PSA ile Transrektal Ultrason Eşliğinde Biyopsi`de

e-ISSN:2148-1547
PSA ile Transrektal Ultrason Eşliğinde Biyopsi'de Prostat Kanseri Saptanan
Hastaların Değerlendirilmesi: Tek Merkez Sonuçları
The Relationship Between PSA Level and Prostate Cancer Detection Rates
Using Transrectal Ultrasound Guided Prostate Biopsy
Orjinal Arastirma
Başvuru: 18.11.2014
Kabul: 02.12.2014
Yayın: 05.12.2014
Murat Uçar1, Muammer Altok1, Mehmet Umul1, Ali Feyzullah Şahin2, Taylan Oksay1, Sedat Soyupek1
1
Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı
2
Şifa Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı
Özet
Abstract
Amaç: Prostat kanseri, ABD'de genel olarak erkeklerde,
Avrupa’da ise yaşlı erkeklerde en sık görülen kanser
türüdür. Tanı PSA, rektal muayene ve biyopsi ile
konulmaktadır. Bu çalışmamızda; prostat biyopsisi
yapılan hastalarımızın histopatolojik sonuçları ile PSA
arasındaki ilişki retrospektif olarak değerlendirilmiştir.
Gereç ve Yöntem: Kasım 2010 ile Mayıs 2014 tarihleri
arasında kliniğimizde transrektal ultrason (TRUS)
eşliğinde prostat iğne biyopsisi hastaların verileri
retrospektif olarak analiz edildi. Hastaların yaşı, PSA
değerleri, histopatolojik sonuçları ile prostat kanseri
ilişkisi değerlendirildi.
Bulgular : Toplam 403 hastanın verileri değerlendirildi.
Hastaların ortalama yaşı 60.8 (34-83), ortalama PSA
değeri 19.5 (0.2-154) ng/ml, ortalama fPSA değeri 2.8
(0.1-21) ng/ml saptandı. 403 hastanın 160’ında (%39.7)
prostat kanseri saptandı. Çalışmamızda prostat kanseri
saptama yaşı literatüre göre daha düşük bulundu. Prostat
kanseri grubunda yaş (p=0.0001), PSA ve fPSA değeri
(p=0.0001) belirgin olarak daha yüksek saptanırken,
fPSA/PSA oranı kanser grubunda daha düşük
saptanmıştır (p=0.036).
Sonuç : Kliniğimizde yapılan prostat biyopsisi sonucu
saptanan prostat kanseri hastalarında; yaş dışında, PSA
değerleri ve diğer bulgular mevcut literatür ile uyumlu
saptanmıştır. Prostat kanseri saptama yaşı, literatüre
kıyasla daha düşük saptanmıştır.
Purpose: Prostate cancer (Pca) is the most common
cancer in men in USA, and the most common cancer in
elderly men in Europe. PCa is diagnosed by the usage of
prostate specific antigen (PSA), digital rectal
examination and prostate biopsy. In this study we
evaluated the relationship between PSA level and the
histopathological findings of the prostate biopsies.
Method: Between November 2010 and May 2014, we
rectrospectively analyzed the data of the patients who
underwent transrectal ultrasound guided prostate biopsy.
The correlation between the age, the PSA level, the
histopathological results and prostate cancer detection
was evaluated.
Results : The data of 403 patients were evaluated. The
median age for the entire group was 60.8 years
old(34-83), the median PSA level was 19.5 (0.2-154)
ng/ml, the median free PSA (fPSA) level was 2.8
(0.1-21) mg/dl. Prostate cancer was detected in 160
(39.7%) of 403 patients. The mean age (p=0.0001),
mean PSA and fPSA levels (p=0.0001) were
significantly higher in the prostate cancer group.
However the fPSA/PSA rate was detected lower in the
cancer goup.
Conclusion : The mean PSA level, fPSA level,
fPSA/tPSA rate of the prostate cancer patients, were
similar with the current literature. The mean age of
prostate cancer detected patients was lower than in the
literature. There is need for larger, well-designed studies
on this regard.
