GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ - KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ ŞAHİNBEY ARAŞTIRMA VE UYGULAMA HASTANESİ ILAÇ HAZIRLAMA VE UYGULAMA TALIMATI Doküman No: HYH-T07-P02 Revizyon No: 2 Yürürlük Tarihi: 23.07.2012 Revizyon Tarihi: 28.12.2015 Sayfa: 1/6 Revizyon Açıklaması Madde No - Revize edildi - 2.1.7, 2.6.3 - Yeni eklendi. - 2.2, 2.14 KAPSAM: Tıbbi Birimler Hazırlayan /Kontrol Eden Gülay YABA Kalite Yönetim Birimi Onay Deniz ŞENER Eğitim Hemşiresi Onay Gülsemin ACIOĞLU Hastane Müdürü İmza Tarih İmza 28.12.2015 Tarih İmza 28.12.2015 Tarih Onay Yrd. Doç. Ersin BORAZAN Kalite Yönetim Temsilcisi İmza 28.12.2015 Tarih Onay Doç. Dr. Murat Taner GÜLŞEN Başhekim İmza 28.12.2015 Önemli: Kalite Yönetim Sistemi’ne ait güncel dokümanlar dokümanlar “Kontrolsüz Kopya” hükmündedir. Tarih 28.12.2015 http://kys.gantep.edu.tr/ sayfasında bulunmaktadır. Basılan GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ - KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ ŞAHİNBEY ARAŞTIRMA VE UYGULAMA HASTANESİ ILAÇ HAZIRLAMA VE UYGULAMA TALIMATI Doküman No: HYH-T07-P02 Revizyon No: 2 Yürürlük Tarihi: 23.07.2012 Revizyon Tarihi: 28.12.2015 Sayfa: 2/6 1. TANIMLAR: 1.1. Dorsagluteal: Kalçanın üst dış yanı 1.2. Ventrogluteal: Kalçanın yan tarafı 1.3. Laterofemoral: Üst baldırın yan kısmı 1.4. Deltoid: Kolun üst dış yan yüzü 1.5. Puşe: İlacın doğrudan damar yolundan verilmesi 2. UYGULAMA: 2.1. Genel Kurallar: 2.1.1. İlaç uygulanırken 8 doğru kuralına uyulur. (Doğru ilaç, doğru doz, doğru hasta, doğru zaman, doğru yol, doğru kayıt, doğru etki, doğru form) 2.1.2. Her türlü ilaç hazırlama ve uygulamalarından önce eller yıkanır, eldiven giyilir. (Bkz: El Hijyeni ve Eldiven Kullanımı Talimatı) 2.1.3. İlaç hazırlanırken ilacın son kullanma tarihi “3 kez bakma kuralı”na göre kontrol edilir. (Şişeyi raftan alırken, ilacı hazırlarken, ilaç şişesini rafa koyarken ) 2.1.4. Yazılışı, okunuşu, ambalajı birbirine benzeyen ilaçlar ayrı raflara yerleştirilir ve tüm kliniklerde “Yazılışı, Okunuşu, Ambalajı Birbirine Benzeyen İlaç Listesi” bulundurulur. 2.1.5. Bölümlerde “Soğuk Zincirde Saklanması Gereken İlaç Listesi” de bulunan ilaçlar mutlaka buzdolabında muhafaza edilir. Buzdolabı ısısı hemşire tarafından “Buzdolabı Isı Takip Formu” ile kontrol edilir. 2.1.6. Bölümlerde pediatrik ilaçların dolaptaki yerleşimi “Pediatrik Doz İlaç Listesi” ne göre ayrı raflarda yapılmalıdır. 2.1.7. Belirlenen tedavi hemşire tarafından her gün “İlaç Uygulama Kartı”na kaydedilir. 2.1.8. İlaçlar kapalı kaplarda ve kişiye özel olarak uygulanacağı zaman hazırlanır. 2.1.9. Hasta, her türlü ilaç uygulaması hakkında bilgilendirilir. 2.1.10. Her türlü ilaç uygulamasında hasta uygulanan ilacın özelliğine göre komplikasyonlar yönünden takip edilir. 2.1.11. Hastaya uygulanacak tedavinin yöntemi order formuna göre belirlenir. (Bkz: Order Düzenleme Ve Uygulama Talimatı ) 2.1.12. İlaç uygulandıktan veya hastaya verildikten sonra “Hasta Takip Formu”na kaydedilir, paraflanır. 2.1.13. Stajyerlerin ilaç uygulamaları hemşire gözetiminde olmalıdır. 