akıllı
advertisement
sın ıf AKILLI Levend Özgür Gülşah Özgür Utku Erşan . Gülcan Erşan AFG Matbaa Yayıncılık Kağ. İnş. Ltd. Şti. Buca OSB, BEGOS 2. Bölge 3/20 Sk. No: 17 Buca-İZMİR Tel: 0.232.442 01 01 - 442 03 03 Faks: 442 06 60 Bu kitabın tüm hakları AFG Matbaa Yay. Kağ. İnş. Teks. Paz. İm. San. ve Tic. Ltd. Şti. aittir. Yayınevimizin yazılı izni alınmadan, kitabın içeriği veya tekniği kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz. Hiçbir şekilde kopya edilemez, çoğaltılamaz, yayımlanamaz. Baskı Yeri ve Tarihi AFG Matbaa Buca OSB, BEGOS 2. Bölge 3/20 Sk. No: 17 Buca-İZMİR Tel: 0.232.442 01 01 - 442 03 03 Eylül 2016 2 7. Sınıf Fen Bilimleri İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE İşi Nasıl Hesaplarız?............................................68 Vücudumuzdaki Sistemler...................................5 Enerji........................................................................69 1. Sindirim Sistemi................................................5 Kinetik Enerji..........................................................69 Değerlendirme - 1..................................................16 Çekim Potansiyel Enerjisi.....................................71 2. Boşaltım Sistemi................................................17 Esneklik Potansiyel Enerjisi................................72 İç Salgı Bezleri......................................................31 Enerji Dönüşümü....................................................73 Duyu Organlarımız.................................................33 Sürtünme Kuvveti..................................................74 Göz............................................................................35 Değerlendirme - 3.................................................75 Kulak..........................................................................40 Deri...........................................................................44 3. ÜNİTE Burun.........................................................................47 Maddenin Yapısı Ve Özellikleri.........................77 Nasıl Tat Alırız?.....................................................49 1. Democritos (Demokritos) ...............................78 Değerlendirme - 2.................................................53 2. John Dalton (Con Dalton)................................78 3. John Joseph Thomson 2. ÜNİTE (Con Josef Tamsın)...........................................79 Kuvvet ve Enerji....................................................55 4. Ernest Rutherford (Örnist Radırford)........79 Ağırlık Bir Kuvvettir..............................................55 5. Niels Henrik David Bohr Kütle..........................................................................55 (Nils Henrik Davıt Bor)....................................79 Ağırlık Değişimi......................................................56 Modern Atom Teorisi............................................80 Kütle ve Ağırlığın Karşılaştırılması....................58 Atomların Elektron Dağılımı................................81 Katı Basıncı..............................................................59 Dublet ve Oklet Kuralları.....................................83 Katı Basıncının Ağırlıkla İlişkisi..........................59 Çözünme Hızına Etki Eden Faktörler................96 Katı Basıncın Temas Yüzeyi İle İlişkisi............60 1. Sıcaklık.................................................................96 Basıncın Günlük Hayatta Kullanımı.....................61 2. Tanecik Büyüklüğü.............................................96 Sıvı Basınç...............................................................62 3. Karıştırma...........................................................97 Sıvı Basınç Nelere Bağlı.......................................62 4. Madde Miktarı...................................................97 Sıvıların Basıncı İletmesi.....................................64 