14027_Sindirim Sistemi.pptx

Büyük yapılı besinlerin daha küçük hücre zarından
geçebilecek yapılara dönüştürülmesi olayına sindirim
denir.Sindirim sayesinde;
1.Besinler hücre zarından geçebilecek hale
gelir.Örneğin, nişasta hücre zarından geçemez, oysa
sindirimi sonucu oluşan glikoz geçebilir.
2.Besinler, hücre solunumunda kullanılabilecek hale
gelir.
3.Besinler, canlıya özgü polimerleri oluşturabilecek hale
gelir.Örneğin, nişasta yiyen bir insan buna glikoza kadar
parçalar ve hücrelere alınan glikoz glikojen şeklinde
depolanabilir.
Sindirim olayı, mekanik ve kimyasal olaylar şeklinde
gerçekleşir:
Mekanik Sindirim: Çiğneme, ezme gibi fiziksel
olaylarla, büyük moleküllerin daha küçük moleküllere
parçalanmasıdır.Mekanik sindirim sonucu oluşan
ürünler hücre zarından geçemez.
Kimyasal Sindirim: Hidroliz olayıdır.Su ve
enzimler yardımıyla moleküllerin yapıtaşlarına
dönüşmesidir.
UYARI:
#Mekanik sindirim, kimyasal sindirimi gerçekleştiren enzimler
için substrat yüzeyinin artırılmasını sağlar.
#Sindirim özelleşmiş kısımlar içinde gerçekleşir.Örneğin, bir
hücrelilerde sindirim kofulu, çok hücrelilerde sindirim boşluğu
içinde gerçekleşir.Böylece canlının diğer yapıları sindirim olayı
sırasında zarar görmez.
Sindirim olayı, hücre içi ve hücre dışı sindirim olarak
ikiye ayrılır.
1-Hücre İçi Sindirim: Katı besinlerin fagositozla,
sıvı besinlerin pinositozla, koful içinde hücreye alınıp;
bu kofulun içinde sindirilmesidir.Ayrıca hücrede görevi
tamamlanan ya da depolanan moleküllerin
parçalanması da hücre içi sindirim olayıdır.Bu yüzden
hücre içi sindirim tüm canlı hücrelerde gözlenir.
2-Hücre Dışı Sindirim:
Üretilen sindirim enzimlerinin hücre dışına
verilerek, sindirimin hücre dışında
gerçekleşmesi olayıdır.Çürükçül canlılar,
böcekçil bitkiler ve yüksek yapılı hayvanlarda
görülür.
1.BİR HÜCRELİLERDE SİNDİRİM:
 Klorofile sahip bir hücreliler kendi besinlerini kendileri
oluşturur.
Heterotrof bir hücreliler zardan geçebilen maddeleri
difüzyonla, geçemeyenleri fagositoz, pinositoz yoluyla
hücreye alırlar ve koful içinde sindirirler.Sindirilen
maddeler sitoplazmaya geçerken, kofulda kalan artıklar
hücre dışına atılır.
Saprofit tek hücreliler, sindirim enzimlerini hücre dışına
salgılar ve sindirim sonucu olaşan ürünleri difüzyon veya
aktif taşımayla hücre içine alırlar.
Terliksi hayvanda besin alımı ve artıkların atımı
2.OMURGASIZLARDA SİNDİRİM:
Sünger ve sölenterlerde sindirim torba şeklindeki
vücut boşluğunda gerçekleşir. Sölenterlerde hem
hücre içi hem hücre dışı sindirim görülür.
Yassı solucanlarda da sünger ve sölenterler gibi,
hem ağız hem anüs görevi gören tek bir açıklık
bulunur.Böyle sindirim sistemlerine eksik sindirim
sistemi denir. Yassı solucanlardan planaryada da
hem hücre içi hem hücre dışı sindirim görülür.
Yuvarlak solucanlardan itibaren canlılarda tam
sindirim sistemi denilen iki açıklıklı sindirim sistemime
rastlanır.
Halkalı solucanlarda sindirim sistemi;
ağız,yutak,yemek borusu,kursak,taşlık,düz bir bağırsak
ve anüsten oluşur.
Böceklerde sindirim sistemi gelişmiştir. Ağızları
beslenme şekillerine göre; emici,delici gibi özellikler
kazanmıştır.
