Chapter 7
advertisement
Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. 9 Hafta Mikroorganizmaların Fiziksel Kimyasal Kontrolü 1 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Figure 7.1 2 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Sık Kullanılan Terimler • Sterilizasyon • bütün canlı organizmaların öldürülmesi veya ortamdan uzaklaştırılması • dezenfeksiyon – Patojen organizmaların öldürülmesi, üremesinin durdurulması veya ortamdan uzaklaştırılması – dezenfektan • Dezenfeksiyon için kullanılan ajanlar özellikle kimyasallar • Genellikle usually used on inanimate objects 3 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Terimler… • Sanitizasyon.. (Sağlıklaştırma..) – Mikrobiyal popülasyonu güvenli seviyeye indirmek (halk sağlığı standartlarına göre) • Antisepsi… – Canlı dokulardaki enfeksiyonun önlenmesi – antiseptikler • Dokulara uygulandığında mikroorganizmaların üremesini durduran veya öldüren kimyasal ajanlar 4 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Antimikrobiyal ajanlar • Mikroorganizmaları öldüren veya üremelrini durduran ajanlar • -Sidal ajanlar öldürür • -Statik ajanlar üremeyi durdurur 5 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. -sidal ajanlar -sid – Bir son ektir, öldürücü ajanlar – germisid • Patojenleri ve patojen olmayanları öldürür ancak endosporlara etkili değildir – Bakterisid, fungisid, algisid ve virüsid 6 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. -statik ajanlar -statik bir son ek olarak kullanılır. Üremeyi durduran ajanlardır – Bakteriostatik ve fungistatik 7 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Mikrobiyal ölüm Çeşitleri • Mikroorganizmalar bir anda ölmezler • Popülasyonun ölümü belli bir süreç alır • Mikroorganizmalar bir ortamda üreyemiyorlarsa, ölü olarak düşünülür – Bu gün organizmaların bir ortamda canlı bulunabildikleri fakat kültürlenemedikleri bilinmektedir • Şöyle ki; şu an için üreme kabiliyetleri yok ancak üreme kabiliyeti kazanabilir ve enfeksiyona sebep olabilirler 8 Bulunulan Ortam Antimikrobiyal Ajanların Aktivite Verimliliğini Etkiler • Popülasyonun büyüklüğü – Büyük popülasyonları öldürmek küçük popülasyonlara göre daha fazla zaman gerektirir • Popülasyonu oluşturan mikroorganizmaların türü antimikrobiyal ajanlara karşı farklı hassasiyet oluştururlar 9 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Diğer şartlar… • Antimikrobiyal ajanların konsantrasyonu veya içeriği.. • Genellikle yüksek konsantrasyondaki ajanlar daha hızlı öldürür • Uygulama zamanı uzun uygulama zamanı daha fazla organizma öldürür 10 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Diğer şartlar… • Sıcaklık – Yüksek sıcaklık genellikle ölüm oranını artırır • İçinde bulunulan çevre şartlerı – pH, organik maddenin yoğunluğu veya konsantrasyonu gibi şartlar verimliliği etkiler – Biyofilm içerisinde bulunan organizmalar fiziksel olarak bir çok antimikrobiyal ajanın etkisini azaltır 11 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Kontrolde Kullanılan Fiziksel Metotlar • • • • 12 Isı Düşük sıcaklık Filtreleme Radyasyon Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Sıcak Buharla Siterilizasyon • 100 ° C üzerinde gerçekleştirilmelidir basınca doymuş bir buhar gerektirir • Otoklav kullanılır • sporlar dahil mikroorganizmaların her türlüsüne karşı etkili • Nükleik asitlerin yapısını bozar, proteinleri denatüre eder ve zar yapılarını bozar 13 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Sıcak Buharla Öldürmenin Yaklaşık Şartları Organizma Canlı Hücre Sporlar Maya 5 dk. 50-60 Cº 5 dk. 70-80 Cº Küf 30 dk. 62 Cº 30 dk. 80 Cº 2-800 dk. 100 Cº Bakteri 10 dk. 60-70 Cº veya 0,5-12 dk. 121 Cº Virüs 30 dk. 60 Cº 14 Otoklav 15 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Pastörizasyon • Kaynama noktası altındaki sıcaklıklarda ısıtmayı kontrol etme • Süt, bira ve benzeri içecekler için uygun • Bu işlem sterilize etmez fakat ortamda bulunan patojenleri öldürür ve ortamda bulunan toplam organizma miktarını azaltarak bozulmayı yavaşlatır 16 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Kuru Hava Sterilizasyonu • Otoklavdan daha az kullanışlıdır. Yüksek ısı ve uzun uygulama zamanı gerektirir. – 160-170oC 2-3 saat uygulanmalı • Hücre içeriğini bozar ve proteinleri denatüre eder. 17 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Kuru Isı ile Yakma • Masa üstü kuru ısı ile yakma cihazları laboratuvarlarda öze sterilizasyonu için kullanılır 18 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Düşük Sıcaklıklar • Dondurmak – Sıvı su yokluğunda mikrobiyal üremeyi durdurur – Bazı mükroorganizmalar dondurma esnasında buz kristallerinin hücre zarını bozmasından dolayı ölürler • Buzdolabı – Mikrobiyal büyüme üremeyi yavaşlatır 19 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Filtreden Geçirmek • Mikroorganizmaların ortamdan uzaklaştırılması ile mikrobiyal popülasyon azaltılır veya ısıya duyarlı madde çözeltisi steril edilir • Ayrıca havadaki mikrobiyal popülasyonun azaltılmasında da kullanılır 20 