ISO 14001:2015 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ STANDARDI

ISO 14001:2015 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ STANDARDI REVİZYONU
Dünyanın en yaygın kabul edilen uluslararası çevre yönetim sistemi standardı olan ISO
14001 standardı revize edildi.
ISO 14001 standardının revizyonu, popülerlik, mevcut ekolojik, politik ve sosyal
gelişmeler doğrultusunda, standart revize ve güncelleme komitesinin sürekli çabalarının bir
sonucudur. ISO 14001:2015 çevre ve ekolojik düzen korunması açısından son yönelimleri,
ihtiyaçları karşılayacak ve diğer yönetim sistem standartları ile (örneğin; ISO 9001) uyumlu
hale gelecek şekilde hazırlanmıştır.
ISO 14001 çevre yönetim sistemi kuruluşun ürün ve hizmetlerinin tasarım, üretim,
dağıtım, tüketim ve bertaraf etme yöntemlerini yaşam döngüsü yaklaşımını kullanarak kontrol
eder ve etkiler, bu sayede sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlamak için sistematik bir
yaklaşım sağlar. Standart, dış kaynaklı süreçlerin kontrolünü, kullanıcılarına tanıtır. Stratejik
planlama, risk ve fırsatların belirlenmesi, tedarikçi ve yüklenici iletişimi, ürün ve hizmetlerin
tasarımı, kullanım sırasındaki ve kullanım ömrü sonunda ortaya çıkabilecek çevresel etkilerin
iyileştirilmesi ve bertaraf edilmesi ile ilgili gereksinimleri kapsamaktadır.
ISO 14001:2015, tüm yönetim sistemlerine ortak bir çerçeve getiren yeni yüksek seviye
yapısı Annex SL’e dayandırılacaktır. Bu, tutarlılığı sürdürmeye, farklı yönetim sistem
standartlarını hizalamaya, alt maddelerin üst düzey yapı ile karşılaştırılmasını teklif etmeye ve
tüm standart boyunca ortak dil uygulanmaya yardım eder.
Mevcut yeni standart ile organizasyonlar için, çevre yönetim sistemlerini çekirdek iş
süreçlerine dahil etmek ve üst düzey yönetimden daha çok katılım almak daha kolay olacaktır.
Standardın yayını ve geçerlilik tarihi olan 15 Eylül 2015’ten sonra 3 yıllık bir geçiş
dönemi var.
Geçerli ISO 14001:2004 Belgeleri en geç 2018 sonbaharına kadar kabul edilir. En geç
bu tarihe kadar ISO 14001:2015 standartlarına uygun bir ÇYS tetkiki yapılmış olmalıdır.
High Level Structure(HSL), Annex SL Nedir?
Birçok organizasyonun uygulama yaptığı ve sertifikalandırıldığı birden çok yönetim
sistemi var. Bunlar tek tek ekstra zaman ve kaynak alıyor. Bu yüzden bu standartları
birleştirmek ve entegre etmek için bir yola ihtiyaç doğmuştur. Yönetim sistemleri bugüne kadar
farklı yapıları, gereklilikleri ve terminolojileri sunduğundan entegrasyonu zorlaştırıyordu. Bu
problemi gidermek için ISO yeni ve revize edilmiş tüm yönetim sistemleri için Annex SL’i
geliştirdi. Gelecek yönetim sistemleri aynı üst düzey yapıya, aynı çekirdek metine ve ortam
terim, tanımlamalara sahip olacaktır.
Standart 10 ana bölüme ayrılmıştır
1. Kapsam
2. Atıf yapılan standart ve/veya dokümanlar
3. Terimler ve tarifler
4. Kuruluşun kapsamı
5. Liderlik
6. Planlama
7. Destek
8. Operasyon
9. Performans değerlendirme
10. İyileştirme
ISO 14001:2015’in Temel Özellikleri ve Yenilikler Nelerdir?

Proses yaklaşımı ve buna ilişkin talepler daha belirgin olarak tanımlanması

Zorunlu şartların azaltılması (esnek yapı)

Risk tabanlı yaklaşım

Risk yönetimi ve önleyici yaklaşım talebi olması; ÇYS için pek çok maddede risk ve
fırsatların belirlenmesinin istenmesi

Liderlik vurgusunun standardın içinde daha belirgin olması

Stratejik yaklaşım

Yönetim temsilcisine atıf yok

Doküman ve kayıt kavramları yerini “Yazılı bilgiler (dokümante edilmiş bilgi)”
kavramının alması

Üç yeni kavram eklenmiştir: "tedarik zinciri", "değer zinciri" ve "ürün yaşam döngüsü".
Standardın yeni yapısının diğer yönetim sistemleri ile ortak yanlar taşıması

Amaç, temel yönetim sistemleri için ortak terminoloji oluşturulması

“High Level Structure” uygulaması

ISO 14001:2015’in “Annex SL” kullanılarak oluşturulması

Uygunluk kontrolü ve değerlendirilmesi mümkün olan en erken aşamasında
uygunsuzlukları önlemek için, sürekli bir görev olmaktır.

