Üstün Yeteneklilerde Sosyal Duygusal Geli*im
advertisement
Üstün Yeteneklilerde Sosyal Duygusal Gelişim “Sen kimsin?” • Peter (11 yaşında, IQ:132) • Peter: Duygusal, rekabetçi, meraklı, istediğim şey konusunda çabalayan… • Araştırmacı: İnsanlar ne zaman mutlu olur? • Peter: Kendileri olduklarında… • Üstün yetenekli çocukların gelişim alanlarının hızları arasında uyumsuzluk olmasından kaynaklanan farklı sosyal ve duygusal ihtiyaçları ile bunun sonucunda oluşabilecek sorunlar ortaya çıkmaktadır. – onlardan sürekli olarak başarı beklemek, sağlıklı bir benlik algısı ile dengeli bir okul ve arkadaşlık çevresi oluşturmalarını zorlaştıracaktır • Okul ortamında üstün yetenekli çocukların mutlu ve sağlıklı olabilmeleri için gerekenler incelendiğinde sosyal ve duygusal ihtiyaçlarını karşılayabilmek için… – Benzer ilgi ve yeteneklere sahip bireylerle aynı ortamda bulunma ve çalışma fırsatı – Uygun seviyede zorlanma – Esnek müfredatla çalışabilme • Üstün yetenekli çocuklar için en önemlisi duygusal yönden destekleyici ve besleyici bir çevre içerisinde olmaktır. • Kendini mutlu hisseden bir birey yaşayacağı zorlukların üstesinden daha kolay gelecektir. • Üstün yetenekli birey de akademik başarıdan önce sevilmek ister. Yaşadıkları problemler ve olası sebepleri … 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Eş zamanlı olmayan gelişim Aşırı Duyarlılık Benlik Saygısı Yalnızlık Mükemmeliyetçilik Stres Depresyon Eş Zamanlı Olmayan Gelişim (asynchronous development) • bilişsel, • duygusal ve • motor gelişimlerinin hızı ve derecesi farklıdır.. Örneğin yedi yaşındaki üstün yetenekli bir çocuk integral hesapları yapabiliyorken oyun bahçesinde beş yaşında bir çocuk gibi davranabilir. 15 yaşında üniversite eğitimine başlayan üstün yetenekli bir gencin ifadeleri… “…Yetişkinlerin beni yaşım yüzünden küçümsemelerinden nefret ediyorum (oysa aptalca bir şey yaptığımda, bu benim suçum oluyor. Kimse yaşımın küçük oluşunu dikkate almıyor.)… aklımda bir sürü düşünce varken, birini unutmaktan nefret ediyorum. Ayrıca hiçbir şey düşünmediğim zamanlardan ve aklında gerçekten parlak bir fikir varken yeterli bilgi altyapısına sahip olmadığım için o fikrimi daha derinlemesine araştıramamaktan nefret ediyorum…” Duyarlılık • eş zamanlı olmayan gelişimle ilişkilendirilebilecek davranış örüntüleri olarak – – – – – – – – Kaygı, kendini eleştirme, aşırı derecede duyarlı olma, hayal gücünü aşırı derecede kullanma, başkalarından sürekli ilgi/davet bekleme kolayca üzülme ve kolayca kızma davranışı yanında, ergenlik döneminde görülebilen depresyonu ortaya çıkabilmektedir. Benlik Saygısı • Bireyin kendisi hakkında görüş ve değerlendirmeleridir. • Çevrelerine karşı aşırı duyarlı olmaları, yüksek farkındalık düzeyleri, bazı şeyleri değiştiremiyor olmaktan duydukları çaresizlik, çevrenin yüksek (her alanda başarı beklentisi) beklentisi ve buna bağlı oluşan baskılar benlik saygısının azalmasına sebep olabilir. Örnek: Üstün yetenekli bir çocuğun ifadesi… • Evdeyim misafirler gelmiş. Sofraya oturmadan önce bir amca yanıma gelip oturuyor, soruyor: üstün yetenekliymişsin şu soruyu çöz bakalım. Bir ÖSS sorusu. Ve yine başka bir gün bir teyze yaklaşıyor ve bir gazetenin arkasında olan bir soru soruyor. Yani sorun yok ama verdikleri tepkiler çok saçma. Bir soruyu bile çözemedi oğluma versem tık diye çözerdi gibi… sağlam önyargılar yüzünden olabilecek arkadaşlıklar olamıyor bazen. Yani arkadaşın bile seni kendinden çok üstün görüyor ve yaklaşamıyor sana… Sosyal İzolasyon (Dışlanma/ Yalnızlık) • kendi yaşıtları tarafından kabul edilmek için "fazla farklıdırlar" – Başarılı olmaları sebebi ile arkadaşları tarafından kıskançlık duyulması – iletişim kurmadaki eksiklikler, – seviyelerine yakın veya benzer ilgi alanlarına sahip olanlarla girdikleri sosyal ilişkilerden zevk alıyor