Anahtar kelimeler: Prostat kanseri, Biyopsi, PSA,
Serbest PSA
Keywords: Prostate cancer, PSA, Free PSA, Biopsy
Giriş
Sorumlu Yazar: Murat Uçar, Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı
[email protected]
The Cystoscope (222-221)
Sayfa 222
e-ISSN:2148-1547
Prostat kanseri (PKa); ABD'de genel olarak erkelerde, Avrupa’da ise yaşlı erkeklerde en sık görülen kanser
türüdür [1, 2] . Erkeklerde kansere bağlı ölüm nedenleri arasında ikinci sırada yer almaktadır [1]. Özellikle yaşlı
nüfusun orantısal olarak fazla olduğu gelişmiş ülkelerde önemli bir sağlık sorunudur [3]. PKa histopatolojik tanısı
parmakla rektal muayenede (PRM) anormal bir bulgu veya prostat spesifik antijen (PSA) seviyesinde yükselme
sonucu, transrektal ultrasonografi (TRUS) kılavuzluğunda yapılan biyopsi ile konulabilmektedir [3].
PSA; insan doku kallikrein ailesinden bir serin proteaz olup fizyolojik görevi seminal koagulumun
likefaksiyonudu .[4]. İlk defa 1970 yılında tanımlanmıştır [5]. PKa'de, prostat dokusu bütünlüğünün bozulmasının
sonucu olarak PSA kana karışarak, serum PSA seviyesinde yükselmeye neden olmaktadır [6]. PSA yüksekliği,
PKa'ye özgü olmayıp, benign prostat hiperplazisi, prostatit ve diğer malign olmayan nedenlerle de
yükselebilmektedir.[3] Catalona ve ark., prostat kanseri tanısında uygulanacak prostat biyopsi endikasyonu için,
total PSA eşik değeri olarak 4 ng/ml olarak belirlemişlerdir [7]. Ancak güncel çalışmalarda PKa tanısı alan
hastaların %20'sinde PSA'nın 4 ng/ml'in altında olduğu görülmüş, ayrıca PSA düzeyi 2,5-4 ng/ml arasındaki
hastalarda ise %22 oranında kanser saptanmış ve sonrasında PSA için eşik değer olarak 2,5 ng/ml'ye önerilmiştir
[8, 9]
.
Bu çalışmamızda; prostat biyopsisi yapılan hastalarımızın histopatolojik sonuçları ile PSA düzeyi arasındaki ilişki
retrospektif olarak değerlendirilmiştir.
Gereç ve Yöntemler
Kasım 2010 ile Mayıs 2014 tarihleri arasında Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji Kliniğinde
TRUS eşliğinde prostat iğne biyopsisi uygulanan hastaların verileri retrospektif olarak değerlendirildi. PRM'de
anormal bulgu saptanan hastalar ve PRM bulguları normal olsa bile serum total PSA değeri 2,5 ng/ml üzerinde
saptanan hastalara prostat biyopsisi yapıldı.
Biyopsi işlemi, Logiq 2 (G.E MedicalSystems, China) marka ultrason cihazı kullanılarak, sol yan diz-dirsek
pozisyonunda yapıldı. Biyopsiler 25 cm uzunluğunda 18G biyopsi iğneleriyle alındı. Hekimin tercihine göre ağrı
kontrolü periprostatik sinir blokajı ve/veya rektal %2 lidokain jel uygulaması ile sağlandı. Her hastadan 6 sağ ve 6
sol taraf olmak üzere periferik zondan toplam 12 kadran prostat biyopsisi alındı. İşlem günü tek doz 1 gr
seftriakson İM olarak uygulandı ve işlem gününden itibaren başlamak üzere hastalara 7 gün süreyle 2x1 500 mg
oral siprofloksasin uygulandı.
Dutasterid kullanımı, prostat biyopsisi veya prostata yönelik cerrahi öyküsü olan hastalar çalışmaya dahil
edilmedi. Hastaların yaşı, total ve free PSA (fPSA) değerleri, histopatolojik sonuçları, PKa saptama oranları ve
kanser saptanan hastalarda D'amico risk sınıflamasına göre gleason skorları [10] ile PSA aralıkları (0-2.5, 2.6-4,
4.1-10, 10.1-20, 20.1-50 ng/ml) ile kanser ilişkisi değerlendirildi.