2.1.14. Hasta ilacı reddederse hemşire, klinik doktorunu bilgilendirir ve “Hasta Takip Formu”na bilgilendirilen doktorun adı- soyadı ve saatini belirtip parafını atar. Önemli: Kalite Yönetim Sistemi’ne ait güncel dokümanlar dokümanlar “Kontrolsüz Kopya” hükmündedir. http://kys.gantep.edu.tr/ sayfasında bulunmaktadır. Basılan GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ - KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ ŞAHİNBEY ARAŞTIRMA VE UYGULAMA HASTANESİ ILAÇ HAZIRLAMA VE UYGULAMA TALIMATI Doküman No: HYH-T07-P02 Revizyon No: 2 Yürürlük Tarihi: 23.07.2012 Revizyon Tarihi: 28.12.2015 Sayfa: 3/6 2.1.15. İşlem öncesi ve sonrası “El Hijyeni ve Eldiven Kullanımı Talimatı”na göre el hijyeni sağlanır. 2.2. İlaç Etkileşimleri: 2.2.1. Parenteral çözeltiler birbirleriyle karıştırıldığında çözeltinin rengi değişebilir, bulanıklık ve çökme oluşabilir. İnaktif ya da gözle görülemeyen maddeler meydana gelebilir. 2.2.2. Paranteral tedavi hazırlama sırasında “Farmasötik Geçimsizlik (Birbirine Karıştırılmaması Gereken) Ilaç Listesi”ne göre ilaç hazırlanır. 2.2.3. İlaç-ilaç veya besin- ilaç etkileşimlerinin ilaçların bozulmasına yâda etkisinin azalmasına neden olmasından dolayı ilaçlar “İlaç-İlaç Etkileşim Listesi” ve “Besin-İlaç Etkileşim Listesi”ne göre hazırlanmalıdır. 2.2.4. Kemoterapi ilaçları “Hazırlanması Özel Teknik/Teçhizat/Uzmanlık Gerektiren İlaçlar Listesi”ne göre hazırlanır. 2.3. Oral Yolla İlaç Uygulama: 2.3.1. Hastaya verilecek ilaç tablet ya da kapsülse bir miktar suyla içmesi istenir. 2.3.2. Hasta ilacı içene kadar yanında beklenir. 2.3.3. Hastaya Nazogastrik ilaç verilecekse ilaç toz haline getirilir, nazogastrik yerinde olup olmadığı kontrol edilir. Nazogastrik yerinde ise bir miktar su verilip devamında ilaç verilir ve sonrasında tekrar yıkama yaparak yaklaşık 30 dakika nazogastrik sonda klemplenir. 30 dakika sonra serbest drenaja alınır. 2.4. İntra Dermal İlaç Uygulama: Epidermisin altına uygulanır. Tanı koyucu işlemler için tercih edilir. ( Tüberkülin ve Allerji Testi) 2.4.1. 0,1- 0.2ml ilaç, 15 derecelik açı ile doku hasarı olmayan, tüysüz bölgelere uygulanır. Enjeksiyon sonrası bölge, silinmez ya da masaj uygulanmaz. 2.5. İntramüsküler (IM) Yolla İlaç Uygulama: 2.5.1. İntramüsküler enjeksiyon: Dorsogluteal, ventrogluteal, laterofemoral ve deltoid kas bölgelerine yapılır. 2.5.2. Hastaya uygulanacak ilaç hazırlanıp hastanın yanına gidilir. 2.5.3. Hastanın mahremiyetinin korunmasına özen gösterilir. 2.5.4. Sinir ve kemiklere zarar vermemek için uygun enjeksiyon bölgesi seçilip, uygun pozisyon verilir. 2.5.5. Enjeksiyon yapılacak bölgenin antiseptik solüsyonla temizliği yapılır. Kas içine ilaç verilmeden önce enjektörün pistonu geri çekilerek kan gelip gelmediği kontrol edilir. 2.5.6. Kas içine enjekte edilen ilaç hacmi 5 ml’ yi geçmemelidir. Ancak 10 ml’ lik bir solüsyon ikiye bölünerek sağ ve sol kalçaya uygulanabilir. 2.6. İntravenöz (IV) Yolla İlaç Uygulama: 2.6.1. Uygulanacak ilaç hazırlanır. Önemli: Kalite Yönetim Sistemi’ne ait güncel dokümanlar dokümanlar “Kontrolsüz Kopya” hükmündedir. http://kys.gantep.edu.tr/ sayfasında bulunmaktadır. Basılan GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ - KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ ŞAHİNBEY ARAŞTIRMA VE UYGULAMA HASTANESİ ILAÇ HAZIRLAMA VE UYGULAMA TALIMATI Doküman No: HYH-T07-P02 Revizyon No: 2 Yürürlük Tarihi: 23.07.2012 Revizyon Tarihi: 28.12.2015 Sayfa: 4/6 2.6.2. Hastada intraket varsa intraket yardımıyla ilaç damara verilir. 