Slayt 1 - Biyoloji Kutusu

MİTOZ
BÖLÜNME
Bütün hücreler bölünerek
kendine benzer hücreler
meydana getirir.
PROKARYOT HÜCRELER
Amitoz Bölünme(ikiye bölünme)
ÖKARYOT HÜCRELER
Mitoz Bölünme
Mayoz Bölünme
MİTOZ BÖLÜNME NEDEN
YAPILIR ?
Bir hücre sınırsız olarak
büyüyebilir mi ?
Ya da belirli bir büyüme sınırı
var mıdır ?
•
•
•
Hücre büyüdükçe yüzey alanı hacimden
daha az büyür.
Belirli büyümeden sonra yüzey alanı,
hücrenin hacmi için yetersiz hale gelir.
Bu durumda hücre bölünerek hacmini
küçültmek zorundadır.
TEK HÜCRELİ ÖKARYOT CANLILAR
EŞEYSİZ ÜREMEK AMACIYLA MİTOZ
BÖLÜNME YAPARLAR.
ÇOK HÜCRELİ ÖKARYOT CANLILAR
BÜYÜME,GELİŞME VE ONARIM
AMACIYLA MİTOZ BÖLÜNME YAPARLAR.
Çok hücreli canlılar, hücre
sayısını arttırarak büyürler.
Bilinmesi Gereken Kavramlar
•
•
•
•
•
•
Kromatin İpliği
Kromozom
kromatit
Kardeş kromatitler
Sentrozom
Kinetokor
Kromatin İpliği
Kromatin İpliği:
Kromatin = DNA + çekirdek proteinleri
• DNA ile özel histon proteinlerinin
birleşiminden oluşmuş ipliksi yapıdır.
Kromatin yapısı ile DNA korunaklı bir
şekilde tutulur.
Kromozomlar
Bölünme sırasında kromatin
ipliklerinin kısalıp kalınlaşarak
oluşturduğu yapılardır.
• Sadece bölünme sırasında gözlenirler.
• Bölünme sonrası tekrar kromozomlar
kromatin ipliğine dönüşür.
•
Homolog kromozomlar
Karşılıklı genler
Homolog kromozomlar
Her kromozom yapısal olarak kendine
benzeyen bir eşe sahiptir.
• Bu kromozom çiftleri, karşılıklı genler
taşırlar.
• Bu kromozom çiftlerine
“homolog kromozomlar” denir.
•
HAPLOİT VE DİPLOİT HÜCRE
Eğer bir hücre homolog
kromozomların her bir çiftine sahip ise
Diploit,
• Homolog kromozomların sadece birine
sahip ise haploit,
•
durumdadır.
•
Diploit Hücre
2n=4
Haploit Hücre
n=4
2
Bir Kromozom(eşlenmemiş)
Bir kromatit
Onun kardeş
kromatit’i
Bir Kromozom(eşlenmiş)
Kromatit
Bir kromozomdaki her bir uzun
parçaya kromatit denir.
• Kromozomdaki kromatit sayısı bize
DNA kopya sayısını verir.
Bir kromozom 1 veya 2 kromatitli
olabilir.
•
Kardeş Kromatitler
Sentromer
İki kromatitli bir kromozom
Kardeş kromatitler
olarak da adlandırılır.
Kromatit
Kromatit
Sentromer
Kinetokor
Sentromer:
Kromozomların en merkezi
noktasıdır.
• İki kromatit’in birbirlerine en yakın
olduğu bölgedir.
•
Kinetokor:
► İğ
ipliklerinin tutunduğu özel bölgedir.
Kinetokor
Kinetokor
Kromatit
Kromatit
Çekirdek
telomer
sentromer
telomer
Kardeş kromatitler sentromer
bölgesinden birbirlerine
Bağlıdır.
Sentrozom ve Sentriyol
HÜCRE DÖNGÜSÜ
İNTERFAZ
HÜCRE DÖNGÜSÜ
•
İki temel evreden oluşur.
• İNTERFAZ ( ARA EVRE)
• MİTOTİK( BÖLÜNME
EVRESİ)
İNTERFAZ SAFHASI
G1,S VE G2 ALT
EVRELERİNDEN OLUŞUR.
