elektrik enerji dağıtımı

advertisement
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar ve Kesiciler
Genel Tanımlar
• Elektrik devrelerinde açma kapama işleri genel olarak şalter adı verilen aygıtlarla
yapılır.
• Büyük akımlı veya gerilimli devrelerde ise açma kapama işlerinde Ayırıcılar
(Disconnector) ve Kesiciler (Circuit Breaker) kullanılmaktadır.
• Uygulamalarda ayırıcılara "Seksiyoner(Sectionneur)" kesicilere de "Disjonktör
(Disjoncteur)" denmektedir.
• Ayırıcılar ve Kesiciler genel olarak, elektrik enerjisinin kesilmesi, devrenin açılması,
hattın ayrılması veya kapatılması işlevlerini yerine getiren cihazlardır.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
1
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar ve Kesiciler
Orta Gerilim Açma – Kapama Elemanları
Açma
Evet
Evet
Evet
Evet
Hayır
Evet
Hayır Evet
Evet Evet
Evet
Evet
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
Hayır Hayır
Hayır Hayır
Hayır
Evet
Enerjili hallerde de güvenliği sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.
Evet Evet
Hayır Hayır
Evet
Kesici
Dağıtım sistemlerinde anma akımlarının taşınması ve açılıp
kapanması ile aşırı akım ve kısa devre akımlarının kesilmesi
amacıyla kullanılırlar.
Evet
Yük Ayırıcısı
Aşırı akımları da ihtiva eden çalışma şartlarında açma kapama yapan
devre elemanıdır.
Sistemin açma ve kapama kontrolünü yapmak üzere
tasarlanmışlardır. Genellikle ayırma işlemi için kullanılır. Özel ve
kamu alanındaki OG dağıtım şebekelerinde çoğunlukla sigortalarla
beraber kullanılırlar.
Devrenin emniyetli yalıtımını sağlamak için tasarlanmıştır. Genellikle
toprak bıçağı ile beraberdir.
Evet Evet
Topraklama
Ayırıcısı
Yalıtım
Evet
Ayırıcı
Kapama
Evet
Standartlara Göre Tanım ve Görevleri
2
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
•
•
•
•
Ayırıcılar
Yüksüz olarak devrelerin açılması ve kapatılmalarında kullanılan ve açık
konumda gözle görülebilen bir ayırma aralığı oluşturan şalt cihazlarıdır.
Ayırıcılarda devre açma olayı gözle görülebilir.
Enerji akış doğrultusunda sistemin kendisinden sonra gelen kısmını gerilimsiz
bırakırlar.
Santrallerde, enerji iletim ve dağıtım şebekeleri ile açma kapama yapılan
elektrik devrelerinin çeşitli bölümlerinde kullanılırlar.
Kullanma amaçları da dikkate alınırsa baraları bölümlere ayırmak, güç
aktarmak ve topraklama işlemlerinde ayırıcılardan faydalanılmaktadır.
Adi Ayırıcı Yük Ayırıcısı
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
Ayırıcının Tek Hat
Şemasında Gösterimi
3
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
• Tesis bölümlerini birbirinden ayırıp, bakım ve
kontrol işlerinin güvenli bir şekilde yapılmasını
sağlar. Ayrıca birden fazla ana bara bulunan
sistemlerin açma ve kapama manevralarının
hazırlanmasında ve birbirine bağlanmalarında
kullanılır.
• Ayırıcılar, kesicilerin akım yolu üzerinde bulunur.
Kesiciden önce ve sonra yer alırlar. Kesicinin
bakım ve onarımı gerektiği zaman kesici
açıldıktan sonra ayırıcılar açılır. Sistem tekrar
enerjilenmek istendiği zaman önce ayırıcılar
kapatılır. Sonra kesici kapatılarak sisteme enerji
verilir.