Uygun olmayan proses çıktıları kavramı
Önemli Değişiklikler
Liderin artan sorumluluğu: Çevre Yönetim Sistemini daha stratejik hale getirmek ve
kuruluşun karar verme sürecine daha entegre etmek için yönetim kademesi daha detaylı bir
şekilde tanımlanmıştır. Çevre, sürdürülebilirlik ve KSS (Kurumsal Sosyal Sorumluluk)
yöneticilerinin yönetim kademesi ile daha fazla iletişimde bulunması beklenmektedir.
Yaşam döngüsü yaklaşımı: Değer zinciri ve yaşam döngüsü meseleleri aracılığıyla
çevresel etkileri ele alacak bir gereklilik bulunmaktadır. (resmi bir Yaşam Döngüsü Analizi
gerekliliği olmamasına rağmen).
Tekrar düşünme etkisi: Yeni sürüm, “çevresel koşullar” terimi ile karşımıza çıkmaktadır
ve bunu “adaptasyon gerektiren, kuruluşun eylemlerini, ürün ve hizmetlerini etkileyebilen
uzun süreli çevresel değişiklikler” olarak tanımlamaktadır. Amaç, kuruluşların çevre
üzerindeki etkilerinden ziyade çevrenin onlar üzerindeki etkisini düşünmelerini
sağlamaktır.
Riskler ve fırsatlar: Önemli çevresel risk ve fırsatların, tedarik zincirinde nasıl
yönetildiğini gösteren özel bir gereklilik bulunmaktadır. Kuruluşların, çevreye dayalı
meseleler ve bunların işletme ile nasıl ilgili oldukları ile işletmeli arabirimlerin nasıl
yönetildiği arasında bir bağlantı kurduklarını göstermeleri gerekmektedir.
2
Proaktif rapor: Sürüm, kuruluşların daha proaktif bir şekilde çevresel konularda dış rapor
ihtiyacını göz önünde bulundurmalarını ve çevresel veriyi nasıl kullandıkları ve
yönettikleri üzerinde daha büyük bir kontrole sahip olduklarını göstermelerini
gerektirmektedir.
Güçlendirilmiş uyumluluk: Uyumluluğun değerlendirilmesi hakkındaki hüküm
güçlendirilmiştir. Önceden sadece uyumluluğu değerlendirmek için bir gereklilik vardı
fakat yeni standartta, uyumluluğun tam olarak nasıl değerlendirildiği ve kaydedildiğini
özelleştirecek bir gereklilik bulunmaktadır.
Sürekli geliştirme/iyileştirme: Yanlış yorumlamalara daha az açık hale getirmek adına
yönetim kadrosu tarafından ortaya konulan politika doğrultusunda yürürlükte olan özel bir
hükümle beraber sürekli iyileştirme gerekliliği için güçlü bir vurgulama bulunmaktadır.
Dokümante edilmiş bilgi: Diğer yönetim sistemi standartları ile uyumlandırmanın bir
parçası olarak, ‘dokümante edilmiş bilgi’ ile ilgili ortak bir madde benimsenmiştir.
“Dokümante edilmiş prosedür” ve “kayıt” terimlerinin yerini şartlar metni genelinde
“dokümante edilmiş bilgi” almıştır. ISO 14001:2004’ün dokümante edilmiş prosedürlere
(örn.bir prosesi tanımlamak, kontrol etmek ve desteklemek için) atıf yaptığı yerlerde bu
artık dokümante edilmiş bilginin muhafaza edilmesi olarak ifade edilmektedir. ISO
14001:2004’ün kayıtlara atıf yaptığı kısımlar da artık dokümante edilmiş bilginin muhafaza
edilmesi olarak ifade edilmektedir. Dokümante edilmiş bilginin muhafazası için şartlar
standart genelinde detaylandırılmıştır ve bazı örnekler verilmiştir.
Standarttaki Değişiklikler
4)Kuruluşun Bağlamını Anlamak
Amaçlanan sonuçların elde edilebilmesi için organizasyon, çevre yönetim sistemine
etki eden iç ve dış hususlarını açıkça belirlemelidir. Aynı zamanda ilgili tarafların ihtiyaç ve
beklentilerini anlamalıdırlar. İlgili taraflar kuruluşun çevresel performansına etki eder.
Örneğin, Makineleri tarafından gürültü yapan firma çalışma saatlerini olabildiğince erkene
çekmeli ve şehir merkezinden olabildiğince uzakta çalışmalıdır. Bir başka örnek, Kağıt üretimi
yapan firmanın FCS(Orman Yönetim Konseyi - Forest Stewardship Council ) sertifikası alması
firma imajını iyileştirebilir. Bu madde Aynı zamanda eski önleyici faaliyet kavramını da
kısmen ele almaktadır.
5)Liderlik
Bu madde Yönetimin Sorumlulukları maddesi ile yer değiştirmiştir. Yönetim
temsilciliği rolü kaldırılmıştır. Bu iş süreçlerinde ürünler, hizmetler, müşteri memnuniyeti ve
entegre ÇYS şartlarına uygunluğunu etkileyebilecek risklerin belirlenmesi için daha fazla
proaktif bir liderlik rolü üst yönetimin daha fazla katılımı gerekliliğini getirmiştir.
Ayrıca üst yönetimin çevre performansının geliştirilmesi için ÇYS’nin sürekli
iyileştirilmesi konusundaki taahhüdüne daha fazla odaklanmaktadır. İletişim de anahtar
konudur ve üst yönetimin ÇYS’nin tüm taraflarca erişilebilir, iletilmiş, sürdürülüyor ve
anlaşılmış olmasının sağlanması konusunda sorumluluğu bulunmaktadır.
Önemli değişiklikler

