Slayt 1
advertisement
İnsomni Dr. Selda KORKMAZ Uykuya başlama zorluğu Uykuyu sürdürme zorluğu Çok erken uyanma Kronik şekilde dinlendirici olmayan uyku yakınması Kötü kalitede uyku yakınması • Genel populasyonda en sık görülen uyku bozukluğu • Erişinlerin yaklaşık üçte birinin insomni semptomu tariflediği, yaklaşık %6-1 0 kadarının ise insomni sendromunun tanı kriterlerini karşıladığı saptanmıştır. • Uykuya başlamadaki zorluk genç yaş grubunda, uykuyu sürdürmedeki zorluk ileri yaş grubunda daha sık Kadın cinsiyet, İleri yaş, Kişilik özellikleri, Geçmişte insomni öyküsünün varlığı, Genetik özellikler? Eşlik eden medikal ve psikiyatrik bozukluklar Vardiyalı çalışma 1. Uykuya başlamada veya uykuyu sürdürmede zorluk veya çok erken uyanma veya kronik dinlendirici olmayan veya kötü kalitede uyku yakınması, 2. Bu uyku güçlüğünün, uyku için uygun ortam ve fırsat olmasına rağmen olması. 3. Gece uyku zorluğuna bağlı olarak aşağıdaki gündüz bozukluklarından en az birinin olması; Yorgunluk veya halsizlik Dikkat, konsantrasyon veya bellek bozukluğu Mizaç bozukluğu veya irritabilite Gündüz uykululuğu Motivasyon, enerji veya işe başlama isteğinde azalma – İş yerinde veya araç kullanırken hata veya kaza yapmaya eğilim – Gerginlik, baş ağrısı veya gastrointestinal semptomlar – Uyku hakkında endişe duyma – – – – – Ayarlanmış (Adjustment) insomni Psikofizyolojik insomni Paradoksal insomni İdiopatik insomni Mental bozukluğa bağlı insomni Uygun olmayan uyku hijyeni Madde veya alkol kullanımına bağlı insomni Tıbbi duruma bağlı insomni Nonorganik insomni Fizyolojik (organik) insomni Tanı kriterleri; Semptomlar insomni kriterlerini doldurmalı 2. Uyku bozukluğu, psikolojik, psikososyal, çevresel veya fiziksel bir stressor ile zamansal ilişkili olmalı 3. Uyku bozukluğu 3 aydan daha kısa süreli olmalı 4. Uyku bozukluğu başka bir hastalık ile açıklanamamalı 1. PSG bulguları; Uzamış uyku latansı Gece boyunca sık uyanıklıklar Toplam uyku süresinde kısalma Kalitesiz uyku Ayırıcı Tanı; Psikofizyolojik insomni Sirkadyen ritm bozuklukları Tıbbi duruma bağlı uyku bozuklukları Mental bozukluklar Uyuyamama endişesi vardır, zamanla endişe artar. Endişe arttıkça insomni artar. İki temel özellik; Stresörlerle ilişki Geceden geceye değişkenlik Tanı Kriterleri; 1. 2. 3. Semptomlar insomni kriterlerini doldurmalı İnsomni en az 1 ay süreli olmalı Aşağıdakilerden biri olmalı; • Uyku ile ilgili aşırı odaklanma veya anksiyete • Planlanmış zamanda veya yatakta uykuya dalmada güçlük; buna karşılık uyku niyeti olmayan monoton aktiviteler sırasında uykuya dalma • Ev dışında evden daha iyi uyuma • Yatakta uykuya dalmayı etkileyen mental aktivite • Yatakta, uykuya dalmayı engelleyen artmış somatik gerginlik. PSG Bulguları; Uyku latansında uzama Uyku başlamasından sonraki uyanıklık süresinde artma Uyku etkinliğinde azalma Ç oğu hastada MS LT’de uyku latansı 1 0 - 1 5 dakika Ayırıcı Tanı; İdiopatik insomni Paradoksal insomni Adjustment insomni Uygun olmayan uyku hijyeni Gecikmiş faz tip sirkadyen ritm bozukluğu Gerçek bir insomni yoktur; kişinin uyku gereksinimi ile uyku beklentisi bağdaşmamaktadır. Polisomnografi çekimi sonrası hastanın geceki uykusunu değerlendirmesi çok yararlıdır Diğer insomnilerden farklı olarak gündüz uykululuğu azdır. Tanı Kriterleri; 1. 2. 3. Semptomlar insomni kriterlerini doldurmalı İnsomni en az 1 ay sure ile olmalı Aşağıdaki kriterlerden en az biri olmalı; • Hasta çoğunlukla uykusuz veya çok az uykulu gecenin yanı sıra zaman zaman normal uykulu gece tanımlamalı. • Uyku günlüğü tutulduğunda, çok sayıda az uykulu veya tamamen uykusuz gece ve bunların ardından gündüz uykusu olmaması. • Hastanın belirttiği yakınmalar veya uyku günlüğü ile polisomnografi arasında uyumsuzluk olması PSG Bulguları; Toplam uyku süresi Uyku latansı Uyku başlangıcından sonraki uyanıklık süresi NORMAL Ayırıcı Tanı: • İdiopatik insomni • Mental bozukluklar Tanı Kriterleri; 1. 