Yüksek Gerilim Ayırıcısı
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
Orta Gerilim Ayırıcısı
4
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Ayırıcıların Yapısı ve Bölümleri
Genel olarak bir ayırıcı;
 Şasi,
 Mesnet izolatörleri,
 Sabit kontaklar,
 Hareketli kontaklar,
 Mekanik düzen,
 Kilit tertibatı ve
 Yaylardan oluşur.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
5
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Pantograf Ayırıcısı
Ortadan Ayırmalı Ayırıcı
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
6
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar ve Kesiciler
Orta Gerilim Ayırıcıları
• Yük altında açma kapama yapamayan, ancak
enerji akış doğrultusunda sistemin kendisinde
sonra gelen kısmını gerilimsiz bırakmaya yarayan
cihazlardır.
• 400kVA’ den daha düşük güçlerde bazı özel
durumlar için yük akımlarını kesmede
kullanılabilirler.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
7
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Orta Gerilim Ayırıcıları
• Açma mekanizmasına göre iki kısma ayrılırlar.
 Döner Bıçaklı Ayırıcı
 Bıçaklı Ayırıcı
Döner Bıçaklı Ayırıcı
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
Bıçaklı Ayırıcı
8
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Orta Gerilim Ayırıcıları
• Kullanıldıkları Yerlere Göre
 Adi Ayırıcı
 Topraklı Ayırıcı
 Sigortalı Ayırıcı
 Sigortalı Topraklı Ayırıcı
 Topraklama Ayırıcısı
 Adi Ayırıcı
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
 Topraklı Ayırıcı
9
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Orta Gerilim Ayırıcıları
 Sigortalı Ayırıcı
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
10
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Orta Gerilim Ayırıcıları
 Sigortalı Topraklı Ayırıcı
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
 Topraklama Ayırıcısı
11
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Seçim Kriterleri
Ayırıcı Seçim Kriterleri
• Tip
• Dahili-Harici
• Nominal Gerilim (12-24-36kV)
• İzolasyon Gerilimi
• Nominal Akım
Nominal Akım (A)
Darbe Kısa Devre
Akımı (kA)
400
40
630
50
80
80
1250
125
160
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
12
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Ayırıcı Etiket Değerleri
Ayırıcı Etiket Değerleri
Bir ayırıcının etiketinde genelde bulunması gereken bilgiler şunlardır:
• Tip: İmalatçının standartlarına göre belli harf veya rakamlardan oluşur. Ayrıca ayırıcının
cinsini ve yapısını belirler.
Nominal gerilim (Un) : Ayırıcının devamlı çalışabileceği maksimum gerilim değeridir.
• Nominal akım (In): Ayırıcının kontakları üzerinden sürekli olarak geçirebileceğimiz, akım
değeridir.
• Kısa devre akımı (Ik): Ayırıcının belli zaman aralıkları için verilen maksimum kısa devre
akımın değerleridir.
Dinamik kuvvetler akımı: Ayırıcının dinamik kuvvetlere maruz kalabileceği değerdir.
Maksimum işletme gerilimi: Ayırıcının kısa bir süre için çalışabileceği maksimum gerilim
değeridir.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
13
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Ayırıcı Etiket Değerleri
Firma ismi, üretim seri no, imalat yılı: Dahili ve
harici tip ayırıcıların özelliklerini belirlemek için bazı
değerlerin bilinmesi gerekir. Bunlar anma gerilimi, anma
akımı, anma kısa devre akımı, kullanma yeri ve tipidir.
Ayırıcıların isimleri, özelliklerini belirten harfler ve
rakamlar ile anılır. Bu isimlerde bulunan harfler ve
rakamlar şunlardır.
TADS 12/ 20 isimli ayırıcının özellikleri
T-Trifaze
A-Ayırıcı
D-Dahili
S-Sigortalı 12-1250A
20-20kV
TAH 4/10 etiketli bir ayırıcının özellikleri
Trifaze, harici ayırıcı, anma değerleri 400A/10kV.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
14
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Orta Gerilim Yük Ayırıcıları
Orta Gerilim Yük Ayırıcısı
Sadece tasarlandıkları nominal akımı açıp kapatılabilen, kısa devre akımlarına koruma
sağlayamayan açma kapama cihazlarıdır.