Üst yönetim Çevre Yönetim Politikasını kurmalı, uygulamalı ve sürdürmelidir.

Amaç ve kuruluşun bağlamı uygun olmalıdır.
3

Mevcut ilgili taraflar ile uygun olmalıdır.

ÇYS’ye bağlılığı geliştirmelidir.

Çevre Politikası ÇYS ile ilgili yönleri geliştirmek için taahhüt içermelidir.

Dokümante edilmiş bilgi.
6)Planlama
Bu maddenin ilk bölümü, planlama maddesinin Sartlarını yerine getiren prosesleri
oluştururken, uygularken ve sürdürürken nelerin dikkate alınması, belirlenmesi ve ele alınması
gerektiğini tanımlamaktadır. Alt madde 6.2.1 kuruluşun faaliyetleri, ürünleri ve hizmetleri ile
ilgili, tanımlanan kapsamda kontrol ve etki edebileceği çevre boyutlarını belirlemesini
gerektirmektedir.
İlk defa normal olmayan durumlar ve acil durumlar için açık bir atıf bulunmaktadır.
Daha da önemlisi, bir yasam döngüsü bakış açısının dikkate alınması konusundaki atıf ve
madde notları önemli boyutların hem faydalı hem de zararlı risklere sebep olabileceğinin altını
çizmektedir.
Madde 6.1.1 kuruluşlar için, Madde 4.1 ‘kurulusun içeriği’, Madde 4.2 ‘ilgili taraflar’,
Madde 6.1.2 ‘çevre boyutları’ ve son olarak Madde 6.1.3 ‘uyum yükümlülüklerinden
kaynaklanan riskleri ve fırsatları belirlemeleri için yeni bir şartı temsil etmektedir.
‘Aksiyon almak için planlama’ seklinde yeni şartlar yer almaktadır. Bu, bir önceki
maddede istenen daha bütünsel bir yaklaşımı almakta ve aksiyon planlamada daha detaylı bir
şekilde kullanmaktadır.
Bu maddenin son bölümü ‘çevre amaçları ve bunlara ulaşmak için planlamayı’ dikkate
almaktadır. Kuruluş uygun fonksiyon ve seviyelerde çevre amaçlarını belirlemelidir. Çevre
politikası ile uyumlu olmanın yanı sıra, çevre amaçları ölçülebilir, izlenebilir, iletişimi yapılmış
ve güncellenmiş olmalıdır.

Yaşam döngüsü bakış açısı

Anormal acil durumların hesaplanması

Öngörülebilir makul acil durumlar

Belgelendirilmiş bilgileri korumak

İlgili fonksiyon seviyelerinde çevresel hedefler kurmak

Risk ve fırsat odaklı düşünmek

Plan şunları içermelidir;

