Kan Bileşenlerinin Hazırlanması, Saklanması ve Nakli
advertisement
Kan Bileşenlerinin Hazırlanması, Saklanması ve Nakli Dr.Gülhayat KOÇ KIZANLIK Türk Kızılayı Kuzey Marmara Bölge Kan Merkezi,İstanbul V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 1 AMAÇ Yararlı, güvenli ve etkili komponentin hazırlanması V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 2 KOMPONENT TEDAVİSİNİN AVANTAJLARI Konsantre komponentin transfüze edilmesi tedavinin başarısını artırır Sadece gerekli komponentin transfüzyonu yan etkileri azaltır Bir ünite tam kan birkaç hastayı tedavi edebilecek komponentlere ayrılabilir Kalan komponentler daha uzun süre saklanabilir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 3 ANTİKOAGÜLAN-KORUYUCU SIVILAR Antikoagülan: Kanın pıhtılaşmasını önler Koruyucu sıvı: Kan hücrelerinin metabolizmasını sürdürür V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 4 ANTİKOAGÜLAN SIVILAR Genellikle sitrat (tri-sodyum sitrat) kullanılır İyonize Ca++ bağlayarak pıhtılaşmayı durdurur Belirli bir oranda kan ile karışımı gereklidir 100 ml kan için 14 ml sitrat gereklidir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 5 KORUYUCU SIVILARIN İÇERİĞİ DEKSTROZ/GLUKOZ ADENİN FOSFAT Enerji kaynağı Hücre canlılığı için gereken ATP sentezini arttırır 2,3 DPG düzeyinin artırılması V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 6 KORUYUCU-EK SIVILAR ACD 21 gün CPD 21 gün CPDA-1 35 gün SAG-M 42 gün ADSOL 49 gün V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 7 KAN ÜRÜNLERİ Kandan hazırlanan tüm terapötik materyal Kan Komponentleri (Bileşenleri) Plazma Fraksinasyon Ürünleri Hücresel komponent Plazma komponenti V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 8 KAN KOMPONENTLERİ Eritrosit Süspansiyonu Trombosit Süspansiyonu Taze Donmuş Plazma Lökosit Süspansiyonu Kriyopresipitat V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 9 TAM KAN Bağışçıdan alındıktan sonra işlem görmeksizin kullanılan kandır Ortalama 450 ml (± %10) hacmindedir (250 ml plazma, 200 ml eritrositler) Ortalama hematokriti %36-37 Eritrosit, lökosit Plazma Pıhtılaşma faktörleri içerir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 10 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Plazmasının 3/4’ü alınmış kandır Ortalama 200 ml kadardır Hematokriti %65-75 dir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 11 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Tam kan soğutmalı santrifüj cihazlarda çevrilir Bileşenler gözle görülür biçimde katmanlar oluşturur V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 12 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Üst kısımda kalan plazma manuel yada otomatik ekstraktörler yardımıyla ek torbaya ayrılır. Ayırma işlemi sırasında 60-90 ml plazma ES içinde bırakılır. V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 13 EK SOLÜSYONLU ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Komponent, tam kanın santrifügasyonundan sonra plazmanın ayrılması ve eritrositlere uygun besleyici bir solüsyonunun ilave edilmesiyle hazırlanır. Ek solüsyonun hacmi 80-110 ml arasındadır. V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 14 BUFFY COAT UZAKLAŞTIRILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Tam kanın santrifügasyonundan sonra ekstraktör yardımıyla önce plazmanın sonrada diğer ek torbaya 20-60 ml buffy coat katmanının ayrılması ile hazırlanır. Buffy coat alındıktan sonra hematokrit %65-75 olacak şekilde yeterli miktarda plazma geri verilir. V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 15 EK SOLÜSYONLU BUFFY COAT UZAKLAŞTIRILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Tam kanın santrifügasyonundan sonra plazmanın ve buffy coat katmanının ayrılması, ardından eritrositlerin uygun besleyici çözelti ile yeniden süspanse edilmesiyle hazırlanır V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 16 LÖKOSİTTEN FAKİR ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Lökosit filtresi Santrifügasyon (buffy coat) Eritrositleri yıkama Eritrositleri dondurup, çözdükten sonra yıkama Eritrositleri SAG-M’li sıvılar içinde toplama Bu metodlar ile lökositler % 70-100 arasında temizlenmektedir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 