Karışımların Ayrılma Yolları.................................100 Gaz Basıncı..............................................................65 Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm...........................103 Açık Hava Basıncı...................................................65 Kimya Endüstrisi....................................................105 Fiziksel Anlamda İş...............................................67 1. Metal Endüstrisi................................................105 7. Sınıf Fen Bilimleri 3 2. Petrokimya Endüstrisi......................................105 Arttırılırsa...............................................................147 3. Gübre Endüstrisi...............................................105 Elektrik Akımının Oluşması..................................149 4. Temizlik Maddeleri Endüstrisi.......................106 Yüklerin Yolculuğu..................................................150 5. İlaç Endüstrisi...................................................106 Elektrik Akımının Yönü.........................................150 6. Boya Endüstrisi..................................................106 Akım Şiddetinin Ölçülmesi...................................151 7. Plastik Endüstrisi..............................................106 Gerilim......................................................................151 8. Tekstil Endüstrisi.............................................106 Gerilimin Ölçülmesi................................................152 Değerlendirme - 4 ................................................109 Gerilim Akım İlişkisi..............................................154 Elektrik Enerjisini Isı Enerjisine 4. ÜNİTE Çevirme.....................................................................159 Aynalar.....................................................................111 Elektrik Sigortası..................................................161 Düz Ayna..................................................................111 Elekro Mıknatısların Kullanıldığı Çukur Ayna..............................................................114 Sigortalar................................................................161 Tümsek Ayna...........................................................115 Isı ile Çalışan Sigortalar......................................161 Işığın Soğurulması ................................................118 Elektrik Enerjisinin Işık Beyaz Işık................................................................120 Enerjisine Dönüşümü.............................................162 Cisimlerin Renkli Görünmesi................................121 Elektrik Enerjisinin Hareket Güneş Enerjisinin Kullanım Alanları...................124 Enerjisine Dönüşmesi............................................163 Güneş Enerjisi Kullanım Alanları.........................124 Hareket Enerjisinin Elektrik Değerlendirme - 5.................................................125 Enerjisine Dönüşmesi............................................164 Elektrik Enerjisinin Bilinçli ve 5. ÜNİTE Tasarruflu Kullanımı..............................................166 Ekosistemler...........................................................127 Değerlendirme - 7.................................................169 Biyo - Çeşitlilik.......................................................135 Çevre Kirliliği..........................................................140 7. ÜNİTE Değerlendirme - 6 ................................................143 Gök Cisimleri...........................................................171 a) Sıcaklıklarına Göre Yıldızlar...........................172 6. ÜNİTE b) Büyüklüklerine Göre Yıldızlar.........................173 Elektrik Enerjisi....................................................145 Takım Yıldızları......................................................173 Seri