Özet İsrailiyyat ilk bakışta Yahudi kaynaklarda geçen ve tefsir

Harran Ün. ilahiyat Fak. Dergisi, Yıl:l 1, Sayı: 15, Ocak-I-Iaziran 2006
51
TEFSİRLERDE İSRAİLİYYAT KONUSUNA ELEŞTİREL BİR
YAKLAŞıM
Atilla YARGıcı*
Özet
İsrailiyyat ilk bakışta Yahudi kaynaklarda geçen ve tefsir kitaplarına giren
bilgileri ifade ediyor görünse de, bu kavram, Yahudi, Hıristiyan ve daha başka
İslam dışı kaynaklardan aktarılan bilgileri kapsamaktadır. Kur'an'da kısa olarak
anlatılan peygamber lassalarını öğrenme ınerakı, israiliyyat bilgileri sahip olan
elıl-i kitap uleınasına soru soıulınasına sebep olınuştur. Bu sorulara verilen
Kıssacılat ve vaizler
cevaplar zamanla tefsir kitaplarına girmiştir.
konuşmalannda ayetlerden çok bu lassaları anlatmaya başlamış, bu da Kur'an'ın
özünden uzaldaşınaya yol açınıştıt. Bu yüzden israili bilgilerde dolu olan ldasil<:
tefsir kitaplaruu tercüme etmek yeı-ine, yeni tefsir çalışınalatı yapılınalı, israili
bilgilere iltifat edilmemelidir.
Anahtar Kelimeler: İsrailiyyat, Yahudi Kaynaldan, Hıristiyan Kaynaldan,
peygamber lassaları, Ehl-i Kitap, Abdullah b. Selam, Ka'bu'l-Ahbar, Tefsir
Kitapları.
Critica! aproach to
İsrailiyat
in the Tafsirs
Abstract
Not only does israiliyat indicate lmowledge received from Jewish source,
but also does it indicate knowledge received from Christian and onher nonislaınic sources. Stories of the prophets narrated in the Qur'an is very short. So
soıne people was asking scholars of the People of The Book like Abd Allah b.
Salaın, Kab al Ahbar about those stoı-ies. The answers given by those scholars,
later entered books of tafsir. İslam preachers and narrators was narrating those
stories received from jewish and christian sources. Musliıns listened to those
* Yard. Doç. Dr., Harran Ün. Fen-Ed. Fak. Öğr. Üyesi
Harran Ün. ilahiyat Fak. Dergisi, Y1l:11, Sayı:15, Ocak-Haziran 2006
52
stroies rather than Qur'an and went away from essence of Qur'an. Becaues of
d1at, instead of translating dassic tafsirs which is filled wid1 israiliyat, new
tafsirs should be wı-itten.
Key Words: İsrailiyat, jewish sources, christian sources, stories of
prophets, The People of The Book, Ab Allah b. Salaın, Ka'b. al Ahbar, books
of tafsirs.
A. İsrailiyyatın Anlam Çerçevesi
İsrailiyyat, israiliyye kelin1esinin çoğuludur. Kelin1e İsraili bir kaynaktan
aktarılan k:ıssa veya hadise ınanasınadır. 1 Beni İsraile nisbeten bu şekilde
kullanılmaktadır. İsrail, Hz. Yakup Peygamberin ismidir. Yakup peygamber ise
Kur'an'da zikredilen meşhur on ilri Yahudi boyunun (esbat) atasıdır. 2 Buna göre
Beni İsrail, Yakup oğullan ve ondan türeyen nesil anlamına gelınektedir. 3 Beni
İsrail ifadesi Kur'an-ı Kerim'in birçok ayetinde yer alınaktadır. 4 İsrail kelimesi
İbranicede "Abdullah" yani, "Allah'ın kulu" ınanasma gelınektedir. 5
-İsrailiyyat ilk bakışta Yahudi kaynaklannda geçen ve tefirif kitaplarıfi1Cgiteh
bilgileı-i
ifade ediyor göıiinse de bu kavram Yahudi, Hıristiyan veya daha başka
İslam dışı dinlerin kaynaklarından aktarılan bilgileı-i içine alınaktadır. 6 Ancak
daha çok Yahudi ve Hıristiyan kaynalrlardan nakledilen bilgilere denınektedir. 7
İsrailiyyatın içinde yer alan Yahudi kaynakları arasında Tevrat vardır Iri, Yahudi
kültürü bit-inci derecede bu lutaba dayanmaktadır. Tevrat'la ilgili birçok ayet-i
kerirnenin yer aldığı Kur'an-ı Keı-iın'de, onun bir hidayet ve bir nur olarak
1 Es-Sabbağ, Muhammed b. Lutfi, Buhus Fi Usuli't-Tefsir, el-l\Jektebü'l-İslami, Beyıut,
1988,s.147.;Bı1nner, W.l\I, "İsra'iliyyat", Encyclopedia Of Arabic Literature, London,1980. el
l\Iüşeyni, Mustafa İbrahim, Medreseti.i't-Tefsir, fi'l-Endülüs,
l\Iüssesetü'r-Risale,
Beyıut,1986, 529. Ayı1ca İsrailiyatla ilgili bkz: Vajda, G, "İsrailiyyat", The Encyclop~edia of
İslam, Leiden, 1978,IV, .211,212. Hamidullah, Muhammed, "İslami ilimlerde İsrailiyyat
Yahud Gayr-i İslami Menşeli Rivayetler",(trc. Dr. İbrahim Canan), İslami İlimler Fakültesi
Dergisi, Ankara, 1977, sayı 2, s.295-319.
2 Bakara, 136, 140;.A.l-i İmran, 2/84.
3 Ebu Şuhbe, Muhammed . b. Muhammed, el-İsrailiyyat Ve'l-Mevzuat fi kütübi't-Tefsir ,
Kahire, tarilısiz, s.12.
4 Maide, 5/78;el-İsra,17 /4;en-Neml, 27/76.
5 Doç. Dr. Abdullah, .-\.ydemir, Tefsirde İsrailiyat, Beyan yayınlan, İstanbul, 1992, s.29.
6 Ez-Zehebi, Muhammed Hüseyin, el-İsrailiyyat fi't-Tefsir ve'l-Hadis, y.y. 1986, s.13; Newbey,
Gordon D, "Tafsir İsra'liyat", Journal of the .American Academy of Religion, December,
1980.
7 el l\Ieşeyni, Mustafa İbralıim, Medresetü't-Tefsir fi'l-Endülüs, Müssesetü'r-Risale, Beyıut,
1986,s.529.el '.-\.k, Halid Abdurrahman; Usulu't-Tefsir ve Kavaidulı, Dımaşk, tarilısiz, s.261.
Harran Ün. ilahiyat Fak. Dergisi, Yıl: ll, Sayı:15, Ocak-Haziran 2006
1
53
2
indiı1lcliği , Kur'an-ı Kerim'in Tevrat'ı taselik edici olarak nazil olduğu
bildirilmektedir. Ayrıca ayederde Tevratın "kitab ve furkan" olduğu zikreclilir3•
Elbette ki bu ayet-i kerimelerde tahrif edilmemiş Tevrattan bahsedilmektedir.
