Slayt 1 - Erguven.net

SİNDİRİM SİSTEMİ
SİNDİRİM:
Besinlerin hücre zarından
geçebilecek büyüklüğe kadar
parçalanmasına sindirim, bu olayın
gerçekleştiği sisteme de sindirim sistemi
denir.

Canlıların bir kısmı sindirilmiş besini
dışardan hazır alırken, bir kısmı da aldığı
besini kendisi sindirir.
a) Dışarıdan sindirilmemiş besini
hazır alan canlılar:

Böyle canlılar genellikle parazit canlılardır
(bağırsak solucanı gibi). Bunlarda
sindirim olayından ve sindirim
sisteminden bahsedilemez.
b) Dışarıdan sindirilmemiş besin
alan canlılar:
Böyle canlıları da ikiye ayırabiliriz.
1. Sindirim sistemi taşımayan canlılar:
Bir hücreliler, sünger sölentere gibi
omurgasız canlılar.
2. Sindirim sistemi taşıyan canlılar:
Hayvanların büyük bir çoğunluğu.


Sindirim bir hidroliz olayıdır. Yani sulu
ortamda büyük moleküllü besin
maddelerinin enzimlerle küçük moleküllü
besin maddelerine parçalanmasıdır.
0 halde sindirim olayının amacı besinleri
hücre zarından geçebilecek büyüklüğe
parçalamaktır diyebiliriz.
SINDIRIM CESITLERI
Sindirim olayı ikiye ayrılır:
1. Mekanik Sindirim:

Besinlerin enzim kullanılmadan fiziksel
olarak parçalanmasına mekanik sindirim
denir. Ağızda dişler, mide ve bağırsaklarda
ise kaslar yardımıyla gerçekleşir. Mekanik
sindirimin amacı besinlerin sindirim
yüzeyini artırarak enzimlerin etkisini
hızlandırmaktır.
2. Kimyasal Sindirim:

Besinlerin su ve enzimler yardımıyla
parçalanmasıdır. Ağızdan bağırsaklara
doğru kimyasal sindirim artar.
Kimyasal sindirim ikiye ayrılır:
Kimyasal sindirim ikiye ayrılır:

A) Hücre içi sindirim: Hücre içine
alınan besin moleküllerinin lizozomlarda
sindirilmesine denir.
Süngerlerde, sölenterlerde amip, öglena,
terliksi hayvan gibi tek hücrelilerde,
akyuvarlarda, bitki hücrelerinde görülür.


2. Hücre dışı sindirim: Besinlerin hücre
dışında sin-dirilmesine denir. Bu olayda
hücreler dış ortama enzim salgılar. Bu
enzimler büyük moleküllü besinleri
parçalayarak hücre içine alınmasını
sağlarlar.
Çürükçül canlılarda, ekmek küfünde,
omurgalı ve omurgasız (süngerler ve
sölentereler hariç) hayvanlarda hücre dışı
sindirim görülür.

Omurgasız hayvanların çoğunda
omurgalıların hepsinde ağızla başlayıp,
anüsle biten bir sindirim kanalı vardır.
Hücre dışı sindirim bu kanalda olur. Bu
kanalın uzunluğu kıvrımlı veya düz oluşu
bu hayvanların beslenme şekline göre
değişir.
İNSANDA SİNDİRIM
SİSTEMİ
SİNDİRIM ORGANLARI

Tüm sindirim
sisteminin görünümü.
1. Ağız: Mekanik ve kimyasal
sindirimin başladığı yerdir.
 Mekanik ve kimyasal sindirimin başladığı

yerdir. Ağız dört kısımdan oluşur: Dişler,
dudaklar, dil ve tükürük bezleri.
Dudaklar: Besinlerin alınmasını sağlarlar.



Dişler: Besinlerin alınmasını,
parçalanmasını sağlayan yapılardır.
Dişler iki kısımdan oluşur:
a) Taç kısmı: Dişlerin görülen, beyaz
renkli parlak kısmına denir.
b) Kök kısmı: Dişlerin çene kemiğinin
içinde kalan kısmına denir.