Hidrada
Sindirim
3.OMURGALILARDA SİNDİRİM:
Omurgasızlara göre daha karmaşık ve gelişmiş
yapılı sindirim sistemleri vardır.Beslenme
tiplerindeki farklılıklar, omurgalı hayvanlarda bazı
adaptasyonların gelişmesine neden olmuştur.
Örneğin;
Kuşların sindirim sistemi;ağız,yutak,yemek
borusu,kursak,mide,taşlık,bağırsaklar ve anüsten
oluşmuştur.
Ağızlarının ucunda beslenme şekillerine göre
farklı görevler üstlenmiş, keratin yapılı gaga
bulunur. Ağızlarında dişleri yoktur. Kursak,
besinlerin ıslatılıp bir süre depolandığı
yerdir.Mide,besinlerin yumuşatılarak taşlığa
iletilmesini sağlar.Taşlık, içinde küçük taşlar
bulunan kuvvetli kaslardan oluşmuş bir yapıdır.
Burada besinlerin mekanik sindirimi
gerçekleşir. Bağırsaklarda ise, karaciğer ve
pankreasın da salgılarıyla sindirim tamamlanır,
yaralı maddeler emilir.Artıklar anüsten dışarı
atılır.
Otçul memelilerin sindirim sistemi; bu
canlılarda azı dişi denilen öğütücü dişler çok
gelişmiştir.Geviş getiren otçullarda mide dört
bölümden oluşmuştur.
Ağıza alınıp yutulan besinler işkembe ve börkenekte
depolanır, bu bölümlerde bulunan simbiyotik bakteriler
tarafından kısmen parçalanır. Daha sonra ağıza
getirilerek yeniden çiğnenir (geviş getirme).Tekrar
yutulan besinler kırkbayır ve şirdene gelir ve
salgılanan enzimlerle kimyasal sindirim gerçekleşir.
Selülozun sindirimi güç olduğu için otçulların
bağırsakları diğer memelilere oranla daha uzundur.
Besinlerin İzlediği Yol:
AĞIZ YEMEK BORUSU İŞKEMBE BÖRKENEK YEMEK BORUSU
AĞIZ YEMEK BORUSU KIRKBAYIR ŞİRDEN  BAĞIRSAKLAR
4. İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ:
A. Sindirim Sistemi Organları:
İnsanda sindirim sistemi ağız , yutak,
yemek borusu,mide,ince bağırsak,kalın
bağırsak ve anüsten oluşmuştur.Karaciğer
ve pankreas da sindirim için gerekli salgı
üreten organlardandır.
Şimdi bu sindirim organlarını daha yakından tanıyalım:
AĞIZ:
Sindirim sisteminin başlangıç
bölümüdür.Sindirimde görev alan 3 yapı içerir.
1.DİŞLER
 Besini almak ve öğütmekten sorumludur.
 Yetişkin bir insanda 32 diş bulunur.Bir yarım
çenede bulunan diş çeşitleri: önden arkaya doğru
2 kesici diş, 1 köpek(parçalayıcı) dişi, 2 küçük azı
(öğütücü) diş, 3 büyük azı (öğütücü) şeklindedir.
 Bir dişin yapısında dıştan
içe doğru 3 kısım bulunur:
a)Mine: Dişe sertlik ve
parlaklık sağlayan kısımdır.
b) Dentin(Fildişi): Dişin
kemik kısmıdır.
c) Pulpa(Diş özü): Kan
damarları, sinirler ve bağ
dokudan oluşmuş en iç
kısımdır.
Bir dişin yapısı
2.TÜKÜRÜK BEZLERİ
 İçinde, Pityalin enzimiyle,su,bazı iyonlar ve
glikoproteinlerden oluşmuş mukus bulunur.
Alınan besinlerin ısıtılmasını,kayganlaştırılmasını,
ağız içinin daima nemli tutulmasını ve içerdiği enzimle
bazı karbonhidratların sindirilmesini sağlar.
Tükürüğün pH’ı 6,5-6,8 arasında değişir. pH’nın
yükselmesi durumunda kalsiyum gibi maddelerin
çökmesi sonucu diş taşları oluşur.Ayrıca bazı bakteriler
de enzimleri sayesinde glikozu diş taşına dönüştürebilir.
