MİKROORGANİZMALAR VE BİYOGÜVENLİK

GÜVENLİK
MİKROORGANİZMALAR VE
BİYOGÜVENLİK
•
•
•
•
•
•
•
•
Dr. HARUN AĞCA
BİYOGÜVENLİK
Biyogüvenlik Düzeyleri
Biyogüvenlik Düzeyi 1
Biyogüvenlik düzeyi 1
Toplumsal veya bireysel risk yok veya çok az
Biyogüvenlik düzeyi 2
Ilımlı bireysel risk, düşük toplumsal risk
Biyogüvenlik düzeyi 3
Yüksek bireysel risk, düşük toplumsal risk
Biyogüvenlik düzeyi 4
Yüksek bireysel risk, yüksek toplumsal risk
Biyogüvenlik Düzeyi 1
Çalışma Koşulları
•
•
•
•
•
Kolay temizlenebilir yüzeyli bankolar
Özel cihaz ve ekipman genellikle gerekmez
Haşere ve kemirgenlere karşı önlem
Personele çalışma şartları ile ilgili eğitim
Sorumlu bir klinik laboratuvar uzmanı
Mikrobiyoloji Laboratuvarında Çalışma
Şartları
•
•
•
•
Laboratuvara giriş kısıtlıdır
Laboratuvara girerken ve çıkarken el yıkanır
Yemek, içmek, sigara kullanmak yasaktır
Kontakt lens kullanımı önerilmez;
kullanılacaksa maske veya koruyucu gözlük
• Laboratuvar alanına yiyecek içecek alınmaz
• Ağızla pipetleme yapılmaz, otomatik pipetör /
puar
Mikrobiyoloji Laboratuvarında Çalışma
Şartları
Mikrobiyoloji Laboratuvarında Çalışma
Şartları
• Çalışırken aerosol oluşumu ve sıçramaya karşı
dikkat
• Çalışma yüzeyleri günde en az bir kez
temizlenir
• Laboratuvardan çıkan atıklar önce
dekontamine edilir, sonra atılır
• Atıklar; laboratuvar içinde ayrıştırılır
• Atıklar laboratuvarlardan toplandıktan sonra
otoklavlanarak dekontamine edilir
• BGD 1 de genellikle Biyogüvenlik kabinine
gerek yok
• Koruyucu ekipman kullanılmalıdır
• Ellerde yara varsa eldiven giyilmelidir
Mikrobiyoloji Laboratuvarında Çalışma
Şartları
• Halı kullanılmaz
• Kolay temizlenebilir yüzey ve bankolar
• Bankolar asit, alkali ve ısıya dayanıklı
Biyogüvenlik Düzeyi 2
•
•
•
•
•
Biyogüvenlik Düzeyi 1’ e ilaveten:
Lab. pencerelerine sineklik
Laboratuvar diğer birimlerden ayrı olmalı
Lab. girişine biyogüvenlik işareti
HEPA filtre içeren Sınıf 1 veya 2 Biyogüvenlik
kabini
• Koruyucu ekipman olarak önlük ve eldiven
kullanılmalı
Biyogüvenlik Düzeyi 2
Biyogüvenlik Düzeyi 3
Biyogüvenlik Düzeyi 3
• Biyogüvenlik Düzeyi 2’ ye ilaveten
• Personele, kontamine materyalle çalışma,
koruyucu ekipman kullanımı, atık yönetimi ve
acil eylem planı eğitimi
• Standart çalışma prosedürleri kolay ulaşılabilir
olmalı
• HEPA filtre içeren sınıf 2 Biyogüvenlik kabini
• Tüm işlemler kabin içerisinde kişisel koruyucu
ekipman kullanılarak yapılmalı
Biyogüvenlik Düzeyi 3
• Girişte sınırlama ve koruma için çift kapı ve
duş
• Havalandırma; negatif basınç, içeride hava
sirkülasyonu olmamamlı, havalandırmada
HEPA filtre
Biyogüvenlik Düzeyi 4
Biyogüvenlik Düzeyi 4
•
•
•
•
Biyogüvenlik Düzeyi 3’ e ilaveten
Sadece BGD 4 Lab. personeli girebilir
İmünyetmezlik, hamile ve çocuk giremez
Lab. giriş çıkış ve çalışma kayıt defteri
Biyogüvenlik Düzeyi 4
