Genel Fizyoloji Dersi
advertisement
LÖKOSĠTLER: ĠMMUN SĠSTEM Nötrofil Kompleman sistemi Eozinofil Doğal bağıĢıklık Bazofil Monosit/ Makrofaj T lenfositleri B lenfositleri ĠLTĠHAP ĠNFLAMASYON ĠLTĠHAP ĠNFLAMASYON Özgül bağıĢıklık ÖZGÜL ĠMMUN SĠSTEM DOĞAL ĠMMUN SĠSTEM ĠNFEKSĠYÖZ AJAN FAGOSĠTOZ ENDOSĠZTOZ B HÜCRE UYARISI MAKROFAJ NÖTROFĠL EFEKTÖR T HÜCRE ANTĠJEN SUNUMU ANTĠKOR OPSONĠZASYON KOMPLEMAN AKTĠVE EDĠCĠ /DÜZENLEYĠCĠ SĠNYALLER UYARI SĠTOKĠNLER B HÜCRELERĠ ANTĠKOR-ARACILI ETKĠ MEKANĠZMALARI AKTĠVE EDĠCĠ /DÜZENLEYĠCĠ SĠNYALLER KAN HÜCRELERĠ ERĠTROSĠT LÖKOSĠT Patojenlerden korunma Morfolojik sınıflama GRANÜLOSĠT Nötrofil Eozinofil Bazofil AGRANÜLOSĠT Lenfosit Monosit TROMBOSĠT PıhtılaĢmayı uyarma GeliĢimsel sınıflama MĠYELOĠD Nötrofil Eozinofil Bazofil Monosit Trombosit LENFOĠD Lenfosit HEMAPOETĠK KÖK HÜCRE Miyeloid öncülü Lenfoid öncülü NK TĠMUS PLURĠPOTENT KÖK HÜCRE B lenfosit T lenfosit Eritrosit Megakaryosit Bazofil Trombosit Eozinofil Nötrofil Monosit MORFOLOJĠ Sitoplazma GRANÜLOSĠT (POLĠMORFONÜKLEER LÖKOSĠT) NÖTROFĠL GeniĢ, pembe Granül yapısı Çekirdek Mor, ince Azurofilik Parçalı 2-5 lob 1-2 (Genç hücre) 10-15mm Parçalı 2-3 lob Parçalı 2-3 lob 10-15mm ÇOMAK Çap EOZĠNOFĠL GeniĢ, pembe Kırmızı, kaba BAZOFĠL GeniĢ, pembe Koyu mor, kaba Dar, mavi (-) Yuvarlak 7-18mm GeniĢ, mavi (-) Nal,böbrek 12-20mm AGRANÜLOSĠT LENFOSĠT MONOSĠT 10-15mm PERĠFERĠK KAN LÖKOSĠT FORMÜLÜ % oranı Sayısı mm3 = ml kanda % 100 4000-10000 Nötrofil % 40-75 1600-7500 Eozinofil % 1-6 40-600 Bazofil <% 1 <40-100 Monosit % 2-10 80-1000 En büyük Lenfosit % 20-45 800-4500 En küçük LÖKOSĠT LÖKOSĠTOZ >10000 LÖKOPENĠ <4000 En sık HEMAPOEZ (HEMATOPOEZ) Bir tip kök hücreden tüm farklı kan hücrelerinin geliĢmesi sürecidir. Kan hücreleri kısa ömürlü hücrelerdir: – Sürekli yenilenirler : 108-109 lökosit/saat, 1010 eritrosit/saat – Yenilenme hızları vücut gereksinimine göre düzenlenir: • Periferik kanda sayıları gerekli sınırlar arasında tutulur • Gereksinim artığında üretim artırılır KAN HÜCRELERĠNĠN YAPIMI: KEMĠK ĠLĠĞĠNDE Kemik Trabeküler kemik Trabeküler bölge Sinüzoid Santral ven Medüler arter KEMĠK ĠLĠĞĠNDE HEMATOPOEZ Kemik iliği • hemapoetik kök hücreyi içerir • hemapoetik kök hücreye çoğalma ve farklılaĢmada yapısal ve diğer