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Sıvıların Filtrelenmesi • Derinlik filitreleri – Kalın fibröz veya granüllü filtrelerdir. Fiziksel yolla eleme, tuzaklama ve/veya adsorbsiyonlama (yüzeye tutunma..) • Membran(Zar) filtreler – Por büyüklüklerine göre tanımlanmış Porlu zarlardır. Mikroorganizmalar basitçe elemeye tabi tutulur 21 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Derinlik filtreleri 22 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Derinlik filtreleri 23 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Zar filtreleri 24 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Zar filtreleri 25 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Havayı Filtrelemek • Cerrahi maskeler • Kültür tüpleri üzerindeki pamuk tıpalar • Hava zerreleri için yüksek verimli filtreler (HEPA).. High-Efficiency Particulate Air… Biyolojik laminar hava kabinlerinde kullanılır 26 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. 27 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. 28 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Ultraviyole (UV) – Yüzey sterilizasyonu için sınırlıdır çünkü camdan kirli filmlerden sudan ve diğer maddelerden geçemezes – Su işleme sistemlerinde kullanılmaktadır Figure 7.9 29 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. 30 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. İyonize Radyasyon – Nesnelerin derinlerine kadar işler – Bakteri endosporlarını yok eder; virüslere karşı her zaman etkili değildir – Antibiyotiklerin, hormonların, neşter, plastik tek kullanımlık malzemelerin ve besinlerin sterilizasyonunda ve pastörizasyonunda kullanılır 31 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. 32 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. 33 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. 34 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. 35 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. 36 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. İdeal disinfektantın özellikleri • Organik madde varlığında ve fazla seyreltilmiş konsantrasyonda geniş çeşitteki enfeksiyon ajanlarına (gram-pozitif, gram negatif bakteriler, aside dayanıklı bakteriler, bakteri endosporları, mantarlar ve virüsler) karşı etkili olmalı 37 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. İdeal disinfektantın özellikleri… • Enfeksiyon ajanlarına karşı öldürücü olmalı fakat insanlara karşı toksik olmamalı veya genel kullanılan maddelere karşı aşındırıcı olmamalı 38 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. İdeal disinfektantın özellikleri… • Uygulamada, hayvanlar için etkinliği ve düşük toksisitesi arasında denge elde etmek zordur. • nispeten toksik olmadığı için bazı kimyasallar düşük etkinliğe rağmen kullanılmaktadır. 39 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. İdeal disinfektantın özellikleri… • Depolama şartlarında sabit kalabilmeliler, • Kokusuz veya hoş kokulu olmalı • Mikroorganizma içine nüfuz edebilmesi için Suda ve yağda çözünebilmeli • Ucuz olmalı 40 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Kimyasal Kontrol AjanlarıDezenfektanlar ve Antiseptikler • Fenol Bileşikleri – Genellikle laboratuvar ve hastanelerde kullanılır – Proteinlerin yapısını bozar ve hücre zarını parçalar – Tuberkülosidal gibi.. – Kötü kokulu ve deriyi tahriş eder 41 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. • Alkoller – Bakterisidal, fungisidaldirler fakat sporsidal değillerdir – Bazı virüslere de etkilidirler – Proteinleri denatüre ederler ve zardaki yağ yapılarını bozarlar 42 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. • Halojenler – Flor, Klor, Brom, iyot ve Astatin elementleri – İyot ve Klor çözeltileri en popüler olanları 43 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Amonyum Bileşikleri • Deterjanlar: antimikrobiyal etkileri vardır ve etkili dezenfektan maddelerdir – Ortamı ıslatan ve maddeleri çözerek emulsifiye etme özelliği vardır • Katyonik deterjanlar etkili dezenektandır – Çoğu bakteriyi öldürür ancak Mycobacterium tuberculosis veya endosporları öldüremez – Güvenli ve kullanımı kolaydır fakat su ve sabunla inaktive olurlar 44 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Gaz ile sterilizasyon • Isıya duyarlı maddelerin sterilizasyonunda kullanılır • Mikrobisidal ve sporosidaldir • Birleşerek proteinleri inaktif eder 45 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Figure 7.13 46 Kemoterapötik Ajanlar • Konak hücrelere alınarak mikropları öldüren veya üremelerini durduran kimyasallardır • Seçici toksik etkileri konak canlıya zarar vermeden mikropları hedefler • Çoğu antibiyotikdir. Mikroplar tarafından sentezlenen ve bakteri üremesinin kontrolü için etkili kimyasallardır • Günümüzde sentetik antibiyotiklerin üretimi artmıştır 47 Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display. Antimikrobiyal Ajanların Etkinliğinin Geliştirilmesi • Karmaşık işlemlerdir ve US fedaral Daireleri tarafından düzenlenir – Çevre koruma ofisi – Besin ve İlaç yönetim ofisi 48