 Ağızda, dil altı, çene altı ve kulak altı olmak üzere
3 çift tükürük bezi bulunur.
3.DİL
 İçerdiği ağ şeklindeki sinirler sayesinde her yöne
hareket ettirilebilir.
Tadın alınmasını sağlar,konuşmaya yardımcı olur
ve alınan besinlerin yutağa aktarılmasını sağlar.
YUTAK: Yemek ve soluk borularına geçişlerin
yapıldığı bölümdür.Dille geriye doğru itilen besinler
yemek borusuna aktarılır(yutma).Bu sırada soluk
borusu, gırtlak kapağı; burun boşluğu, küçük dil
tarafından kapatılır ve besinlerin farklı bölgelere
geçişi engellenir.
YEMEK BORUSU: Yutak ve mide arasındaki 25
cm uzunlukta, 2 cm çapındaki kanaldır.Yutulan
besinlerin mideye ulaşmasını sağlar.
• Yapısında içten dışa doğru sırasıyla çok katlı epitel
doku ,düz kaslar ve bağ doku bulunur.
• Yapısındaki kasların hareketi peristaltik harekete neden
olur.Bu sayede besinler mideye iletilir.
•Yemek borusunda sindirim gerçekleşmez.
MİDE:
 Karın boşluğunun sol üst bölümünde, kaburgaların
arasında bulunan, sindirim sisteminin çapı en geniş
organıdır.Yemek borusuna bakan açıklığına mide
ağzı(kardia), ince bağırsağa bakan açıklığına mide
kapısı(pilor) denir.
 Yapısında içten dışa doğru sırasıyla mukoza, alt
mukoza; enine, boyuna, çapraz yerleşmiş düz kaslar
ve bağ doku bulunur.En dıştaki bağ dokudan örtüye
periton denir.
İçerdiği farklı şekilde dizilmiş düz kaslar,mideye geniş
bir hareket imkanı sağlar.İçi dolduğunda şiddetle
kasılarak içindeki besinleri ezer ve mekanik sindirimi
gerçekleştirir.Mideyi terk eden bulamaç halindeki
besinlere kimüs denir.
Periton salgıladığı bir sıvıyla mide ve bağırsakların
yüzeyini nemlendirir ve çalışmaları sırasında birbirlerine
zarar vermelerini engeller.
 Mukoza tabakasında bulunan mide bezleri tarafından
mide özsuyu salgılanır.Mide özsuyu içinde; HCl,
pepsinojen, süt çocuklarında lap enzimi (rennin) ve
mukus bulunur.
Bu yapıların başlıca görevleri:
HCl:
1.Pasif haldeki pepsinojeni aktif hale getirir.
Pepsinojen + HCl  Pepsin
2.Pepsin enziminin çalışabileceği pH’ı sağlar.
3.Besinlerle alınan bakterilerin üreme ve yaşamalarını
engeller.
Mukus: Midenin tüm iç yüzeyini kaplayarak, midede
gerçekleşen sindirim tepkimelerinin ve asitli ortamın,
mideye zarar vermesini engeller.
Lap Enzimi: Süt çocuklarında sütteki proteini kazein
halinde çökeltir.
Süt proteini + Lap enzimi  Kazein + H2O
Midenin Görevleri
1.Besinleri depo etmek
2.Mide özsuyu salgılayarak kimyasal sindirim yapmak
3.Mekanik sindirim yapmak
4.B12 vitamininin emilimi için gerekli faktörü (intrinsik
faktör) yapmak
5.Su alkol gibi bazı maddeleri emmek
6.Kimus haline getirdiği besinleri ince bağırsağa iletmek
Midenin Kendi Kendini Sindirmesini Önleyen Faktörler
1.Midenin iç yüzeyinin mukusla kaplı olması
2.Mide özsuyunun, mideye besin geldiğinde salgılanması.
Mide özsuyu salgılayan hücreler,mide hücreleri tarafından
üretilip kana verilen gastrin hormonuyla uyarıldıklarında
özsu salgılarlar.Böylece mide tamamen boşken fazla
midesuyu salgılanmaz.
3.Mide özsuyunda bulunan pepsinojenin pasif bir enzim
olması.