yollarla destek sağlar • yapıĢma aracılığıyla mikroçevre özellikleri ile farklılaĢmayı yönlendirir KEMĠK ĠLĠĞĠ STROMA HÜCRELERĠ: MĠKROÇEVRE Hematopoetik Kök Hücre den kaynaklanmayan hücrelerce oluĢturulur: – Retiküler hücreler – Yağ dokusu hücreleri • Büyüme faktörleri sağlar • Hacim değiĢikliği ile üretime uyum sağlar • Membran sentezi için gerekli lipidleri sağlar – Makrofaj ve osteoklastlar HKH FarklılaĢmasının Düzenlenmesi OSTEOBLAST Hücre-hücre etkileĢimi Çözünür faktörlerin salgısı Çözünür faktörler Diğer aracı hücrelerin düzenleyici rolü Kemik Aracı hücreler HEMAPOETĠK KÖK HÜCRE (HKH) HKH kemik iliğinde “uykuda”dır (quiescent): 1. Bölünerek kendini yeniden üretme özelliği (Mitotik) Self-renewal 2. FarklılaĢarak olgun kan hücrelerine dönüĢebilme özelliği (Postmitotik) • Pluripotent ya da omnipotent hücre • FarklılaĢmaya baĢlayan hücre unipotent= commited= yönlenmiĢ hücreye dönüĢür (PROGENĠTOR) • Kemik iliğinde % 0.01-0.05, periferik kanda az sayıda bulunur HKH HKH Miyeloblast Promiyelosit Miyelosit KAN HEMOPOEZE ETKĠLĠ BÜYÜME FAKTÖRLERĠ • Normal hematopoezde etkili olanlar bilinmemektedir, etkileri gereksinim artıĢına uyumda görülür. • Hem olgun hem de öncül hücrelere etkilidirler • Sinerjistik etki gösterirler • Uygun reseptör ile etkileĢirler • Çok yönlü (multipl) etki göstermekle birlikte bir etki ön plandadır: • Farklı hücrelerde aynı reseptöre bağlansa da farklı etki gösterebilir HEMATOPOETĠK BÜYÜME FAKTÖRLERĠ • Koloni stimüle edici faktör: (Colony Stimulating Factor) • Ġnterlökinler: M-CSF G-CSF GM-CSF MONOSĠT NÖTROFĠL ĠL-3 ĠL-5 ĠL-6 ĠL-7 HKH EOZĠNOFĠL LENFOSĠT •Hematopoetik özgül faktörler: Eritropoietin Trombopoietin Eritrosit Trombosit Çoğu kemik iliği dıĢındaki hücrelerden kaynaklanır. HEMATOPOETĠK KÖK HÜCRE IL-12 IL-15 IL-3, GM-CSF, IL-1, IL-6 PLURĠPOTENT KÖK HÜCRE TP O IL-11 IL-5 ERĠTROPOĠETĠN Megakaryosit IL-5 IL-5 Eritrosit Trombosit Bazofil NK Lenfoid öncülü Miyeloid öncülü Eozinofil IL-7 B lenfosit IL-2, IL-4, IL-7 T lenfosit IL-3, GM-CSF G-CSF Nötrofil M-CSF Monosit Ġmmun (BağıĢık) Yanıt Güher Saruhan- Direskeneli ĠTF Fizyoloji AD HEMAPOETĠK KÖK HÜCRE Miyeloid öncülü Lenfoid öncülü NK TĠMUS PLURĠPOTENT KÖK HÜCRE B lenfosit T lenfosit Megakaryosit Bazofil Trombosit Eozinofil Nötrofil