Biyogüvenlik Düzeyi 4
• Kapılarda biyogüvenlik işareti yanısıra
• Çalışılan mikroorganizma adı, lab. sorumlusu
adı yazılır
• Çalışanlar BGD 4 lab. çalışma koşulları için
eğitilir
• Çalışanlar; lab. da çalışılan veya çalışılabilecek
mikroorganizmalara karşı aşılanır
• Çalışanlardan işe başlarken serum alınır ve
saklanır
• Biyogüvenlik kılavuzu oluşturulur
• Lab. a girerken özel kıyafet giyilir
• Kıyafet içerisinde hava almayı sağlayan pozitif
basınçlı havalandırma aparatı takılır
Biyogüvenlik Düzeyi 4
• Lab. dan çıkarken
• Önce ara odada personel özel kıyafeti çıkarır
ve duş alır
• Özel kıyafet otoklavlanır
• Duş sonrası kişisel kıyafetlerinin bulunduğu
odaya çıkacak şekilde lab. dizayn edilir
Biyogüvenlik Düzeyi 4
• Çalışılacak materyal lab. a çift kapaklı
otoklavlanabilir kap içinde ulaştırılır
• Kullanıldıktan sonra otoklavlanır
• Sınıf 3 biyogüvenlik kabini kullanılır
• Lab. içinde kullanılan cihaz ve ekipman
kullanım sonrası otoklavlanır
Biyogüvenlik Düzeyi 4
Biyogüvenlik Düzeyi 4
• Lab. da olası kaza durumunda ne yapılacağına
yönelik plan hazırlanır
• Tedbiren karantina odası
• Biyogüvenlik kabinleri yılda bir kontrol ve
bakım
•
• Ayrı bir bina veya izole bir alanda lab.
kurulmalı
• Lab. a girişte iç ve dış ara oda, duş olmalı
• Lab. yüzeyleri kolay temizlenebilir materyal
olmalı
• Lab. havalandırmasında hava HEPA filtresinde
geçmeli, hava dışarıdan içeri girmeli aksi yön
engellenmeli
• Pencereler açılmamalı
Biyogüvenlik Düzeyi 4
Biyogüvenlik Düzeyi 4
Risk grupları, biyogüvenlik düzeyleri, ekipmanlar
Laboratuvarda biyogüvenlik seviyelerine göre alt yapı
ve tasarım gereksinimleri
Risk Grupları ve Laboratuvarlarda
Biyogüvenlik Düzeyleri
Risk Grupları
Mikroorganizm
alar
BGD/Örnek LAB
Uygulamalar
Güvenlik
ekipmanı
(Primer bariyer)
Dizayn
(Sekonder
bariyer)
RG1: Bireysel ve
toplumsal risk
yok, insanda
veya hayvanda
enfeksiyona
neden olmayan
mikroorganizma
B. subtilis
E. coli K12,
Lactobacillus
spp.
BGD 1
Temel eğitim
lab.
İLU
Gerekmez
Lavabo
Risk Grupları ve Laboratuvarlarda
Biyogüvenlik Düzeyleri
Risk Grupları ve Laboratuvarlarda
Biyogüvenlik Düzeyleri
Risk Grupları
Mikroorganizm
alar
BGD/Örnek LAB
Uygulamalar
Güvenlik
ekipmanı
(Primer bariyer)
Dizayn
(Sekonder
bariyer)
RG2: Orta
bireysel risk
düşük
toplumsal risk,
İnsanda veya
hayvanda
enfeksiyona
neden olabilen
mo.
Başlıca maruz
kalma yolu:
otoinokülasyon,
yutma, mukozal
temas
Etkili tedavisi ve
korunma yolu
bulunur ve
enfeksiyonun
yayılma riski
sınırlıdır
Salmonella spp.
Shigella spp.
Streptococcus
spp.
Proteus spp.
Acinetobacter
spp.
Pseudomonas
spp.
Yersinia pestis
Vibrio cholera
N. gonorrhoeae
C. diphteriae
Chlamidya spp.
Haemophilus
spp.
Aspergillus spp.
C. neoformans
H. capsulatum
HBV
Paramyxovirus
BGD 2
Klinik
mikrobiyoloji
lab.
Üniversite
eğitim lab.,
Halk sağlığı lab.