2.6.3. Hastada intraket yoksa uygun ven seçimi yapılır. Ven seçiminde uygulama distalden proksimale doğru yapılır. Uygun damar yolu açılamadığı durumlarda doktor bilgilendirilerek uygun olan işlemin (cat-down, santral venöz kateter v.s) uygulanması sağlanır. Yapılacak işlem için gerekli malzeme ihtiyacı sağlanamadığında hemşire tarafından süpervizör hemşire aranarak malzeme ihtiyacı giderilmeye çalışılır. 2.6.4. İlaç uygulanacak bölgenin temizliğinde cerrahi aseptik teknik uygulanır. (Bkz: Damar İçi Kateter Enfeksiyonlarını Önleme Talimatı) 2.6.5. Mastektomi yapılan taraftan ve arterio – venöz fistüllü koldan IV enjeksiyon uygulanmaz. 2.6.6. Hasta inotrop ilaçlar (dopamin, niprus vb.) alıyorsa bu yoldan başka bir ilaç puşe uygulanmaz. 2.6.7. İlaç, enjektörün iğnesi steril bir şekilde damara girdikten ve pistonu geri çekildiğinde kan geldiğinden emin olduktan sonra damara verilir. Aksi halde ilaç verilmeden enjektör geri çekilir. 2.6.8. Hastada 2.7. Subkutan Yolla İlaç Uygulama: Dermisin altındaki gevşek bağ dokusu içine ilaç uygulanmasıdır. 2.7.1. Skapula altı, karın bölgesi, uyluğun ön yüzü, üst kol dış yüz bölgesine yapılır. 2.7.2. Hastaya uygulanacak ilaç hazırlanır. 2.7.3. Uygun enjeksiyon bölgesi seçilir. Uygun pozisyon verilir. 2.7.4. Enjeksiyon yapılacak bölgenin enjeksiyon yapılır. 2.8. antiseptik solüsyonla temizliği sağlanıp Göze İlaç Uygulama: Göz veya göz kapaklarının konjuktival kısımlarındaki infeksiyonların tedavisinde, miyozis veya midriyazis gibi lokal etkiler oluşturmada, göz içi basıncını düşürmede veya diğer bazı lokal etkiler oluşturmak amacı ile konjunktivaya uygulanırlar. 2.8.1. Erişkinlerde, hastaya yukarı bakması istenir ve alt göz kapağı aşağıya çekilip oluşan keseye damlatılır. 2.8.2. Nazolakrimal kanaldan sistemik dolaşıma geçmesinin önlenmesi için (örn: atropin) bazen gözün iç köşesine bası yapılır. 2.8.3. Çocuklarda, ilaç uygulaması için göz asla zorlanmamalıdır. İlaç gözün iç köşesine damlatılır. 2.9. Kulağa İlaç Uygulama: 2.9.1. Erişkinlerde, kulak kepçesi yukarı kaldırarak, 2.9.2. Çocuklarda, kulak kepçesi aşağıya çekilerek ilaç damlatılır. Önemli: Kalite Yönetim Sistemi’ne ait güncel dokümanlar dokümanlar “Kontrolsüz Kopya” hükmündedir. http://kys.gantep.edu.tr/ sayfasında bulunmaktadır. Basılan GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ - KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ ŞAHİNBEY ARAŞTIRMA VE UYGULAMA HASTANESİ ILAÇ HAZIRLAMA VE UYGULAMA TALIMATI Doküman No: HYH-T07-P02 Revizyon No: 2 Yürürlük Tarihi: 23.07.2012 Revizyon Tarihi: 28.12.2015 Sayfa: 5/6 2.10. Buruna İlaç Uygulama: Hastaya sırt üstü pozisyonda baş iyice geri çekildikten sonra ilaç uygulanır ve hastaya 1–2 dk. bu pozisyonda kalması istenir. 2.11. İntravajinal Uygulama: Vajina ve uterus serviksinin iltihaplarında ilaçlar vajinal tablet, vajinal süpozituvar (ovül), vajinal krem ve jel gibi çeşitli farmasötik şekillerde vajina ve uterus serviksine uygulanır. Bu tür preperatlarda çoğunlukla uygulama için bir aplikatör bulunur. 2.11.1. Hastanın mahremiyetinin korunmasına özen gösterilerek, hastaya uygun pozisyon verilir. 