SF6 Gazlı Yük Ayırıcısı
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
Dahili Tip Yük Ayırıcısı
15
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Yük Ayırıcısı Seçim Kriterleri
Yük Ayırıcısı Seçim Kriterleri
• Nominal Gerilim (12-24-36kV)
• İzolasyon Gerilimi
• Nominal Akımı (400-630-1250A)
• Sürekli Kısa Devre Akımı (8-12-16-20kA)
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisler Yönetmeliği Madde 40-a’ya göre 1600kVA (dahil) güce
kadar trafolar sigortalı yük ayırıcıları ile kullanılabilir.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
16
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Monte Edildikleri Yerlere Göre
• Ayırıcılar, monte edildikleri yerlere göre İç (Dahili) ve Dış tip (Harici) ayırıcılar olarak
ikiye ayrılır. Her iki tip ayırıcı da adi, sigortalı veya topraklı ayırıcı şeklinde olabilir.
 İç tip ayırıcılar daima kapalı bir oda içinde kullanılırlar. Çoğunlukla üç fazlı olarak
yapılan ayırıcıların "İç tip yük ayırıcıları" şeklinde bir başka türü de vardır. Her ne
kadar ayırıcı şalterlerin kontakları yüksüz devre açmaları için yapılmışsa da bazı küçük
yüklerin açılmalarında kullanılabilmektedirler. Bu ayırıcı ayrıca sigortalarla
donatılmıştır.
 Harici tip ayırıcılar, açık hava şartlarında çalışacağı göz önüne alınarak imal edilir.
Kumanda mekanizması, ayakta duran bir insanın rahatça açıp kapayacağı şekilde
monte edilir.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
17
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Kullanım Amacına Göre Ayırıcılar
Kullanım amacına göre ayırıcıların isimleri şu şekildedir.





Bara ayırıcısı,
Hat ayırıcısı,
Topraklama ayırıcısı,
By - Pass ayırıcı,
Transfer ayırıcı.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
18
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Kullanım Amacına Göre Ayırıcılar
 Bara Ayırıcısı
Enerji nakil hatlarının baralara girişinde ve çıkışında kesici ve bara arasına bağlanır.
Beraber kullanıldığı kesici açık iken açma kapama yapabilen ayırıcıdır.
 Topraklama Ayırıcısı
Enerjisi kesilmiş devre veya hatların üzerinde kalan artık birikmiş enerjiyi toprağa akıtmaya
yarayan ayırıcılardır. Birlikte kullanıldığı kesici ve ayırıcı açıldıktan sonra kapatılabilir. Hatta
enerji var iken kapatılamaz. Devrede enerji var iken kapatılmasını önlemek için değişik
şekillerde çalışan kilit tertibatları vardır. Bu kilitleme mekanizmaları sayesinde birlikte
kullanıldığı kesici ve ayırıcı kapalı iken toprak ayırıcısının kapanması engellenir. Hat ve trafo
direklerinde kullanılan ayırıcılar açıldığında enerji olmayan çıkış tarafı topraklanmaktadır. Orta
gerilim modüler hücre sistemlerinde bulunan ayırıcılarda kilitleme mekanizmaları sayesinde,
topraklama ayırıcısı diğer ayırıcılar açık iken kapatılamaz.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
19
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Kullanım Amacına Göre Ayırıcılar
 By-pass Ayırıcısı
Tek bara sisteminde devreden enerji çekilir iken, beraber kullanıldığı kesici kapalı iken, açıp
kapatılabilen ve kesiciye paralel olarak bağlanan ayırıcılardır. Kesicinin bakıma alındığı veya
arıza yaptığı durumlarda baraya enerji vermeye yarar. Kesici arızalandığında ve bakıma
alındığında kesici gibi kullanılarak devreye enerji veren bir yük ayırıcısıdır.
 Transfer Ayırıcısı
Çift bara sisteminde, ana bara ile yedek barayı (transfer bara) birbirine bağlayan ayırıcılardır.
Ait olduğu kesici kapalı iken açılıp kapatılan ayırıcıdır. Fiderin kesici ve ayırıcıları, arıza yaptığı
veya bakıma alındığı zamanlarda, enerjinin sürekliliğini sağlamak için transfer bara üzerinden
fiderin (çıkış besleme) beslenmesini sağlar.