İLU +
Giriş sınırlaması
Kesici delici
önlemleri
Biyo tehlike
uyarı işareti
Lab. içi atık
dekontaminasy
onu
Biyogüvenlik
kılavuzu
Sınıf 1 veya 2
biyogüvenlik
kabini
Kişisel koruyucu
ekipman; önlük,
eldiven, gözlük
BGD1 +
Otoklav
Risk Grupları ve Laboratuvarlarda
Biyogüvenlik Düzeyleri
Risk Grupları
Mikroorganizm
alar
BGD/Örnek LAB
Uygulamalar
Güvenlik
ekipmanı
(Primer bariyer)
Dizayn
(Sekonder
bariyer)
Risk Grupları
Mikroorganizm
alar
BGD/Örnek LAB
Uygulamalar
Güvenlik
ekipmanı
(Primer bariyer)
Dizayn
(Sekonder
bariyer)
RG3: Yüksek
bireysel risk ve
düşük
toplumsal risk,
insanda veya
hayvanda ciddi
ve bazen
ölümcül
enfeksiyona
neden olan
mikroorganizma
Başlıca maruz
kalma yolu
aerosol
inhalasyonu
Etkili tedavisi
veya korunma
yolu bulunur
M. tuberculosis
C. burnetti
Ricketsia spp.
Lassa ateşi
virüsü
Batı Nil virüsü
Sarı humma
virüsü
BGD 3
Özel tanı lab.
Tüberküloz lab.
İLU 2 +
Kontrollü giriş
Lab. içi atık
dekontaminasy
onu
Yıkama öncesi
giysi
dekontaminasy
onu
BGD 2+
Korunaklı
laboratuvar
giysisi
Ağız burun
maskesi
BGD 2+
Ayrı giriş
koridoru
Çift kapılı giriş
Lab. içine
negatif hava
akımı
Havanın
yeniden
dolaşıma
girmesini
önleyen
havalandırma
sistemi
RG4: Yüksek
bireysel ve
toplumsal risk,
insanda ve
hayvanda
ölümcül
enfeksiyona
neden olan ve
kolayca
yayılabilen
mikroorganizma
Başlıca
maruziyet yolu
aerosol
Etkili tedavisi ve
korunma
önlemi yok
Ebola virüs
Junin virüs
Machupa virüs
Guanarito virüs
BGD 4
Tehlikeli
patojen ünitesi
BGD 3 +
Girişte özel
kıyafet
Çıkışta duş
Çıkışta bütün
materyalin
dekontaminasy
onu
Sınıf 3 BGK veya
Sınıf 2+ BGK
Tüm vücudu
koruyan hava
destekli ve
pozitif basınçlı
kıyafet
Ayrı bina veya
izole bölge
Özel
havalandırma
Hava kilitli kapı
Çift kapaklı
otoklav
Aerosol önlemleri
• Biyogüvenlik kabini
• Enjektör kullanımı
• Kapaklı kaplar
Biyogüvenlik Kabini
• Sınıf 1; havayı doğrudan
dışarıdan alır
• Kabin içinde HEPA
filtresinden geçirerek
atar
• Çalışanı ve çevreyi korur
• Kabin içi steril değildir,
ürünü korumaz
BGD 2 (Mikrobiyoloji Lab.)
• İyi laboratuvar
uygulamaları
• Sınırlı giriş
• Biyotehlike işareti
• Keskin alet önlemleri
• Atık yönetimi
• Biyogüvenlik kabini
• Kişisel koruyucu ekipman
• Bankoların temizliği
Biyogüvenlik Kabini
• Sınıf 2
• Havayı önce HEPA
filtreden geçirir
• Çalışanı ve çevreyi
yüksek ölçüde korur
• Kabin içi sterildir, ürünü
korur
• Fungal, mikobakteriyel
ve yüksek riskli mo.
Biyogüvenlik Kabini
• Sınıf 3
• Tamamen kapalı
sistemlerdir
• Özel tasarım gerektirir
KİŞİSEL GÜVENLİK
HEPA filtre
• HEPA: High efficency particulate arresting
• Havada asılı 0,3 µm. den büyük partikülleri
%99,9 filtre eder
40
KİŞİSEL GÜVENLİK
GÖZLÜKLER: İnsanların en hassas ve en önemli
organlarından
biri
olan
gözlerin
kimyasal
madde,
radyasyon ya da çeşitli zarar verici partiküllerden
Tek Kullanımlık Eldiven
korunmasını sağlayacak pek çok farklı özelliğe sahip en
önemli güvenlik ürünlerinden biridir.
Koruyucu eldivenler
41
Kimyasal ve Partiküllere
Karşı Koruyucu gözlük
Zararlı Işın-UV Karşı
Koruyucu gözlük
42
ÖNLÜKLER
MASKELER
Laboratuvar
çalışanlarının
analizler
sırasında
kullandıkları katı veya sıvı kimyasallardan oluşan toz
ve sıvı zerreciklerden etkilenmelerini önlemek amacıyla
dizayn edilmiş kullanımı pratik, cilde uyumlu
maskelerdir.
