kusma Taşikardi, bradikardi, aritmi Hipertansiyon veya hipotansiyon, halsizlik Yukarıdaki reaksiyonlar geliştiğinde transfüzyon durdurulup, % 0.9 NaCl infüzyonu başlatılır ve hekim haberdar edilir. Doğru kan ünitesinin doğru hastaya verildiğinden emin olunur. Bunun için; Hastanın kan grubu ile kan ünitesi üzerindeki etikette yazan kan grubu karşılaştırılır. Uygunluk raporu tekrar gözden geçirilir ve hastanın adı-soyadı, protokol/hasta numarası, doğum tarihi gibi kimlik bilgileri hastanın kimliğiyle karşılaştırılır. Uygunluk raporundaki ürün numarası ile torba etiketindeki ürün numarası karşılaştırılır ve “çapraz karşılaştırma (cross match) uygundur” ifadesi aranır. Hasta değerlendirilerek vital bulguları alınır ve kaydedilir, doktoruna haber verilir,bunun bir transfüzyon reaksiyonu olup olmadığına, eğer bir transfüzyon reaksiyonu ise ne tür bir reaksiyon olduğuna ve ne tür önlemler alınması gerektiğine karar verilir. PROSEDÜR DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 12 / 13 TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu, anaflaksi, transfüzyon ile ilişkili sepsis ve transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı (TRALI) hızlı tıbbi yardım gerektiren reaksiyonlardır. Ayrıca reaksiyon tanımlanarak, reaksiyon sonrası kan ve idrar örnekleriyle beraber, transfüze edilen kan ünitesi, iğnesi çıkarılmış olarak kan seti, aynı damar yoluyla verilen diğer solüsyonlar, bu transfüzyonla ilişkili tüm form ve etiketler transfüzyon merkezine gönderilmelidir. Transfüzyon reaksiyonu olursa transfüzyon takip formundaki işlemler sırasıyla yapılmalı, form tam olarak doldurulmalı ve kayıt altına alınmalıdır. Kan merkezi tüm bu aşamalardan haberdar edilmelidir. Kan ve Kan Ürünleri İmhası İmha Edilmesine Karar Verilen Ürünlerin İmha Usul ve Esasları Kan bağışçılarından tarama testleri çalışılmak üzere alınan kan örneklerinden 1,5 ml serum ayrılır. Bu numuneler şahit numune olarak derin dondurucuda saklanır. Derin dondurucuya yerleştirilen şahit numuneler bir yıl süre ile saklanır. Saklanma süresi biten şahit numuneler gerekli dekontaminasyon işlemlerinden sonra tanımlanmış biçimde biyolojik atıkların imhasına göre imha edilir. Hastalara ait numuneler transfüzyon yapıldı ise 7 gün süre ile +4 °C de saklanır.(Transfüzyon reaksiyonu)Yedinci günün sonunda numunelerin imhası yapılır. Kan ve Kan Ürünlerinin imhası her ürüne göre değişmektedir: Tam kan ve eritrosit süspansiyonları: Kan Merkezinden çıktıktan sonra 30 dk. içinde Kan Merkezine gönderilirse imha edilmez. 30 dk. dan fazla dışarıda beklerse; ilgili kan, Kan Merkezinde imha edilir. Set takılıp kanlar kullanılmayacaksa, yine Kan merkezinde imha edilir. Transfüzyon başlayıp daha sonra reaksiyon oluşan hastalarda, hasta Kan numunesi ile torba numunesinin tahlilleri yapılmak üzere Kan Transfüzyon Merkezine gönderilir. Uygunsuzluk varsa imha edilir. Uygunsuzluk yoksa, ilgili Klinik karar verir Taze donmuş plazmalar: Kan Merkezinde eritildikten sonra Kliniğe gönderilir, hemen takılır. Takılmaz ise, Cross-Macth kartı üzerinde çıkış saati yazılı olduğundan, bu saatten itibaren 24 saat içinde klinikte buzdolabında saklanmak kaydıyla kullanılabilir.24 saati aşarsa Kan Merkezine gönderilerek imha edilir. Kesinlikle tekrar dondurulmaz. Aferez trombosit veya trombosit süspansiyonları: Kan Merkezindeki ajitatör cihazından çıktıktan sonra hemen kullanılmalıdır.15 dk. içinde Kan Merkezine gönderilirse ajitataör cihazında miadı dolana kadar saklanır. 15 dk. dan fazla klinikte kullanılmadan bekleyen trombositler Kan Merkezinde imha edilir. DOKÜMAN NO: TH.PR.01 YAYIN TARİHİ: 2016 REV.TARİHİ/REV.NO: 0 Sayfa 13 / 13 PROSEDÜR TRANSFÜZYON HİZMETLERİNE YÖNELİK SÜREÇLER VE BU SÜREÇLERE YÖNELİK KURALLAR PROSEDÜRÜ Kan Merkezinde Kan Ve Kan Ürünü İmhası: İmha veya kontrol için gönderilen kan veya kan ürünleri, Transfüzyon İzleme Formu’ nu fotokopisi ile birlikte Transfüzyon Merkezine gönderilir Kan veya kan ürününün imhasına karar verildikten sonra kan/kan ürünü imha formu doldurulur. Kan/kan ürünü imha formu kan merkezinde saklanır. İmha edilecek kan ve kan ürünü tıbbi atık torbasına atılır.(tıbbi atık talimatı) Rapor Edilmesi Gereken Durumlar: • Beklenen ya da mevcut transfüzyon reaksiyonları, Sıvı yüklenmesi / Konjestif kalp yetmezliği semptom ve bulguları, Kan infiltrasyonları, Saatinden uzun süren kan transfüzyonları, Kan transfüzyon reaksiyonu güvenlik raporlama bildirimi gereken bir olaydır. Oluşan her transfüzyon reaksiyonu İstenmeyen Ciddi Etki Bildirim Formları doldurularak kalite yönetim birimi ve transfüzyon merkezi sorumlu hekimine gönderilir. Olay ile ilgili gerekli düzeltici/önleyici çalışmalar başlatılır. • Transfüzyon başladıktan sonra reaksiyon görülürse kan torbası ile hastanın diğer kolundan alınan numune kan örneği ve transfüzyon İzleme Formunun bir nüshası ile birlikte Kan Merkezine iade edilir. • Kan Merkezine gönderilen numune ve torbadan gerekli testler çalışılır. Uygun olmayan kriterler incelenir, sonuca göre imha edilip edilmeyeceğine karar verilir • İmha edilmesi gerekirse, Kan Merkezinden gerekçe yazılarak imha edilir.(kan/kan ürünü imha defterine kaydedilerek, imha edilecek kan ve kan ürünü tıbbi atık torbasına atılır.(tıbbi atık talimatı) • Uygunsuzluk tespit edilmezse, Klinik haberdar edilir, kullanılıp kullanılmayacağına klinik hekiminin kararı beklenir. Setin takılmasından itibaren 3 saat içinde bu işlemin yapılması gerekir HAZIRLAYAN KONTROL EDEN ONAYLAYAN