Çünkü daha sonra Tevratın Yahudiler tarafından tahrife maruz bırakıldığı yine
Kur'an'ın bize sunduğu bilgiler arasındadır· Bir ayette Yahudilerden bir zümre
diye isimlendiı-ilen hahamların Tevratı işittikleri, iyice anladıl<tan sonra onu
tahrif ettikleri4 bildirilirken, bir başka ayette, yine bazı kiınseleı1n Tevratı
elleriyle yazdıldarı ve bu yazdıldarını da para karşılığında satmak için "Bu Allah
katından dır" dedilderi5 ifade edilir. Ayrıca Yahudilerden bazılarının sözcüldeı1n
6
koyulduğu yerleri değiştirdilderi haber verilir. Zebur'da da Hz. Musa'dan sonra
bu yüzden Zebur'a da Tevrat
gelen peygamberlerden bahsedilmekte,
denilmektedir. 7• Bütün bunlarla birlikte, Yahudilerin yazılınış Tevrat'ının
yaıunda, "şifahl Tevrat" olarak isimlendiı-ilen "Talmut"ları da mevcuttur.
Bunda dini ve ahlaki kurallar, öğüder, şerhler, tefsirler, öğretiler yer almaktadır.
Talınud uzun zaman şifahi olarak talim edilmiş, nesilden nesile bu şekilde
aktarılınıştır. Ancak Talınut'taki ders ve konular arttıkça ezberlenmesi
zorlaşmaya
başlaınıştır.
Zamaııla
unutulınasından
ve kaybolınasından
korkularak hahamlar tarafından tedviıı edilmiş, Hz. Musa'nın sünneti olarak
kabul edilmiştirH. Bunun yayında israiliyyat içinde yer alan Hıristiyan kaynaldan
arasında İncil ve onun tefsirleri, şerhleri bulunmaktadır. 9
Yahudilik, Hıristiyanlık veya eliğer diniere ait olup da İslami eseriere sokulan
bilgiler arasında Yahudilere ait olanlar daha fazla ağırlık teşkil ettiğinden bu
bilgilere israiliyyat denıniştir. Bunuııla birlikte İslam düşmanlarının aslı astarı
olmayan şeyleı-i islaını karalamak maksadıyla tefsir ve hadis kitaplarının içine
sokmaları da israiliyyat kapsamına girmektedir. Buıılar, İslam düşmaıılarının
kötü niyetli olarak Müslümaııların inançlarını bozmak gayesiyle uydurduğu
haberlerdir. Garanik masalı 111 , Zeynep binti Cahş kıssası 1 ve peygamberiınİzin
1 1\Iaide,5/ 49.
2 _-\.l-i İmran,3/1-4.
3 Bakara,2/ 53
4 Bakara, 2/75
5 Bakara, 2/79
6 Nisa, 4/46
7 Ebu Şuhbe, el-İsrailiyyat ve'l-J\{evzuat fi Kütübi't-Tefsir, s.13.
8 Ebu Şuhbe, a.g.e.,s.13.(Talmut ile ilgili geniş bilgi için bkz:The Enclylopedia ofReligion, New
York, 1987, XIV, 256-259.)
9 Ebu Şuhbe, el-İsrailiyyat ve'l-11evzuat fi Kütübi't-Tefsir, s.14.
lO Garanik olayı, Hz. Muhammed (s.a.v.)'in Necm Suresi 19-20. ayetleı-ini okuduktan sonra
şeytaııın peygambeı1mizin lisaııına, "Tilke garanilm'l-ula ve inne şefa'atehünne leterecca"
cümlesini ilim ettiği iddiasıdır. Kur'an-ı Kerim'in putlan övmesi mümkün olmadığından bu
sözün uydurma olduğu açıktır. Bu yalan haberin Emev1 Döneminde zındıklar taraf111dan
54
Harran Ün. ilahiyat Fak. Dergisi, Yı1:11, Sayı:15, Ocak-Haziran 2006
onunla evlenmesi ile ilgili aslı olmayan konular bu uydmma haberlerin birkaç
1
örneğini teşkil etmektedir .
Bir çok dinden tefsir ve hadis kitaplarına dahil olan bilgilere israiliyyat
denmesi, ıivayet edilen bilgilerin çoğunun asıl olarak Yahudi kaynaklarıfl:a
dayanmasından dolayı olduğu gibi, Yahudilerin de Müslümanlada daha çok
münasebet kmmasından ve Yahudi kültüıün diğer kültürlerden daha geniş ve
baskın olmasındandır3 •
B. Kıssalar Bağlamında, Kur' an, Tevrat ve-İncil Arasındaki Temel
Farklılıklar ve Benzerlikler
Km'an-ı Kerim ile tahrif edilmemiş haliyle İncil ve Tevrat atasında özellikle
inançla ilgili bölümlerinde pek fazla bir farklılık: yok:tm4• .Ahldn:ıda ise bazı
farklılıldar bulunmaktadır. Bugün İncil ve Tevrat'ın· orijinal metinlerine sahip
değiliz. Bugün elimizde olan bu Kitaplarda, konumuz açısından en büyük
farldılık ise peygamber kıssalarında bulunmaktadır. Km'an-ı Kerim, kıssalan
anlatırken ince ayı111tıl~r~ gitmez, Q olayiann taıihini, meydana-geldiği-ülke ya
da şehirlerin ve olay kahramanlarının isimlerini çoğu zaman zikretmez. Çünkü
Km'an'ın bu kıssalan anlatmaktaki amacı, taril1sel bilgiler vermek değil, öğüt
vermektir. Tevrat ve İncilde ise bu konuda ayrıntıya girildiği göıülmektedir.
Örneğin Tevrat ve Km'an-ı Kerim'de zikredilen Hz ..Adem kıssasına bir
bakalım:
Bu kıssa Kur'an'da en uzun şekilde Bakata smesinde anlatılınak:tadır. .Aynca
Araf smesinde de yer alınaktadır. Bu iki smeye baktığımızda cennetin yerinden,
Adem ve zevcesinin yemesi yasaldanan ağacın nevinden, onları kandıran
şeytanın hangi hayvan smetinde olduğundan, indikleri toprak parçasından
bahsedilmediği göıülmektedir5 • Fakat Tevrat'ta ise, Cennetin Aden'de olduğu,
yasaklanan ağacın hayat ağacı, bunun da hayn ve şerri bilme ağacı olduğu,
Havva ile konuşup onu aldatan hayvanın yılan olduğu, Allah'ın yılanı karnı
üzerine süründürerek ve toprak yedirerek ondan intikam aldığı, Havva' dan ve
uyduıulduğu bilcfuilmektecl.ir.(ez-Zehebi, el-İsrailiyyat fi't-Tefsir ve'l-Hadis, s.14.)
1 Zeynep Binti Cahş, Hz. Peygamberin azatlı kölesi Zeyd'in eşicl.ir. Hz. Peygamberin Zeydin
eşini görüp ona aşık olduğu, bu sebeple Zeyd'in Zeyneb'i boşaclığı ve peygamberimizin sa.v.
onunla evlendiği gibi hiçbir sahih kaynakta delili bulunamayan bir iftira yine din düşmanları
tarafından tefsir kitaplaıma sokulmuştur. (ez-Zehebi, el-İsrailiyyat fi't-Tefsir ve'l-Hadis,s.1415; Yazır, l\Iulıammed Hamdi, Hak Dini Kur'an Dili, İstarnbul, 1979, VII, s.497-498)
2 ez-Zehebi,, el-İsrailiyyat fi't-Tefsir ve'l-Hadis, s.14.