2. İnsomni kriterleri doldurulmalı Kronik seyirli olmalı a. b. c. 3. Infant döneminde veya çocuklukta başlayabilir. Belirgin bir neden tanımlanamaz. Persistandır; remisyon dönemleri yoktur. Yakınmalar diğer uyku bozuklukları ile açıklanamamalıdır. Polisomnografi bulguları: Uyku latansında uzama Uyku başlangıcından sonraki uyanıklık süresinde uzama Uyku etkinliğinde azalma N1, N2 uykuda artma; N3 uykuda azalma Ayırıcı Tanı; Çocukluk çağının davranışsal insomnisi Psikofizyolojik insomni Paradoksal insomni Tıbbi duruma bağlı insomni Mental bozukluğa bağlı insomni Kısa uyuyanlar Tanı Kriterleri; 1. 2. 3. 4. 5. Semptomlar insomni kriterlerini doldurmalı insomni enaz 1 ay süreyle olmalı İnsomni mental bozukluk ile zamansal ilişkide olmalı. insomni, genelde o mental bozuklukta görülenden daha şiddetli olmalı İnsomni başka bozukluk ile açıklanamamalı. • Anksiyete bozukluğu yada depresyona bağlı olarak görülen insomni ile sendromik insomni ayrımı ! ! ! • Anksiyete bozukluğunda uykuya dalmada zorluk sık. (Genç hastalar) • Depresyonda gece boyunca sık uyanıklık; sabah erken uyanma; yeniden uyumada zorluk sık. (Yaşlı hastalar) • Uyku hijyeni bozukluğu sık. • Çok ilaç kullanım öyküsü sık. Ayırıcı Tanı; Uygun olmayan uyku hijyeni Psikofizyolojik insomni Anksiyete bozukluğu Major depresif epizod Paradoksal insomni Tanı Kriterleri; 1. 2. 3. İnsomni kriterleri olmalı İnsomni en az 1 ay süreyle olmalı Aşağıdakilerden biri olmalı: – Gündüz uykunun, değişik saatlerde yatma ve kalkmanın olduğu, yatakta çok fazla zaman geçirildiği bir uyku düzenin varlığı – Ö zellikle yatmadan önce alkol, nikotin veya kafeinin düzenli olarak tüketilmesi – Yatakta uyku dışı aktivitelerin sık yapılması – Rahat uyku ortamının sağlanamaması Motivasyonda azalma, dikkatte azalma, konsantrasyonda azalma, yorgunluk eşlik edebilir. Ayırıcı Tanı; Psikofizyolojik insomni İdiopatik insomni Paradoksal insomni Ç evresel nedenlere bağlı uyku bozukluğu Huzursuz bacaklar sendromu Sirkadyen ritm bozuklukları Mental bozukluğa bağlı insomni Tanı Kriterleri; 1. 2. 3. 4. İnsomni kriterleri doldurulmalı İnsomni en az 1 ay süreyle olmalı İnsomni madde kullanımı veya kesimi ile zamansal ilişkili olmalı Aşağıdakilerden biri olmalı: – Uyku bozucu etkisi bilinen bir ilaç veya maddenin bağımlılığı, yoksunluğu veya kötü kullanımı. – Uyku bozucu etkisi bilinen bir gıda veya toksinin sürekli kullanımı PSG Bulguları Stimulanlar uyku latansını uzatır, toplam uyku süresini kısaltır. REM latansı uzar; REM süresi kısalır. Stimulanlar kesildiğinde REM rebound olur. Uzun süreli alkol kullanımı: N3 ve REM azalır. REM fragmante olur. En sıklıkla; Kafein Alkol Amfetamin Kokain Antidepresanlar Antihipertansifler Hipolipidemikler Parkinson ilaçları Ayırıcı Tanı: Uygun olmayan uyku hijyeni Psikofizyolojik insomni Tanı Kriterleri; Insomni kriterlerini doldurmalı En az 1 ay süreyle olmalı Insomni tıbbi veya fizyolojik durumla açık ilişkili olmalı. Insomnia bu durumun başlangıcı ile veya progresyonu ile başlamış olmalı . Insomni başka uyku bozukluğu ile açıklanamamalı. Başka bir yerde sınıflandırılamayan insomnilerdir. Altta mental bozukluk, fizyolojik faktörler, davranışsal faktörler yatabilir. Başka bir yerde sınıflandırılamayan insomnilerdir. Altta tıbbi bozukluğun, fizyolojik durumun veya madde kullanımı / maruz kalmanın yattığı düşünülen insomnilerdir.