Bulgular
Toplam 403 hastanın verileri değerlendirildi. Hastaların ortalama yaşı 60.8 (34-83), ortalama PSA değeri 19.5
(0.2-154) ng/ml, ortalama fPSA değeri 2.8 (0.1-21) ng/ml saptandı. Bu hastaların, 160’ında (%39.7) prostat
kanseri, 18’inde (%4.5) küçük atipik asiner proliferasyon (ASAP) saptandı.
PKa saptanmayan ve saptanan hastalar kıyaslandığında, prostat kanseri saptanmayan hastalarda ortalama yaş
58.95 ± 7.94 iken prostat kanseri grubunda ortalama yaş 63.47 ± 7.66 saptandı. PKa hastalarında yaş istatistiksel
olarak belirgin yüksek saptandı (p=0.0001, tablo 1). Her iki grup arasında ortalama PSA ve fPSA kıyaslandığında
The Cystoscope (222-221)
Sayfa 223
e-ISSN:2148-1547
yine prostat kanseri grubunda hem total PSA hem de fPSA'nın belirgin daha yüksek saptandığı
gözlendi.(p=0.0001, tablo 1)
Tablo 1
Prostat kanseri saptanan ve saptanmayan hastaların özellikleri
PKa saptanan hastalarda, gleason skoru değerlendirildiğinde yaş ve PSA yükseldikçe gleason skorunun da
yükseldiği tespit edildi ve istatistiksel anlam saptandı.(Yaş için p=0.001, PSA için p=0,0001, tablo 2). Ancak
fPSA değeri ile gleason skoru arasında anlamlı bir ilişki saptanmadı.(p=0.09, tablo 3). PSA aralıkları ile kanser
saptama ve gleason skoru ilişkisi tablo 3'de özetlenmiştir.
Tablo 2
Prostat kanseri ile gleason skoru ilişkisi
Tablo 3
PSA aralıklarına göre prostat kanseri oranı
PSA değeri 4.1-10 ng/ml arasında olan ve PKa saptanan ve saptanmayan hastaların verilerini kıyasladığımızda
PKa saptanan hastalarda fPSA/PSA oranı ortalama 0.169±0,867 saptanırken, PKa olmayan grupta 0.194±0.718
saptanmıştır. PKa grubunda fPSA/PSA oranı istatistiksel anlamlı olarak daha düşük bulunmuştur (p=0.036).
Tartışma ve Sonuç
Dünya’da ve ülkemizde yaşlı nüfus giderek artmaktadır. Prostat kanseri özellikle yaşlı erkekleri etkileyen bir
The Cystoscope (222-221)
Sayfa 224
e-ISSN:2148-1547
hastalık olmasından ötürü, önümüzde yıllarda insidansının giderek artacağı tahmin edilmektedir [1,3]. Yeni kanser
tanısı konmuş hastaların %75'i 65 yaş üzerindedir [1]. Çalışmamızda PKa hastalarında ortalama yaş 63.47 ± 7.66
saptanmış olup hastaların %58.1'i (93/160 hasta) 65 yaş altında saptanmıştır. Literatürdeki PKa saptanma yaşı ile
kıyaslandığında bölgemizde ya da hastanemize başvuran hastalarda ortalama PKa saptanma yaşı daha düşük
bulunmuştur.
Prostat kanseri tanısı esas olarak PSA değeri ve PRM bulgularına dayanmaktadır [1]. Ancak PSA, prostat
kanserine spesifik olmayıp, benign prostat büyümesi (BPH), prostatit, prostat manipülasyonu (prostat masajı,
üretral sonda uygulaması) gibi çok çeşitli nedenlerle de yükselebilmektedir. Bundan ötürü PSA eşik değeri,
fPSA/PSA oranı, PSA dansitesi, PSA velositesi (PSAV), PSA ikilenme zamanı (PSADT) gibi çok çeşitli PSA
deriveleri ve ölçümleri kullanılmaya çalışılmıştır [3,11-13].