3 Ez-Zehebi, el- İsrailiyyat, s.l5.
4 http://www.hristiyan.net
5 Bakara, 2/30-38;Araf,7 /19-25.
Harran Ün. ilahiyat Fak. Dergisi, Yıl: ll, Sayı:15, Ocak-Haziran 2006
55
ondan gelen nesilden ise hamile kalıp zorla çocuk doğurmaları suretiyle intikam
aldığı, Hz. Adem'in de yiyecelderi zorla elde ederek cezalandınldığı
anlatılınaktadır.
1
Yine aynı şekilde İncil'de ayrıntıları verilen bazı kıssaların Kur'an-ı Kerim'de
mücmel olarak zikredildiği görülmektedir. İsa ve Meryem kıssası, Hz. İsa'nın
mucizesi bunlardan bazılatıdır. Kur'an ibtet ve öğüt makatnında bu konulardan
kısa olarak bahsetmektedir. Hz. İsa'nın nesebinin tafsilatını, doğumunun
keyfıyetini, dünyaya geldiği yeri, Meryem'e zina isnadında bulunan şahsı, ona
semadan inen yemeğin çeşidini Kur'an'da bulmak mümkün değildir. İncil'de ise
bütün bunlaım tefernıatını göımekteyiz 2 •
C. İsrailiyyatın Tefsire Girişi
1. Sahabe Dönemi
İsrailiyyatın tefsire gitişinin ucu sahabe dönemine dayanınaktadır. Sahabeler
kitaptan olup da islama girenlet tefsirin kaynaldarından sayılınaktaydı.
Kur'an-ı Kerim'de bir kıssa geçtiğinde sahabe bunun taEsilatını öğtenme
meylinde oluyotdu. Bu bilgileti almak için de ehl-i kitaptan olup da Müslüman
olanlara mütacaat ediyotlatdı. Ancak şu kadar vat ki sahabiler, ehl-i kitaptan
olanlara het şeyi soımuyot, onlaım naldettilderi het şeyi de kabul etmiyor,
onlaım sözletinin doğıu veya yanlış olduğunu söylemekten çekiniyotlatdı. Bu
davtanışlarında Hz. Peygambetin, "Ehl-i Kitaptan olarıları ne tet ne de tasdik
etmeyin. Allah'a ve bize indirdildeı-ine inandık deyin" 3 hadis-i şerifmin tolü
vatdır. Sahabe, ehl-i kitaba ahld.m ve akide ile ilgili olatak hiçbir hususu
satmadığı gibi Aslıab-ı Kehf'in köpelderinin tengi, Nuh'un gemisinin ölçüsü ve
yapıldığı ağacın cinsi, Hızıt'ın öldütdüğü çocuğun ismi gibi boş şeyieti de
gündeme getitıniyotlatdı. Çünkü bu gibi sonılat, onlar için boşa vakit geçirmek
demekti4 • Nitekim Ebu Hureyte gibi bazı sahabilet ile Ka'bu'l-Ahbat ve
Abdullah b. Selam gibi elıl-i kitap tılemasından olup da islamı seçenlet
arasındaki cuma günündeki saat-i icabe'nin ne zaman olduğu hususunda çıkan
tattışmalat,
sahabenin onlatın her söylediğini kabul etınedilderini
gös tetmektedir5
için
elıl-i
Tefsire giren ve içinde batıl ve yalaıılat olan İsrailiyatı Ebu Hureyte,
Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Amr. B. As ve Abdullah b. Selam gibi ilim ve
l Tekvin, 2-3
2l\Iatta, 1-5, 8-10.
3 Canan, İbrahim, Kütübü Sitte j\fuhtasan Tercüme ve Şerhi, .Ankara, t.y. V, 367.
4 Ez-Zehebi, et-Tefsir ve'l-Müfessinın, y.y. 1976, I,169-170.
5 Ez-Zehebi, a.g.e, I, 170-171.
56
Harran Ün. ilahiyat Fak. Dergisi, Y1l:11, Sayı:15, Ocak-Haziran 2006
faziletleriyle meşhur olan sahabenin rivayet ettiğini söylemek mümkün değildiı:.
Bu konuda Goldizher'in ithamlarının hiçbir temeli yoktur. Çünkü sahabeler,
ehl-i Kitaptan Müslüman olanlam inançla ilgili değil, kıssalada ilgili tafsilat
soıuyodardı. V e onlann söyledikleıinin de tama:m:11lJ, kabul etmiyorlardı.
Bilhassa dine ve a~da uyanları kabul, diğerlerini reddediyodardı. Kur'an'ın
12
sustuğu, Hz. Peygamberin de bil' şey söylemediği hususlarda susuyorlardı • Hz.
Peygamberin "Allahm:ı. onu dinde fakili kıl" diye dua ettiği bil' Abdullah b.
3
Abbas'ın Kur'an'a ayku:ı, islama ayku:ı rivayetlerde bulunması alda ayku:ıdu: •
Aynı şekilde Ebu Hureyre Hz. Muhammed'in "kim benim yanıında elbesini
serip de kalu:sa, benden işittiğini unutınayacak" sözünü duyduğunda, onun
yanında kalınaya karar vermiş ve ondan sonra da hiçbir şeyi unutınaınış bil'
sahabidiı:. Üstelik kendisinden İbn-i Abbas, Cabil' b. Abdillah, Enes b. Malik
gibi sahabelerin rivayerle bulunduğu bilinınektediı:. Böyle bil' sahabenin de
İslama ters düşen israiliyyatı rivayet ettiği ile ilgili iddiları kabul etınek mümkün
4
değildiı: • Eğer Ebu Hureyre'nin tivayet ettiği israili bilgiler varsa, bunlaı111 da
daha sonra ona isnad edilerek uydurulınuş olınası muhtemeldiı:.
2. Tabiin ve Etbauttabiin Dönemi
Tablin ve etbauttablin döneminde israiliyyat ile ilgili rivayetler çoğalınıştır.
Bunun en önemli sebebi de birçok ehl-i kitabın İslam dinine giı'lniş olınasıdu:.
Bu kimseler, Kur' an' da zikredilen Yahudi ve N asranilerle ilgili nasların
ayrıntısıyla ilgili bilgileti kendi kutsal kitaplarından öğrenınişlerdiı:. Bu dönemde
ortaya çıkan bazı müfessil'ler de yazdıldarı· tefsil'lerde ihtiyaç duydukları
açık1amalaı1, Hıristiyan ve Yahudilerin sahip olduluarı bilgilerle doldurmaya
çalışınışlardu:.
Tablin döneminde israiliyatla ilgili nakillerde bulunulan meşhur raviler
Ka'bu'l-Ahbar ve V ehb. b. Münebbil1'tir. Ka'bu'l-Ahbar, Yahudi aliınlerinden
biı-isi il\:en Müslüman olmuştur. Peygamberimiz döneminde, Hz. Ebu Bekir
veya Hz. Ömer döneminde Müslüman olduğuna dair fariili rivayetler vardu:.
Ancak sahabeden olınadığı göıüşü ağu:lık kazanınaktadu:. Bu nedenle Hz.
