PowerPoint Sunusu

Gıda Işınlamada Bilgi Eksikliği
Doç. Dr. Hilal B. Halkman
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi
Radyasyon
• Radyasyonu ortamda yol alan enerji olarak
tanımlamak mümkündür.
• Doğal ve yapay radyoizotopların yaydığı enerji,
kozmik ışınlar
RADYASYON
İYONLAŞTIRICI RADYASYON
İYONLAŞTIRICI OLMAYAN RADYASYON
X-Işınları
Gama ışınları
Elektron demetleri
Radyo dalgaları
Mikrodalgalar
Kızılötesi dalgalar
UV
Gıda Işınlama
• Soğuk İşlem - Soğuk Pastörizasyon
• İyonlaştırıcı radyasyon grubundadır.
Gama ışınları, elektron demetleri, X
ışınları kullanılır.
Işınlama ile Gıda Radyoaktif olur mu?
En çok kullanılan Gama radyasyon;
Co-60 ve Cs-137
İyon oluşumu veya iyonizasyon atomun radyoaktif
olmasına yol açmaz.
Radyoaktivitenin tetiklenmesi için atomun
çekirdeğinin çok daha yüksek enerjili nötronlar ile
bombardımanı gereklidir
Co59 + n1
Co60 + 0 + 
Ni60
Tüketici Benimsemiyor
Tüketici tarafından benimsenmiyor (?)
Nedeni radyasyon korkusu ve eğitim eksikliği
(japonya- Kanada)
Kalıntı bırakmaz. Sürahideki sudan geçen tungsten/ floresan
lamba ışığı suda kalıntı ışık bırakmadığı gibi, ışınlanmış gıdada
radyoaktivite- radyasyon kalmaz. Gıda radyoaktif hale gelmez
Kimyasal değişimler olur/ olabilir.
Kimyasal Değişimler
• Yüksek oranda yağ içeren ürünlerde n-alkil
siklobutanon oluşumuna neden olur.
•
Su aktivitesi yüksek ürünlerde radyolitik
ürünlerin oluşumuna neden olur.
•
Vitamin kaybına sebep olur
•
DNA kırılmalarına neden olur.
•
Islak köpek kokusu (çok eski)
• Daha çok kuru ve dondurulmuş ürünler
Işınlanmış Gıda Kanser Yapar mı?
• Radyasyon- kanser
• Işınlanmış gıda tüketimi ile kanser arasında
herhangi bir ilişki rapor edilmemiştir.
• Gıda ışınlama uygulaması IAEA, FAO ve
WHO tarafından onaylanmıştır.
Işınlama Yeni Bir Teknoloji mi?
• 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın ilk yarısı radyasyon proseslerinde öncülük yapan araştırma
çalışmalar
• (1950-1970) - yeni radyasyon kaynakları- teknolojik
çalışmalar
• 1970 - araştırma çalışmaları - ulusal ve uluslararası
yasal düzenlemeler - ışınlamanın ticari
uygulamaları
Küresel Ticari Durum
Gıda Işınlamaya 60’tan fazla ülkede izin verilmiştir.
142 adet gıda ışınlama tesisi bulunmaktadır.
• Çoğunluğu gama ışınlama tesisi (Co-60)
Işınlanması yasal olarak kabul edilmiş bir çok
gıda ülkelere göre tek tek veya sınıflandırılarak
onaylanmış olup, bu sayı 40 gıda çeşidinden
fazladır.
IAEA NUCLEUS veritabanı
• Food Irradiation Clearance Database (FICD)
• Food Irradiation Facilities Database (FIFD)
AB tarafından onaylanan ticari
tesis sayısı
• 35 tesis gıda ışınlama için onaylanmıştır
• 25 tesis AB üyesi ülkelerde
• 10 adeti ise
İsviçre – 1 adet tesis
Türkiye – 1 adet tesis
Güney Afrika – 3 adet tesis
Hindistan – 3 adet tesis
Tayland – 2 adet tesis
Her Gıda Işınlanır mı?
Her gıda ışınlanmaz, ışınlanmasına gerek yoktur, amaca göre
farklı dozda ışınlama yapılır.
Her uygulamanın bir maliyeti vardır. Teknolojik zorunluluklar
da vardır; örneğin her gıdaya membran filtrasyon
uygulanmaz.
Tüketici beğenisi de önemlidir, yüksek yağlı ürünler
ışınlandığında tatta istenmeyen değişmeler olabilir.
Pestil ve kuru incir vs. gibi gıdalarda sadece böceklenme
kontrolü için çok düşük dozda ışınlama düşünülebilir.
