Microsoft PowerPoint - 3.Seymen-D\375s

Dış Ticaret Politikası
Araçları
Dr. Dilek Seymen
Dr. Aslı Seda Bilman
2
Dış Ticaret Politikası Araçları
Tarifeler (tariffs)
Tarife Dışı Önlemler (non-tariff measures)
3
Tarife
Gümrük vergisi/tarife
Spesifik/advalorem/karma vergi
Sözleşmeli/otonom vergi
Neden gümrük vergisi uygulanır?
Gümrük vergisinin ekonomik etkileri
WTO ve tarifeler
AB, GB ve tarifeler
4
Tam Rekabet Şartlarında Tarifelerin
Etkileri
P
Sd
E
(1+t’)p
C
(1+t)p
A
p
St
D
B
F
G
Sw
Dd
0
qA
qC qE
qD
qB
Q
5
Tarifenin Maliyetleri ve Yararları
Tarife, ithalatçı ülkede fiyatı yükselttiği için, bu ülkedeki tüketicilere zarar
verirken; bu ülkedeki üreticilere ise yarar sağlar.
Đlave olarak, hükümet tarife geliri elde eder.
Bu maliyet ve yararlar nasıl ölçülür?
Tüketici ve üretici fazlasından yararlanarak açıklayabiliriz.
6
Tarifelerin Maliyetleri ve Yararları
Tarife, fiyatı ithalat yapan ülkede artırır:
Tüketici fazlası azalır (tüketicilerin durumu kötüleşir)
Üretici fazlası artar (üreticilerin durumu iyileşir).
Hükümet, tarife oranı ile tarife uygulanan malın ithal edilen
miktarının çarpımı kadar gelir elde eder.
t QT = (PT – PT* ) (D2 – S2)
Tarife nedeniyle refahtaki değişim: e – (b + d).
7
Tarifenin Đthalatçı Ülkeye Maliyetleri ve Yararları
(Krugman, Obstfeld ve Melitz (2012))
Tüketicinin kaybı (a+b+c+d)
Üreticinin kazancı (a)
Hükümetin geliri (c+e)
8
Tarifenin Maliyetleri ve Yararları
(devam)
Đthalatı ve ihracatı dünya fiyatını etkileyen “büyük” ülke
için, tarifenin refah etkisi muğlaktır.
b ve d üçgenleri etkinlik kaybını temsil etmektedir.
Tarife üretim ve tüketim kararlarını saptırır: üreticiler çok fazla
üretirken; tüketiciler ise tüketimlerini çok fazla kısarlar.
e dikdörtgeni ticaret haddi kazancını gösterir.
Tarife dış ülke fiyatını düşürerek, yerli ülkenin ithalatını daha ucuz
yapmasını sağlar.
9
Tarifenin Maliyetleri ve Yararları
(devam)
Hükümet gelirini gösteren alanın bir kısmı (e
dikdörtgeni) ticaret haddi kazancını gösterir, diğer
kısım (c dikdörtgeni) tüketici fazlasındaki azalmanın
bir bölümünü yansıtır.
Hükümet tüketicilerin ve yabancıların kayıplarından gelir elde eder.
Eğer ticaret haddi kazancı etkinlik kaybını aşarsa,
tarifenin uygulanması durumunda ulusal refah
artacaktır. Maliyete katlanan taraf dış ülke olacaktır.
Ancak dış ülkeler misilleme yapabilir.
31
Tarifenin Net Refah Etkileri (Krugman, Obstfeld ve
Melitz (2012))
ithalat
Etkinlik kaybı (b+d)
Ticaret haddi kazancı (e)
11
Nominal ve Efektif Tarifeler
S’d
Sd
P
H I
J
(1+t)p
p
A
F
E’d
Ed
C
D
K
G
St
Sw
B
D
0
qB
qA q’C qC qE qD
Q
Efektif Koruma Oranı
V ' X − VX
g=
VX
12
X malının iç piyasa fiyatı 1 TL’dır. Bu malın üretiminde kullanılan tüm
girdiler ithaldir.