Bağlama...........................................................145 Güneş Sistemi.........................................................176 Devrede Ampül Sayısı Arttırılırsa.....................146 Uzay Araştırmaları................................................180 Paralel Bağlama.......................................................146 Değerlendirme - 8.................................................183 Paralel Bağlamada Ampül Sayısı 4 7. Sınıf Fen Bilimleri 1. ÜNİTE VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER 1. Sindirim Sistemi ` Büyük moleküllü besinlerin yapıtaşlarına kadar küçük moleküllerine ayrıştırılarak hücre zarından geçebilecek hale gelmesine s_nd_ri_ denir. Sindirim 1. Fi_ik_e_ Sindirim 2. K_my_s_l Sindirim - Besinler f_z_k_e_ yollar ile küçük pa_ç_la_a ayrılır. - Besinlerin yapısı d_ğ_şm_z - Besinlerin; e_z_m adı verilen moleküller ile kendilerini oluşturan y_pı_a_lar_n_ ayrılması olayıdır. - Dişler, dil, kaslar ile gerçekleşir. - Kimyasal yollarla gerçekleşir. - Kimyasal sindirimin daha h_zl_ gelişmesini sağlar. - Ağız, m_de ve ince bağırsakta gerçekleşir. - Ç_ğn_m_, ezme, p_r_a_a_a, bulamaç haline getirme, ufalama vb. şeklinde olur. Sindirim Kanalı Ağız → Yutak → Yemek borusu → Mide → Oniki parmak bağırsağı → Bağırsaklar → Anüs Sindirim 7. Sınıf Fen Bilimleri Emilim 5 ` Sindirim sistemimizi oluşturan yapı ve organlar model üzerinde gösterilmiştir. Karaciğer ve pankreas sindirime yardımcı organlardır. a ç y_t_k a_ı_ b _e_e_ b_r_s_ k_r_c_ğ_r m_d_ e c d _n_e b_ğ_rs_k _a_k_e_s f k_l_n g _ağ_r_ak a_ü_ 6 h 7. Sınıf Fen Bilimleri Sindirimin Hikâyesi ` Besinler, d_ş_er ile parçalanır. ` T_ _r_k ile yumuşatılır. ` E_z_m_ _r ile kimyasal sindirim gerçekleşir. (Karbonhidrat) D_l; ve kaslar besinleri yemek borusuna gönderir. Y_t_k; ağız ile yemek borusu arasında geçiş görevi üstlenir. ` Sindirim gerçekleşmez ` Besinlerin yemek borusuna geçişini kontrol eder Ye_e_ b_ _u_u; yutak ile mide arasında köprü görevi görür. ` Sindirim gerçekleşmez M_de; Torba şeklinde, besinlerin bul_m_ç haline geldiği organdır. ` Kasları kasılıp gevşeyerek m_ka_ik sindirim gerçekleşir. ` Mide içerisinde, enzimler ile besinlerin kimyasal sindiriminde gerçekleşir. (Proteinler) S_fr_; yardımıyla yağların m_k_n_k sindirimi gerçekleşir. (Yağlar) Pa_ _r_a_ _z s_y_ yardımıyla besinlerin k_m_a_al sindirimi gerçekleşir. (Karbonhidrat, protein, yağ) İ_c_ ba_ı_sa_ ; Sindirilmiş besinlerin kana geçişi gerçekleşir. _a_ı_ b_ğ_r_a_ ; Su mineral ve vitaminlerin emilimi gerçekleşir. ` Yararlı bakteriler B ve K vitamini üretir. ` Artık maddeler anüse iletilir. A_ü_ ; Besinlerin atıkları (posa) dışarı atılır. 7. Sınıf Fen Bilimleri 7 1 Organlar Besinler Karbonhidrat Protein Yağ Ağız Mide İnce Bağırsak Yukarıdaki tabloyu, besinler ve bu besinlerin kimyasal sindirimlerinin gerçekleştiği organları “”ile tamamlayınız. Fiziksel sindirimin gerçekleştiği organlar Kimyasal sindirimin gerçekleştiği organlar Kimyasal sindirim enzim ile gerçekleşir. NOTLARIM 8 7. Sınıf Fen Bilimleri Sindirime yardımcı organlar; ` Sindirime yardımcı olan 2 organ bulunur. Bunlar k_r_ _i_er ve pankreastır. Karaciğer: ` ............................................... ............................................... ............................................... Pankreas ` ............................................... ............................................... ............................................... NOTLARIM 7. Sınıf Fen Bilimleri 9 Besin Maddeleri K_rb_n_i_ra_ Y_ğ Protein Vi_a_in_e_ Su Madensel Tuz ` Karbonhidratlar; E_e_ _i verici besinlerdir. Yapı taşları glikozlardır. Karbonhidratları bulunduran besinler; ` Proteinler: Y_p_c_ ve onarıcı besinlerdir. Yapı taşları aminoasitlerdir. Proteinleri bulunduran besinler; ` Yağlar: Vücutta depo edilirler K_r_o_h_d_a_la_da_ sonra e_e_j_ verici olarak kullanılırlar. Gliserol ve yağ asidi yapıtaşlarıdır. İhtiyaç halinde kullanılırlar. Hücrelerin