•
s
G1
G2
G1
•
Evresi
Bölünme sonrası küçülmüş
olan hücre eski
büyüklüğüne geri döner.
s
•
Evresi
DNA kendini eşler ve DNA
miktarı iki katına çıkar.
2C  4C
G2
Evresi
Hücre daha da büyür,
• Metabolizması hızlanır,
• Bölünmek için gerekli olan
yapılar hazırlanır.
•
İNTERFAZ
s
G1
G2
M
M
(mitotik bölünme)
G2
G1
S
G0 evresi
Sinir hücreleri,kalp kası hücreleri gibi
hücreler olgunlaştıktan sonra tekrar
bölünmezler.
• Bu hücreler olgunlaştığında G1
evresinden G0 evresine geçerler.
• Ölene kadar G0 evresinde kalırlar.
•
MİTOTİK EVRE
MİTOTİK EVRE
•
2 alt evreden oluşur.
• MİTOZ (ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ)
• SİTOKİNEZ (SİTOPLAZMA BÖLÜNMESİ)
MİTOZ BÖLÜNMEYE
GENEL BAKIŞ
MİTOZ BÖLÜNME
(ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ)
•
4 alt evreden oluşur.
• PROFAZ
• METAFAZ
• ANAFAZ
• TELOFAZ
Profaz
•
•
•
•
•
Profaz evresi ile hücre
bölünmeye başlar.
1. Kromatin ipliği kısalıp
kalınlaşmaya başlar.
2. Çekirdek zarı,çekirdekçik
ve E.R. Kaybolur.
3. Sentriyol çiftleri
hücrenin kutuplarına doğru
hareket etmeye başlar.
4. İğ iplikleri oluşmaya
başlar.
Profaz
Hayvan Hücresi
İğ İplikçikleri
Bitki hücresi
Metafaz
•
•
•
•
En kısa evredir.
Kromozomlar ekvator
düzleminde dizilir.
Sentrozomlar, kutuplara
gelmiş olur.
İğ iplikleri kardeş
kromatitlerdeki
kinetokorlara tutunmuş
ve bölünmek için her
şey hazır hale gelmiştir.
Metafaz
Hayvan Hücresi
Bitki hücresi
Anafaz
•
•
Anafaz evresinde kardeş
kromatitler birbirinden
ayrılır.Ayrılan her bir
kardeş kromatit,
bağımsız kromozom’a
dönüşür.
Ayrılan kromozomlar,zıt
kutuplara doğru
çekilirler.
Anafaz Evresinde
Kardeş kromatitler
Birbirlerinden
Ayrılır !
Anafaz
Hayvan Hücresi
Bitki hücresi
centromere
Sentromer
Kinetokor
Kinetokor
•
•
•
•
Telofaz
Krozomlar kutuplara
çekilmiş durumdadır..
İğ iplikleri kaybolmaya
başlar.
Yeni kromozom grupları
çevresinde yeniden
çekirdek zarı oluşmaya
başlar.
Kromozomlar,tekrar
kromatin ipliğine
dönüşmeye başlar.
Telofaz
Hayvan Hücresi
Bitki hücresi
SİTOKİNEZ
(SİTOPLAZMA BÖLÜNMESİ)
Organeller
(Kromozomların
aksine) iki yavru
hücreye pasif olarak
dağılırlar.
• Hangi tarafta kalırlarsa
o hücreye ait olurlar.
•
•
Bitki hücreleri ve Hayvan hücreleri
farklı şekilde sitokinez’e uğrar.
Bitki Hücrelerinde Sitokinez
Bitki hücrelerinde önce bir ara
lamel oluşur.
• Daha sonra bu ara lamelin
üstüne birincil hücre duvarı
yapılır.
•
Hayvan Hücrelerinde
Sitokinez
Hayvan hücrelerinde hücrenin
ortasından itibaren bir
boğumlanma meydana gelir.
• Boğum gittikçe daralır ve sonunda
iki çekirdek ayrı sitoplazmalara
ayrılır.
• .
•
Çekirdek
Mikrofilamentten
oluşmuş boğucu halka
Önemli Not:
•
Bitki hücrelerinde sentrozom
bulunmaz.