17 LÖKOSİTTEN FAKİR ERİTROSİT SÜSPANSİYONU En etkili yol lökosit filtreleridir Dördüncü jenerasyon filtreler ile %99.99 oranında lökosit uzaklaştırılabilir Filtreler hasta başında veya kan merkezinde uygulanabilir Filtrasyon sırasında eritrositlerin %25’i kaybedilir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 18 YIKANMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Manuel (Açık sistem) Soğutmalı Santrifüj Devamlı akım hücre yıkama cihazları Normal Santrifüj + 4 0C’deki SF ile 3000 devir 15 dakika V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 19 YIKANMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Santrifügasyondan sonra plazma ve buffy coat en fazla düzeyde uzaklaştırılır. Eritrositler soğuk (+4°C ) serum fizyolojik eklenip santrifüj edilir. Üstte kalan serum fizyolojiğin eritrositlerden uzaklaştırılmasıyla elde edilir. V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 20 YIKANMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Lökositlerin %70-80’i, trombosit ve plazma proteinlerinin önemli bir kısmı temizlenir Eritrositlerin %10-20’si parçalanır Süspansiyon 24 saat içinde kullanılmalıdır V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 21 IŞINLANMIŞ ÜRÜN Transfüzyondan 1-2 hafta sonra ortaya çıkan TİGVHH önlemek amacıyla yapılır Gamma irradiasyon → Lenfosit üremesini önler Sezyum 137’li cihaz Raf ömrü 28 gün Potasyum artışı normalin iki katı V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 22 DONDURULMUŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Kriyoprotektif sıvı (hücre dondurulurken kristalleşmeyi önleyen koruyucu sıvı) En sık gliserol kullanılır En geç 6 gün içinde eritrositler, gliserol içinde -65 -80°C’de dondurulur Kullanılacağı zaman çözülür ve degliserolize edilir Çözüldükten sonra 24 saat içinde kullanılmalıdır V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 23 DONDURULMUŞ ERİTROSİTLER Transfüzyondan önce çözülmesi ve degliserolize edilmesi gerektiğinden acil durumlarda kullanışlı değildir, zaman alıcıdır İşlemler sırasında eritrosit zedelenmesi fazla olmaktadır.Dolayısıyla ürün yüksek miktarda serbest hemoglobin içerdiğinden modern transfüzyon uygulamalarında fazla tercih edilmez V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 24 TROMBOSİT SÜSPANSİYONU Random Donör Aferez Trombosit Trombosit Süspansiyonu Süspansiyonu V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 25 RANDOM DONÖR TROMBOSİT SÜSPANSİYONU TAM KAN Eritrosit Süspansiyonu Santrifügasyon Trombositten Zengin Plazma Santrifügasyon Trombosit Süspansiyonu V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi Plazma 26 V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 27 V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 28 AFEREZ TROMBOSİT Makinenin yardımıyla pompaları donör kanı, belirlenen oranda uygun bir antikoagülanla karıştırılır Antikoagüle tam kan, santrifüj sistemine alınır V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 29 AFEREZ TROMBOSİT Sistem içerisinde katmanlara ayrılır komponentler özgül ağırlığına göre Makine dedektörleri katmanları tespit eder Ayrılması programlanmış olan komponent bir miktar plazma ile süpürülüp ayrı torbada biriktirilir Kanın diğer komponentleri birleştirilerek bağışçıya geri verilir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 30 LÖKOSİT SÜSPANSİYONU Tam kandan santrifüjleme ile veya aferez (granülositoferez) yöntemiyle elde edilebilir Aferez yönteminin dezavantajları Genç eritrositler ile lenfositlerin, granülosit dansitesine yakınlığı Dolaşımdaki granülosit sayısının azlığı V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 31 TAZE DONMUŞ PLAZMA Tam kanın < 24 saat (tercihen ilk 6 saatte) içinde +4°C’de santrifüj edilmesi ve ekstraktörle ayrılması ile taze plazma elde edilir. Bu üründe labil koagülasyon faktörlerinin aktiviteleri korunmuştur Alternatif olarak aferez ile de elde edilebilir Taze plazma 6 saat içinde dondurulursa Taze Donmuş Plazma (TDP) elde edilir Stabil Koagülasyon Faktörleri İÇERİK Albümin İmmünglobulinler Labil Koagülasyon Faktörleri (%70) V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 32 KRİYOPRESİPİTAT TDP 4°C’de yavaş yavaş eritilir Yüksek devirde santrifüj ile süpernatan (kriyodan