İNCE BAĞIRSAK:
Yapısında bulunan dokular içten dışa doğru aynı
yemek borusu ve midede olduğu gibidir.3 cm. çapında
yaklaşık 7,5 m. Uzunluğundadır.
Sindirim olayının tamamlandığı, maddelerin emiliminin
yapıldığı bölümdür.
Yapısında bulunan epitel doku çok sayıda
katlanmalar(mikrovillus) yapmış, böylece emilim yüzeyini
genişletmiş.(Yaklaşık 550 m² lik bir yüzeyi vardır.)
3 bölümden oluşmuştur:
1. Onikiparmak bağırsağı(Duodenum): Mideden sonra
gelen ilk 22 cm.lik bölümüdür.
2. Boş bağırsak(jejenum)
3. Kıvrımlı bağırsak(ileum)
Onikiparmak bağırsağında bulunan vater kabarcığı
denen yere, karaciğerden gelen koledok ve pankreastan
gelen virsung kanalı açılır.
İnce bağırsaklarda da sıvının ilerlemesi peristaltik
hareketlerle sağlanır.
KALIN BAĞIRSAK:
Çapı ince bağırsaktan daha geniştir.
İç yüzeyinde, yüzeyi arttıran kıvrımlar(villus) bulunmaz.
Görevi sindirilmeyen maddeleri toplamak ve atmaktır.
Kalın bağırsak rektum ile sonlanır.Rektum anüsle dışarı
açılır.
Suyun en fazla emildiği yer burasıdır.
Kalın bağırsakta B ve K vitaminleri sentezleyen
bakteriler de bulunur.
Kalın bağırsağın ince bağırsağa birleştiği yerde kör
bağırsak, kör bağırsağın ucunda da körelmiş bir çıkıntı
olan appendiks bulunur.
KARACİĞER:
Yaklaşık 2 kg. ağırlığında, vücudun en büyük
organıdır.Midenin üzerinde, karın boşluğunun sağ
tarafında bulunur.
Üzerinde bağ dokudan yapılmış glisson kapsülü, bu
kapsülün üzerinde de periton bulunur.
Karaciğer sağ ve sol olmak üzere iki loptan
oluşmuştur.Bu loplar da daha küçük lopçuklara
ayrılmıştır.Lopçuklar karaciğerin temel yapı ve görev
birimidir.Karaciğer hücreleri lopçukların etrafına,
merkezden çevreye doğru şeritsel olarak dizilmiştir.
Bu şeritlerin arasında sinüsler(boşluklar) vardır.
Sinüslerin çeperinde alyuvar üreten retikulo-endotel
hücreleri ve yaşlı alyuvarları parçalayan kupfer hücreleri
bulunur.
Karaciğere 2 damar gelir, 1 damar karaciğerden
çıkar.Gelen damarlar:
1.Aorttan ayrılan karaciğer atardamarı.
2.Sindirim kanalından gelen kapı toplardamarı. Çıkan
damar ise karaciğer üstü toplardamarıdır.
Karaciğerin sindirim sistemi bakımından temel görevi
safra salgılamaktır.Safra içinde; safra tuzları,safra
pigmentleri kolesterol,su,yağ asitleri vs. bulunur.
Üretilen safra karaciğer kanalına aktarılır.Bu kanal
karaciğerden çıktıktan sonra ikiye ayrılır.Bir kol fazla
safrayı safra kesesine götürür.Diğer kola koledok
kanalı denir ve vater kabarcığına açılır.
Safranın Görevleri
1.Yağların parçalanmasını sağlayarak yüzeylerinin
büyümesine neden olur.
2.Yağ monomerlerinin emilimini kolaylaştırır.
3.Bağırsak içinin kokuşmasına neden olan bakterilerin
üremesine engel olur.
4.Dışkıya rengini verir.
5.Ortam pH sını yükseltir.
UYARI:
Safranın, safra kesesinin kasılmasıyla
vater kabarcığına dökülmesini sağlayan
hormon onikiparmak bağırsağından
salgılanan kolesistokinin hormonudur.