•
Bitki hücrelerinde iğ ipliklerini özel
protein kümeleri meydana getirir.
Mitoz Bölünme
•
Mitoz Bölünme sonucu kromozom
sayısı değişmez.
•
Mitoz Bölünme sonucu oluşan yavru
hücreler birbirinin genetik
kopyasıdır.
Mitoz Bölünme Sonucu
Kromozom sayısı sabit kalır
Fakat DNA miktarı yarıya
düşer.
4C  2C
MİTOZ
PROFAZ
METAFAZ
ANAFAZ
TELOFAZ
TEK HÜCRELİ ÖKARYOT CANLILAR
EŞEYSİZ ÜREMEK AMACIYLA
MİTOZ BÖLÜNME YAPARLAR.
ÇOK HÜCRELİ ÖKARYOT
CANLILAR BÜYÜME,GELİŞME VE
ONARIM AMACIYLA MİTOZ
BÖLÜNME YAPARLAR.
Hangi Mitoz evresi olduğunu
belirtin.
Hangi Mitoz evresi olduğunu
belirtin.
Hangi Mitoz evresi olduğunu
belirtin.
Hangi Mitoz evresi olduğunu
belirtin.
Hangi Mitoz evresi olduğunu
belirtin.
Hangi Mitoz evresi olduğunu
belirtin.
Hangi Mitoz evresi olduğunu
belirtin.
Endomitoz
Mitoz Bölünmeden sonra sitokinez’in
gerçeklememesi durumudur.
• Bu durumda bir hücrede aynı kalıtım
bilgisine sahip iki çekirdek bulunmuş
olur.
•
HÜCRE DÖNGÜSÜNÜN
KONTROLÜ
G1 NOKTASINDA KONTROL
Hücre yeterince büyüdü mü ?
• Evet
• Yeterince besin maddesi var mı ?
• Evet
• DNA’da herhangi bir hasar var mı?
• Hayır
• DEVAM ET…
•
G2 NOKTASINDA KONTROL
•
•
•
•
Hücre bölünmek için yeterince büyük mü
?
Evet
DNA’da herhangi bir hasar var mı?
Hayır
• DEVAM ET…
M NOKTASINDA KONTROL
•
İğ İpliklerinin hepsi Kinetokorlara tutundu
mu ?
Evet.
•
DEVAM ET ve Bölünmeyi TAMAMLA !
•
KANSER
KONTROLSÜZ HÜCRE
BÖLÜNMESİ
•
Hücre bölünmeleri bir kısım özel genler
ile kontrol edilmektedir.
•
Bölünmeyi kontrol eden genlerde
meydana gelen değişiklikler, hücrelerin
sınırsız bir şekilde bölünmelerine sebep
olur.
KANSER
Kontrolsüz hücre bölünmeleri
sonucu oluşan istenmeyen hücre
kütlelerine TÜMÖR ve bu hücre
kütlelerinin yayılmasına KANSER
adı verilir.
KANSER HÜCRELERİNDE,
HÜCRE DÖNGÜSÜ KONTROLÜ
BOZULMUŞTUR.
BU YÜZDEN HÜCRELER SINIR
TANIMADAN ÇOĞALIRLAR.
KANSER SEBEPLERİ
Yüksek enerjili ışınlar
Radyasyon
Çeşitli kimyasallar
Virüsler
DNA tamir mekanizmalarındaki hatalar
Yüksek Ateş
Kalıtım ile aktarılmış genetik bozukluklar
TÜMÖR
•
Kontrolsüz hücre bölünmeleri
sonucu oluşan kütlelerdir.
•
İki Çeşittirler;
• İYİ HUYLU(SELİM ) TÜMÖR
• KÖTÜ HUYLU (HABİS ) TÜMÖR
Metastaz:
•
•
Kanserli hücrelerin, bulundukları
organdan başka organlara doğru
yayılmasıdır.
Kanser hastalığının ileri evresidir.
He La Hücreleri
Henrietta Lacks
Kanser Hücreleri Teorik olarak
sonsuza kadar bölünebilir.
Normal Durumdaki Vücut hücreleri
ise belirli bir bölünmeden sonra
daha fazla bölünemezler. (50 – 60)
** Hayflick Sınırı **