Ne yapılacak

Ne kaynaklar gerekli

Ne zaman tamamlanmış olacak

Sonuçlar nasıl değerlendirilecek

Çevresel hedeflere ulaşmak için eylemler iş proseslerine entegre edilebilir.
Kanıta dayalı karar verme
Veri ve bilgilerin değerlendirilmesine dayalı kararlar ile istenilen sonuçları elde etmek
daha yüksek olasılıklıdır.
4
7) Destek
Bu madde kuruluşların ÇYS’yi kurmak, uygulamak, sürdürmek ve sürekli iyileştirmek
için gerekli kaynakları belirlemesi ve sağlaması için bir gereklilik ile başlamaktadır. Basitçe
ifade etmek gerekirse bu, tüm ÇYS kaynak ihtiyaçlarını kapsayan çok güçlü bir maddedir.
Kurulusun kontrolü altında is yapmakta olan tüm kişilerin çevre politikası, islerinin
bunu nasıl etkileyeceği ve ÇYS’ye uymamanın sonuçlarından haberdar olmasını sağlaması
gerekmektedir. Ek olarak, geliştirilmiş çevre performansının faydaları da dahil olmak üzere
çevre yönetiminin etkinliğine katkılarının farkında olmalıdırlar. Önceki versiyona göre çok
temel bir değişiklik olmamaklar birlikte, artık iç ve dış iletişimi kapsayan yeni bir ilave şart
bulunmaktadır.
8)Operasyon
Bu madde önceki maddelere tabi olan planların ve proseslerin yürütülmesi ile
ilgilenmektedir.
Operasyon maddesi planlama maddesinde ortaya çıkan riskler ve fırsatlar bağlamında
ortaya çıkan risklerin ve fırsat getiren durumların değerlendirilmesi ve bunların kontrol altında
tutulması beklemektedir. Bu kontroller tüm süreçlere entegre bir şekilde satınalma, depolama
gibi mevcut süreçlere entegre edilmesi gerekmektedir. Bunun dışında olası kontrol dışı
durumlarda da tatbikatlarla hazır bulunulmasına yönelik faaliyetlerin yerine getirilmesini
beklemektedir.
Muhtemelen en büyük değişiklik ‘bir yasam döngüsü bakış açısı ile tutarlı’ belirli
operasyonel boyutları değerlendirmek için gelen yeni daha geniş gerekliliktir. Bu, bir
kurulusun sahasında yukarıya doğru ve aşağıya doğru ortaya çıkan mevcut veya potansiyel
etkilerin nasıl etkilendiği veya (mümkün olan yerlerde) nasıl kontrol edildiğine ciddi dikkat
edilmesi anlamına gelmektedir
9)Performans Değerlendirme
Performans değerlendirme 2004 versiyonundaki madde 4,5 ve 4,6’da yer alanların
çoğunu kapsamaktadır. Genel tavsiye olarak, kuruluşlar çevre performansı ve ÇYS’nizin
etkinliğini değerlendirmek için hangi bilgilere ihtiyacı olduğunu belirlemelidir. Bu ‘ihtiyaç
duyulan bilgilerden’ geriye doğru çalışarak neyi, ne zaman, kimin ve nasıl ölçeceğini ve
izleyeceğini belirleyin. Bununla ilgili kanıtları sağlayan dokümante edilmiş bilgiler muhafaza
edilmelidir.
10)İyileştirme
Standardın yeni yapısı ve riske odaklanması nedeniyle, bu maddede önleyici faaliyetler
için özel gereklilikler bulunmamaktadır. Ancak, bazı yeni daha detaylı düzeltici faaliyet
gereklilikleri mevcuttur. İlki uygunsuzluklara tepki vermek ve aksiyon almak, mümkünse
uygunsuzluğu kontrol etmek ve düzeltmek ve sonuçları ile basa çıkmaktır. İkincisi kurulusun
herhangi başka bir yerinde benzer uygunsuzlukların olup olmadığını veya ortaya çıkma
olasılığını belirlemek, dolayısıyla gerekiyorsa tüm kuruluş genelinde uygun düzeltici
faaliyetleri yapmaktır. Önleyici faaliyet kavramı evrimleşmiş olsa da, yine de hala mevcut bir
uygunsuzluğun sonucu olarak potansiyel uygunsuzlukları değerlendirme ihtiyacı
bulunmaktadır.
5
Kaynaklar
1. http://www.sigmacenter.com.tr/wp-content/uploads/2016/03/Yusuf-Y%C4%B1lmazISO-14001-2015-Sunum-08.03.15.pdf
2. http://www.turkloydu.org/pdf-files/haberler/2014/ISO-14001_2015_revizyon.pdf
3. http://www.isorevisions.com/revision-iso-140012015/main-changes-iso-140012015/
4. http://www.isokalitebelgesi.com/iso-14001-2015-standardi-revizyonu-ne-turdegisiklikler-yenilikler-2004-farki-nedir-nelerdir
5. http://www.bsigroup.com/LocalFiles/nl-nl/iso-9001/BSI-Annex-SL-Whitepaper.pdf
6. http://www.bsigroup.com/LocalFiles/trR/ISO%2014001%202015/ISO%2014001%20Transition%20Guide_Sept%202015_tr
.pdf
7. http://www.isorevisions.com/wpcontent/uploads/2016/04/Technical_Guide_ISO_14001.pdf
6