Prostate Cancer Prevention Trial (PCPT) çalışmasının sonuçlarının yayınlanması ile prostat kanser olasılığını
ekarte etmek için güvenli bir PSA aralığı bulunmadığı, PSA<0,5ng/ml aralığında bile prostat kanseri
prevalansının %6.6 olduğu, klasik kestirim değerinin altında %15,2 klinik önemli kanser saptanabileceği
gösterilmiştir [15].
Kliniğimizde 2.5 ng/ml değeri prostat biyopsisi için kestirim değer olarak kullanılmaktadır. PSA değer 2.5 ng/ml
altında olan 3 hastaya, PRM'de şüpheli bulgu (sertlik, nodül) nedeniyle biyopi yapılmış, hiçbirinde kanser
saptanmamıştır. Literatürde PSA 2.5-4.0 ng/ml arasında prostat kanseri saptama oranı %22 ile %30 arasında
değişmektedir [9,16,17]. Avrupa Üroloji Derneğinin prostat kanseri kılavuzunda PSA değeri 2.1-3.0 ile 3.1-4 ng/ml
aralığında sırasıyla prostat kanseri riski %23.9 ve %26.9 olarak belirtilmiştir [3]. Bizim çalışmamızda 2.5-4.0
ng/ml PSA aralığında %40 oranında PKa saptanmıştır. Bu değer Avrupa üroloji derneğinin kılavuzunda risk
tablosuna uyumlu olsa da literatüre kıyasla biraz yüksektir. Bu durum, bu gruptaki hasta sayının az olması (10
hasta) nedeniyle istatistiki hesaplamadaki yetersizliğe bağlanmıştır. Çalışmamızdaki diğer PSA aralıkları ve PSA
yükselmesine bağlı olarak kanser saptanma oranındaki yükselme literatür ile uyumlu olarak saptanmıştır [3,7]
.(Tablo 3)
Prostat kanseri tanısında, biyopsi endikasyonu için, özellikle 4.1-10 ng/ml aralığında, Serbest/Total PSA oranı da
kullanılmaktadır [3]. Prospektif çok merkezli bir çalışmada Serbest/Total PSA değeri <0.10 ng/ml olan olgularda,
prostat biyopsisinde %56 kanser saptanırken, bu değerin > 0.25 ng/ml olan olgularda sadece %8 kanser
saptanmıştır [11]. Bizim çalışmamızda 4.1-10 ng/ml arasındaki PSA değerine sahip hastaları kıyasladığımızda PKa
grubunda fPSA/PSA ortalama değeri 0.169±0,867 saptanırken, PKa olmayan grupta 0.194±0.718 saptanmıştır.
PKa grubunda fPSA değeri istatistiksel anlamlı olarak daha düşük bulunmuştur.(p=0.036)
Gleason skoru açısından değerlendirdiğimizde, saptanan PSA değeri yükseldikçe, gleason skoru, buna bağlı
olarak da yüksek dereceli kanser oranı artmaktadır [15, 18]. Bizim çalışmamızda da, literatür ile uyumlu olarak PSA
değeri yükseldikçe gleason skoru da artmaktadır. (Tablo 2,3)
Sonuç
Literatürdeki yaş, PSA değeri, fPSA/tPSA oranı ile prostat biyopsisi sonucu saptanan prostat kanseri
çalışmalarının büyük kısmı ABD ve Avrupa ülkeleri veri kaynaklıdır [1,3,6-9,11,17]. Kliniğimizde yapılan prostat
biyopsisi sonucu saptanan prostat kanseri ile yaş dışında, PSA değerleri ve diğer bulgular mevcut literatür ile
uyumlu saptanmıştır. Prostat kanseri saptama yaşı, literatüre kıyasla daha düşük saptanmıştır.
Kaynaklar
1. Siegel R, Ma J, Zou Z, Jemal A: Cancer statistics, 2014. CA: a cancer journal for clinicians 2014,
The Cystoscope (222-221)
Sayfa 225
e-ISSN:2148-1547
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
64(1):9-29.
Arnold M, Karim-Kos HE, Coebergh JW, Byrnes G, Antilla A, Ferlay J, Renehan AG, Forman D,
Soerjomataram I: Recent trends in incidence of five common cancers in 26 European countries since 1988:
Analysis of the European Cancer Observatory. European journal of cancer 2013.