VX + ∑ ai = 1
veya
VX = 1 − ∑ ai
X malının ithalatına %tx kadar gümrük vergisi uygulanırsa;
V ' X + ∑ ai = 1 + t x
Girdilere de %ti kadar gümrük vergisi uygulanırsa;
V ' X + ∑ ai (1 + ti ) = 1 + t x
V ' X = 1 + t X − ∑ ai (1 + ti )
V ' X = 1 + t X − ∑ ai − ∑ aiti
g=
1 + t X − ∑ ai − ∑ aiti − 1 + ∑ ai
1 − ∑ ai
veya
t X − ∑ aiti
g=
1 − ∑ ai
13
Efektif Koruma Oranı
Efektif koruma oranı, bir tarifenin (veya diğer ticaret
politikası önlemlerinin) ne ölçüde koruma sağladığının
ölçüsüdür.
Ticaret politikası değiştiğinde (Ticaret politikası nedeniyle fiyatlar
değiştiğinde), endüstrideki firmaların üretim sürecine ilave ettikleri
değerdeki değişmeyi gösterir.
Efektif koruma oranı, tarife oranlarından farklılaşır. Çünkü
tarife, korunan sektör dışındaki sektörleri de etkiler. Bir
başka deyişle, fiyatlar ve korunan sektördeki katma
değer üzerinde dolaylı etkiler meydana getirir.
14
Efektif Koruma Oranı (devam)
Örneğin, otomobilin dünya piyasasında 8.000$’a
satıldığını; otomobili üretmek için kullanılan üretim
faktörlerinin değerinin ise 6.000$ olduğunu varsayalım.
Bu üretim sürecindeki katma değer:
8.000$ – 6,000$.
Ülkenin ithal edilen otomobil için %25 tarife
uyguladığını ve bu nedenle fiyatın 8.000$’dan
10.000$’a çıktığını varsayalım.
15
Efektif Koruma Oranı (devam)
Yerli otomobil üreticileri açısından efektif koruma oranı,
katma değerdeki değişim kadar olacaktır:
($4,000 – $2,000)/$2,000 = 100%
Bu örnekte, efektif koruma oranı, tarife oranından
büyüktür.
16
Tarife Dışı Önlemler
Neden Tarife Dışı Önlem?
Tarifelerden farkı
Tarife dışı önlemlerin ekonomik etkileri
WTO ve tarife dışı önlemler
17
Tarife Dışı Önlemler
Miktar Kısıtlamaları
Mali Nitelikli Tarife Dışı Önlemler
Ticarette Đdari ve Teknik Engeller
18
Miktar Kısıtlamaları
Đthalat Yasakları (import prohibitions)
Ambargo (embargo)
Kota (quotas)
Tarife Kotaları (tariff quotas)
Gönüllü Đhracat Kısıtlamaları (voluntary export restrictions)
Pazar Payını Düzenleme anlaşmaları (orderly marketing agreements)
19
Đthalat Kotası
Đthal edilmesi muhtemel malların miktarına konan
sınırlamadır.
Bu kısıtlama, çoğunlukla, lisans veya kota hakları ile
güçlendirilir.
Kota uygulamak, ithalat fiyatını yükseltir. Çünkü yerli
tüketicilerin talebi ithalat arz miktarını aşacaktır.
20
Đthalat Kotası (devam)
Đthalatı kısıtlamak üzere tarife yerine kota
uygulandığında, hükümet de herhangi bir gelir elde
edemez.
Bunun yerine, yükselen fiyatlar kota lisans haklarını ellerinde
bulunduranlara kazanç sağlar.
Bu ilave gelirlere kota rantı adı verilir.
21
ABD’nin Şeker Đthalatına Kota Koymasının Etkileri
(Krugman, Obstfeld ve Melitz (2012))
Arz
ABD piyasasındaki fiyat
Dünya fiyatı
Talep
Milyon ton
Tüketicinin kaybı (a+b+c+d)
Üreticinin kazancı (a)
Kota rantı (c)
22
Đthalat Kotası ile Korunan Monopolcü
(Krugman, Obstfeld ve Melitz (2012))
Đthalat
23
Tarife ve Kotanın Karşılaştırılması
(Krugman, Obstfeld ve Melitz (2012))
Đthalat
24
Gönüllü Đhracat Kısıtlamaları
Gönüllü ihracat kısıtlaması, ithalat kotası gibi işler. Ancak,
bu kotayı ithalatçı ülke değil ihracatçı ülke koymaktadır.
