19 1. GİRİŞSSiinnddiirriimmyyoolluuiilleebbuullaaflflaanneennffeekkssiiyyoonnllaarr;;hijyen kurallar› yeterli olmayan ülkelerde enfektekiflilerin d›flk›lar› bazen idrarlar› ile at›lan etkenlerle bulaflm›fl su ve besin maddelerinin sa¤-lam kifliler taraf›ndan al›nmas› sonucu oluflur. Ço¤unlukla toplumun tümünü ilgilendirenhastal›k grubudur. Sindirim yolu ile bulaflan enfeksiyonlar bakteri, virus ve parazit gibiçeflitli etkenlerle meydana gelir. Etken, sindirim sisteminin çeflitli bölümlerine yerleflerekenfeksiyon tablosu oluflturur.Konaktan d›flk› ile at›lan etken su ve besinlere bulaflarak ddoo¤¤rruuddaannveya vektör göreviyapan sinek, hamamböce¤i vb. mekanik tafl›y›c›larla besinlere bulaflarak ddoollaayyll››olarak a¤›zyolu ile vücuda girer. Etken a¤›z yolu ile kontamine su ve besinlerle girdi¤inden bu hastal›k-lara fekal-oral yol ile bulaflan hastal›klar veya su ve besinlerle bulaflan (water-borne, foodborne) hastal›klar da denilmektedir. Enfekte olan kiflide hastal›k belirtileri ço¤u zamanafli-kar olarak görülür. Bazen enfekte kifli hastal›k belirtisi vermeksizin etkeni çevreye bulaflt›r›r.Bu kiflilere portör denir. Portörlerin toplum sa¤l›¤› yönünden önemi büyüktür. Sindirim yoluile bulaflan enfeksiyon hastal›klar› yaz ve sonbahar aylar›nda s›k görülür. Bu hastal›klarlasavafl›n esas›n› enfeksiyon zincirinin k›r›lmas› oluflturur. Enfeksiyon oluflumunu önlemede;-Çevre koflullar›n›n iyilefltirilmesi,-Toplumun e¤itimi,-Sosyo-ekonomik düzeyin yükseltilmesi,-Hasta ve sa¤lam kiflilere yönelik önlemlerin al›nmas›,-Sular›n d›flk› ve idrarla bulaflmas›n›n önlenmesi,-Enfeksiyonu tafl›mada etken olan sineklerle savafl önemlidir.ÜÜnniitteeiiççiinnddee;;besin zehirlenmeleri (Salmonella’lar›n, Clostridium perfringens’in, Staphylo-coccus aureus’un, Clostridium botulinum’un neden oldu¤u), tifo, paratifo, kolera, brusellozis, basilli dizanteri, poliomyelit, amebiyazis, giardiyasis, askariyazis, enterobiyasis, yass›ve çengelli solucan, leishmaniazis, toksoplasmozis ve hidatioz’a yer verilmifltir.Ünite66SİNDİRİM YOLU İLE BULAŞANENFEKSİYONLAR VEHEMŞİRELİK BAKIMLARIProf. Dr. Sevim SAVAŞER 2. BESİN ZEHİRLENMELERİEtkenlerin kontamine olmufl su ve besinlerle al›nmas› ile (Salmonella typhi, Clostridiumperfingens gibi) veya etkenlerin beside üreyen toksinlerinin al›nmas› ile (Staphilolococcusaureus, Clostridium botulinum gibi) hastal›k meydan gelir. Kural olarak 12 saatten k›sakuluçka süresi vücut d›fl›nda oluflmufl toksinlerin a¤›z yolu ile al›nd›¤›n›, 12 saatten dahauzun kuluçka süresinde ise canl› bakterilerin al›nd›¤› kabul edilmektedir. Hastal›¤›n oluflumunda; al›nan mikroorganizman›n say›s›, virulans› ve konak faktörleri önem tafl›r. Salg›ns›ras›nda hastal›¤›n a¤›rl›k derecesi kifliden kifliye de¤iflir.2.1. Salmonella’ların Neden Olduğu Besin Zehirlenmesi (salmonellozis, salmonella enteriti) ve Hemşirelik BakımıTTaann››mm::Salmonella enteritikramp fleklinde kar›n a¤r›s›, atefl, bulant›, kusma ve ishalleseyreden enfeksiyon hastal›¤›d›r.EEttyyoolloojjii::Salmonellalarhareketli, gram negatif çomaklard›r. Salmonella enteriti’nes›kl›klaSalmonella typhi (S. typhi) ve Salmonella paratyphi (S. paratyphi) d›fl›ndaki salmonellaserotipleri özellikle Salmonella typhimurium(S. typhimurium) veya Salmonella enteritidis(S.enteritidis) neden olmaktad›r.EEppiiddeemmiiyyoolloojjii::Dünyan›n her yan›nda s›cak aylarda s›k görülür. Geliflmekte olan ülkelerdekoruyucu önlemlerin iyi bilinmemesi veya gere¤i gibi uygulanmamas› nedeni ile görülmes›kl›¤› fazlad›r. Her yaflta görülebilir. 2 yafl alt›ndaki çocuklarda ve 60 yafl›n üstündekikifli-lerde ve baflka hastal›¤› olanlarda hastal›k daha a¤›r seyreder. Nadir olarak ilk 24 saatiçinde ölüm olabilir. Toplu beslenmenin uyguland›¤› ve sa¤l›k koflullar›n›n yetersiz oldu¤udurumlarda tehlike söz konusudur. Bu tip zehirlenme ülkemizde s›kt›r. Zehirlenmeye s›kl›kla yeterince piflirilmemifl et, kümes hayvanlar› ve bunlar›n ürünleri,pastörize edilmemifl süt ve süt ürünleri, çi¤ yumurta ve yumurta ürünleri neden olmaktad›r.BBuullaaflflmmaa::Salmonellalar ile bulaflm›fl yiyeceklerin a¤›z yolu ile al›nmas› ile olur. Etkeninbesin maddesine bulaflmas› besin maddesinin haz›rlanmas› ile yenmesi aras›ndaki süredeolmaktad›r. Salmonella türlerinin kifliden kifliye bulaflmas› ço¤u zaman g›da haz›rlayanlarve sa¤l›k çal›flanlar› ile mümkündür. Sinekler etkeni vektör olarak tafl›r. Portörler her afla-mada besinleri bulaflt›r›r.PPaattooggeenneezz::Salmonellalar a¤›zdan al›nd›ktan sonra mide asiditesini aflabilirse etken inceba¤›rsa¤a kadar ilerler. Mide salg›s›nda hidroklorik asit yoklu¤u (aklorid), mide asiditesi-ne karfl› tedavi, antibiyotik kullan›m›, mide ba¤›rsa