2.11.2. İlaç yavaş bir şekilde uygulanır. 2.11.3. İlaç etkililiğinin görülmesi için, hastaya 5- 10 dakika ıkınmaması ve yataktan kalkmaması gerektiği söylenir. 2.12. Rektal İlaç Uygulama: Bağırsakların boşaltılması amacıyla, ağızdan tedavi alamayan ya da almaması gereken hastalarda, bebek veya çocuklarda ilaçların rektum mukozasına bırakılıp absorbe edilmelerinin sağlanması için uygulanır. 2.12.1. Gerekli malzemeler hazırlanır ve hasta başına gidilir. 2.12.2. Hasta ile işbirliği sağlamak için işlem hastaya açıklanır. 2.12.3. Hastanın işlemi daha iyi tolere edebilmesi için mesanesini boşaltması sağlanır. 2.12.4. Hasta mahremiyetine özen gösterilir. 2.12.5. Hastaya sims pozisyonu verilir ve işlem uygulanır. 2.12.6. Hasta işlem tamamlanmadan lavmanı çıkarma ihtiyacı duyabilir. Bu nedenle sürgü, sürgülü oturak ya da tuvalet kullanıma hazır bulundurulur. 2.12.7. Hastaya 15 dakika süre ile lavman sıvısını içinde tuttuktan sonra boşaltması söylenir. 2.12.8. Kullanılan malzemeler kırmızı tıbbi atık torbasına atılır. ( Bkz: Atık Yönetimi Talimatı) 2.13. Port Kateter İle İlaç Uygulama: 2.13.1. Cerrahi asepsi tekniğine göre çalışılmalıdır. 2.13.2. Ponksiyon ve iğne değişimi sırasında, kan alımında, bolus ve uzun infüzyonlarda hasta yatar pozisyonda olmalıdır. 2.13.3. Uzun süreli infüzyonda iğne, maksimum 3 gün içinde değiştirilir. 2.13.4. Her enjeksiyon sonrasında port, 10 cc serum fizyolojik ardından 2–3 cc heparinli serum fizyolojik ile yıkanır. 2.13.5. İki farklı ilacın etkileşimini önlemek için her ilacın ardından 10 cc serum fizyolojik ile yıkanır. 2.13.6. Enjeksiyon sırasında dirençle karşılaşıldığında işlem hemen durdurulup klinik doktoruna haber verilir. Önemli: Kalite Yönetim Sistemi’ne ait güncel dokümanlar dokümanlar “Kontrolsüz Kopya” hükmündedir. http://kys.gantep.edu.tr/ sayfasında bulunmaktadır. Basılan GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ - KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ ŞAHİNBEY ARAŞTIRMA VE UYGULAMA HASTANESİ ILAÇ HAZIRLAMA VE UYGULAMA TALIMATI Doküman No: HYH-T07-P02 Revizyon No: 2 Yürürlük Tarihi: 23.07.2012 Revizyon Tarihi: 28.12.2015 Sayfa: 6/6 2.14. İlaç İmhası: İlaç atıkları ve son kullanma tarihi geçmiş ilaçlar sarı renkli tehlikeli atık poşetine atılmalıdır.(Bkz: Atık Yönetim Talimatı) 3. İLGİLİ DOKÜMANLAR: 3.1. HYH-YD30 Besin-İlaç Etkileşim Listesi 3.2. HYH-YD31 İlaç-İlaç Etkileşim Listesi 3.3. HYH-YD32 Farmasötik Geçimsizlik (Birbirine Kariştirilmamasi Gereken) Ilaç Listesi 3.4. HYH-YD33 Hazırlanması Özel Teknik/Teçhizat/Uzmanlık Gerektiren İlaçlar Listesi 3.5. HEC-YD05 Yazılışı, Okunuşu, Ambalajı Birbirine Benzeyen İlaç Listesi 3.6. HEC-YD07 Pediatrik Doz İlaç Listesi 3.7. HEC-YD08 Soğuk Zincirde Saklanması Gereken İlaç Listesi 3.8. HYH-F01-T07-P02 Buzdolabı Isı Takip Formu 3.9. HYH-F02-T07-P02 İlaç Uygulama Kartı 3.10. HYH-F02-P02 Hasta Takip Formu 3.11. HYH-T02-P02 Order Düzenleme ve Uygulama Talimatı 3.12. HENF-T01-P01 El Hijyeni ve Eldiven Kullanımı Talimatı 3.13. HENF-T06-P01 Atık Yönetimi Talimatı 3.14. HENF-T08-P01 Damar İçi Kateter Enfeksiyonlarının Önlenmesi Talimatı Önemli: Kalite Yönetim Sistemi’ne ait güncel dokümanlar dokümanlar “Kontrolsüz Kopya” hükmündedir. http://kys.gantep.edu.tr/ sayfasında bulunmaktadır. Basılan