yapısına katılırlar. Yağ bulunduran besinler, 10 7. Sınıf Fen Bilimleri Düzenleyici Besin Maddeleri Vitaminler Su Madensel Tuz Vitamin mineral ve suyun yapı taşı yoktur. Vitamin, mineral ve su yun sindirimi olmaz. ` Besin Maddelerinin Vücutta Kullanım Sırası: Karbonhidratlar 1 → Yağ 2 → Proteinler 3 ` Besin Maddelerinin Sahip Olduğu Enerji Sırası: Yağ 1 → Protein 2 Karbonhidrat 3 → NOTLARIM 7. Sınıf Fen Bilimleri 11 2 Aşağıda sindirim sistemi yapı ve organları ile bu yerlerde gerçekleşen olaylar eşleştirmesinde Adem 5 eşleştirmeyi doğru yapmıştır. Buna göre Ali hangi iki eşleştirmeyi yer değiştirir ise Adem'in yaptığı tüm eşleştirmeler doğru olur. Ağız 1 Yutma Yutak 2 Besin iletimi Yemek Borusu 3 Fiziksel ve kimyasal sindirim Mide Fiziksel ve kimyasal sindirim 4 İnce bağırsak 5 Emilim ve iletim Kalın Bağırsak Emilim, Fiziksel ve kimyasal sindirim Anüs 6 7 Atık maddelerin atılması 3 Ceylin ve Ayça kardeşler okullarında yapılan bir dramada ellerinde taşıdıkları kartona sindirim sistemine yardımcı organların adlarını yazacaklar. Buna göre, aşağıdaki görsellere uygun organları yazınız. Ceylin Ayça 12 7. Sınıf Fen Bilimleri Sindirim Sistemi Rahatsızlıkları A_ız _em_k Borusu Diş çürümesi Tükürük bezleri iltihabı Yemek borusu iltihabı Yemek borusu kanseri Ülser M_d_ Gastrit Reflü Mide kanaması Hemoroid Kolon k_ns_r_ İnce ve Kalın Bağırsak Kolera Tifo İshal Dizanteri P_n_r_a_ Pankreas kanseri Pankreas iltihaplanması Hepatit _a_a_iğ_r Siroz Karaciğer kisti 7. Sınıf Fen Bilimleri 13 2 Sigara ve Alkolun vücudumuzda oluşturacağı zararları yazalım. 3 Sindirim sistemimizin sağlığını korumak için yapılması gerekenleri uygun kutucukları işaretleyelim. Lifli besinler tüketmeliyiz. Düzenli spor yapmalıyız. Yemeklerden önce ve sonra bolca su içmeliyiz. Sigara ve alkolden uzak durmalıyız. Aşırı tuzlu ve baharatlı yiyeceklerden uzak durmalıyız. Yemek sonralarında kahve ve kola içmeliyiz. Yemeklere salata ile başlamalıyız. Besinlerin sindirimini kolaylaştırmak için lokmalarımızı bolca çiğnemeliyiz. Sigara içilen ortamlarda bulunmalıyız. Çok sıcak ve çok soğuk besinleri tüketmemeliyiz. Dengeli ve düzenli beslenmeliyiz. 14 7. Sınıf Fen Bilimleri 4 Aşağıda verilen yapının özelliklerini vererek çalışma prensibini açıklayınız. 5 Aşağıdaki verilen tanım ve terimleri uygun şekilde eşletiriniz. a. Besin artıklarının vücuttan dışarı atıldığı organ 1. Ağız b.Safranın üretildiği organ 2. Enzim c. Besinlerin kimyasal sindiriminin başladığı organ 3. Mide d.Kimyasal sindirimin gerçekleşmesini sağlayan birim 4. Anüs e.Sindirilmiş besinlerin emiliminin gerçekleştiği yapı f. Proteinlerin kimyasal sindiriminin başladığı organ g. Karaciğer dışında sindirime yardımcı diğer organ 7. Sınıf Fen Bilimleri 5. Pankreas 6. Villus 7. Karaciğer 15 DEĞERLENDİRME –1 1 Protein 4 Yağ I. Ağız II. Mide III. Yutak IV. İnce Bağırsak V. Anüs Yukarıdaki sindirimin sistemi organlarından mekanik sindirimin gerçekleştiği organlar çıkarılırsa geride hangileri kalır? Karbonhidrat Yukarıda gösterilen şemada sindirimin gerçekleştiği organlar gösterilmiştir. Buna göre taralı alana hangi organ yazılmalıdır? A) İnce Bağırsak A) I-II ve IV B) II ve V C) I-II ve III D) IIve V B) Mide C) Ağız D) Yutak 2 Aşağıdakilerden hangisi sindirim sistemi hastalığı değildir? A) Ülser B) Reflü C) Guatr D) Gastrit 5 Aşağıdakilerden hangisi fiziksel ve kimyasal sindirim için ortak bir özelliktir? A) Enzim kullanılması B) Besinlerin küçük parçalara ayrılması C) Kasların kullanılması 3 D) Besinlerin hücrelerden geçebilecek hale gelmesi Karaciğeri yeterli olarak görevini yapamayan Ahmet aşağıdaki hangi besinin sindiriminde sorun yaşar? A) Karpuz B) Zeytin yağı C) Tavuk D) Şeker 16 7. Sınıf Fen Bilimleri 2. Boşaltım Sistemi ` Boşaltım; Vücudumuza yararı olmayan atıkların vücuttan uzaklaştırılması olayına denir. 