Monosit ĠLTĠHAP GELĠġĠMĠ Lokal kan akımı artar VAZODĠLATASYON Endotel yapıĢkanlığı artar •Bölgeye lökosit göçü artar Damar geçirgenliği artar •Lökosit ve mediyatörlerin dokuya geçiĢi kolaylaĢır ĠNFLAMASYON YANITI •TRANSUDASYON ve EKSUDASYON DOKU ÖDEMĠ •PIHTILAġMA UYARILIR •HÜCRE ÖLÜMÜ ve DOKU HASARI Damar dıĢına kaçıĢ artar Fibrinojen dokuda artar Öldürme mekanizmaları aktiflenir Doku onarımı baĢlar KEMOTAKSĠ •Lökosit yapıĢması ve DĠAPEDEZ-GÖÇ artar •ANGĠOGENEZ ve MEZENKĠMAL HÜCRE ARTIġI MAST HÜCRESĠ Yaşam süresi EOZĠNOFĠL NÖTROFĠL Uzun Uzun Kısa Yerleşik Hareketli Hareketli Kemotaksi yanıtı Yok Degranülasyon +++ +++ ECF, C5a, Kemokin +++ +++ NCF, C5a, Kemokin + Fagositoz Yok + +++ Litik özelliği Yok +++ Bazik protein O2 radikalleri Uyarı Reseptörleri ĠgE C3a C5a Bekçi, Proinflam. ĠgE ĠgG C3b Antiparazit Pro/antiinfla. +++ Lizozomal enzimler, O2 radikalleri ĠgG ĠgA C3b Antibakteriyel Dinamik Biyolojik rol UYARI C5a, LTB4,f-MLP YUVARLANMA L selektin E/P-selektin Endotel Gram- bakteri Doku makrofajları LPS TNF, ĠL-1 YAPIġMA AGREGASYON Ġntegrin etkileĢimi ĠL-8 TNF, ĠL-1 FAGOSĠTOZ ÖLDÜRME LĠZOZOM FAGOSĠTOZ FAGOLĠZOZOM MEMBRAN FÜZYONU FAGOZOM PĠNOSĠTOZ EKZOSĠTOZ ARTIKLAR GRANÜL ĠÇERĠĞĠ AKTĠVASYON ÜRÜNÜ FAGOSĠTOZ ve OPSONĠZASYON OPSONĠN RESEPTÖRÜ C3b C3bi IgG1 IgG3 CR1 CR3/4 FcR FcR OPSONĠN •ANTĠKOR (IgG) •KOMPLEMAN AKTĠVASYON BĠLEġĠKLERĠ OKSĠJENE BAĞIMLI ÖLDÜRME MEKANĠZMALARI SOLUNUM PATLAMASI “Respiratory burst” NOS Nitrik oksit Mem oksidaz O2 2O2- Süperoksit H2O2 + 1O2 Hücre yüzeyinde H2O2 + O2 Hücre içinde Hidroksil radikali 2O2- +2H+ SOD H2O2 + O2- OH- + OH- + 1O2 H2O2 + Cl- (I-) - Miyeloperoksidaz - OCl + H2O2 - OCl (OI ) + H2O 1 O2 +Cl- +H2O Cl- nötrofilde I makrofajda OKSĠJENDEN BAĞIMSIZ ÖLDÜRME MEKANĠZMALARI • Proteolitik • Non-katalitik • Degradasyon LĠZOZOMAL GRANÜL ĠÇERĠĞĠ • Nötral-alkalen pH da: Bazik katyonik proteinler Defensinler Bakterisidal/Geçirgenlik artıran protein •Asidik pH da: Asidite Laktoferrin MAST HÜCRELERĠNĠN DAMARA YAKIN YERLEġĠMĠ MAST HÜCRE AKTĠVASYONU Direkt etkileĢim Fc-R aracılı etkileĢim Kompleman-R aracılı etkileĢim Allerjen LTC4 IL-1 IL-6 TNF LTC4 IL-1 IL-6 TNF Proteaz Histamin Degranülasyon LTC4 IL-1 IL-6 TNF Proteaz Histamin TNF Degranülasyon Mast Hücre Degranülasyonu