Dolaylı Ölçme Yöntemleri Dolaylı ölçme yöntemleri beş ana başlık

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı
Kayıtdışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu
Dolaylı Ölçme Yöntemleri
Dolaylı ölçme yöntemleri beş ana başlık altında toplanmıştır.
1. Çeşitli Kaynaklardan Elde Edilen Veriler Arasındaki Farklar Yöntemi:
İstatistiki farklar yöntemi olarak da adlandırılan bu yöntemde, milli gelirin farklı yöntemlerle
bulunan değerlerinin farkları, vergi otoritelerince bildirilen gelir farkları, istihdamla işgücü
verileri arasındaki farklar incelenerek kayıtdışı ekonomi büyüklüğüne ulaşılmaya çalışılmaktadır.
2. Mali Yöntemler: İşyerlerinin mali denetimlerine ve mali ve idari kayıtlara dayanan
"vergiler üzerindeki örnek denetim yöntemi" ve kayıtdışı ekonomi büyüklüğünü etkilediği
varsayılan parasal istatistiklerin analiz edildiği "parasal göstergeler yöntemi" olarak ikiye
ayrılmaktadır. Parasal göstergeler yöntemi de "nakit oran yaklaşımı," "işlem hacmi yaklaşımı"
ve "ekonometrik yaklaşım" olarak üçe ayrılmaktadır.
3. Kaçırılan Gelirlerin Duyarlılığı Yöntemi: Bu yöntemde kayıtdışı ekonomi, GSMH
hesaplarında yeralan sektörlerin tahminlerinde kullanılan kaynak ve yöntemlere dayanan
analizler yapılarak, çeşitli varsayımlar altında hesaplanmaya çalışılmaktadır. Yöntemde uzman
görüşleri de kullanılmaktadır.
4. Katılım Oranları Analizleri: Saklı ekonominin büyüklüğü işgücü arzının ve
istihdamın gelişimine bakılarak tahmin edilmektedir.
5. Diğer: Vergi yükü, ekonomik kural ve düzenlemelerin ağırlığı, kadınların işgücüne
katılım oranları, çalışılan saat vb. gibi kayıtdışı ekonominin ilişkili olduğu değişkenler
kullanılarak istatistiki analizler yapılmaktadır.
Karma Yöntemler
Bu yöntemde kayıtdışı ekonomi büyüklüğü; elektrik kullanımı ve üretimler, inşaat
sektöründeki gelişmeler ve çimento üretimi, ihracat ve üretim arasında bağlantılar kurularak
ölçülmektedir. Ayrıca, ikinci işteki çalışmalardan elde edilen gelir ölçülerek de kayıtdışı
ekonomi büyüklüğüne ulaşılmaya çalışılmaktadır.
3.2. Kayıtdışı Ekonominin Ölçülmesine Yönelik Olarak Türkiye ve Uluslararası
Alanda Yapılan Çalışmalar
Türkiye’de ve uluslararası alanda birçok araştırmacı, kayıtdışı ekonominin boyutlarını
ölçmek için çeşitli çalışmalar yapmışlardır. Ancak çalışmalarda kullanılan tanımların,
yöntemlerin ve varsayımların değişik olması nedeniyle çok farklı sonuçlara ulaşılmıştır.
Bununla beraber Türkiye’de ve uluslararası alanda yapılan bu çalışmaların bazılarını,
kullanılan yöntemleri belirterek sıralamanın, kayıtdışı ekonominin büyüklüğüne ilişkin bir fikir
vermesi açısından faydalı olacağı düşünülmektedir.
10
http://ekutup.dpt.gov.tr/ekonomi/kayitdis/oik614.pdf