Işınlanmasına İzin Verilen Gıdalar
Ülke
Gıda
Doz kGy
AB
Aromatik bitki, Baharat ve Çeşniler
10
Australia/
New Zealand
Baharat ve aromatik bitkiler
2 - 30
Tropik meyveler (karantina amaçlı)
0.15 - 1
Soğan, Patates
0.15
Buğday, un ve tam buğday unu
0.75
Tane veya öğütülmüş baharat
10
Taze et / Dondurulmuş kıyma (mikrobiyel dekontaminasyon)
1.5 - 4.5/2.0 -7.0
Kümes hayvanları (mikrobiyel dekontaminasyon)
1.5 -3
Karides mikrobiyel dekontaminasyon
1.5 -5
Mango (Karantina)
0.15 -1
Kanada
Ülke
ABD
Türkiye
Gıda
Doz kGy
Meyve sebze (Böceklenmenin ve olgunlaşmanın engellenmesi )
1
Kümes hayvanları (patojen kontrolü
4.5
Kırmızı et (soğutulmuş) mikrobiyel dekontaminasyon)
4.5
Kırmızı et ve kümes hayvanları (Dondurulmuş) mikrobiyel
dekontaminasyon
Baharat ve çeşniler
7
30
Taze gıdalar mikrobiyel kontrol
1
Yumurta salmonella kontrolü
3.0
Iceberg ve ıspanak
4
Soğanlar,kökler ve yumrular (filizlenme, tomurcuklanma,çimlenme)
Taze meyve ve sebzeler olgunlaştırma, böceklenme,karantina/ MD
0,2
1.0/2,5
Su ürünleri Patojen kontrolü /Su ürünleri Raf ömrü/ Su ürünleri parazit
5,0 /3.0/2.0
Baharat ve çeşniler, bitkisel çaylar böceklenmeyi engellemek için /MD
1,0/10.0
Hayvansal kurutulmuş gıdalar (Küflenmeyi engellemek için)
1.0
Taze veya dondurulmuş et ve kanatlılarda patojen kontrolü
7,0
Mikrobiyel kontrol ve Parazit kontrolü
3.0
Baharatta gıda ışınlaması bugün için en makul çözümdür.
Süt ve süt ürünleri ışınlanmaz. Gerek yoktur.
Dondurulmuş hamburgerde E. coli O157:H7 ışınlamaya alternatif
olarak ön pişirme ekonomik olarak sorgulanmaktadır.
Aflatoksin, ışınlama ile ortadan kalkmaktadır. Neye parçalandığı
sorgulanmalı/ araştırılmalıdır.
Günümüzde doğal/ organik gıda tüketme eğilimi artmaktadır.
Ancak 7 milyar olan dünya nüfusunun organik gıda ile
beslenme şansı yoktur.
Kimileri pastörizasyon ile sütün besin değerinin azaldığını
hatta “sütün öldüğünü” iddia ederek insanlara çiğ süt içmeyi
önermektedir.
Kimileri ambalajlı tüm ürünlere karşıdır. Kimileri her türlü gıda
katkısını reddeder. Her hangi bir uygulamaya karşı olmak
kişisel tercihtir. Akıl ve bilim ile desteklenmiyorsa başkasına
önerilmez.
Gıda Işınlama
Kişilerin gıda ışınlamaya kişisel olarak karşı olması/
benimsemesi/ endişe etmesi saygı ile karşılanır.
Gıda ışınlamada bakteri DNA’sının kırıldığı gibi, gıdanın
DNA’sında da kırılmalar olacağı ve bir anlamda genetiği
değiştirilmiş gıda tüketildiği gerçek dışı bir iddiadır. Pişirme ve
dondurma ile de gıdanın doğal DNA’sı tahrip olur.
Almanya 2011 mayıs salgınında 48 kişinin ölüp, 800 kadar
kişide HUS gelişmesi nedeni Almanların doğal gıda tutkusudur.
Klorlanmış salata gibi ürünleri tüketmezler. Bu da yaşam tarzı
olarak saygı ile karşılanır.
Gıda Işınlama
Gıda ışınlama, diğer teknolojilerden farksız olarak doğru
şekilde kullanıldığında gıda güvenliği sağlanması için gerekli
bir teknolojidir. Ancak; gıda ışınlama, beslenme, ekonomik
tüm sorunları ortadan kaldıracak rakipsiz ve sihirli bir değnek
değildir. Diğer gıda teknolojileri de bütün bu sorunları
çözemez.
Gıdaya yönelik her uygulama, avantajları ve dezavantajları ile
birlikte değerlendirilmelidir. Devamında “bilinmezlik” konusu
da önemlidir.
Gıda ışınlamanın insan sağlığı üzerine olumsuz bir etkisi
saptanmamıştır.
Radura: Işınlanmış gıda
sembolüdür. Işınlanmış her
gıdada bulunması yasal bir
zorunluluktur.
Sorularınız, katkılarınız?
Doç Dr. Hilal Halkman