 Bara Bölümleyici Ayırıcılar
Aynı gerilimli baraların birleştirilmesinde veya ayrılmasında kullanılan ayrıcılardır.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
20
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Kumanda Şekillerine Göre Ayırıcılar
Kumanda Şekillerine Göre Ayırıcılar
Kumanda şekillerine göre ayırıcılar; elle kumandalı, mekanik kumandalı, elektrik motoru
ile kumandalı ve basınçlı hava ile kumandalı olarak çeşitlere ayrılır.
 Elle Kumandalı Ayırıcılar
Emniyet mesafesi fazla olan bazı ayırıcılarda açma kapama işlemi yapılırken mekanik
hareketi sağlayan kol uzaktan bir ıstaka (fiber malzemeden yapılmış, ucu kancalı uzun sopa
şeklinde bir alet) ile hareket ettirilir.
 Mekanik Kumandalı Ayırıcılar
Açma kapama işlemi için hareketi sağlayan, düzenin çalışması 30 mm çapında ve 3 m
boyunda galvanizli çelik malzeme yardımıyla elle yapılan ayırıcılardır. Bazılarında bu mekanik
düzenek dişlilerle hareketin iletildiği bir sistemdir.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
21
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Kumanda Şekillerine Göre Ayırıcılar
 Elektrik Motoru ile Kumandalı Ayırıcılar
Ayırıcının açma kapama işlemini yapan mekanizmanın hareketi bir elektrik motoruyla
sağlanır. Elektrik motoru bir yönde çalıştırıldığında ayırıcı kapanır. Diğer yönde ayırıcı açılır.
Motorlu kumandalı sistemlerde motorun hareketi özel bir dişli sistemi vasıtasıyla çıkış miline
iletilir. Motor ve dişli sistemi, yardımcı kontak takımı ile birlikte dış tesirlere karşı korunmuş ve
ısıtıcılı bir kutu içine yerleştirilmiştir. Kullanılan motorlar AC veya DC motor olabilir. Enerji
kesilmelerinde elle kumanda edilebilir.
 Basınçlı Hava ile Kumandalı Ayırıcılar
Ayırıcının açma kapama işlemini yapan mekanik düzenek (pnömatik) bir sistemle hareket
ettirilir. Bu sistemin düz çalışmasıyla ayırıcı kapanır. Ters çalışmasıyla ayırıcı açılır.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
22
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Ayırıcı Üretim Standartları
Ayırıcı Üretim Standartları
• Ayırıcılar, topraklayıcılar ve kısa devre topraklayıcıları, 1 kV'un üzerindeki şalt cihazlarını
kapsamına alan TSE 565, VDE 670 Bölüm 2 ve IEC 129'a uygun olarak imal
standartlaştırılmış değerlerde olmalıdır.
• Topraklayıcılar, devrelerinde kullanılan ayırıcıların kısa devre darbe ve termik akım
değerlerinde olmalıdır. Kısa devre topraklayıcılarının kısa devre üzerine kapama
kapasiteleri IEC 129 Bölüm 64'e göre testlerden geçmelidir.
• Ayırıcıların anma akımları TSE 565 ve DIN 40003'te standartlaştırılmış değerlerde, bara
bağlantıları DIN 46206'ya göre tasarlanmalıdır.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
23
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Ayırıcılar
Ayırıcı Açma-Kapama İşlemi
Ayırıcılar ile devreden akım geçerken, yani devrede yük var iken açma kapama işlemi
yapılmaz. Eğer yapılırsa ayırıcı ve ayırıcıyı açıp kapatan kişi zarar görür. Bu sebeple açma
kapama işlemi yapılırken ilk önce ayırıcı açılıp kapatılmaz. Kesici veya ayırıcılar ile yapılan
işlemler manevra olarak tanımlanır.
•
•
•
•
•
Açma kapama işlemi yapılırken şu işlem sırası takip edilir;
İlk önce kesici açılır.
Daha sonra kesicinin giriş ve çıkışındaki ayırıcılar açılır.