Karaciğerin Görevleri
Safra salgılama
Heparin, fibrinojen, protrombin gibi kan proteinlerini
sentezleme
Yaşlı kan hücrelerini parçalama
Alyuvar hücreleri üretme
A vitamini öncülünden A vitamini sentezleme
A,D,E,K vitaminleri ve demir,bakır gibi mineralleri
depolama
Amonyaktan üre sentezleme
Zararlı olan H2O2(hidrojen peroksit) gibi maddeleri
zararsız hale getirme
Fazla glikozu glikojene çevirip depolama, gerektiğinde
glikojeni glikoza çevirme
Proteinleri,karbonhidrat ve yağlara dönüştürme
Vücut ısısını düzenleme
PANKREAS:
oMide ve onikiparmak bağırsağı arasında yer alan 75-80
gr ağırlığında,pembe renkli yaprak şeklinde bir karma
bezdir.
oAcinar hücreleri,sindirim için gerekli, tripsinojen,
kimotripsinojen, amilaz ve lipaz enzimlerini üretir.Bu
enzimler virsung kanalıyla vater kabarcığına dökülür.
Bu sıvının pH’sı 8,5 dir ve mideden gelen kimusun
pH’sını yükseltir.
oLangerhans adacığındaki hücreler, kan şekerinin
düzenlenmesini sağlayan insülin ve glukagon
hormonlarını salgılayıp kana verir.
UYARI:
•Pankreasın enzim salgılamasını,onikiparmak
bağırsağından salgılanıp pankreası uyaran sekretin
hormonu uyarır.
•Kimüs mideden onikiparmak bağırsağına
geçtiğinde,buradan mide salgı bezlerinin çalışmasını
durduran enterogastron hormonu salgılanır.
•Pankreastan onikiparmak bağırsağına gelen
tripsinojen ve kimotripsinojen,bağırsaktan salgılanan
enterokinaz enzimiyle aktifleşir.
•Pankreastan,karbonhidratları,yağları,proteinleri,
DNA’yı ve RNA’yı sindiren enzimler salgılanır.
B.KİMYASAL SİNDİRİM
Ağızda sadece karbonhidratlar sindirilebilmektedir.
Burada gerçekleşen tepkime:
Amilaz
Nişasta + H2O ----------> Maltoz + Dekstrin
Karbonhidratların sindiriminin devamı onikiparmak
bağırsağında ve ince bağırsağın diğer bölümlerinde
gerçekleşir. Oniki parmak bağırsağında pankreastan
gönderilen amilaz enzimiyle polisakkaritlerin sindirimi
gerçekleşir.
Amilaz
Nişasta + H2O ----------> Maltoz + Dekstrin
İnce bağırsak bezlerinde üretilen enzimlerse, disakkaritleri
monosakkaritlere çevirir.
Maltaz
Maltoz + H2O ----------> Glikoz + Glikoz
Laktaz
Laktoz + H2O -----------> Glikoz + Galaktoz
Sükraz
Sükroz + H2O -----------> Glikoz + Fruktoz
Proteinlerin sindirimi midede başlamaktadır.
Pepsin
Protein + H2O ------------> Pepton
Peptonlar, pankreastan gelen tripsinojenin
aktifleştirilmesiyle, onikiparmak bağırsağında peptitlere
dönüşür.
Tripsin
Pepton + H2O ------------> Peptit
Oluşan peptitler, ince bağırsak bezlerinden salgılanan
erepsin enzimiyle aminoasitlere parçalanır.
Erepsin
Peptit + H2O -------------> Aminoasit
Yağların sindirimi ise, karaciğerde üretilen safra ve
pankreastan gönderilen lipaz yardımıyla onikiparmak
bağırsağında gerçekleşir.
Lipaz
Yağ + Safra + H2O ----------> Yağ asidi + Gliserol
AĞIZ
İ gören
enzim
Etki ettiği
madde
Salgılandığı
yer
Amilaz
(Pi mi
ni astaya)
Tükürük
bezinden
YUTAK
YEMEK
BORUSU
MİDE
Pepsinojen
(proteinlere)
Mide
hücrelerind
en
Onikiparmak
bağırsağı
İnce Bağırsak
Amilaz(ni astaya)
Lipaz(yağlara)
Tripsinojen(Protei
nlere)
Pankreastan
Erepsin(proteinlere)
Sükraz,laktaz,maltaz
(sükroz,laktoz,
maltoza)
İnce bağırsaktan
Salgıladığı
hormon ve
etki ettiği
organ
Gastrin,mid
eyi uyarır.