Peygambere yetişmeiliğinden dolayı ondan mürsel olarak rivayette bulunmuş,
Hz. Ömer, Suheyb, Aişe gibi sahabe ileı-i gelenlerinden hadis nahletıniş,
kendisinden de Ebu Hureyre, İbn-i Abbas, diğer bazı sahabiler ve bazı tablin
ı-ivayette bulunmuştur. Cerh ve Ta'dil uleması onu sika bil' ravi olarak
vasıflandmr. Bu sebeple israiliyatla ilgili rivayetlerde bulunması, onun hadis
1 Ez-Zehebi, a.g.e, I, 59-64;
2 Ez-Zehebi, a.g.e, I, 175-176.
3 İbn-i rviace, Sünen, İstanbul, 1981, Fezailü's-Sahabe, 138.
4 İbnii'l-Esir, Üsdii'l-Gabe Fi 1\Iaı-ifeti's-Sahabe, Beyıut, t.y, V, 316-317.
Harran Ün. ilahiyat Fak. Dergisi, Yıl:11, Sayı: lS, Ocak-Haziran 2006
57
uydurduğu anlamına gelmez. Hatanm kendisinden çok, ondan nakillerde
bulunan insanlarda olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü Ka'b kendisine sorulan
sonuara israili bilgileriyle cevap veriyordu. Bu bilgiler önce rivayet edilmiş,
tavileriyle birlikte ili\: yazılan tefsir kitaplanna girmiş, daha sonraki tefsir
kitaplannda ise raviler de ortadan. kaldırılarak bunlar tefsir ·kitaplarında yer
alımştır. Zamanla tefsir kitaplarında bulunan her şey, Kur'andanımş gibi kabul
gördüğünden, burada hatanın bu rh~ayederi tefsir kitaplarına koyarak nesiller
boyunca insanların nazarlannı bu bilgilere çekenlerde olduğunu söyleyebiliriz.
Sahabiler, bu zatın her söylediğini kabul etmemişler, zaman zaman onu ikaz
etmişlerdir. Örneğin, Ka'bın, cum'a günündeki saat-i icabenin senede bj.r defa
oluduğunu söylemesi gibi yanlış tevilleri olınuşsa da, sahabeden Ebu Hureyre
gibi zadar onun yanlış1111 düzeltmiştir 1 •
V ehb b. Münebbil1 de tabiinin seçkinleri arasında sayılmaktadıt. Hz.
hilafetinin sonlarında dünyaya gelıniş, Ebu Hureyre, Ebu Said elHudti, Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Ömer gibi sahabeden hadis rivayet
etmiştir. Buhari, Ebu Davud, Tirmizi, Nesei, onun hadislerini tahriç etmiştir.
Ekseriyet onun sil\:a olduğu göıüşündedir. Ehl-i Kitabın kitaplarmdan pek çok
nakillerde bulunmuştur. Tefsir kitaplarmda israiliyyat olan bilgilerin bir kısım
ondan rivayet edilmiştir. Fakat onun hadis uydurduğunu kabtıl etmek mümkün
değildir. Ancak israiliyyatın Müslümanlara nakledilmesinde aracı olduğu da
bilinmektedir2 •
Osman'ın
Etbaüttabiin dönenli ise, israiliyatın ölçüsüz ve ifrat bir şekilde rivayet
bir dönemdir. Bu dönemin konu ile ilgili meşhur tavilerinin sadece
isimleriıli zilcretmekle yetineceğiz. Bunlar, Muhammed b. Sa'ib el-Kelbi
(ö.h.146), Abdülınelil\: b. Abdulaziz b. Cüreyc(ö.h. 150), İbn-i İshak (ö.h.151 ),
Mukatil b. Süleyman, Muhammed b. Meıvan es-Süddi gibi zadardıt3 .
edildiği
D. Rivayet ve Tedvin Dönemlerinde İsrailiyyat
Hz. Peygamber, zaman zaman sahabeyle otmı.ır, onlarla din ve dünya işlerini
ilgilendiren hususlarda sohbet ederdi. Onun sohbederinin bir kısım da Kur'an
ayederinin anlaşılınayan yönleriyle ilgili oluyordu. Sahabe bu Peygamber
sözlerine itina gösterip ezberliyor, öğrendiklerini de diğer sahabelere
ulaştırıyordu. Sahabe döneminden sonra tabiin de onlardan öğrendiideri
hadisleri birbirlerine naklediyordu. Sahabe döneminde, rivayerlerin sağlamlığı
1 Ebu Şuhbe, el-İsrailiyyat, s.103-105; El-Isfahani, Ebu Nuaym }ı.hmed b. Abclillah, Hilyetü'lEvliya, Beyrut, 1988, V, 36 vd; Ez-Zehebi, El-İsrailiyyat,s.76-85.; Ka'bu'l-Ahbar ile ilgili
olumsuz görüşler için bkz: Aydemir, Abdullah, Tefsirde İsrailiyyat, Ankara, 1979, s. 94-98.
2 Ebu Şuhbe, el-İsrailiyyat, s.lOS; el-İsfahani, Hilyetü'l-Evliya, IV, 24 vd.
3 ez-Zehebi, el-İsrailiyyat,s.87 vd; Aydemir, "-\bdullah, Tefsirde İsrailiyyat, s.68.
58
Harran Ün. İlahiyat Fak. Dergisi, Yıl:11, Sayı:15, Ocak-Haziran 2006
konusunda şüphe yoktur. Fakat tabiin döneminde hadis uydurulduğu kabul
edilmektedir. Bu dönemde taviletin isnatta bulunduğu Irişiye yakın olması,
adalet vasfını taşıması, kuvvetli bir hafızaya sahip olması gibi özellilcler
aranınaya başlandı. Bunlardan sonra ise, insanlar atlanarak rivayet kolaylaştırıldı.
İsnatların ortadan kaldırılması tefsir ve hadis açısından büyük bir felaketin
habercisiydi. Çünkü artık insanların doğru ile yaniışı birbirinden ayırması
mümkün değildi.
Hicri birinci asrın sonuyla ilcinci asrın başlarında Ömer b. Abdulaziz
devrinde tedvin döneıni başladı. Bu devirde tefsir ve hadis birlilüe tedvin
ediliyor, hadis Iritaplarının içinde tefsir bölümleri yer alıyordu. Bu dönem
uleması, sahih hadisleri toplayıp tedvin etınek için çok ciddi çalışmıştır. Tedvin
döneminde tefsir müstalcil bir ilim değildi. Daha sonra bir adım atılarak tefsir
hadisten ayrıldı ve her ilcisi de müstalcil birer ilim haline geldiler. Bu döneınin
başlarında ravilerle birlikte isnatları da zikrediliyordu. Daha sonra ise yalnızca
raviler zikredilmeye başlandı.
Bu tutum, tefsir için büyük bir felaketti. Çünkü isnatların kaldırılmasından
sonra o- Iritaplan okuyan -Iciınseler;-mrkledilerı: -herşeyih doğni olduğuzaiiilliıa
kapıldılar. Bu kitaplardan, yalan ve batıl olan bilgiler dahi dağı-uluğuna
inanılarak nalcledilıneye başlandı. İşte israiliyyatın tefsire girmesi bu ilri
dönemde olmuştur. Rivayet döneminde israiliyyat, tefsir ve hadise aynı
zamanda sızınıştır. Çünkü bu dönemde tefsir ve hadis birbirinden ayrılınaımştı.