Kapatılırken bu işlemin tersi olarak ilk önce ayırıcılar kapatılır.
Daha sonra kesici kapatılarak devreye enerji verilir.
Kesici yoksa alıcıların yükü devreden çıkarılır, sonra ayırıcı açılır.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
24
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Kesiciler
• Kesiciler(Disjonktör), Orta ve Yüksek Gerilim şebekelerinde yük
akımlarını ve kısa devre akımlarını kesmeye yarayan cihazlardır. Asıl
işlevi, devrenin sürekliliğini bozan bir arıza durumu algılamak ve derhal
elektrik akımını kesmektir.
• Sigortanın aksine kesici, işlem yaptıktan sonra normal çalışma
durumuna (manuel veya otomatik olarak) geçebilir.
• Kesiciler çok çeşitli boyutlarda yapılır. Bunlar evsel cihazları korumak
için kullanılabildiği gibi, yüksek gerilimli şalt sahalarında da kullanılır.
• Devreyi, boşta, yükte ve özellikle kısa devre halinde açıp
kapayabildikleri gibi otomatik kumanda yardımı ile açılıp kapanmasına
da olanak sağlarlar. Böylece insanları tehlikeden korumakta, alçak ve
yüksek gerilim cihazlarında meydana gelebilecek hasarı önleyip en aza
indirgemektedir.
SF6 Gazlı Kesici
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
25
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Kesiciler
• Kesiciler hem ark söndürme özelliğine, hem de çok
hızlı hareket etme özelliklerine sahiptir.
• Kesicilerin devre açmaları sırasında oluşacak arkın
kontaklarına zarar vermemesi için ark söndürme
sistemleri geliştirilmiştir. Böylece kontakların ömrü
uzatılmış olmaktadır.
• Kesicilere ark söndürme işlemlerinin gerçekleşmesi
için çeşitli üniteler eklenebilir.
• Tasarlandıkları nominal akımın yanında kısa devre
akımlarını da kesmeye yarayan kesicilerin, koruma
fonksiyonu mutlaka bir koruma rölesi ile birlikte
gerçekleştirilmektedir.
Vakumlu Kesici
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
26
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Kesiciler
• Tüm kesiciler çalışması bakımından ortak özelliklere sahiptir. Bunların çeşitliliği, anma gerilimleri,
anma akımları, kesici türlerine göre değişir.
• Kesici, bir arıza durumu algılayabilmelidir. Alçak gerilim kesicilerinde (otomatik sigortalarda) bunun
için, kontaklar açılır ve akım kesilir.
• Büyük akımlı veya yüksek gerilimli kesicilerde, bir arıza akımı algılamak ve trip kesme
mekanizmasını çalıştırmak için genellikle bir röle bulunur. Mandalı (Kilidi) serbest bırakan trip bobini
genellikle ayrı bir güç kaynağından (örneğin bir aküden) beslenirken, yüksek gerilim kesicilerinde
akım trafosu, koruma röleleri ve iç kontrol güç kaynağı bulunur.
• Bir arıza algılandıktan sonra kesici kontakları devre akımını keser; mekaniksel depolanan enerji
(bunun için bazen yay veya sıkıştırılmış hava kullanılır), kontakları birbirinden ayırır. Otomatik
sigortalar elle çalıştırılabilirken, büyük kesicilerde mekanizmayı harekete geçirmek için bobinler ve
yayları enerjilendirmek için elektrik motoru bulunur.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
27
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Kesiciler
• Akım kesildiğinde, ark oluşur. Bu ark,
kontrollü bir yöntemle soğutulmalı,
söndürülmelidir. Böylece kontaklar
arasındaki boşluk, devre gerilimine
dayanıklı olur. Kesicilerde arkı söndürmek
için ayrıca vakum, hava, yalıtkan gaz,
transformatör yağı da kullanılır.
• Sonuçta arıza durumu algılandığında,
kesilen devrenin gücüne tekrar sağlamak
için kontaklar tekrar kapanabilmelidir.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
28
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Kesiciler
Kesicinin Kısımları
Orta Gerilim Kesici Kısımları
• Sabit ve Hareketli Kontaklar: Kesici akımını taşır
• Ark Söndürme Hücresi: Arkın oluştuğu ve söndürüldüğü
kısım.
