ÜYEP Ailelerinin Programdan Beklentileri Şule Demirel Gürbüz

ÜYEP Ailelerinin Programdan Beklentileri
Şule Demirel Gürbüz
ÜYEP, Anadolu Üniversitesi
Aileler, çocuklarının hayatında ebeveyn, öğretmen, rehber olmak gibi pek çok rolü eş zamanlı
veya ayrı ayrı üstlenmektedirler. Öğrencilerin hem kişilik gelişimi hem de akademik hayatları
bağlamında ihtiyaçlarının tam olarak karşılanabilmesi için ailelerin eğitim sürecine dahil
olmaları büyük önem taşımaktadır.
Her çocuğun olduğu gibi, üstün yetenekli çocuğun da gelişiminden, eğitiminden ve elbette
mutluluğundan öncelikli olarak sorumlu olan kişiler, çocukların aileleridir. Aileler,
çocuklarının olabildiğince mutlu ve başarılı olacakları seçimlere yapabilmeleri ve geleceklerini
iyi planlayabilmeleri konusunda hassastırlar. Özellikle zeki ve yetenekli bir çocuğun doğru
yönlendirilip yönlendirilmemesi, güçlü yönlerini doğru kullanıp kullanamaması ailesi için bir
endişe kaynağı olabilmektedir. Üstün Yetenekliler Eğitimi Uygulama ve Araştırma Merkezi
(ÜYEP) gibi, üstün yeteneklilerin eğitimine ilişkin bir programa kabul almış bir çocuğun ailesi
de, hem bu endişeleri yaşayabilmekte, hem de yeni sevinç, şaşkınlık, kaygı durumlarının içine
düşebilmektedir. Onların bu durumlarını uzmanlarla birlikte paylaşabilmek ve çocuklarının
eğitiminde daha etkili bir yol izlemek için, ailelerin programlardan beklentilerini bilmekte yarar
vardır.
Alan yazına göre, aileler genellikle çocuklarının farklılıklarını ve beklentilerini anlamaya
çalışmaktadırlar, çocuklarına uygun eğitim kurumları arayışında olmaktadırlar, olumlu disiplin
ve uygun eğitim yöntemlerini, pozitif rehberlik tekniklerini öğrenmek istemektedirler(DeVries
& Webb, 2007). Bu başlıklardan farklı olarak üstün yetenekli çocukların ebeveynleri
profesyonel, psikolog ve danışmanlardan genellikle eğitsel değerlendirme, kariyer danışmanlığı
ve çocuk ve okul endişeleri gibi konularda danışmanlık talep etmektedirler(Yoo & Moon,
2006). Rimm(2007)’e göre üstün yetenekli bir çocuğun ebeveyni çocuğunun özellikleri, okul
seçimleri, tanılama, evde zenginleştirme etkinlikleri, kardeşler arası ilişkileri dengeleme, evde
ve okulda rekabet, beklenmedik başarısızlık ve düşük başarı gibi konularda bilgi sahibi
olmalıdır. Böylelikle hem hissettiği yalnızlık duygusu ile daha iyi mücadele edebilecek hem de
üstün yetenekli çocuğuna daha iyi bir ebeveyn olabilecektir. Delisle(2006) ise üstün yetenekli
çocuklara ebeveynlik yapma sürecinde öncelikle, ebeveynlerin üstün yeteneğin ne olduğu kadar
ne olmadığı konusunda da ebeveynlerin bilgi sahibi olması gerektiğini belirtmiştir.
Alan yazın incelemesi sonucunda üstün yetenekli çocuk ebeveyn ihtiyaçlarının genellikle
ebeveynlik rollerine, çocuklarının eğitimlerine ve sosyal duygusal alanlara ilişkin ihtiyaçlar
çerçevesinde toplandığı görülmektedir. Elbette bu sınıflamalar dışında spesifik ihtiyaçlar da
görülebilir.
Bu aalışma, ÜYEP Merkez bünyesinde gerçekleştirilmiştir. ÜYEP, üstün yetenekli öğrencilerin
eğitimlerine yönelik olarak 2007 yılında Anadolu Üniversitesi’nde kurulmuş, üniversite tabanlı
bir programdır. ÜYEP kendine özgü tanılama, müfredat, öğretim, değerlendirme, program ve
öğretmen eğitimi modellerinden oluşan kapsamlı bir eğitim programıdır. Bu özellikleri ile
ÜYEP, özgün bir eğitim programıdır. Programda, üstün yetenekli öğrencilere matematik ve fen
bilimleri ağırlıklı zenginleştirme ve hızlandırma karışımı eğitim verilmektedir. Bunların yanı
sıra karakter eğitimi ve öğrencilerin ilgilerine yönelik yaratıcı yazın, fotoğrafçılık, görsel
tasarım gibi seçmeli dersler de programda yer almaktadır. ÜYEP’de ilköğretim ikinci kademe
öğrencileri ile güz ve bahar dönemlerinde okul sonrası, hafta sonları ve yaz döneminde
yoğunlaştırılmış bir program ile eğitim verilmektedir. Bu çalışma, programa 2016 yılında giriş
hakkı
kazanan
28
beşinci
sınıf
öğrencisinin
ailelerinden
elde
edilen
verilerle
gerçekleştirilmiştir. Veriler, programa giriş yapan öğrencilerin aileleriyle yapılan toplantıda,
aynı anda toplanmıştır. Verilerin toplanma sürecinde, açık uçlu sorulardan oluşan bir form
kullanılmıştır. Bu formda hem ailelerin çocukları programı kazandığında neler hissettiğine dair
görüşleri, hem de programdan beklentileri belirlenmeye çalışılmıştır. Veriler, betimsel analiz
yöntemiyle analiz edilmiştir. Önceki yıllarda, çocuklarının kendilerini daha iyi ifade etmeleri,
kendilerine güvenlerinin artması ve ileride bilinçli meslek seçimi yapabilmeleri; ailelerin
ÜYEP’ten beklentileri içinde en yüksek sıklığa sahip olanlar arasında yer almaktadır. Bu yıl
elde edilen veriler de, betimsel analiz yöntemiyle çözümlenmiş ve önceki yıllarda elde edilen
verilerle karşılaştırılmıştır.
Anahtar sözcükler: aile, beklenti, üstün yetenekli çocuk