Bu dönemin sahabilere ait döneminde rivayerlere israiliyyat karışmaınış, ancak
tabiin ve ondan-sonraki kısmında kaı1şınıştır. Tedvin döneminde ise, isnatların
ortadan kaldırılmasından dolayı tefsire israiliyyat girıniştir 1 •
Araplann semavi Iritapları olmadığını söyleyen İbn-i Haldun, onların göçebe
bir hayat yaşadıklannı, okuma yazma bilınediklerini, varlıklaım sebepleri,
hilkatin başlangıcı ve vücudun sırları gibi herkesin bilmek istediği şeyleri
öğrenmek istedikleri zaman, kitap ehli olan Hıristiyan ve Yahudilere
başvurduhlarını bildirerek, israiliyyatın tefsire girişiyle ilgili şöyle demektedir:
"O çağda Araplar arasında yaşayan Tevrat ehli, Araplar gibi göçebe bir hayat
yaşıyordu. Tevrat ehlinden olan avam ne biliyorlarsa, Arapların başvurdulcları
lcimseler dahi ancak o kadar bilgi salıibi idiler. Tevrat ehlinin çoğu Yahudi
dinini kabul etıniş olan Himyer Araplan idi.. Bunlar islamiyeri kabul ettikten
sonra da İslam şeriatı hükümleriyle hiçbir alakası olmayan esiri bildiklerini
muhafaza ettiler. Bunun bir sonucu olarak şer'! hükümlerle bir ilgisi olmayan bu
gibi madde ve haberietle tefsir kitapları dolduruldu. Bu haberler, herhangi bir
vasıta veya herhangi bir doğru yol ile peygamberden nalcledilmeden yalnız bu
Tevrat mensuplaımdan nalcledilıniştir. Yahudi dininden olanlardan nalcledilen
1 ez-Zehebi, el- İsrailiyyat, s.19-26.
',
Harran Ün. ilahiyat Fak. Dergisi, Yıl:11, Sayı: lS, Ocak-Haziran 2006
59
bu haber ve rivayeder, şer'i hükümlerle ilgisi olmayan, doğıu olduğu takdirde
onlarla amel etmek vacip ve doğru olmadığı takdirde reddedilmesi gereken şer'i
hüküm ve maddelerden olmadığı için, incelemeye tabi tutulmadı. Tefsir
yazanlar dahi bu haberlerin ancak Yahudilerden nakledilmiş olduğuna dikkat
etmeden bu haber ve rivayetleri tefsir kitaplarında topladılar. Bu haberleri
nakledenler aslen göçebelerden olup inceleme ve araştırınayla uğraşmayan
ki.ınsel~rden oldukları için, naklettildeı1nin doğıu olup olmadığını bilmeyen
adamlardı.. Fakat islamiyeri kabul ettil<ten sonra bunlar dini bakımdan
müslümanlar arasında büyük derece ve mevki sahibi olmalda şan ve şöhret
kazandilciarı için, bunlar tarafından naldedilen haber ve rivayetler olduğu gibi
kabul edilmişti 1 •
E. İsrailiyyatın Kısımları
İsrailiyyat, makbul, makbıtl olmqyan, ne makbttl ne de makbıtl olmtryan israiliyyat
olmak üzere üç kısma ayrılmaktadır. Makbul olan israiliyyat, K Kerim'de
zilrredilen Hz. Musa ile seyahat eden arkadaşının isıninin Hızır olduğunu
açıldaması gibi hususları içine almaktadır. Makbul alınayan israiliyyat ise,
Kur'an ve hadislerin bildirdilderi ile tenakuz teşkil eden bilgileri içermektedir.
Ne makbul, ne de makbul alınayan israiliyyat da, ne inanılan, ne de inanıl.ınayan
israiliyyatı il1tiva etmektedir. Hz. Peygambeım s.a.v. bu konu ile alakalı olarak,
"elu-i kitabı ne tasdil<: edin, ne de yalanlayın. Allah'a ve bize indirilene inandıl<:
deyin" buyurmaktadır2 • Bu son kısmının içine giren hususlada ilgili israiliyyatan
olan nakillerde il1tilaf bulunduğu göı-ülmektedir. Zaten bunlar, din ile ilgisi
bulunmayan faydasız şeylerdir. Bu sebeple tefsir kitaplarında da birbirine zıt
fılilller yer almaktadır. Hz. Musa'nın asasının hangi ağaçtan olduğu, Allah'ın
Hz. İbrahim için dirilttiği kuşların isimleı1., Hz. Musa'nın Cenab-ı Hak ile
konuştuğu ağacınnevi gibi Kur'an'ın müphem bıraktığı, tayininde mükellef için
din ve dünya bakımından bir faydası bulunmayan hususlar, il1tilaflı görüşleım
olduğu konulardır. İslamın tayin etmeyip de yalanlamadığı konularda , sahil1 bir
tarilde, daha önce ehl-i kitaptan alınayan sahabelerden birinden rivayet varsa,
bu kabul edilir, reddedilınez.. Sahabenin Hz. Peygamberden işitme ihtimali, bir
ehl-i kitaptan işitıne ihtimalinden daha yüksektir. Çünkü sahabenin elu-i
kitaptan aldığı bilgiler, tabiinin aldığı bilgilerden çok değildir. Eğer böyle bir
rivayet doığrudan tabiinden geliyorsa dağıuluğuna ya da yanlışlılığına
hükınedilemez. Çünkü tabiinin ehl-i kitaptan işitme ihtimali çok yüksektir.
1 İbn-i Haldun, l\lukaddeme(trc. Zakir Kadri Ugan), İstanbul, 1989, II, 466-468.
2 ez- Zehebi, et- Tefsir ve'l-Müfessinın, I.s.179. ;İbn-i Kesir, Ebi'l-Fida İsmail, Tefsirü'lKur'ani'l-Azim, Beyrut, 1988, I.S.;el l\lüşeyni, l\Iustafa İbrahim, Medrese't-TeEsir fi'lEndi.ilüs, s.534-536.;el.-\k, Halid Abdurrahman, Usuli.i't-Tefsir ve Kavaiduh, s.261-262.
60
Harran Ün. İlahiyat Fak. Dergisi, Yıl:11, Sayı:15, Ocak-Haziran 2006
Ancak tablin rivayeri
makbul bir rivayettir 1•
sağlam
bir senetle Hz. Peygambere isnat ediyorsa o da
F. Bazı Tefsir Kitaplarında İsrailiyyat
1. Taberi Tefsirinde İsrailiyyat
Ebu Cafer Muhammed b. Ceı-ir b.Yezid b. K.esir b.Galib et-Taberi, Hicri
224'te Taberistan'tın Amul şehı1nde dünyaya gelmiş, Hicri 310'da Bağdat'ta
vefat etmiştir. Taberi'nin tefsir, hadis, fıkıh ve tarih gibi birçok iliınde otorite
olduğu bildirilmektedir. Bu konuda telif ettiği eserler onun ilminin genişliğini
göstermektedir. Telif etmiş olduğu "Camiu'l-Beyan an-Te'vil-i Ayi'l-Kur'an"
isimli tefsir kitabının benzersiz bir eser olduğu kabul edilmektedir2 • O, bu
3
tefsiı1nde ananevi tefsirin zengin malzemesini bir araya getiımiştir •
Taberi, tefsirine sahih ve sahih alınayan İsrailiyatı alınış, Ka'bu'l-.Ahbar'a,
V ehb. b.Münebbih, İbn. Ci.i.reyc ve es-Süddi'ye dayanak birçok israili kıssa ve
haberi naldetıniştir4• Örneğin İsra Suresi yedinci ayeti tefsir ederken,
Muhammed b. İshak ve V ehb b. Münebbih'ten -rivayetle;- Hz;- Yahya
peygamberin öldürülmesiyle ve İramya peygamberle ilgili ayımtılı haberler
5
nakletınektedir .K.ehf suresi 94. ayeti tefsir ederken yine Muhammed b. İshak
ve Vehb b. Münebbih'e dayanarak Zulkarneyn'in Mısırlı, isınininde Mirza veya
İskender olduğunu iddia etmektedir. Aynı zamanda Zülkarneyin gönderildiği
kaviınlerin isiınleri, Allah ile Zülkarneyn arasında geçen konuşmaları
6
naldetınektedir .Meıyem sutesi 23. ayeti tefsir ederken, Vehb. b. Münebbih'e
dayanarak Hz. Meryem'in, hamileliğine inanmayan Yusuf isimli kişiyle yaptıkları
tartışma ayrıntılı olarak anlatılmaktadır7 • Bakara suresi 51. ayeti tefsir ederken
de, Muhammed b. İshak'tan rivayede Samiri'nin Bacermalı olduğunu
8
bildirınektedir • Onun tefsirinde bunlar gibi çok ayrıntılı bir şekilde rivayet
edilen israili bilgilere rastlanmaktadır. Bu sebeble Zehebi, onun bu tefsirinin iyi
1 ez-Zehebi, et- Tefsir ve'l-Müfessirun, I.s.179-180.