Sekretin,pankreası
uyarır.
Kolesistokinin,
safra kesesini
uyarır.
Salgıladığı
aktifle tirici
madde ve
aktifle tirdi
ği enzim
HCl,
pepsinojeni
pepsine
çevirir.
Enterokinaz
tripsinojeni
tripsine, olu an
tripsin de
kimotripsinojeni
kimotripsine
dönü türür.
Karbonhidra
tların
sindirimi
Ni asta +
amilaz
H2O------>
Maltoz+
Dekstrin
amilaz
Ni asta+H2O----->
Maltoz+Dekstrin
sükraz
Sükroz+H2O--->Glikoz+Fruktoz
laktaz
Laktoz+H2O--->
Glikoz+Galaktoz
lipaz
Yağ+Safra+Su----->
Yağ asidi+Gliserol
Yağların
sindirimi
Proteinlerin
sindirimi
maltaz
Maltoz+H2O ----> Glikoz+Glikoz
pepsin
Protein+H2O-->Pepton(polipe
ptit)
tripsin
Pepton+H2O---->
Peptit+Aminoasit
erepsin
Peptit+H2O----->Aminoasit
Kalın
Bağırsak
C.Sindirilmiş Besinlerin Emilimi
Sindirim sonucu bağırsak boşluğunda bulunan
sindirim ürünlerinin bağırsak epitelleri tarafından
alınmasına emilme denir.
İnce bağırsak iç yüzeyinde Villus (tümür) denilen
birçok çıkıntı vardır.Her tümürün ortasında lenf
kılcalı, bunların çevresinde de kan kılcalları yer alır.
Emilme olayı difüzyon ve aktif taşımayla olur ve
emilme olayında sinir sisteminin bir rolü yoktur.
Emilen maddelerin taşınmasında iki farklı yol izlenir:
1.Su,basit şekerler,aminoasitler,vitaminler ve gliserinin
bir bölümü kılcal kan damarlarına geçer ve aşağıdaki
yolu izler.
Su,Basit şekerler, Aminoasitler,
bazı Vitaminler, Gliserinin bir
bölümü
Sağ kulakçık
Alt ana
toplar damar
Kan
Kılcalları
Karaciğer üstü
toplar damarı
Kan kılcallarına geçen moleküllerin taşınması
Karaciğer kapı
toplar damarı
Karaciğer
Emilerek kana geçen maddeler önce karaciğere
uğrar.Böylece fazla glikoz glikojene çevrilip, içindeki
zararlı maddeler zararsız hale getirilerek karaciğerden
çıkar.
2.Gliserol ve yağ asitleri lenf kılcallarına geçer ve
aşağıdaki yolu izler.
Yağ asitleri,Gliserol,
bazı vitaminler
Sağ
kulakçık
Tümür
Üst ana
toplar damarı
Kilus borusu
Sol köprücük altı
toplar damarı
Lenf kılcallarına geçen moleküllerin taşınması
Peke sarnıcı
Göğüs kanalı
Yağların yapıtaşları bağırsak hücrelerine
geçtiğinde,bu moleküllerden trigliseritler
sentezlenir ve üzerleri lipoproteinlerle
kaplanarak suda eriyebilen şilomikron
denilen küçük yağ damlacıkları halinde
lenf damarına verilir, daha sonra da kan
dolaşımına katılır.
UYARI:
Aynı büyüklükte olmalarına rağmen bazı moleküllerin
emilimi daha hızlı olur.
Örneğin, aynı büyükteki glikoz,fruktoz ve galaktozdan
en hızlı emilen galaktoz,en yavaş emilen fruktozdur.
Sindirim sisteminin çalışmasında sempatik ve
parasempatik sinirler görev yapar.Sempatik
sinirler,besinlerin yemek borusundan anüse doğru
ilerlemesini ve dışarı atılmasını yavaşlatır;
tükürük,mide,safra,pankreas ve bağırsak salgılarını
azaltır.Parasempatik sinirler ise hızlandırıcı ve arttırıcı
etki yapar.
Animasyonlu Resimler :
Mide
Yutak