Bu kısıtlamalar çoğu kez ithalatçı ülke tarafından rica
edilir.
Bu politikanın kârları veya rantları, dış hükümetlere veya
dış üreticilere gider.
Fiyatlar artsa da sınırlı bir miktarda satış yapılır.
25
Mali Nitelikli Önlemler
Üretim Sübvansiyonları (production subsidies)
Đhracat Sübvansiyonları (export subsidies)
Anti-damping Vergisi (anti-dumping duties)
Telafi Edici Vergiler (countervailing duties)
Değişken Nitelikli Vergiler (veriable tax)
Ayırımcı Devlet Satın Alımları (discriminatory
government procurement)
26
Đhracat Sübvansiyonu
Đhracat sübvansiyonu da spesifik veya ad valorem
olabilir:
Spesifik sübvansiyon ihracat birimi başına yapılan ödemedir.
Ad valorem sübvansiyon ihracat değerinin belirli bir oranı
şeklinde yapılan ödemedir.
Đhracat sübvansiyonu, ihracatçı ülkede fiyatı artırır,
tüketici fazlası azalır (tüketicilerin durumu kötüleşir) ve
üretici fazlasını artırır (üreticilerin durumu iyileşir).
27
Đhracat Sübvansiyonu (devam)
Ayrıca, hükümet geliri ödeme yapılması nedeniyle azalır:
s XS* kadar ihracat sübvansiyonu ödenir.
Đhracat sübvansiyonu ithalatçı ülkenin ödediği fiyatı
düşürür: PS* = PS – s.
Tarifenin tersine, ihracat sübvansiyonu, dünya
piyasalarında ihracat fiyatını düşürerek, ticaret hadlerini
kötüleştirir.
28
Đhracat Sübvansiyonun Etkisi (Krugman, Obstfeld ve
Melitz (2012))
Sübvansiyon
Đhracat
Üreticinin kazancı (a+b+c)
Tüketicinin kaybı (a+b)
Hükümet sübvansiyonun maliyeti (b+c+d+e+f+g)
29
Đhracat Sübvansiyonu (devam)
Đhracat sübvansiyonu ulusal refaha zarar verir.
b ve d üçgenleri etkinlik kaybını gösterir.
Đhracat sübvansiyonu üretim ve tüketim kararlarını saptırır: Piyasa
sonucuna kıyasla, üreticiler çok fazla üretir; tüketiciler ise
tüketimlerini çok fazla kısarlar.
b + c + d + f + g alanı hükümetin ödediği sübvansiyonun
maliyetini temsil etmektedir.
Đhracat fiyatı düştüğü için, ticaret hadleri düşer.
30
Avrupa’da Đhracat Sübvansiyonu
AB’nin Ortak Tarım Politikası, tarımsal mallara yüksek fiyatlar
uygulanmasını ve üretim fazlası olan ihracatın sübvanse
edilmesini gerektirmektedir.
Sübvanse edilen ihracat, tarımsal ürünlerin dünya fiyatlarını düşürür.
Bu politikanın Avrupalı vergi mükelleflerine maliyeti, 2007’de
faydalarına kıyasla yaklaşık olarak 30 Milyar Dolar fazladır.
Fakat AB, çiftçilere AB fiyatlarının ve üretimin düşmesine yardımcı
olmak için, üretim miktarından bağımsız olarak doğrudan ödeme
almalarını önermiştir.