2 el-Hamevi, Ebu Abdilialı Yakut b. Abdilialı er-Rumi, Mu'cemu'l-Udeba, y.y. 1980, XVIII, 40
vd.
3 İbn. Hallikan, Ahmed. :i\fuhammed Ebu Bekr, Vefayatü'l-Ayan, Beyıut, t.y. IV, 191; Işıltan,
Fikret, "Taberi" İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1979, XI, 595.
4Bkz. ez-Zehebi, el-İsrailiyyat, s.98.
5 Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Camiu'l-Beyan an-Te'vili Ayi'l-Kur'an, Daıu'l-Fikr,
Beyıut, 1995, IX, 42-57.
6 Tabeı1, a.g.e. IX, 23-27.
7 Taberi, ,a.g.e. IX, 81-82.
8 Taberi, a.g.e. I, 403.
Harran Ün. İlahiyat Fak. Dergisi, Yıl:11, Sayı:15, Ocak-Haziran 2006
61
bir tetkikten geçirilmesini istemektedir'. Zehebi ayrıca, İsrailiyyat isimli eserinde
onun tefsirini kısmen tetkik etmiş ve on sayfalık. bir bölümde onda geçen
israiliyyat ile ilgili haberleri senetleriyle birlikte gözler önüne sermiştir2 .Ebu
3
Şuhbe ise aynı eserin tetkine kitabında sadece yarım sayfa ayırmıştır .
3. İbn-i Kesit'in Tefsirinde İsrailiyyat
Hafız İbn-i Kesir'in asıl ismi, İmadüddin Ebu'l-Fida İsmail b. Ömer b.
Kesir'dir. HiCl'i 700'de Busra şehrinde dünyaya gelmiş, 774"te vefat etmiştir4 .
Tefsiru'l-Kur'ani'l-Azim isimli eseri, en meşhur me'sur tefsirlerden
sayılınaktadır. Onun tefsirinin mukaddiınesinde "İbn-i Kesir ve İsrailiyyat"
başlığı altında yapılan değerlendirmede müellifın israiliyat ile ilgili nakillerine
dildmt çekilınektedir5 • İbn-i Kesir, Bakara suresi 102. ayette yer alan Harut ile
Manıt'u tefsir ederken onlann ne olduğu ve niçin Babil'i indirdildderine dair
birçok kıssa zikretmektedir. Bu kıssaların birinin sonunda haberin
peygamberiınize değil, Kabu'l-Ahbar'a dayandığını, onun da bu bilgileri beni
İsrailin kitaplarından aldığını ifade etmektedir. Bu konuda Harut ile Marut
isminde ilci meleğin Zühre isiınli bir kadın tarafından kandırıldığını anlatan
hadislerin de asılsız olduğuna dildcat çekmektedir6 .İbn-i Abbas'tan rivayetle
Haıut ile IYianıt'un kendilerine silili öğretilen ilci adam olduğunu da naldeden
İbn-i Kesir, bunun da ibn-i Abbas'ın kendi ifadesi olduğunu beyan etmektedir7•
İbn-i Kesir, Bakara suresi, 67. ayeti izah ederken İsrailoğullarına kesilinesi
einredilen inelde ilgili taEsilatlı bilgi vermekte ve sonunda bu hildyelerin beni
İsrailin lcitaplarından alındığının açılc olduğunu bildirmektedir. İbn-i Kesir'e
göre ancak bizim yanımızda doğıu kabul edilen bilgilere uyan İsraili haberler
makbul olabilir. Onun dışındakileri naldetmek caiz olsa bile doğıululdannı ve
yanlışlıklarını tasdile etmek caiz değildirH.
Zehebi, İbn-i Kesir'iıı tefsirinin birçok yerinde israiliyyata dilekat çektiğini,
ancak bazı yerlerde ise ilcazda bulunmadığını bildirmektedir. Ona göre, Taha
Suresi 20. ayette, Hz. Musa'nın asasını atıp yılan haline gelınesini anlatan kıs1111
tefsir edilerek i1ci İsraili hildye naldedilınektedir. Ancak bunlann israiliyyattan
1 Ez-Zehebi, et-Tefsir ve'l-i-.Iüfessinın, I, 215.
2 Ez-Zehebi, İsrailiyyat, s. 98-108.
3 Ebu Şuhbe, el-İsrailiyyat, s.123.
4 Ebu'I-Fida, İsmail b. Kesir, Tefsirü'l-Kur'ani'k\zim, Beyrut, 1988, I, Mukaddime, s.l3 vd.
5 İbn. Kesir, I, s.23 vd.
6 İbn-i Kesir, a.g.e. I, 173-17 4.
7 İbn-i Kesir, a.g.e. I, 173
8 İbn-i Kesir, ag.e. I, 137-140.
62
Harran Ün. İlahi.yat Fak. Dergisi, Yıl:ll, Sayı: lS, Ocak-Haziran 2006
olduğuna dikkat çekilınemişt:ir. Bununla beraber Zehebi, İbn-i Kesk'in,
israiliyyata karşı tavır takınan müfessirlerin en iyisi olduğunu bildirmektedir 1
4. Diğer Bazı Tefsirlerde İsrailiyyat
Zemahşeri'nin Keşşaf
isimli tefsiri Mu'tezili bir tefsir olmakla birlikte, Ebu
Şuhbe'nin bildirdiğine göre ekseriyet itibariyle İsrailiyyattan saliındir.
