Yaprak Damarlanma Sistemi

Yaprak
Yaprak, bitkilerde fotosentez, transprasyon ve solunumun
gerçekleştiği, gövde ve dallara bağlı genel olarak geniş
yassı ve yeşil organlardır. dal üzerindeki noduslara bağlı
olarak bulunurlar.
Tam bir yaprakta Başlıca üç kısım ayırt edilir.
• Yaprak ayası (lamina)
• Fotosentezin, terleme ve solunumun
gerçekleştiği, yaprağın yassı ve genişlemiş
olan kısmıdır.
• Yaprak sapı (Petiyol)
• Madde iletimini ve yaprağın gövdeye
bağlanmasını sağlar.
• Yaprak tabanı (Basis)
• Yaprak sapı ve gövdenin birleştiği kısım.
Yaprak Damarlanma Sistemi
İletim demetlerinin lamina içinde dallanarak meydana getirdiği sisteme
damarlanma sistemi denir.
Pennat Damarlanma: Laminada bir orta damar ve bu orta damardan dallanmış
yan damarlar vardır. Dikotiledonların çoğu bu şekilde damarlanma gösterir.
Palmat Damarlanma: Eşit değerdeki iletim demetleri lamina tabanından
itibaren bir eldeki parmaklar gibi yayılır.
Paralel Damarlanma: Damarlar lamina içinde birbirine paralel uzanır.
Genellikle monokotiledonlarda görülür.
Dikotom Damarlanma: Laminanın damarları daima ikiye çatallanarak lamina
içinde ilerler. Ginkgo biloba ve Adiantım capillus-veneris yaprakları.
Pedat Damarlanma: Orta damarın tabanından çıkan iki yan damar, orta
damardan daha uzun , daha gelişmiş ve daima alt yöne dallanmıştır.
Helleborus, Dracunculus yapraklarında olduğu gibi.
Peltat Damarlanma: Yaprak sapı laminanın ortasına veya ortasına yakın bir yere
bağlı olduğundan, lamina içinde damarlar ışınsal olarak ilerler. Tropaeolum,
Ricinus yaprakları gibi.
Ağsı Damarlanma: Ana ve orta damarların belli olmadığı ağ yapısında gelişen
damarlanma biçimidir.
Bazı yapraklar ilkel bitkilerden karayosunlarında olduğu gibi damarsızdır.
Bazılarında ise yapraklar etli olduğunudan iletim demetleri çıkıntı yapmaz
dışardan damarsız gözükür. Bazı yapraklar Erica’da olduğu gibi bir, sadece
orta damardan ibarettir.
Damarlanma şekilleri
peltat
pedat
Ağsı
Yaprak şekilleri (Basit Yapraklar)
Parçalı Yapraklar
Lamina kenarlarının az veya çok derin girintiler halinde lamina içine
girmesiyle parçalanmış olan yapraklardır. Bu parçalanma birer küçük
yaprak şeklinde ise onlara yaprakçık (foliol) denir. Parçalanma
derecesini belirtirken damarlanma sistemi göz önünde tutulur. Örn.
Pennat damarlı yaprak için kullanılan terimler:
Pennatilobat: loplar az derin
Pennatifit: loplar laminanın yarısının ortasına kadar derin
Pennatipartit: loplar laminanın yarısının üçte ikisi kadar derin
Pennatisekt: loplar laminanın yarısının orta damarına kadar derin
Pennat: loplar ayrı yaprakçıklar şeklinde
İmparipennat: yaprakçıkları tek sayıda pennat yaprak
Paripennat: yaprakçıkları çift sayıda pennat yaprak
Bipennat: birinci derecedeki yaprakçıklar pennat, ikinci deredeki
yaprakçıklar basit
Tripennat: birinci derecedeki yaprakçıklar bipennat, ikinci deredeki
yaprakçıklar pennat, üçüncü derecedeki yaprakçıklar basit
Yaprak tepesi
Yaprak tabanı
Yaprak kenarı
undulat
revulat
dikenli
Laminanın yüzeyi
• Lamina çıplak (örtü tüyü taşımayan) veya tüylü
olabilir. Tüylü yapraklardaki tüylerin karakterine ve
sıklık derecesine göre çok farklı yapraklara rastlanır.