FC R (IgE) Allerjen • Gastrointestinal doku: – Hareket artıĢı – Sıvı salgısı artıĢı • Prostaglandin Hava yolları – BronĢ çapının daralması (Bronkokonstriksiyon) – Müküs salgısı artıĢı Lökotrien • Sitokinler Histamin Damarlarda – Kan akımı artıĢı (Vazodilatasyon) – Geçirgenlik artıĢı (Ödem) Mekanik trauma Allerjen Büyüme faktörleri Bakteri peptitleri Sitokin Fosfolipaz A2 Siklooksijenaz Prostaglandinler Lipoksijenaz Lökotrienler LĠPĠD MEDĠYATÖRLERĠN ETKĠSĠ Nötrofil Monosit LKB4 Mast hücresi PGD2 Endotel hücresi Epitel hücresi Düz kas hücresi Nötrofil Monosit Eozinofil Çağrısı ve Aktivasyonu Vazodilatasyon Mukus üretimi Bronkokonstriksiyon Periferik kanda çekirdekli hücre ÇEKĠRDEK YAPISI Parçalı çekirdek Nötrofil, Eozinofil, Açık mor Orta Tek çekirdek Bazofil Kırmızı Ġri Lenfosit Koyu mor Ġri Dar Sitoplazma Monosit GeniĢ Sitoplazma Sitoplazmik granülleri GRANÜLLÜ GRANÜL (-) SĠTOPLAZMA ĠLTĠHAP BULGULARI commissioned by D.A.W. and drawn by P. Cull for the Medical Illustration Department at St Bartholomew's Medical College. ĠLTĠHAP = ĠNFLAMASYON Mikroorganizma Trauma Antijenik uyarı •RUBOR: •TUMOR •CALOR •DOLOR •FUNCTIO LAESA Kan hücreleri Plazma mediyatörleri Mikrodamar sistemi Eritem ġiĢme Isınma Ağrı ĠĢlev kaybı ĠNFLAMASYONUN SĠSTEMĠK BULGULARI 1. ATEġ: ĠL-1, ĠL-6 ve TNF-a Hipotalamus 2. LÖKOSĠTOZ: ĠL-1, ĠL-6, CSF ler Kemik iliği 3. AKUT FAZ YANITI: ĠL-1, ĠL-6, TNF-a Karaciğer Sedimentasyon artıĢı: C reaktif protein Serum amiloid A proteini Haptoglobin Mannoz bağlayan lektin (MBL) Fibrinojen a1 Antitripsin a2 Makroglobulin Seruloplazmin 4. GLUKOKORTĠKOĠD SALINIMI: ĠL-1, ĠL-6 Hipofiz ve adrenal bez Ġltihabın Sonlanması Nötrofil Mediyatörler infiltrasyonu↓ Monosit çağrısı ↑ Apoptotik nötrofil yutulması↑ Lenfatiklerle kaçıĢ ↑ Ġltihabın Sonlanması ve Ġkili Etkiler Nötrofil göçü ↓ Monosit aktivasyonu ↑ Anjiogenez↓ Fibrozis ↓ Çoğalma↓ Nötrofil infiltrasyonu↓ Monosit DH göçü aktivas ↑ ĠL-12 ↓ ↓ Ġnflamasyon Yanıtının Dengesi Genetik Yatkınlık Net sonuç: Ġmmünite Sağlık Uzun yaĢama Engel Organları Çevresel Etkiler Ġnflamasyon Yanıtı Homeostasis Bozukluk Net sonuç: Allerji/astım Tip 1 diabet Multipl Skleroz Ġnflamatuar barsak Psoriasis (Sedef) ġiĢmanlık Ateroskleroz Stefan Ehlers & Stefan H.E. Kaufmann