olmaları Örnek: Üstün yetenekli bir çocuğun ifadesi… “…Üstün yetenekli olmanın en kötü yanı yalnızlık. Kırsal bir bölgede çok küçük bir okulda okuyorum ve buralarda fazla üstün yetenekli öğrenci bulunmuyor. Çevremde istediğim şekilde konuşabileceğim hiç kimse yok. Bu yüzden bu dünyada kendimi çok çok çok yalnız hissediyorum…” Mükemmeliyetçilik “mükemmel olmayan hiç bir şeyden mutlu olamamak” • Her zaman tüm sınıfın önünde veya aile içinde mükemmel işler çıkarmaya çalışmak için çabalamak… – Aşırı korku ve kaygı – Suçluluk – Çocuğun serbest keşifler yapmasının önüne geçerek gelişimini yavaşlatabilir. Olumlu/Uyumlu Mükemmeliyetçilik • Motivasyonlarının ve başarı oranlarını arttırır • Kendilerini davranışlarının sonuçları konusunda sorumlu hissettikleri için akademik çabalarının sonuçları hakkında da doğal olarak daha fazla sorumluluk aldıkları, • Yüksek oranda akademik mükemmeliyetçilik sergileyen öğrencilerin akademik başarılar dışında yaşamın diğer alanlarında da uzmanlaşmak ve başarılı olmak için yoğun çaba harcamaktadırlar. Olumsuz/Uyumsuz Mükemmeliyetçilik • Kaygı ve depresyona girme oranının yüksek, benlik algılarının(saygıları), kendine güvenleri ise düşük • Başarı beklentisinin aileleri, öğretmenleri ve akranları tarafından da çok güçlü şekilde empoze edilmesi Stres • Üstün yetenekli çocukların stres yaşama sebepleri; – – – – Aşırı duyarlılıkları, mükemmel olmaya çalışmalarıdır, zaman sınırlaması (belirli görevler için) öğretmenlerinin zamanlarını fazlasıyla aldıklarını düşüncesi – Çalışma tercihleri (grupça-bireysel) – akran ve ailelerinin yüksek beklentisi – akran ve ailelerinin başarılarını önemsememeleri de stres unsuru olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Örnek: Üstün yetenekli bir çocuğun öğretmeninin ifadesi… “… Yüksek atlamada Fenerbahçe spor klubü’ne giden liseli bir öğrencim vardı. Son girdiği yarışmalardan sonra sürmenaj oldu. Bu olaydan sonra çocuk bir anda ulaşılmaz oldu. Şimdi görünmezlik peşinde. Kendini tamamen sosyal hayattan soyutladı…” Depresyon • Depresyon yaşama olasılığı olan üstün yetenekli çocukların özellikleri “dışlanmışlık/diğer insanlar tarafından yalnız bırakılmışlık hissine sahip olma, varoluş problemleriyle, dinsel ve etik tartışmaları çok ciddiye alma ve aşırı sorgulama” • edebiyat/yazı veya görsel sanatlarda yaratıcı daha çok karşılaşılan bir durumdur. ÖZETLE… 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Eş zamanlı olmayan gelişim Aşırı Duyarlılık Benlik Saygısı Yalnızlık Mükemmeliyetçilik Stres Depresyon en çok karşılaşılan sosyal duygusal sorunlar ve sebepleridir. Akademik Başarısızlık • Düşük başarı: ortalamanın altında başarı türüdür. • Beklenmedik başarısızlık: sahip olunan zihinsel potansiyelin altında gösterilen başarısızlıktır. IQ düzeyi %2 lik üst dilime giren fakat başarı testlerinde %15 lik üst dilimin altında kalan üstün yetenekli bir öğrenci, beklenmedik başarısızlık yaşamaktadır. • Üstün yetenekli öğrencilerin akademik açıdan düşük performans sergileme nedenlerinden bazıları… – Rutin faaliyetlerden ve sürekli tekrarlardan (egzersizlerden) sıkılmaları – Önemli öğrenme ve çalışma tekniklerini bilmemeleri – Arkadaşları tarafından kabul edilmek ve tepkilerini çekmemek için bilinçli olarak performanslarını düşürmeleri… Örnek: Üstün yetenekli bir çocuğun ifadesi… “…coğrafya ve matematiği çok seviyordum ve bu derslere çalışmaktan neredeyse hiçbir ödevimi yapamıyordum. İlgimi çeken tek problem, henüz kimse tarafından çözülmemiş olandı. Sekiz kere dokuzun yetmiş iki ettiğini henüz öğrenmemiştim, zaten bu da çok umrumda değildi. Çünkü bunu herkes biliyordu.orjinal olmayan şeylerle uğraşmanın herhangi bir faydası olmadığına karar vermiştim. Notlarım vasat düzeydeydi ve öğretmenim karneme sürekli potansiyelimin altında performans gösterdiğimi yazıyordu…”