fakir plazma) atılır Son hacim 15-20 ml peltemsi kısma kriyopresipitat denir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 33 ETİKET ÜZERİNDE Hazırlayan BKM adı ve /veya kodu İzlenebilirlik ölçütlerini karşılayan kod ABO ve RhD grubu Bağış tarihi Antikoagülan solüsyonun adı Kan bileşeninin adı Son kullanma tarihi Bileşenin hacmi veya ağırlığı Saklama sıcaklığı ABO ve RhD dışındaki kan grubu fenotipleri (isteğe bağlı) Ek işlem bilgileri(ışınlanmış vs.) V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 34 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU VE TAM KAN SAKLANMASI +2°C ile +6°C arasında,sıcaklığı kontrol edilebilen ortamlarda tutulmalıdır. (Dondurulmuş Eritrosit Süspansiyonları hariç!!!) Saklama süreleri içerdikleri antikoagülan/koruyucu sıvılara göre değişir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 35 ERİTROSİT SÜSPANSİYONLARININ SAKLANMASI V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 36 DONDURULMUŞ ERİTROSİTLERİN SAKLANMASI Yüksek gliserol metodu kullanıldığında Düşük gliserol metodu kullanıldığında Elektrikli dondurucuda –60/-800C‘de Gaz fazındaki sıvı nitrojende –140/-1500C’de Eğer doğru saklama ısısı garanti edilebilirse saklama süresi 37 yıla kadar uzayabilir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 37 TROMBOSİT SÜSPANSİYONU SAKLAMA 20°C-24°C (oda ısısında), ajitatörlerde saklanır Optimal koşullarda 7 gün canlılığı korunur 5 gün içinde tüketilmelidir 5. günde % 20-25 oranında canlılığını kaybeder Oksijen sağlayabilen gaz geçirgen torbalarda saklanır Dondurularak da saklanabilir Kriyoprotektif olarak dimetilsulfoksit (DMSO) kullanılır Hızlı eritmeden sonra trombositlerin %50’si kaybedilir Pahalı ve etkinliği az olan bir yöntemdir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 38 TAZE DONMUŞ PLAZMA SAKLAMA V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 39 TDP SAKLAMA SÜRESİ - 25 °C altında 36 ay - 18°C - 25°C 3 ay TDP OPTİMAL SAKLAMA ISISI V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi < - 25 0C 40 KRİYOPRESİPİTAT SAKLANMASI TDP gibi saklanır - 25 °C altında - 18°C - 25°C 36 ay 3 ay V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 41 LÖKOSİT SÜSPANSİYONU SAKLANMASI Hazırlandıktan hemen sonra kullanılmalıdır Bekletilmesi gerekirse oda ısısında çalkalanmadan en çok 24 saat tutulabilir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 42 BANKA KANI ÖZELLİKLERİ CPDA-1 li torbalarda plazma potasyumu 1. günde 35. günde 5.1 mEq/L iken, 78.5 mEq/L (ERT SÜS) 27.3 mEq/L (TAM KAN)’ ye çıkar Bu durum yenidoğanlar ve renal fonksiyon bozukluğu olanlarda önemlidir Torbadaki hemoliz saklama süresiyle orantılı olarak artar Serbest hemoglobin 1. günde 78 mg/L 35. günde 658 mg/L V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 43 BANKA KANI ÖZELLİKLERİ Oksijen azalması Koagülasyon faktörlerinde azalma (Faktör V ve Faktör VIII ) Trombosit fonksiyonlarında azalma V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 44 TAŞIMA Kan, merkezden çıkmadan önce Renk değişimi, koku, hemoliz ve pıhtılaşma Taşıma kutusunda Kan merkezinden çıkış tarihi ve saati, komponentin cinsi ve adedi V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 45 TAŞIMA Kan bileşenleri saklama şartlarına uygun koşullarda taşınmalıdır!!!!!!!!!! Isı takibi yapılabilen nakil kutuları kullanılmalıdır V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 46 TAŞIMA 25°C’lik dış ortam ısısında , dolaptan çıktıktan 30 dakika sonra torba ısısı 10°C’ye ulaşmaktadır Tam kan ve Eritrosit Süspansiyonları naklinde maksimum 24 saatlik taşıma süresi sonunda ısının 60C’yi aşmayacağının garanti edilebildiği taşıma sistemleri kullanılmalıdır V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 47 TAŞIMA TDP, Kriyopresipitat gibi dondurulmuş ürünlerin taşınması -18°C nin altında, ısı takipli kutularda yada iyi izole edilmiş kuru buz içeren kaplarla sağlanır Trombosit süspansiyonlarının taşıma sırasında 20-24°C ısılarının korunması gerekir V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 48 V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 49 TAŞIMA V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 50 TEŞEKKÜRLER…. V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi 51