Heidenreich A, Bastian PJ, Bellmunt J, Bolla M, Joniau S, van der Kwast T, Mason M, Matveev V,
Wiegel T, Zattoni F et al: EAU guidelines on prostate cancer. part 1: screening, diagnosis, and local
treatment with curative intent-update 2013. European urology 2014, 65(1):124-137.
Lilja H: Biology of prostate-specific antigen. Urology 2003, 62(5 Suppl 1):27-33.
Ablin RJ, Soanes WA, Bronson P, Witebsky E: Precipitating antigens of the normal human prostate.
Journal of reproduction and fertility 1970, 22(3):573-574.
Stamey TA, Yang N, Hay AR, McNeal JE, Freiha FS, Redwine E: Prostate-specific antigen as a serum
marker for adenocarcinoma of the prostate. The New England journal of medicine 1987, 317(15):909-916.
Catalona WJ, Smith DS, Ratliff TL, Dodds KM, Coplen DE, Yuan JJ, Petros JA, Andriole GL:
Measurement of prostate-specific antigen in serum as a screening test for prostate cancer. The New
England journal of medicine 1991, 324(17):1156-1161.
Schroder FH, van der Cruijsen-Koeter I, de Koning HJ, Vis AN, Hoedemaeker RF, Kranse R: Prostate
cancer detection at low prostate specific antigen. The Journal of urology 2000, 163(3):806-812.
Catalona WJ, Smith DS, Ornstein DK: Prostate cancer detection in men with serum PSA concentrations of
2.6 to 4.0 ng/mL and benign prostate examination. Enhancement of specificity with free PSA
measurements. Jama 1997, 277(18):1452-1455.
Boorjian SA, Karnes RJ, Rangel LJ, Bergstralh EJ, Blute ML: Mayo Clinic validation of the D'amico risk
group classification for predicting survival following radical prostatectomy. The Journal of urology 2008,
179(4):1354-1360; discussion 1360-1351.
Catalona WJ, Partin AW, Slawin KM, Brawer MK, Flanigan RC, Patel A, Richie JP, deKernion JB,
Walsh PC, Scardino PT et al: Use of the percentage of free prostate-specific antigen to enhance
differentiation of prostate cancer from benign prostatic disease: a prospective multicenter clinical trial.
Jama 1998, 279(19):1542-1547.
Schmid HP, McNeal JE, Stamey TA: Observations on the doubling time of prostate cancer. The use of
serial prostate-specific antigen in patients with untreated disease as a measure of increasing cancer
volume. Cancer 1993, 71(6):2031-2040.
Carter HB, Pearson JD, Metter EJ, Brant LJ, Chan DW, Andres R, Fozard JL, Walsh PC: Longitudinal
evaluation of prostate-specific antigen levels in men with and without prostate disease. Jama 1992,
267(16):2215-2220.
Walsh PC, Partin AW, Epstein JI: Cancer control and quality of life following anatomical radical
retropubic prostatectomy: results at 10 years. The Journal of urology 1994, 152(5 Pt 2):1831-1836.
Thompson IM, Pauler DK, Goodman PJ, Tangen CM, Lucia MS, Parnes HL, Minasian LM, Ford LG,
Lippman SM, Crawford ED et al: Prevalence of prostate cancer among men with a prostate-specific
antigen level < or =4.0 ng per milliliter. The New England journal of medicine 2004, 350(22):2239-2246.
Carvalhal GF, Smith DS, Mager DE, Ramos C, Catalona WJ: Digital rectal examination for detecting
prostate cancer at prostate specific antigen levels of 4 ng./ml. or less. The Journal of urology 1999,
161(3):835-839.
Smith DS, Carvalhal GF, Mager DE, Bullock AD, Catalona WJ: Use of lower prostate specific antigen
cutoffs for prostate cancer screening in black and white men. The Journal of urology 1998,
160(5):1734-1738.
Pelzer AE, Tewari A, Bektic J, Berger AP, Frauscher F, Bartsch G, Horninger W: Detection rates and
biologic significance of prostate cancer with PSA less than 4.0 ng/mL: observation and clinical
implications from Tyrol screening project. Urology 2005, 66(5):1029-1033.
The Cystoscope (222-221)
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Sayfa 226