Fertilizasyondan hemen sonraki embriyolojik (Mezoblastik) dönem

Fertilizasyondan hemen sonraki embriyolojik
(Mezoblastik) dönem
Kan adacıkları
Mitoz geçiren
Totipotent (İlkel)
kan hücreleri
Mezenkim hücreleri
Kan adacıkları
Embriyonal ve Fötal Dönemde Hematopoez
(Kan Yapımı)
1). Mezoblastik Dönem.
Hemoglobinin Globin bölümü
4 Σ zincirinden oluştuğu için
Gower Tip I , bir süre sonra
2 α, 2 Σ zincirinden oluştuğu
için Gower Tip II Hb adını
alır.
Embriyonal ve Fötal Dönemde Hematopoez
(Kan Yapımı)
2). Hepatik Dönem.
KC hematopoezi üstlendiği
zaman başlar. Fötal Hb (Hb F)
Hb’in Globin bölümü 2 α, 2 γ
zincirinden oluşur.
oluşur.
Embriyonal ve Fötal Dönemde Hematopoez
(Kan Yapımı)
3). Myeloid Dönem.
Kİ devreye girdiğinde başlar.
Eri
Erişşkin Hb (Hb A) Hb’ in Globin
bölümü 2 α (141 aa), 2 β (146
aa) zincirinden oluşur ve yaşam
boyu devam eder.
Pre ve Postnatal Dönemde Hemoglobin Zinciri Yapımı
Alfa
Beta
Gama
Epsilon
Sigma
Doğumdan sonra hematopoez
A). Yenidoğanda tüm kemik iliği aktiftir.
Total ilik hacmi: 7070-90 ml kadardır.
B). Beş yaşından sonra aktif ilik çevre
kemiklerden merkeze çekilir.
Örn: 15 kg’ lık çocukta total ilik hacmi 1600 ml.
Aktif ilik ise 10001000-1400 ml kadardır.
C). 70 kg’lık kişide total ilik hacmi 26002600-4000 ml dir.
Aktif ilik ise 12001200-1500 ml kadardır.
D). Organizmada kan yapımı gereksinimi arttığı koşullarda
aktif iliğin hacmi artar, normalin 33-5 katı üretim
yapılabilir.
Erişkinde Hematopoez
Hematopoezi,
i, KKİ’nin
Üstlenmesinin Muhtemel Nedenleri
1. KKİ tarafından ektramedular kan odakları
inhibe edilmektedirler.
2. Kİ’nin kanlanması özeldir, ısısı yüksektir.
3. KKİ’de hematopoez için pozitif bir etki, diğer
dokularda ise antagonist faktörler etkili
olmaktadır.
4. İntavenöz verilen stem (kök) hücrelerinin,
KKİ’de yerleşmeleri, stromal hücrelerin ideal
ortamı oluşturmasının kanıtıdır.
Aktif İlik Hücreleri
Yağ Hücreleri
Erişkin ve Çocukta Aktif Kemik İliği
Kırmızı Kemik İliği (KKİ) ‘de
Hematopoietik Alanlar
1- Damar Dışı Ortam.
* Hematopoietik odaklar ve
* Stromadan oluşur.
2- Vasküler Ortam.
* Arterler,
* Venöz sinüsler ve
* Venlerden oluşur.
Hematopoietik İndükleyici Mikroortam (HİM)
2 kısımdan oluşur
1. Hemopoietik hücrelere yakın stroma hücreleri.
a)
b)
d)
e)
f)
Endotel hücreleri.
RetikülerRetiküler-Adventisyal hücreler.
Yağ hücreleri.
Makrofajlar.
Fibroblastlar gibi, hücresel elemanlardan
oluşurlar.
Bu hücreler: hem koruyucu bariyer oluştururlar, hemde
salgıladıkları hemopoietinlerle hücreleri bölünmeye ve
farklılaştırmaya sevk ederler.
2. Stromanın hücre dışı elemanları ağsı bir
yapıdan oluşur,
Stroma hücreleri tarafından sentezlenen ve
birer reseptör olan İmmunoglobulin üst
grubu, Selektin ve İntegrin molekülleri
Kan hücrelerinin birbirlerine ve
ektrasellüler matrikse tutunmalarını
sağlarlar
sağlar
lar..