• İşletme Mekanizması
 Elle kurma yaylı
 Motorla kurmalı yaylı
 Basınçlı havalı
 Elektromanyetik bobinli
•
•
•
•
Seçim Kriterleri
Nominal gerilim (12-24-36kV)
İzolasyon Gerilimi
Nominal Akım (400-630-1250A)
Sürekli Kısa Devre Akımı (8-12-16-20kA)
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
29
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Kesiciler
Orta Gerilim Kesici Çalışma Şekli
• Arıza oluşur.
• Koruma rölesi çalışır.
• Uyarma devresi harekete geçirilir.
• Kontak açılır.
• Kesici kontakları arasında ark oluşur.
• Ark söndürülür.
• Kontak arası yalıtım sağlanır.
• Ark temizlenir.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
Orta Gerilim Kesiciden Beklenenler
• Açma anında meydana gelene arkı hızlı bir
şekilde söndürebilme
• Açma-kapama olayını çok hızlı
gerçekleştirebilme
• Peş peşe açma-kapama yapabilme
• Nominal akımları ısınmadan taşıyabilme
• Arızada meydana gelen büyük akımları kısa
süre için taşıyabilme
• Arızada yada norma çalışmada açmakapamalarda kontakların tahrip olmaması
30
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Kesiciler
Kesici Çeşitleri
SF6 Gazlı Kesici
• Dielektrik dayanımı, aynı basınçtaki havaya göre iki-üç kat değerdedir.
• Isıyı çok çabuk devreye dağıtır ve arkın çabuk soğumasını sağlar.
• Devre kesilirken oluşabilecek tekrar tutuşmaları ve bu nedenle de aşırı gerilimleri önler.
• SF6 gazı metallerle tepkimeye girmez.
• SF6 gazı, renksiz, kokusuz, zehirsizdir ve havaya göre 5 kat daha ağırdır.
• Uzun süre ilave yapılmadan kullanılabilir.
• Akım kopartmada sorun yaratmaz.
• Mekanik dayanıklılığı 10000 açma kapamaya izin verir.
• Tekrar kapama yaptırılması mümkündür.
• Kapasitif ve endüktif akımların kesilmesinde uygundur.
• Yanıcı ve patlayıcı ortamlarda kullanılması sorun yaratmaz.
• Kesme zamanı 3-5 periyottur.
• Gaz kaçağı ihtimali vardır. İyi izlenmesi gerekir. Çevreye atık gaz yayılabilir. Kesicinin içinde
yüksek sıcaklıklarda gerçekleşen reaksiyonlar neticesinde zehirli gazlar ortaya çıkar.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
31
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Kesiciler
Kesici Çeşitleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Vakum Kesici
Mekanik dayanıklılığı 30000 açma-kapamaya izin verir.
Anma akımında kesme sayısı 10000 civarındadır.
Özellikle kapasitif devrelerin kesilmesinde daha uygundur.
Tekrar kapama yaptırılması mümkündür.
Açma işleminde artık gaz çıkarma sorunu yoktur.
Kesme zamanı 3-5 periyottur.
Yanıcı ve patlayıcı ortamda sorun yaratmaz.
Kesme hücresinin fiyatı pahalı olabilir.
Akım koparmada darbe sınırlayıcılara gereksinim duyulabilir.
Fiyatı yüksektir.