Küçük sivri ve sert çıkıntılı yüzeyler için skabr,
pürüzlü deyimi kullanılır. Bazı yapraklar bir mum
tabakasıyla örtülü olduklarından donuk mavimsi yeşil
renkli (glaucus) görünürler.
Laminanın yapısı
• Su seven (higrofitik) bitkilerde
lamina ince ve yumuşaktır.
• Laminası sert ve derimsi
yapraklara yaprak dökmeyen
bitkilerde ve sıcak iklime
uymuş bitkilerde rastlanır.
derimsi
• Laminasında su depo etmek
amacıyla eltenmiş yapraklara
kurakçıl (kserofitik) bitkilerde
rastlanır.
Etli-sukkulent
Yaprak sapı ve yaprak tabanı
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bir yaprak saplı (petiyollü) veya sapsız (sessil)’dır.
Sapsız yapraklarda laminanın gövdeye bağlanışı farklı şekillerdedir.
Ampleksikaul: Lamina tabanı gövdeyi sarar vaziyette
Perfoliat: Gövde laminayı deler bir durumda.
Konnat: Karşılıklı iki yaprak tabanları ile birleşmiş.
Dekurrent: Laminanın tabanı gövde ile bir mesafe boyunca beraber
gelişmiş.
Bazı yaprakların tabanında otsu, zarımsı, pulsu, dikensi, sülüksü
veya yaprak gibi olabilen eklere kulakçık (stipula) bulunur.
Bazen bu stipula birleşip gövdeyi sarar şekil alabilir. Buna
Polygonaceae familyasında okrea denir.
Okrea, Umbelliferae familyasında yaprak tabanının genişleyip bir
tarafı açık bir şekilde gövdeyi sarmış haldedir.
Graminae familyasında, yaprak sapı, bir taraftan boylu boyunca
yarık bir kın şeklinde gövdeyi nispeten uzun bir mesafede silindirik
bir şekilde sarmış durumdadır. Bu kına vagina adı verilir.
perfoliat
konnat
dekurrent
Yaprakların gövde üzerinde
dizilişi
opposit
alternan
vertisillat
dekussat
Genelde tüm
yapraklar tek bir
diziliş şekli gösterir.
Bazen alt ve üst
kısımlarda veya genç
ve yaşlı bitkide
farklı dizilişler
gözlemlenebilir.
Vernasyon
• Yaprakların tomurcuk haldeyken katlanış şekli
Konduplikat: orta damarı boyunca ikiye katlanmış
Plikat: yelpazeye benzer şekilde birkaç kere kaplanmış
Konvulat: içiçe halkalar oluşturacak şekilde kıvrılmış
İnvolut: yaprağın her iki kenarı, kendi üzerinde üst yüze
doğru kıvrılarak halka oluşturur
Revolut: yaprağın her iki kenarı, kendi üzerinde alt yüze
doğru kıvrılarak halka oluşturur
Sirsinat: zemberek şeklinde kıvrılmış
Heterofili
Aynı bitki üzerinde değişik şekilli yaprakların bulunması
Yaprak Anatomisi
Yaprağın iç yapısı
(damarlararası bölge)
Laurus nobilis yaprağının iç yapısı
damarlararası bölge
Yaprağın kısımları
• Epiderma
• Mezofil
Palisad parenkiması
• Vaskular sistem
Sünger parenkiması
Iris
Nerium oleander
Ficus elastica
Zea mays
Laurus nobilis yaprağının iç yapısı
orta damar
Laurus nobilis yaprağının iç
yapısı alt epiderma
Laurus nobilis yaprağının iç yapısı
üst epiderma
Pinus yaprağı
Hidrofitik yaprak (Castalia)
kserofitik yaprak (Larrea)