Zemahşeri, İsrailiyyatı zikretse de, Davut A.S.'ın kıssasında yaptığı gibi, onu
nefyetınek için zilaetınektedir. Ancak surelerin faziletleriyle ilgili rrievzu
hadisleri naklettiği de bilinınektedir2 • Bu ifadeler, Keşşafta bazı israili haberlerin
var olduğunu göstermektedir. Örneğin, Hz. Adem ve Havayı kandıran şeytanın
yılanın ağzında cennete girdiğine dair ravisi zikredilmeyen bir haber
naldedilmektedir3.Bu elıl-i kitabtan alınma bir bilgidir. Yine Bakara suresi 60.
ayeti tefsirinde, HZ. Musa'nın asasıyla vurduğu taşın ravi zikredilıneden ince
ayrıntısına kadar tasvir edildiği göıülınektedir4 • Yine Şuara suresi 52. ayeti tefsir
ederken, ibn-i Abbas'a dayanarak Firavun'un askerleı-inin sayısından
bahsetınektedir5 • Ze~ahş_eri bunun israiliyat olduğuna dikkaJ: ç~k:ıne]:kef!, İbn-i
Kesit, Şuara suresi 60'ıncı ayeti tefsir ederken askerlerin sayısından bahsetınekte
ve bunların israiliyyatın mübalağalanndan olduğuna dikkat çekınektedir6 •
Zemahşeri'nin Furkan suresi 38'inci ayette zikredilen Ashab-ı Ress ile ilgili yine
israili rivayetlerden bahsettiği göıülınektedir. Bu rivayetleri naklederken sadece
"qile", "denildi" . ifadesini kullanmıştır. Yani rivayerin kimlerden geldiği
7
hakkında hiçbir bilgi yoktur • Bütün bunlar, Zemahşeri'nin tefsiıinde yer yer
israili rivayetlere, ravileıini zikretıneden yer verdiğini göstermektedir.
Razi'nin Mefatihu'l-Gayb isimli tefsiıinde İsrailiyyat, rivayedeı-in batıl
8
olduğunun bildirilmesi maksadıyla zilaedilmektedir • Örneğin, Bakara suresi
60'ıncı ayette Hz. Musa'nın asasının hangi ağaçtan olduğundan ve boyundan
bahsetınektedir. Ancak hakimıda kesin nas olmayan bu gibi tartışmalarda
susmanın daha doğıu olacağını, en doğrusunun bu rivayetleri terk etmek
olduğunu bildirmektedir. Böylece Razi, İsraili rivayerlere yer vermelde birlikte
1 Ez-Zehebi, el-İsrailiyyat, s.115.
2 Ebu Şuhbe, el-İsrailiyyat, s.131.
3 Zemahşeri, Ebu'I-Kasım Mahmud b. Ömer, el-Keşşaf, Darü İhyai't-Türasi'l-Arabi, Beyıııt,
1997,I, 157.
4 Zemahşeı1, el- Keşşaf, I, 172.
5 Zemahşeri, a.g.e. III, 320.
6 İbn-i Kesir, Tefsiııı'l-Kur'ani'k-\.zim, III, 416.
7 Zemahşed, Keşşaf, III, 285.
8 Ebu Şuhbe, el-İsrailiyat, s. 134.
Harran Ün. ilahiyat Fak. Dergisi, Yıl: ll, Sayı: lS, Ocak-Haziran 2006
63
bunlar halcinnda okuyucuyu da uyarmaktadır 1 •
Alusi'nin Ruhu'I-Maani isimli tefsirinde de israiliyat zikredilmekte, ancak en
şiddetli bir şekilde tenkide tabii tutulmaktadır. Örneğin Bakara suresi 102.
ayetin tefsirinde Harut ile Marut halcinnda Kuran'da ve Peygamberimiz
(s.a.v.)'in hadislerinde zikredilmeyen lassayı naldeder. Buna göre Harut ile
IVIarut ilci melektir. İnsanların dünyaya yaptıkları isyanlara hayret eden bu ilci
melek bir gün Cenab-ı Hakka, "Biz o insanların yerinde olsaydık, sana isyanidr
olınazdık." derler. Bunun üzerine Cenab-ı Hak Meleldere aralanndan ilasini
seçmeleıini isiter. Onlar da Harut ile Marutu seçerler. Allah o ilci meleği insan
şeldinde dünyaya gönderir. Bunlar insanlar arasındairi hüküm verıneye başlarlar.
Bir gün yanianna Zühre isminde güzel bir kadın gelir. Harut ile Marut kadını
arzularlar. Kadın, puta tapmadıkça, içlci içmedil\:çe, adam öldürmedil<.çe bu
istelderini yerine getiremeyeceğini söyler. Bunlar da kadının istelderini yerine
getirirler. Kadın bunun üzerine o ilci melekten göğe nasıl çıktıldar1111 öğrenir. V e
hemen göğe çıkar. Orada Allah onu yıldıza dönüştürür. Melelder tekrar göğe
çılanak isterler, ama çıkaınazlar. Dünya ve ahiret azabından birisini seçmeleri
noktasında serbest bırakılırlar. Onlar da dünya azab1111 tercil1 eder. Onlar hala
azap çelciyorlar. Alusi bu lassayı anlattıktan sonra Kadı İyaz'a ve Ebu Hayyan'a
dayanarak bu kıssa11111 peygamberimizin hadislerinde yer alınadığ1111 ve salıili
olmadığ1111, Razi'yi dayanarak bu rivayetlerin fasit ve gayr-i makbul olduğunu
naldeder. Alusi, bu Konuda Şil1abü'l-Iraki'nin Harut ile Marut isimli ilci meleğin
bir kadınla zina yaptıl<.tan sonra hala azap çektiğini söyleyen bir lcimsenin kafir
olduğuna dair göıiişlerini de tefsirinde zilaeder. Çünkü melelder masumdurlar.
Zühre yıldızı ise, Allah'ın göldeı-i ve yeri yarattığı zaman yaratılmış bir yıldızdır •
Bu örnek üzeı-indeki yorumlan Alus i' nin israiliyyata yaklaş111111u çok açıl\: bir
şekilde göstermektedir.
2
F. İsrailiyyatın Müslümaniann Akideleri Üzerine Bazı Zararlı Etkileri
İsrailayat haberlerinin ili\: ttefsir kitaplarına tavileı-i zilaedilerek bile girmiş
olmas111111 çok olumsuz etkileı-i olınuştur. 3 Zaten daha sonralci tefsir kitaplarında
raviler atlannuş ve sadece İsraili bilgiler aktaıilinıştır. Bu rivayetlerin şu veya bu
şekilde tefsire girmes111111 Müslümanların inançlan üzerinde, İslama
bakışlarında,
Kur'an'a
yaldaşıınlannda
olumsuz
etlrueı-i olmuştur.
Müslüman
olınayanlaım eline de İslam kaynaklaımın Yahudi ve Hıristiyan kaynaklardan
beslendiğille
dair belge vermeye sebep
olınuştur.
Nitekim,
Johns
Hoplcins
1 Razi, Fahıudclin, i\Iefatihu'l-Gayb, http://www.altafsir.com.
2 Alusi, Şihabü'd-Din :Mahmud Şükd, Ruhu'l-Maani fi Tefsiı-i'l-Kıır'ani'l-Azim ve's-Sebi'lMesfıni, Daıü'l-Fik.r, Beyıut, 1978, I, Cüz' I, 340-341.
3 Es-Sabbağ, Muhammed b. Lutfi, Bulıus Fi Usuli't-Tefsir, ,s.147.
64
Harran Ün. ilahiyat Fak. Dergisi, Yıl:11, Sayı:15, Ocak-Haziran 2006
Univirsitesinden Samuel Rosenblatt'ın yaptığı "Rabbinic Legends in
Hadith" isimli çalışmada, Taberi, İbnu'l-Esir, İbn. Sa' d, Buhad, Zemahşed ve
Beydavi'de bulunan bazı hadislerin ve yoıumların, Talmud, Mişna(Mischna) ve
Bible'deki hild.yelere benzediği, bunların birbirinden alıntı yapmış olabileceği
iddia edilmektedir 1• Bu iddiaların, Tefsir ve Hadis ~taplarında is naclları
peygambeıiınize kadar ulaşmayan hadislerin varlığından kaynaklandığıru
düşünüyoıuz ..