Avrupa’nın Ortak Tarım Programı (Krugman,
Obstfeld ve Melitz (2012))
31
Destekleme fiyatı
Đthalatsız AB fiyatı
Dünya fiyatı
Đhracat
Hükümet sübvansiyonunun maliyeti
32
Đdari ve Teknik Engeller
Đdari Nitelikli Engeller (Administrative Barriers
to Trade)
* Gümrüklerdeki değerleme prosedürleri
(custom valuation procedure)
* Đthalatın gözetimi (import surveillance)
* Đthalat lisansı (import license)
* Menşe kuralları (rule of origins)
* Sevk öncesi inceleme (pre-shipment
inspection)
33
Đdari ve Teknik Engeller
Teknik engeller
* teknik düzenlemeler (regulations)
* standartlar (standarts)
34
Diğer Ticaret Politikası Araçları
Bağlı Ticaret Yöntemleri
Serbest Bölgeler
Dış Ticaret Sermaye Şirketleri/Sektörel Dış Ticaret Şirketleri
Yurt Đçi Katkı Zorunluluğu
Yabancı Sermaye
Döviz Kuru Politikası
35
Yurt Đçi Katkı Zorunluluğu
Yurt içi katkı zorunluluğu, nihai malın belirli bir bölümünün
yurt içinde üretilmesini gerektiren bir düzenlemedir.
Malın değerinin (iç ülkedeki üretimin katma değeri)
minimum bir kısmını gösterecek şekilde değer üzerinden
tanımlanabileceği gibi fiziksel miktar olarak da
tanımlanabilir.
36
Yurt Đçi Katkı Zorunluluğu (devam)
Girdilerin yerel üreticileri açısından, yurt içi katkı
zorunluluğu, ithalat kotası gibi bir koruma sağlar.
Yerli girdi kullanmak zorunda olan firmalar
açısından, gereklilik ithalat üzerinde katı bir kısıtlama
değildir. Firmaların daha fazla yerli girdi kullanmaları
halinde daha fazla ithalat yapmalarına olanak
sağlar.
37
Yurt Đçi Katkı Zorunluluğu (devam)
Yurt içi katkı zorunluluğu ne tarifede olduğu gibi bir
hükümet geliri sağlar ne de kota rantı.
Bunun yerine, yerli mallar ile ithalat fiyatı arasındaki
fark, nihai ürünün fiyatına ortalama olarak yansır ve
tüketicilerce ödenir.
38
Ticaret Politikasının Etkileri
Her bir ticaret politikası uygulamasında, yerli ülkede fiyat
yükselişi söz konusu olur.
Yerli üreticiler daha fazla arz eder ve kazanç elde eder.
Yerli tüketicilerin talepleri azalır ve kaybederler.
Yerli ülke, dünya fiyatlarını etkileme gücüne sahip bir büyük
ülke ise dünya fiyatı düşer.
Tarife hükümet gelirlerini artırır; ihracat sübvansiyonları bu
gelirleri düşürür; ithalat kotası ise hükümet gelirini etkilemez.
Tüm bu ticaret politikaları, üretim ve tüketimde sapmalara yol
açar.
39
Alternatif Ticaret Politikalarının Etkileri
(Krugman, Obstfeld ve Melitz (2012))
Tarife
Đhracat
Sübvansiyonu
Đthalat Kotası
Gönüllü Đhracat
Kısıtlaması
Üretici Fazlası
Artar
Artar
Artar
Artar
Tüketici Fazlası
Azalır
Azalır
Azalır
Azalır
Hükümet Geliri
Artar
Azalır (hükümet
harcaması artar)
Değişmez (lisans
sahipleri rant geliri
elde eder)
Değişmez (dış
ülkeler rant
sağlar)
Ulusal Refah
Belirsiz (küçük ülke
için azalır)
Azalır
Belirsiz (küçük ülke
için azalır)
Azalır
Kaynakça
40
Acar, Sadık, (2004), Uluslararası Reel Ticaret: Teori, Politika, Dokuz
Eylül Üniversitesi Yayınları, Đzmir.
Hoekman, Bernard ve Michel Kostecki, (1995), The Political
Economy of the World Trading System, From GATT to WTO, Oxford
University Press.
Krugman, Paul, Maurice Obstfeld ve Marc Melitz, (2012),
International Economics: Theory and Policy , 9/E, Pearson.
Seymen, Dilek, (2002), “Dış Ticarette Yeni Korumacı Eğilimler ve
Türk Dış Ticareti Açısından Değerlendirilmesi”, (Dan. Prof. Dr. Sadık
Acar), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:
4, Sayı: 4, Yıl: Ekim-Aralık 2002.
Dünya Ticaret Örgütü’nün Resmi Đnternet Sitesi: www.wto.org