6 Aşağıdaki şekillerde boşaltım sistemi organlarının bölümlerini gösteriniz. ................................. ................................. ................................. ................................. ................................. 7. Sınıf Fen Bilimleri 17 Böbreğin iç kesiti Nefron Nefron; Böbreğin süzme birimidir. ` Süzelme olayıyla nefronlara geçen yararlı maddeler, kılcal damarlar ile emilir. Dolaşım sistemine tekrar verilir. Bu olaya g_r_ e_i_i_ denir. 7 Vücudumuzda idrarın uzaklaştırılması ile verilen karışık cümleleri oluşum sırasına göre sıralayınız. 1. Kan böbrek atardamarı ile böbreklere gelir. 2. İdrar üreter ile taşınır ve mesanede toplanır. 3. Nefronlara gelen kan süzülür. 4. İdrar üretra ile dışarı atılır. 5. Temizlenen kan böbrek toplar damarı ile böbrekten çıkar. 6. Süzülme sonunda su, tuz ve üre birlikte idrarı oluşturur. ................... ................... ................... ................... 18 ................... ................... 7. Sınıf Fen Bilimleri ` Çeşitli m_t_bo_i_ o_ay_a_ sonucunda oluşan ve kullanılmayan maddelere atık maddeler denir. 8 Atık maddeleri vücudumuzdan uzaklaştıran organlar nelerdir. Görevleri ile birlikte yazınız. ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ 7. Sınıf Fen Bilimleri ........................................ 19 9 Vücudumuzda oluşan atık maddleler ve bazı maddeleri uzaklaştıran organlar ile ilgili aşağıdaki tabloyu doldurunuz. Organlar Atık maddeler Su Karbondioksit İdrar Üre Böbrekler Kalın bağırsak Deri 10 Aşağıdaki verilen olaylar sonucunda atılan atıkları yazınız. Terleme Solunum İdrar Dışkı ...................................... ...................................... ...................................... ...................................... 20 7. Sınıf Fen Bilimleri 11 1 ...................................... 2 ...................................... Besinler ile gereğinden fazla alınan kalsiyum yetersiz sıvı tüketimi gibi nedenler ile oluşur. Nefronların iltihaplanması sonucu ortaya çıkar. Boşaltım Sistemi Hastalıkları 3 ...................................... 4 ...................................... Genellikle bakteriler neden olur. İdrar yaparken zorlanma ve yanma hissi oluşur. Böbrek işlevinin fazla ilaç kullanımı farklı hastalıklar gibi nedenlerle yitirmesi sonucu oluşur. Yukarıda verilen hastalıklardan tedavi yollarını yazınız. 1 ...................................... 2 ...................................... 3 ...................................... 4 ...................................... 7. Sınıf Fen Bilimleri Diyaliz: Böbreğin işlevini yerine getirmemesi sonucu bu olayın yapay yollar ile yapılmasına denir. 21 12 Boşaltım sisteminin sağlığını korumak için neler yapılmalıdır? Sıralayınız. NOTLARIM 22 7. Sınıf Fen Bilimleri Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler S_n_r S_s_ _ mi İ_ S _ l _ _ Be _ _ eri Sinir Sistemi M _ _ k _ zi S_n_r S_ st _ _ _ Ç _ _ r _ sel Sin_ _ Si_ _ _ mi 13 Çevresel Sinir Sistemi Çevresel sinir sistemimizin görevlerini yazalım. ` Organlar ile merkezi sinir sistemi arasında bağı kurar. ` İç organların çalışmalarını anlık kontrol eder. ` ` ` 7. Sınıf Fen Bilimleri 23 14 Sinir hücresinin yapısını gösterelim. H_c__ Çe _ _ rd _ ğ _ D _ _ tr _ t A_s_n Sinir hücreleri: ` Vücudumuzu bir ağ gibi ören, canlı olan tüm dokularda sinir hücreleri bulunur. Sinir sistemine nöron denir. ` Saç, tırnak gibi alanlarda sinir hücreleri bulunmaz. Sinir hücrelerinin sentrozom organeli bulunmadığından dolayı bölünemezler (üreyemezler). ` Sinir uçları arasında boşluklar bulunur. 15 Sinir sistemimizin görevlerini yazınız. 24 7. Sınıf Fen Bilimleri Merkezi Sinir Sistemi Beyin Beyincik Omirilik Soğanı Omirilik 16 Merkezi sinir sistemini şema üzerinde kısımlarını gösteriniz. B_y_ _ _m _ r_ _ _ k S_ ğ _ n _ B _ _ in _ _ _ Om _ r _ _ _ k 17 Merkezi sinir sistemi organlarımızın görevlerini açıklayınız. Beyin: ............................................................ ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... 7. Sınıf Fen Bilimleri 25