Her şeyden önce İsraili bilgilerde, Allah'ın insana benzetilip onun bir cisiın
sahibi olduğunun iddia edilmesi, peygamberlerin isınet sıfarlarının nefyedilmesi
gibi İsrailiyat rivayerler müminleı1n inançlarıru sarsıruştır. biğer taraftan İslam
dininin bir hurafeler dini olduğu iınajı oluşmuştur. Hz. Adem'in başının
bulurlara değmesi, cennetten yeryüzüne inince ağlamasından denizleı'İn
meydana geldiğiyle ilgili İsrailiyat, bu hurafeler arasında sayılabilir. Bunun
yanında İsraili rivayerlerin isnat edildiği Ebu Hureyre, Abdullah b. Selam,
Kabu'l-Ahbar, V ehb. b. Münebbih gibi sahabe ve tabiinden olan selefe karşı bir
güvensizlik meydana getiıilineye çalışılmıştır. Son olarak da, insanları Kur'an'ın
ayerlerini --tefekkür--etmektım,--ondan- ibret-almakt-an,--hüküm ve-hikmerlerini
araştırmaktan uzaklaştmp, değeri ve faydası olmayan küçük şeylerle, kıssalaım
ayrıntılarıyla meşgul olmasına sebep olmuştur. Aslıab-ı Kehfin köpeğinin ismi,
Hz. Musa'nın asasının hangi ağaçtan olduğu, Hz. Nuh'un gemisinin eni-boyu,
gemiye bindirdiği hayvanlaım isimleri gibi boş ve faydasız bilgiler, müminlerin
2
anlamsız şeylerle meşgul olmasına sebep olmuştur •
Sonuç
Kur'an en son indirilen ilahi kitaptır. Bu ilahi Kitabın indirilme amacı,
insanlara yaratılış gayelerini bildirmek, onları şirkten uzaklaştırıp tevhide
çağırmak, hakln, doğruyu gösterip teşvik etınek, batılı izhar edip ondan
nehyetınek, böylece insanın dünyevi ve uhrevi murluluğunu temin etınektir. Bu
amaçlara ulaşmak ıçın Kur'an'ın anlattığının ve peygamberiınizin
açıkladıklarının dışında peygamber lassalarma dair haberlere, İsraili bilgilere
ihtiyaç yoktur. Çünkü bu tür bilgiler, nazariarı Kur'an'ın özünden
uzaklaştırmakta ve hildyeleı1n ayrıntılarıyla meşgul etınektedir. Duıum böyle
olmasına rağmen, insanlarda Kur'an'da anlatılan lnssalaım ayrıntısım öğrenme
meraln, bu konularda israili bilgilere sahip olan ehl-i Kitap ulemasından Vehb.
b Münebbih, Ka'bu'l-Ahbar, Abdullah b. Selam gibi sahabe ve tabiine soıu
soıulmasına sebep olmuş, onlar da her hangi bir art niyet taşrmaksızın soıulara
1 Rossenblatt, Samuel, "Rabbinic Legends İn Hadith", The Ivioslem World, Nkew York, 1945,
XXXV,237-252.
2 Ez-Zehebi, el-İsrailiyyat, s.30-35.
Harran Ün. ilahiyat Fak. Dergisi, Yıl:11, Sayı: lS, Ocak-Haziran 2006
65
cevap vermişlerdir. Daha sonra bu anlatılanlar, tefsir kitaplaıma tavileriyle
birlikte girmiştir. Bunların tavileriyle birlikte tefsir kitaplarına girmiş olması,
zararsız gibi düşünüise bile, onları okuyan insanlar, bu tür rivayetleri
öneınsemeye, anlatılınası daha kolay olduğu için vaazlaımda, nasilı.atlarında
bunlardan bahsetmeye başlaımşlardır. Böylece Kur'an'ın insanı ikaz edici,
sarsıcı ifadeleri fazla zilrredilınediği için,
bu hildyelerin kendisi ditı ~larak,
hatta Kur'an olarak telakki edilıneye başlanımştır. Tefsirlerde tenkide ..tabi
tutularak bile olsa, israiliyyatın nakledilınesi, insanların Kur'an tasavvunmu
olumsuz yönde etkilemiş, Kur'an'ın üzerinde düşünülmesi gereken ayetlerine
gereldi ilgi fazla gösterilmemiştir. Örneğin tefsir kitaplarıınızda tefekkütle ilgili
ayetlerin çoğunun fazla tefsir edilmediğini, bu konuda kafa yorulmadığını
göıüyoruz. Fakat kıssalara gelince, bütün israili bilgiler adeta istif edilıniştir.
Ayetlerden ibret almak yeı1.ne, ayrıntı üzerinde durulmuştur. Zaman içerisinde
tefsir kitaplarında israiliyyat ile ilgili bilgileri naldeden ravilerin de hazfedilmesi,
tefsirleri olmyan insanları neyin doğıu, neyin yanlış olduğu konusunda bir
ayırun yapma imkanından da ınahnıın ettiğinden onları, Kur'an'ın özünden
uzaldaştırınıştır.
tefsir kitaplarırnızdaki bu israili bilgiler dikkatle
incelenıneli, Kur' an ayetleı1.ne ve alda ters düşenler ile peygaınbeı1mizden
rivayet edilmeyenler hadis usulü yöntemleı1yle ayıldanmalı, o ayet hakkında
başka hiçbir açıldama yoksa bile israiliyyata iltifat edilmemelidir. Günümüzde
ldasik tefsirleri tercüme fuı-yası devam etmektedir. Kanaatiınize göre, israili
bilgilerin dolu olduğu bir kısım tefsirleri tercüme etmek, Arapça bilineyen
insanların da bu israiliyyattan haberdar olınasına, kıssaların ayrıntılarına merak
satmasına ve Kur'an'ın özünden uzaldaşınasına sebep olabilir. Bu yüzden eski
tefsirleri tercüme etmek yeı1.ne, yeni tefsir çalışınalan yapılmalı, ldasik
tefsirleı-imizden istifade edilirken de, ciddi bir senet ve metin eleştirisi
süzgecinden geçirilıneli, israiliyyatla ilgili bilgilere tenkit etmek maksadıyla bile
olsa yer verilıneınelidir. İnsanlaım Kur'an'ın bakış açılamu öğrenınesi, direkt
Kur'an ile ınuhatap kılınınası dumınunda, Kur'an'ın ilk nazil olduğu zamandaki
tesit-i meydana getireceğini söyleyebiliriz. Bu söyledildeı1ıniz, Kur'an, Tevrat ve
İncil ile ilgili belli konularda mukayeseli çalışınaya engel değildir. Biz sadece
Kur'an-ı Tefsir ederken, İsraili bilgilere ihtiyaç olınadığı, bu bilgileı1.n insanlan
Kur'an'ın asıl amacından uzaldaştırdığı, faydasız olan ayrıntı ile meşgul ettiği
kanaatini taşıyoruz.
Tefsir
çalışınaları yapılırken,