Ayrıca, Adventisyal hücreler tarafından sentezlenen
a- Laminin,
b- Fibronektin molekülleri.
“Hematopoietik hücreleri, Kollegene ve Büyüme
faktörlerine bağlamaları
bağlamaları yanında, büyüme ve gelişmeye
yardım eden,
c- Kollagen,
d- Proteoglikanlar ve
e- Adheziv proteinler gibi önemli uyarıcı maddeleride
maddeleride
sentezlerler ”
* Makrofajlar, Eritropoezi stümüle eden,
1)
2)
3)
4)
5)
6)
İnterlökinİnterlökin-1 (IL
(IL--1)
İnterferonİnterferon-α
Tümör Nekrozis Faktör (TNF)
GM
GM--CSF
M-CSF
G-CSF gibi,
“ Büyüme faktörlerini sentezler ve salgılarlar ”
Eritrosit Sabitliğinin Korunma Mekanizması
Normal bir insan kanı 5000 ml dir. Eritrosit hücre sayısı
25 trilyon kadardır. Ömürleri ise 100100-120 gündür.
Buna göre yıkımyıkım-yapım hızı,
1)
2)
3)
4)
Günlük : 50.0 ml (250 milyar)
Saatte : 2.0 ml (10 milyar)
Dakikada: 33.3 mm3 (166 milyon)
Saniyede: 0.5 mm3 (2.5 milyon) kadardır.
Bu sabitlik birbirine eşit anlık yıkım ve yapım hızı
ile korunmaktadır.
Yönlendrilmiş Kök Hücre
Yönlendrilmiş Kök Hücre
Hematopoietik (Stem) Kök Hücre
Mitoz
Pluri (Multi) Potent Kök Hücre
Yönlendrilmiş Kök Hücre
Yönlendrilmiş Kök Hücre
Eritrositlerin
yapımı,
kaynağını
yüksekten
alan ve
giderek artan
bir şelaleye
benzetebiliriz.
Post-Natal Dönemde Eritropoiez
Post4 Kompartmanda oluşur
1’nci kompartmanı oluşturan hücre grubu
grubu..
Pluri (multi) potent stem (kök) hücrelerinden oluşur.
Bu hücreler yaşam boyu kendikendi-kendilerini yenilerler.
Bu hücrelere etki eden faktörler
faktörler..
a. Stem Cell Factor (SCF),
b. İnterlökinİnterlökin-1, -3, -6, -11 dir
dir..
2’ci kompartmanı oluşturan hücre grubu
grubu..
BFU--E (Burst Forming Unit
BFU
Unit--Erytroid).
“ Eritroid kolonilerini patlamalar şeklinde oluşturan büyük
kolonilere denir.”
BFU--E hücre grubunu uyaran faktörler.
BFU
Monosit, makrofaj, endotel ve fibroblast hücreleri
tarafından aşağıdaki uyarıcı maddeler sentezlenirler.
a. GranulositGranulosit-Makrofaj Colony Stimulan Faktör (GM(GM-CSF),
b. BurstBurst-Promoting Activity (BPA),
c. MultiMulti-CSF [İnterlökin[İnterlökin-3 (IL(IL-3,
3,--4,
4,--9)
d. İnsülin benzeri Growth Faktör (IGF(IGF-1)
e. EPO’nin yüksek dozları,
f. ILIL-4 ise hem uyarıcı, hemde inhibitör etki
göstermektedir.
3’ncü Kompartman oluşturan hücre grubu
Colony Forming UnitUnit-Erytroid (CFU(CFU-E )
Stimulanı Eritropoietin (EPO)’
(EPO)’dir.
Hücrelerin poliferasyonu ve Olgunlaşması için
EPO’ya sinerjik olarak SCF, GMGM-CSF, ILIL-3,
3,--9 ve
İnsulin Growth FaktörFaktör-1 (IGF
(IGF--1) etkilidirler.
4’cü kompartmanı oluşturan hücre grubu
“Bu hücre grubu EPO nin düşük
dozlarına cevap verir
verir.. EPO etkisiyle
sırasıyla;;Mitoz bölünmeler geçirerek
sırasıyla
ortokromatofilik
eritroblasta
kadar
bölünürler, daha sonra nüve atılır, bu
hücreye retikülosit denir
denir..
