emekliliklerinde alacakları maaş miktarlarının düşük seviyede
advertisement
Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Kayıtdışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu emekliliklerinde alacakları maaş miktarlarının düşük seviyede gerçekleşmesine neden olunmaktadır. Sosyal Sigortalar Kurumu’nun 1991 yılı kayıtlarına göre, prim ödeyenlerin %33’ü asgari ücretle çalışmaktadır. Sigorta prim tavanı üzerinden çalıştırıldığı beyan edilen işçilerin tüm sigortalılara oranı ise yalnızca %16’dır. 6.2. Kayıtdışı İstihdamın Nedenleri Hızlı nüfus artışı ve bölgesel geri kalmışlık ile körüklenen iç göç nedeniyle artan işsizlik bireylerin işteki seçiciliğini kırmakta, nerede ve nasıl olursa olsun herhangi bir işte çalışmaya zorlamaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde, yeni istihdam yaratma olanaklarının sınırlı olması, çoğunlukla düşük eğitim seviyesine sahip ve kayıtlı sektörde istihdam edilemeyen işgücünün; piyasaya giriş ve çıkışın kolay olduğu, herhangi bir eğitim ya da uzmanlık gerektirmeyen, büyük miktarda sermayeye ihtiyaç duyulmayan, kurumsallaşmamış evde çalışma, fason üretim, işportacılık, simitçilik, pazarcılık, su satıcılığı gibi işlerin yapıldığı informal sektörde istihdamına neden olmaktadır. Bununla beraber; son dönemde ülkemizde yaşanan yüksek enflasyon ve bunun sonucunda reel ücretlerdeki gerileme, kendisi ve ailesi için ücretten başka geliri olmayan kişileri başka alternatifler aramaya itmiş, ek gelir elde etmek isteyen bu insanlar tamamen kayıtdışında olan informal sektörün genişlemesine neden olmuşlardır. Ayrıca sektör taşıdığı özelliklerden ötürü, çok çocuklu ve eğitim seviyesi düşük ailelerde kadınlar ve çocukların çalışma hayatına kolaylıkla katılmasına ortam hazırlamıştır. Kayıtlı ekonomiden uzaklaşıp kayıtdışına kaymanın en önemli nedenlerinden biri de, gelir elde edenlerin, bu gelirlerinin önemli bir kısmını devlete vergi ya da diğer yasal kesintiler olarak ödemek istememeleridir. Ayrıca; bir ülkede vergi oranları çok yüksek ve vergi de adil bir şekilde toplanmıyor ise, o ülkede yaşayanların bu borçtan kaçma eğilimi içinde olmaları beklenmelidir. Bununla beraber, vergi ve diğer kesintileri ödeyenlerin, toplanan kaynakların yerinde harcanmadığına ilişkin görüşlerinin güçlenmesi, çalışan ve çalıştıranları kendi aralarında özel anlaşmalara itmektedir. O günün koşullarında elde edilecek daha yüksek gelir, daha sonraki yıllarda kazanılacak ekonomik ve sosyal menfaatlerden önemli hale gelmektedir. Hızlı bir değişim ve gelişme gösteren uluslararası rekabetin ülkeler üzerinde yaratmış olduğu etki özellikle emek yoğun işlerde görülmektedir. İşgücü maliyetlerini düşürme çabalarının bütün ülkelere hızla yayılması, sadece sanayileşmiş ülkeleri değil üçüncü dünya ülkesi üreticilerini de etkileyerek, kayıtdışına yöneltmiştir. Özellikle büyük ölçekli işletmeler, iş gücü maliyetlerini düşürmek amacıyla üretim aşamalarının belirli safhalarında, fason üretim yapmakta ya da taşeron firmaları devreye sokmaktadırlar. 46 http://ekutup.dpt.gov.tr/ekonomi/kayitdis/oik614.pdf
