tahmin edilmeye çalışılmaktadır. İtalyan ekonomistlerce çok

tahmin edilmeye çalışılmaktadır. İtalyan ekonomistlerce çok kullanılan bir yaklaşım olduğu için İtalyan Yaklaşımı
da denilmektedir (Savaşan, 2004:5).
Parasalcı yaklaşım: Parasalcı yaklaşım; parasal büyüklüklerdeki gelişmeler ile kayıtdışı ekonomi arasında ilişki
kurarak, sadece parasal – kayıtdışı ekonominin büyüklüğü tahmin etmeye çalışmaktadır. Bu yaklaşımda, nakit
para kullanılmadan gerçekleştirilen faaliyetler ile parasal olmayan ev ekonomisi faaliyetleri kapsam dışı
kalmaktadır (Ilgın, 1999:52–53). Kayıtdışı işlemler gizlenmeye ve denetimden kaçırılmaya elverişli olduğundan;
işlemlerin genelde nakit para ile yapıldığı ve kayıtdışı hareketlerin parasal büyüklükleri etkilediği varsayılmaktadır.
Bu etkilerin analizi ile de kayıtdışı ekonominin boyutu hakkında tahmin edilmeye çalışılmaktadır (Ilgın, 2002:147).
Parasalcı yaklaşım dört farklı tahmin yöntemi kullanır. Bunlar; Basit Nakit Para Oranı Yöntemi, Değiştirilmiş Nakit
Para Oranı Yöntemi, Ekonometrik Yöntem ve İşlem Hacmi Yöntemidir.
Basit Nakit Para Oranı Yöntemi: İlk olarak P.Cagan’ın kullandığı yöntem nakit paranın vadesiz mevduat
hesaplarına oranındaki hareketlerin analizine dayanır (Spiro, 1994:19; Faal, 2003:8). Bu yöntemde; nakit
para/vadesiz mevduat oranının zaman içerisinde sabit kaldığı varsayılır. Elde tutulan nakit para miktarında,
vadesiz mevduat hesaplarına göre meydana gelecek oransal artışlar kayıtdışı faaliyetlerin arttığına bir işaret
sayılır.
Değiştirilmiş Nakit Para Oranı Yöntemi: Basit nakit para oranı yönteminin Edgar Feige tarafından genişletilmiş
şeklidir. Feige (1979); kayıtdışı faaliyetlerde sadece nakit para kullanılmadığını, çek, senet, banka kartı, kredi kartı
gibi araçların da kullanıldığını savunmuştur (Faal, 2003:8). Böylelikle; hem nakit, hem de, diğer araçlarla
gerçekleştirilen toplam işlemler ile gelir arasındaki ilişkiye dayanan alternatif bir yöntem geliştirmiştir (Çetintaş
ve Vergil, 2003:22). Bu yöntem; basit yöntemden bu şekilde ayrılmasına rağmen, kayıtdışı ekonominin parasal
hacminin ölçülmesi her iki yöntemde de aynı şekildedir.
Ekonometrik Yöntem: Bu yöntem, nakit para talebinin ekonometrik yöntemlerle bir takım belirleyici öğelere bağlı
olarak tahmin edilmesine dayanır (Ilgın, 2002:148). Tanzi tarafından ilk olarak 1979 yılında öne sürülen ve 1980
yılında yeniden elden geçirilerek, 1983 yılında ABD ekonomisine uygulanan yöntem, ekonometrik parasal tahmin
yöntemlerinin en bilinenidir ve, diğer ülkelerdeki ekonometrik çalışmalara da yol göstermiştir (Ilgın, 1999:62).
Bhattacharyya (1990)’da benzer bir yöntem uygulamışsa da, literatürde genel olarak Tanzi’nin ekonometrik
modeli kullanılmaktadır. Tanzi modeline göre kayıtdışı ekonomi, vergi yükümlülüklerinden dolayı resmi
ekonomide gösterilmeyen veya eksik gösterilen GSMH’dır (Schneider, 2003a:18). Modelde; kayıtdışı ekonominin
parasal hacmi ile vergi kaçırma güdüsü arasındaki ilişki, nakit paranın, M 2 para arzına oranı ile bağlantılı olarak
açıklanmaya çalışılmaktadır.
İşlem Hacmi (Muamele) Yöntemi: Feige, tarafından parasal oran yöntemlerine alternatif olarak geliştirilen bu
yaklaşım; toplam işlem hacmi miktarının GSMH’ya oranı ve bu orandaki değişikliklerden, hareketle kayıtdışı
ekonominin boyutu hakkında fikir edinmeyi amaçlamaktadır (Giles, 1998:97). Feige, araştırmasında Paranın
Miktar Teorisi’nden faydalanmaktadır. Feige’nin analizine göre MV=PT eşitliğinde; toplam ödemeler (MV) ve
kayıtlı işlemler birbirinden bağımsız olarak tahmin edilebilir ise, (MV–PT) farkı kayıtdışı işlemlerin değerini
açıklamak mümkün olacaktır (Ilgın, 1999:59).