Vakum düzeyinin belirli periyotlarda bakımı gerekir.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
32
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Kesiciler
Kesicilerin Karşılaştırılması
Akım Koparma
Az Yağlı
Kesiciler
SF6 Gazlı
Kesicisi
Vakumlu
Kesiciler
Sorun Yok
Sorun Yok
İyi değil
Tekrar Kapama
Mümkün
Mümkün
Mümkün
Anma Akımında
Kesme Sayısı
3000’den fazla
10000
10000
Mekanik
Dayanıklılığı
10000 Açma
Kapama
10000 Açma
Kapama
Kesme zamanı
3-5 periyot
Endüktif Akım
Kapasitif Akım
Açma Akımı
Bir Bakım Periyodu İçindeki Açma
Sayısı
Modern Az
Yağlı Kesici
Vakum
Kesiciler
SF6
Kesiciler
Akımsız
10000
10000
10000
Anma Akımında
3000
10000
5000
30000 Açma
Kapama
Anma Açma
Akımının
%20’sinde
100
2000
200
3-5 periyot
3-5 periyot
Uygun Değil
Uygun
Normal
Anma Açma
Akımının
%100’ünde
20
100
50
Uygun Değil
Uygun
Gayet İyi
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
33
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Kesiciler
Orta Gerilim Kesicileri
Metal Enclosed (Metal Muhafazalı)
Kesici ekipmanları, harici bağlantılar dışında komple ve topraklanmış bir metal muhafaza
içinde bulunurlar.
Metal Enclosed (Metal Muhafazalı) Vakum Kesici
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
34
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Kesiciler
Metal-clad (Metal Bölmeli)
Kesicinin farklı ekipmanları (kesici kutupları ve ölçüm ekipmanları gibi), ayrı ve topraklanmış
metal bölmeler içerisinde bulunurlar ve böylece bir bölmedeki hatanın diğer bölmeyi etkilemesi
engellenir.
Metal-clad (Metal Bölmeli)
Vakum Kesici
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
35
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Alçak Gerilim Ayırıcı Nitelikli Cihazlar
Alçak Gerilim Ayırıcı Nitelikli Cihazlar
• Bıçaklı Şalter
• Pako Şalter
• Sigortalı Bıçak Şalter
• Kumanda Butonları
• Kontaktörler
• Koruma röleleri
Bıçaklı Şalter: Açma kapama elemanı olarak
panolarda kullanımı vardır.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
36
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Alçak Gerilim Ayırıcı Nitelikli Cihazlar
Bıçaklı Sigortalı Şalter: Bıçaklı şalterlere seri bağlı
sigorta ile donatılarak kullanılan şalterlerdir. 16A ile
400A arasındaki nominal akımlarda kullanılmaktadır.
Pako Şalterler: 6A ile 160A arasında kullanılan
şalterlerdir. Bir fazlı ve üç fazlı olarak imal
edilmektedirler.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
37
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Alçak Gerilim Ayırıcı Nitelikli Cihazlar
Kontaktörler
Özellikle çok fazla açma kapamanın yapıldığı
kumanda devrelerinde kullanılırlar.
Kumanda Butonları
Bir sistemi harekete geçirmek için kullanılırlar.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
38
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Alçak Gerilim Kesici Cihazlar
Alçak Gerilim Kesici Cihazlar
• Hava Yalıtımlı (ACB) Şalter
• Anahtarlı Otomatik Sigorta (MCB)
• Kompakt (MCCB) Şalter
• Buşonlu (NH) Sigortalar
• Kaçak Akım Koruma (RCD) Rölesi
• Hava Yalıtımlı (ACB-Air Circuit Breaker) Şalter
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
39
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Alçak Gerilim Kesici Cihazlar
• Kompakt (MCCB-Molded-case Circuit Breaker) Şalter
 63A’den 1600A’e kadar akım oranları
 Kesme akımı ayarlananbilir.
 Termal veya termal-manyetik çalışma
Kompakt (MCCB) Şalter
• Kaçak Akım Koruma Rölesi (RCD-Residual Circuit Device)
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
40
AÇMA KAPAMA ELEMANLARI – Alçak Gerilim Kesici Cihazlar
• Anahtarlı Otomatik Sigorta(MCB-Miniature Circuit Breaker)
 100A’den küçük akım oranları
 Termal yada termal-manyetik çalışma
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
• Buşonlu Bıçaklı (NH) Sigortalar
41
KAYNAKLAR
Enerji Dağıtımı-I , Dr.Bora ALBOYACI
Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisler Yönetmeliği
http://www.emo.org.tr/
www.elektrikport.com
http://electrical-engineering-portal.com/
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI
42
Download