43
Laboratuvarlarda oluşması en muhtemel tehlikelerden
biri, kimyasal maddelerin çalışanların üzerine sıçrayarak
yakıcı ve delici etkileri ile zarar vermesidir. Bu gibi
tehlikelerden korunmanın en basit ve etkili yolu önlük
kullanmaktan geçmektedir.
44
SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI
(EK:2)
ATIK
• Artık ihtiyaç duymadığımız ve uzaklaştırmak
istediğimiz her türlü maddeyi atık olarak
tanımlayabiliriz.
• Sağlık hizmeti veren birçok kuruluşun
faaliyetleri esnasında ortaya çıkan her türlü
atığa hastane atığı denir.
SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI
(EK:2)
TIBBİ ATIKLAR
C:ENFEKSİYÖZ ATIKLAR
Enfeksiyöz ajanların yayılımını önlemek
için taşınması imhası özel uygulama
gerektiren atıklar:
1-Mikrobiyolojik laboratuar atıkları
-Kültür ve stoklar
-İnfeksiyöz vücut sıvıları
-Serolojik atıklar
-Diğer Kontamine atıklar(LamLamel,pipet,petri v.b.)
2-Kan ve Kan ürünleri ve bunlarla
kontamine olmuş nesneler
3-Kullanılmış ameliyat
giysileri(Kumaş,önlük ve eldiven v.b)
4-Diyaliz atıkları(atık su ve ekipmanlar)
5-Karantina atıkları
6-Bakteri ve virüs içeren hava filtreleri
7-Enfekte deney hayvanı leşleri,organ
parçaları,kanı ve bunlarla temas eden
tüm nesneler
D:PATOLOJİK ATIKLAR F:KESİCİ DELİCİ ATIKLAR
Anatomik atık dokular,
organ ve vücut
parçaları ile ameliyat,
otopsi v.b. tıbbi
müdahale esnasında
ortaya çıkan vücut
sıvıları:
- Ameliyathaneler,
morg, otopsi, adli tıp
gibi yerlerden
kaynaklanan vücut
parçaları, organik
parçalar, plasenta,
kesik uzuvlar v.b
(insani patolojik atıklar)
- Biyolojik deneylerde
kullanılan kobay leşleri
Batma, delme sıyrık ve
yaralanmalara neden
olabilecek atıklar:
-enjektör iğnesi,
-iğne içeren diğer kesiciler
-bistüri
-lam-lamel
-cam pastör pipeti
-kırılmış diğer cam v.b
EVSEL NİTELİKLİ ATIKLAR
A-GENEL ATIKLAR
B-AMBALAJ ATIKLARI
Sağlıklı insanların bulunduğu
kısımlar,hasta olmayanların
muayene edildiği bölümler,ilk
yardım alanları,idari
birimler,temizlik
hizmetleri,mutfaklar ambar ve
atölyelerden gelen atıklar,
Tüm idari birimler, ambar, mutfak,
atölye v.s den kaynaklanan tekrar
kullanılabilir, geri kazanılabilir
atıklar:
-Kağıt
-Karton
-Mukavva
-Plastik
-Cam
-Metal V.b
SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI
(EK:2)
F: TEHLİKELİ ATIKLAR
G: RADYOAKTİF ATIKLAR
Fiziksel veya kimyasal
özelliklerinden dolayı ya da yasal
nedenler dolayısı ile özel işleme
tabi olacak atıklar
-Tehlikeli kimyasallar
-Sitotoksik ve sitostatik ilaçlar
-Amalgam atıkları
-Genotoksik ve sitotoksik atıklar
-Farmasötik atıklar
-Ağır metal içeren atıklar
-Basınçlı kaplar
Vücut ve organ görüntülenmesi,
tümör lokalizasyonu veya tedavi
amacıyla , çeşitli araştırmalarda
kullanılan katı, sıvı ve gaz
atıklardır.
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
mevzuatı hükümlerine göre
toplanıp uzaklaştırılır.
ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI
I- Tıbbi atıklar
Dikkat! Tıbbi Atık
• Kesici-delici atıklar
II- Evsel atıklar
III- Ambalaj atıkları
ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI
Mikrobiyolojik atıklar
• Mikrobiyolojik atıklar analiz sırasında veya
sonunda oluşan kontamine materyallerdir.
• Bunlar ekim yapılmış besiyerleri, dilüsyon sıvıları
vb. materyallerdir. Bu materyaller analiz
sonrasında mikrobiyolojik anlamda kirli oldukları
için biyolojik atık kabul edilirler.