Diş minesi: Taç kısmın üzerini örten,
dişe parlak ve beyaz görünüş kazandıran
kısmına denir. Diş minesi arka arkaya aşırı
sıcak veya soğuk yiyecekler alındığında
çatlayabilir.
Fildişi (dentin): Mine tabakasının
altındaki kemik ; kısma denir.
Diş özü: Dişin en iç kısmında sinirler, kan
damarları ;j ve yumuşak bağ dokudan
oluşmuş kısımdır.
Görevlerine göre üç çeşit diş
vardır:
a) Kesici dişler: Besinleri koparmaya yarar.
Üst ve alt çenede ön tarafta bulunan
dişlerdir.
b) Köpek dişleri: Besinlerin tutulmasını,
kırılmasını sağlar. Kesici dişlerin yan
taraflarında bulunurlar.
c) Küçük ve büyük azı dişleri: Köpek
dişlerinden sonra gelen, taç kısımları geniş
olan dişlerdir. Besinlerin öğütülmesini
sağlarlar.

Dil: Çizgili kaslardan yapılmıştır.
Parçalanmış besinlerin tükürük ile
karıştırılmasına, lokma oluşturulmasına,
yutmaya, konuşmaya yardımcı olur.
Üzerindeki tat tomurcukları ile besinlerin
tadını almayı sağlar.

Tükürük bezleri: Dil altı, kulak altı, çene altı
olmak üzere üç çeşit tükürük bezi vardır. Görevi
tükürük sıvısını üretip salgılamaktır. Tükürük bezi
hücreleri golgi cisimciğini çok sayıda
bulundururlar. Tükürük içinde amilaz enzimi,
mukus, su, madensel maddeler bulunur.
Tükürük kuru besinlerin ıslatılmasını sağladığı
gibi, ağız içinin kurumasını önleyerek konuşmayı
da kolaylaştırır. Tükürükteki amilaz enzimi
nişastayı daha küçük parçalara ayırır. Yapısında
bulunan düz kasların kasılıp gevşemesiyle
mekanik sindirim gerçekleşir.

Yutak ve yemek borusu: Yutak,
ağızdan gelen lokmaları yemek borusunu
iletir. Diğer görevi de burundan alınan
havayı küçük dil ve gırtlak yardımıyla
soluk borusuna iletmektir, yemek
borusu, beyaz kaslardan yapılmıştır.
20-2 cm boyundadır. Yutaktan gelen
lokmaları mideye iletir. Yutak ve yemek
borusunda sindirim olmaz.

Çiğneme, yutkunma, düşünme gibi
olaylar mide duvarındaki bezlerden mide
öz suyunun salgılanmasını başlatır. Yine
mide duvarında bulunan bazı hücreler
mukus salgılar.

Mide: Karın boşluğunun
sol üst yanında sağ
tarafa doğru kıvrılarak
uzanan, iç yüzü girintili çıkıntılı vemuhus ile
Kaplı bir organdır.
Sindirim sigteminin
engenış kısmını
oluşturur. Mide
dinlenme durumunda J
harfini andırır. Ortalama
1,5 litre kadar hacmi
vardır.
Midede gerçekleşen olayları sırası
ile şöyle verebiliriz:

1. Mukus salgılanır. Salgılanan mukus
midenin her yerini kaplar. Görevi mideyi
asit etkisinden korumaktır.


2. Mide özsuyunda bulunan ve pasif
halde olan pepsinojen enzimi hidroklorik
asit (HCI) ile aktif hale getirilir.
Pepsınojen(Pasif)—HCL————> Pepsın(Aktif)

3. Pepsin oluşumu proteinlerin sindirimini
başlatır.
Midede;

Protein+HgO—Pepsın———>Pepton+Aminoasit


Midede sindirimi başlanmış besinler,
mide duvarındaki düz kasların
kuvvetli kasılıp gevşemesiyle ince
bağır-sağın ilk bölümü olan oniki
parmak bağırsağına gönderilir.

İnce bağırsak: Mideden sonra gelen 3
cm çapında 7,5 m boyunda karın
boşluğunda kıvrımlar yaparak kalın
bağırsağa kadar uzanan boru şeklinde bir
yapı-dır. Sindirim sisteminin en önemli
kısmıdır. İnce bağır-sağın iç yüzeyinde
yüzeyi genişleten girinti ve çıkıntılar
vardır. İnce bağırsak hücrelerinin
oluşturduğu bu girinti ve çıkıntılar villus
olarak adlandırılır. Böylece emilim yüzeyi
arttırılmış olur.

