Chapter 22 Aggregate demand, fiscal policy and trade

Bölüm 21
Maliye Politikası ve Dış Ticaret
David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,
8th Edition, McGraw-Hill, 2005
PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Birkaç Anahtar Kavram
• Maliye Politikası
– Hükümetin harcamalar (G) ve vergi oranları
üzerinde aldığı kararlar
• İstikrar (Stabilisation) Politikaları
– Hükümetin, toplam çıktıyı (Y) potansiyel çıktı
düzeyinde tutmak için uyguladığı politikalar
• Bütçe Açığı
– Hükümet harcamalarının vergi gelirleri üzerinde
kalan kısmı
• Ulusal Borç
– Hükümetin toplam borç stoğu; bütçe açıklarının
kümülatif toplamı
1
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Gelir-Harcama modelinde
hükümet
• Dolaysız Vergiler
– Tüketim fonksiyonunun eğimini etkiler
– Ve dolayısıyla AD doğrusunun eğimi de
etkilenir.
• Hükümet harcamaları (G), AD
doğrusunun konumunu etkiler:
– G’deki artış AD doğrusunu yukarı, azalış
aşağıya kaydırır.
2
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Hükümet Harcamaları ve Toplam
Talep
• AD=C+I+G
– Kısa dönemde G sabittir, gelir veya toplam çıktıyla
beraber artıp azalmaz.
– Transfer harcamaları (B), toplam talebi C ve I
üzerinden etkiler. Doğrudan bir etkisi yoktur.
– Dolayısıyla, toplam talebi oluşturan 3 öğeyi
gelirden bağımsız (otonom) olarak düşünebiliriz.
• Tüketim
• Yatırımlar
• Hükümet harcamaları
3
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Hükümet Harcamaları ve Toplam
Talep (2)
• Hükümet, bir yandan dolaysız vergiler (Td)
toplarken öte yandan transfer harcamalarında
(B) bulunur.
• Net Vergi Yükü (NT): Dolaysız vergiler eksi
transfer gelirleri; ulusal gelirle orantılı olduğu
varsayılır.
• Dolayısıyla, NT=t*Y
• Harcanabilir Gelir: YD=Y-NT
YD=(1-t)*Y
4
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Hükümet Harcamaları ve Toplam
Talep (3)
• Hanehalkının marjinal tüketim eğilimini (c) 0.9, ve
bağımsız tüketimi 0 olarak kabul edelim.
– C=0.9*YD
– C=0.9*(1-t)*Y olacaktır.
– Ulusal gelir (Y) 1 birim arttığında, tüketim 0.9*(1-t) kadar
artacaktır.
– Vergi olmadığı durumda, 0.9 olan tüketim fonksiyonu eğimi,
vergi ile beraber 0.9*(1-t)’ye düşer.
– Dolayısıyla vergi ile beraber toplam talep (AD) doğrusunun
eğimi de düşer.
– Vergi sonucu MPC de düşer ve MPC’=MPC*(1-t) olur.
5
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Toplam Talep
Verginin Toplam Talep üzerindeki
etkisi
AD0
AD1
Y1
Çıktı, Ulusal Gelir
Y0
6
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Maliye Politikası?
45o
doğrusu
AD1
G
Hükümet, G kadar harcama
yaparak AD
doğrusunu AD0’dan AD1’e
kaydırabilir,
bu da toplam çıktıyı arttırır.
AD0
Denge çıktı düzeyi Y0’dan Y1’e
çıkar.
Y0
Y1
Gelir, çıktı
7
Ancak durum bu kadar basit
değildir. Hükümet
harcamalarının fiyatlar, faiz
oranları ve bütçe açığı
üzerindeki etkileri de
gözönünde bulundurulmalıdır.
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Bütçe (Budget)
• Bütçe, birey, firma veya hükümetin
harcamalar ve gelirlerine ilişkin
planlarına verilen isimdir.
• Hükümetin Bütçe Açığı= G-NT
• Ekonomi dengedeyken;
– S+NT=G+I, bir başka değişle
– S-I=G-NT olmalıdır.
8
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Hükümet Bütçesi
Bütçe Açığı, toplam hükümet harcamalarından toplam vergi
gelirlerinin düşürülmesiyle bulunur.
Hükümet harcamaları
gelirden (Y) bağımsız olabilir
Ancak net vergi gelirleri gelirle
doğru orantılı artar ya da azalır
O halde bütçe, düşük gelir
düzeylerindede açık verirken
Denk Bütçe (Balanced
Budget)
NT
G
Yüksek gelir düzeylerinde fazla verir.
Y
Gelir, Çıktı
Denk Bütçe çarpanı, harcamalar ve vergiler eşit düzeyde
artsa bile
0
daha yüksek denge çıktı düzeyine ulaşılabilineceğini ifade eder.