• Laboratuvarda bunların sterilizasyonla
mikroorganizmalardan arındırılması bu atıkları
biyolojik atık grubundan çıkarır. Bu atıklar bu
aşamadan sonra dayanıklı bir çöp poşetine
konarak atılır.
ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI
TIBBİ ATIKLAR
Laboratuvar
teknik elemanı ve ilgili sağlık personeli
tarafından oluşumları sırasında kaynağında diğer
atıklar ile karıştırılmadan ayrı olarak biriktirilir.
Toplama ekipmanı, atığın niteliğine uygun ve atığın
oluştuğu kaynağa en yakın noktada bulunur. Tıbbi
atıklar hiçbir suretle evsel atıklar, ambalaj atıkları ve
tehlikeli atıklar ile karıştırılmaz.
Tıbbi atıkların toplanmasında; yırtılmaya,
delinmeye, patlamaya ve taşımaya dayanıklı; orijinal
orta yoğunluklu polietilen hammaddeden sızdırmaz,
çift taban dikişli ve körüksüz olarak üretilen, çift kat
kalınlığı 100 mikron olan, en az 10 kilogram kaldırma
kapasiteli, her iki yüzünde görülebilecek büyüklükte
“Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT TIBBİ
ATIK” ibaresi taşıyan kırmızı renkli plastik torbalar
kullanılır.
ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI
ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI
Tıbbi Atıkların Kaynağında Ayrı Toplanması İçin Konteynır
Örnekleri
Torbalar en fazla ¾ oranında doldurulur, ağızları
sıkıca bağlanır ve gerekli görüldüğü hallerde her bir
torba yine aynı özelliklere sahip diğer bir torbaya
konularak kesin sızdırmazlık sağlanır. Bu torbalar
hiçbir şekilde geri kazanılmaz ve tekrar kullanılmaz.
Tıbbi atık torbalarının içeriği hiçbir suretle
sıkıştırılmaz, torbasından çıkarılmaz, boşaltılmaz ve
başka bir kaba aktarılmaz.
ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI,
TOPLANMASI
Delici ve Kesici Atıklar
Kesici ve delici özelliği olan atıklar diğer tıbbi
atıklardan ayrı olarak delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya ve
patlamaya dayanıklı, su geçirmez ve sızdırmaz, açılması
ve karıştırılması mümkün olmayan, üzerinde “Uluslararası
Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ
TIBBİ ATIK” ibaresi taşıyan plastik veya aynı özelliklere
sahip lamine kartondan yapılmış kutu veya konteynerler
içinde toplanır.
Ayrı toplanan her bir atığın konteynırının üzerine konteynıra atılacak atığın türünün
yazılması ve ilgili yerlere atıklarla ilgili talimatların yazılması atıkların ayrı
toplanmasındaki başarıyı yükseltecektir.
Delici ve Kesici Atıklar
• Bu biriktirme kapları, en fazla ¾ oranında doldurulur,
ağızları kapatılır ve kırmızı plastik torbalara konur.
Kesici-delici atık kapları dolduktan sonra kesinlikle
sıkıştırılmaz, açılmaz, boşaltılmaz ve geri kazanılmaz.
• Tıbbi atık torbaları ve kesici-delici atık kapları ¾
oranında doldukları zaman derhal yenileri ile
değiştirilirler. Yeni torba ve kapların kullanıma hazır
olarak atığın kaynağında veya en yakınında
bulundurulması sağlanır.
ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI
ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE,TAŞINMASI
Delici ve Kesici Atıklar İçin Konteynır Örnekleri
Tıbbi Atık Kıyafeti ve Yardımcı Malzemeler
ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE,TAŞINMASI
Tıbbi Atık Taşıma Konteynırları
ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE,TAŞINMASI
Atıkların Taşınması Esnasında Dikkat Edilecek Hususlar
Atıkların toplanmasından sorumlu olan çalışanların
uyması gereken kurallar:
– Kişisel korunma önlemleri mutlaka alınmalıdır.
– Atıklar günlük toplanmalı ve belirlenen geçici atık
depolama yerine taşınmalıdır.
– Tüm atık üretim noktalarında yeterli sayıda torba ve
konteyner bulundurulmalıdır.
TIBBİ ATIKLARIN GEÇİCİ DEPOLANMASI
Evsel Atıkların Depolanması
Tıbbi Atıkların Atık Deposunda Depolanması
Geçici Atık Deposu Yerine Konteynır Kullanılması
GEÇİCİ ATIK DEPOLARI