MİLLİ GELİR

Hafta 7
PARA TEORİSİ VE PARA
POLİTİKASI
1
PARA POLİTİKASI
• Para poitikası bir durgunluk veya enflasyon
durumu olduğunda para arzında gerekli
ayarlamaları yapmak suretiyle faiz oranını ve
dolayısıyla toplam talebini (AD) değiştirmek
suretiyle tam istihdam düzeyindeki üretim
hedeflerini elde etmeye çalışmaktır.
• Bu amaçla, MB’sının para arzını değiştirmek için
kullandığı belli para politikası araçları vardır.
2
PARA POLİTİKASI ARAÇLARI
•
MB’sının kullandığı en önemli para
poklitikası araçları:
1. Karşılık İhtiyat oranı
2. Reeskont Oranı
3. Açık Piyasa İşlemleri
3
PARA POLİTİKASI ARAÇLARI
•
1. Karşılık (İhtiyat) Oranı:
Bankalar mevduatlarının belli bir yüzdesini reserv
olarak saklamaları gerekmektedir.
-
-
Merkez Bankası karşılık oranını artırdığı zaman,
banakalar daha fazla reserv tutmak durumda kalacaklar
ve daha az kredi verebileceklarinden para arzı
azalacaktır.
Merkez Bankası karşılık oranını azalttığı zaman,
banakalar daha az reserv tutmak durumda kalacaklar
ve daha fazla kredi verebilecekler ve para arzı
artacaktır.
4
PARA POLİTİKASI ARAÇLARI
2. Reeskont Oranı:
Reeskont oranı ticari bankaların merkez bankasından
aldıkları borç para için ödedikleri faiz oranıdır. Merkez
bankası, bu borcu bankalara verirken, faizini vereceğe
borçtan düşerek (iskonto ederek) vermektedir.
Reeskont oranı düşükse, ticari bankalar daha fazla
borçlanacak ve müşterilerine daha fazla kredi
vereceklerdir. Dolayısı ile ekonomideki para arzı
artacaktır.
Reeskont oranı yüksek olursa bankalar merkez
bankasından daha az borç para talep edecekler ve
daha piyasaya az kredi sağlayacaklarından,
ekonomideki para arzı azalacaktır.
5
PARA POLİTİKASI ARAÇLARI
3. Açık Piyasa İşlemleri
Merkez bankasının para ve sermaye piyasalarında
hazine bonosu, devlet tahvili gibi menkul kıymet
alması veya satmasına açık piyasa işlemleri denir.
Merkez bankası, para arzını artırmak istediğinde bu
değerli kağıtlardan satın alır. Böylece, değerli kağıtları
satanlar, daha fazla paraya sahip olurlar ve
ekonomideki para arzı artar.
Para arzını azaltmak istediğinde ise bu değerli
kağıtlardan satar. Bu durumda, ekonomideki para
arzı azalır.
6
PARA POLİTİKASI ARAÇLARI
3. Diğer Bazı Araçlar:
Disponsibilite oranı bankaların vadesiz mevduat
gibi ödemekle yükümlü oldukları taahütlerine karşı
bünyelerinde buludurmaları gereken nakit veya
kolaylıkla paraya çevrilebilecek değerlerin oranıdır.
Merkez bankası disponsibilite oranını azalttığında,
ekonomideki para arzı artacak, bu oranı artırdığı
zaman ise ekonomideki para arzı azalacaktır.
7
PARA POLİTİKASI ARAÇLARI
İthalat Teminat Oranı:
İthalatçıların, ithal edecekleri malın TL karşılığının
belli bir oranını teminat olarak ticari bankalar
aracılığı ile Merkez bankasına yatırmak
zorundadırlar.
Bu oranın artırılması para arzını azaltacak,
düşürülmesi halinde para arzını arttırıcı etki
yapacaktır.
8
PARA POLİTİKASI ARAÇLARI
İkna Yolu:
Merkez bankası, ticari bankaların açacağı kredilerin
sektörel dağılımını ticari bankaları ikna yolu ile
etkileyebilir. Merkez bankası, hangi sektörlere daha
fazla, hangi sektörlere daha az kredi verilmesi
konusunda ticari bankalara telkinlerde bulunur.
9
PARA POKİTİKASININ EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİSİ
1. Keynezyen Görüş:
Bu görüşe göre, para politikası araçları kullanılarak
para arzı artırılabilir. Para talebi aynı kalırken, para
arzının artırılması faiz oranını düşürür.
Faiz oranının düşmesi, yatırım ve tüketim
harcamalarını, yani toplam harcamaları (Toplam
talebi) artırır. Ekonomide bir durgunluk olduğunda,
talebin arması, geliri artırır. Tam istihdam gelir
düzeyine gelinceye kadar para arzının artırılması
fiyatları etkilemez.
10
PARA POKİTİKASININ EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİSİ
Para arzının artırılması → Faiz oranını düşürecek,
Faiz oranını düşmesi → yatırım ve tüketim
artacak , yani AD artacak → gelir düzeyi (Y)
artacaktır.
Bu görüşe, Keynezyen Parasal Aktarım
Mekanizması denir.
Bunu şekil ile gösterebiliriz. (bakınız bir sonraki
slayt)
11
PARA POKİTİKASININ EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİSİ
Faiz oranı
Md
Faiz oranı
MS1
MS2
ID
i1
I2
Faiz oranı
QM1
QM2
I1
Para Miktarı
I2
Yatırım H.
FGD
SAS
LRAS
P1
i1
P2
i2
AD2
CD
AD1
C1
C2
Tüketim Harc.
Y1 Y2
RGSYİH
12
PARA POKİTİKASININ EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİSİ
Ekonomide durgunluk olduğunda, genişletici
para politikası uygulanır. Böylelikle, para arzı
artırılarak, gelir seviyesinin tam istihdam gelir
düzeyine ulaşılmasına çalışılır.
Ekonomide enflasyon olduğunda, daraltıcı
para politikası (sıkı para politikası) uygulanır.
Böylelikle, para arzı azaltılarak, faiz oranı artırılır.
Böylece, yatırım ve tüketim harcamaları, yanı
toplam harcamalar ve dolayısı ile toplam talep
azalır, ve fiyat artışları yavaşlar.
13
PARA POKİTİKASININ EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİSİ
2. Parasalcı Görüş:
Parasalcı görüşe göre, merkez bankasının para arzını
artırması, faiz oranını geçici olarak düşürecek ve
toplam talepte artış daha çok fiyat düzeyinin artmasına
neden olacaktır. Bu nedenle, enflasyon beklentisi
artmakta ve faiz oranı da paralel olarak artmaktadır.
Enflasyon beklentisi ayrıca, paranın dolaşım hızını
artırmakta ve enflasyonu daha da artırmaktadır.
14
PARASALCI GÖRÜŞ
15
PARA POKİTİKASININ EKONOMİ ÜZERİNDEKİ
ETKİSİ
Bu nedenle, parasalcılar, ekonomide durgunluk
olduğunda, Merkez Bankasınıjn para arzını
artırmak suretiyle ekonomide tam istihdam gelir
düzeyini elde etmeye çalışmanın (Keynezci Para
Politilası) karşısındadırlar.
Parasalcılara göre, para arzı ile fazla oynama
ekonomide istikrarsızlık yaratır.
En tanınmış parasalcı ekonomist, Milton
Friedman’a göre, para arzı reel GSYİH’daki artış
16
oranında artırılmalıdır (Para Arzı Kuralı)