Periferik kanda %1 veya daha azdır.
azdır.
Retikülosit 3 gün içerisinde Hb sentezi
tamamlanınca olgun eritrosite dönüşür
dönüşür..”
Yönlendrilmiş Kök Hücre
Yönlendrilmiş Kök Hücre
Hematopoietik (Stem) Kök Hücre
Mitoz
Pluri (Multi) Potent Kök Hücre
Yönlendrilmiş Kök Hücre
Yönlendrilmiş Kök Hücre
R.YİĞİT
BFU--E Kolonileri
BFU
R.YİĞİT
CFU--E Kolonileri
CFU
R.YİĞİT
EP O Reseptörleri
R.YİĞİT
R.YİĞİT
R.YİĞİT
Amino asitler
α
Vit B12
Folik Asit
β
α ve β zincirleri
Globin
DNA
Hemoglobin
Hem
M i t o k o d r i
Ferritin
Demir
TF
TF
Demir
TF - Fe
TF - Fe
Eritroblast ana hücresinde Hb sentezi
R.YİĞİT
R.YİĞİT
R.YİĞİT
R.YİĞİT
Proeritroblast
Mitoz
Bazofilik Eritroblast
Mitoz
Polikromatofilik
Eritroblast
Mitoz
Ortokromatofilik
Eritroblast
Retikülosit
Eritrosit
I
1 µm
Eritrositin Üsten ve Yandan Görünümü
Eritrosit Membranı
Hemoglobin (Hb)
2,3 DPG
Hemoglobinin Fonksiyonu
Hemoglobine O2 bağlanınca 2 β zinciri birbirine
yaklaşır.
O2‘ler Hemoglobinden ayrılınca 2 β zinciri birbirinden
uzaklaşır ve 2,3 DPG sentezi artar.
Hb Bileşikleri
*
*
*
*
*
*
HbO2 – Oksi Hb.
HbCO2 – Karbomino Hb.
Hb redüit Hb.
HbCO – Karbonmonoksit Hb.
Met – Hb –Fe+3
Glikozillenmiş Hb,
gibi bileşikleri mevcuttur.
Anormal Hemoglobinler
” İnsanlarda kalıtsal özellikte 2 tip Hb bozukluğu bulunur ”
1- HEM bozukluğuna Bağlı
Anormal Hemoglobinler
Hb’lerde Porfirin Sentezi (porfilryalar) bozulur.
Etkeni:
a. Kötü kokular, uhu, benzen vs.
b. Çeşitli ilaçlar, toksinler, kurşun, sülfamidler.
“ Porfirin/Hem metabolizmasını bozar “
2-Globin Bozukluğuna Bağlı
Anormal Hemoglobinler
a. Zincirlerde globulin geninin eksikliği sonucu
amino asitlerin dizilimi farklıdır.
b. Amino asit sayısı eksik kalır (Talasemi). Hangi
zincirler eksik ise , α ve β Beta Talasemiler
olarak adlandırılır.
c. Alfa ve Beta zincirini oluşturan genler kaybolursa,
” Bartz Tipi Hemoglobin oluşur.”
Normal Hemoglobin β Zinciri
Orak Hücre Anemisi Hemoglobin β Zinciri
Farklı Hemoglobinlerin adlandırılmasında,
genel olarak amino asit dizilim farkını bulan kişinin
yaşadığı şehirin ismi verilir.
Hb-Köln
Hb-Paris
Hb-İstanbul
Hb-Hacettepe
Retiküler (Adventisyal) Hücrelerin Özellikleri
1- Eritroblast hücreleri, retiküler hücrelerin etrafında
toplanarak adacık oluştururlar. Retiküler hücre,
sitoplazmik uzantıları ile blast hücreleri sarar.
2- Kemik iliğinde yaşlı ve zararlı eritrosileri fagosite
ederek Hb’ni tutarlar.
3- Eritroid serideki, nukleuslu hücrelerden, nukleusu
alarak fagosite ederler.
4- Yeni gelişen hücrelere almış oldukları demiri verirler.
5- Litik enzimleri ile, fagosite ettiği hücreyi kısa sürede
(60 dk) sindirirler.