9
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Denk Bütçe Çarpanı
(Balanced Budget Multiplier)
• Ekonomi 1000 birim çıktı düzeyinde dengede olsun
• Hükümet 200 birim harcamasını yapmak için, t=0.2
oranında vergi koymuş olsun
• 200 birimlik G artışı Y’yi 200 birim artırırken,
harcanabilir gelirdeki azalış tüketimi 0.9*200=180
birim bir düşürür
• Hükümet hiç bütçe açığı vermeden harcamalarını
arttırmak suretiyle, ulusal geliri ilk başta 20 birim
arttırmış olur.
• Bu artış zayıflayan halkalar biçiminde ekonomiye
yayıldığında, yeni denge çıktı miktarı 1071 birim olur
• Bu etki Denk Bütçe Çarpanı olarak adlandırılır.
10
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Açıklar ve Mali Duruş (Fiscal
Stance)
• Bütçe açığının büyüklüğü hükümetin mali duruşunu
tam anlamıyla yansıtmaz.
• Harcamalar ve vergi oranları sabitken, yatırım
talebindeki bir düşüş ulusal geliri, dolayısıyla da net
vergi gelirlerini düşürüp bütçe açığına sebebiyet
verebilir.
• Yapısal bütçe (structural budget), çıktı tam kapasite
ya da potansiyel düzeyinde olsaydı bütçe açığının
alacağı düzeyi gösterir.
• Enflasyondan arındırılmış bütçelerde borç faizi
harcamalarını hesap ederken nominal değil gerçek
(real) faiz oranı kullanır.
11
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Otomatik İstikrarlandırıcılar
(Automatic Stabilizers)
• GSMH’nın şoklara vereceği tepkileri azaltan
ikitsadi mekanizmalara verilen isimdir.
– Otomatik istikrarlandırıcılar, çarpanı düşürerek
talebi etkileyen şokların toplam talebe olan negatif
etkisini azaltırlar.
– Örneğin, durgunluk halinde:
• İşsizlik ödemeleri artar,
• Ve KDV ve gelir vergisinden elde edilen gelirler düşer
dolayısıyla hanehalkı ve firmaların tüketim ve yatırım için
daha fazla kaynağı kalır. Bu durgunluğu giderici etki
yapar.
12
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Aktif maliye politikasının limitleri
Toplam talebi etkileyen bir şok neden maliye
politikaları ile hemen bertaraf edilemez?
• Zaman Farkı: maliye politikaları uygulandıktan bir
süre sonra ancak etki edebilir.
– Sorunun teşhisi
– Uygun politikanın uygulanması
– Ve çarpan mekanizmasının işlemesi için zaman gerekir.
• Belirsizlik (Uncertainty)
– Çarpanın büyülüğü çoğunlukla bilinmez
– Toplam talep sürekli değişim halindedir
• Bağımsız (autonomous) talepten kaynaklanan etkiler
– Maliye politikasındaki değişiklikler toplam talebin diğer
13
bileşenlerinde ters etki yapabilir.
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Aktif maliye politikasının
limitleri (2)
Hükümet işsizlik sürekli yüksek olduğu halde neden
genişlemeci maliye politikaları uygulamaz?
• Bütçe Açığı
– Bütçe açığının büyümesi enflasyonu arttırabilir
endişesi
• Belki de ekonomi tam-istihdam
düzeyindedir!!!
– İşsizliğin en azından bir kısmı gönüllü olabilir.
14
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Dış ticaret ve Ulusal Gelir
• İhracat (X) ve ithalatı (Z) genel resime
eklediğimizde
• TİCARET DENGESİ (trade balance)
– Net ihracata (X-Z) eşittir.
• TİCARET AÇIĞI (Trade deficit)
– İthalatın ihracatı aşan kısmı.
• TİCARET FAZLASI (Trade surplus)
– İhracatın ithalatı aştığı durumda ortaya çıkar.
• Y = C + I + G + X – Z eşitliği herzaman
sağlanır.
15
©The McGraw-Hill Companies, 2005
İhracat, İthalat ve Ticaret Dengesi
ithalat
İhracatın ulusal gelirden
etkilenmediğini varsayalım
İthalat ise gelir arttıkça
artıyor olsun
Ulusal gelir düşük
düzeydeyken, ihracat ithalatı geçer
– ticaret dengesi fazla verir.
ihracat
Y*
Ulusal gelir
Yüksek gelir düzeylerinde ise ticaret açığı oluşur.
Ticaretin dengede olduğu bir ulusal gelir düzeyi, Y*, herzaman
vardır, ancak bu düzeyin tam istihdam düzeyi olması garanti değildir.
16
©The McGraw-Hill Companies, 2005
Dış Ticaret ve Çarpan
• Marjinal İthalat Eğilimi (The marginal
propensity to import): MPZ
– ülkede yerleşiklerin ellerime geçen her 1 birim
fazla gelirin ne kadarını ithalat için kullanacaklarını
ölçer.
• Dış ticaret çarpanın büyüklüğünü düşürücü
etki yapar.
– Marjinal ithalat eğilimi ne kadar fazlaysa çarpan da
o kadar küçüktür.
– Açık bir ekonomide, çarpan:
– M=1/[1-(MPC’-MPZ)] haline gelir.
17
©The McGraw-Hill Companies, 2005