Midedeki asitli
bulamaç ince
bağırsağa geldiğinde
ince bağırsak
bezlerinden bir
hormon salgılanır.
Kana karışan bu
hormon safra kesesi
ve pankreası
uyararak bu yapıların
ince bağırsağa salgı
boşaltmasını sağlar.

Karaciğerden salınan safra özsuyunda
yağların sindirimini hızlandıran safra
sıvısı, pankreastan salınan pankreas
özsuyunda ise amilaz, lipaz ve tripsin
enzimleri bulunur. Karaciğer, pankreas ve
ince bağırsaktan salınan salgılarla
proteinlerin, karbonhidratların ve yağların
sindirimi tamamlanır.

ince bağırsakta sindirim sonucunda
oluşan besin yapı-taşları bağırsak
hücrelerinin villusları tarafından emilir.
Villuslar tarafından emilen besinler
buradaki kılcal kan damarına verilir.
Besinlerin emilimi aynı şekilde olsa da
emilim oranları farklı olabilmektedir.ince
bağırsaktan emilen besinler iki yolla
dolaşım sis-temine taşınırlar.

1. Kan yolu ile: İnce bağırsak villusları
tarafından emilen glikoz, aminoasit,
mineral, vitamin ve su kılcal kan
damarlarına, buradan karaciğer kapı
toplardamarı ile karaciğere, karaciğerden
toplardamarla alt ana toplardamarı ile
kalbin sağ kulakçığına taşınırlar.

2. Lenf yolu ile: Yalnız yağ asitleri ve
gliseroller bu yolla taşınır.
KALIN bağırsak

İnce bağırsaktaki
emilim olayından
sonra geriye kalan
maddeler kalın
bağırsağa gider.
Kalın bağırsakta
kimyasal sindirim
gerçekleşmez.
Canlıların kalın
bağırsağına
yerleşmiş
bakteriler buraya
gelen besinlerle
beslenirler.


Canlıların kalın bağırsağına yerleşmiş
bakteriler buraya gelen besinlerle
beslenirler. Bakterilerin salgıladıkları
enzimlerle de selüloz sindirilir. Ancak bu
olay sadece geviş getiren memelilerin
bağırsaklarında gerçekleşir.
Kalın bağırsaktaki atıkta su ve mineraller
gibi yararlı maddelerde bulunur. Bu
maddeler kalın bağırsak tarafından
emildiğinde geriye kalan ve canlı için
hiçbir yararı bulunmayan atık maddeler
rektuma gönderilir ve oradan da anüsle
dışarı atılır.
SİNDİRİME YARDIMCI
ORGANLAR
Pankreas:

Mide ve onikiparmak
bağırsağı arasında
bulunan salgı üreten
bir bezdir. Pankreas
bezinden daha
öncede belirtiğimiz
gibi amilaz, lipaz,
tripsin enzimleri
salgılanır.

Pankreasın özelleşmiş bir bölümünde ise
insülin ve glukagon hormonları üretilir.
Bu hormonlar ise kandaki şeker
seviyesini ayarlar.
Karaciğer:

Karın boşluğunda
midenin sağ üst
kısmında bulunur.
En büyük
organımızdır.
Karaciğere üsten
bakıldığında iki,
alttan bakıldığında
üç loplu olduğu
görülür.

Karaciğer hücreleri
tarafından üretilen
safra, safra kanalı
ile onikiparmak
bağırsağına taşınır.





Karaciğerin başlıca görevleri,
Yağların sindirimini hızlandıran safra
özsuyunu salar.
Bazı vitaminlerin sentezlenmesini ve
depolanmasını sağlar A vitamini sentezler
A D ve K vitaminlerini depo eder.
Embriyo döneminde kan yapar.
Kanın pıhtılaşmasını sağlayan proteinlerini
üretir.




Proteinlerin karbonhidrat veya yağa
dönüşümünü sağlar.
Kandaki fazla glikozu glikojen şeklinde
depolayarak kan şekerini ayarlar.
Vücut sıcaklığının düzenlenmesinde rol
oynar.
Amonyak gibi zehirli artıkları daha az
zehirli olan üre yada ürik aside çevirir.