depremine Kaynaklık eden fay düzleminin (Edremit fayı)

SÖZLÜ SUNUMLAR
R
9 Kasım 2011 Mw 5.6 Edremit (Van) depremine Kaynaklık eden fay düzleminin (Edremit
fayı) analizi
Doğan, B.1., Çalık, G.2, Gül, Ü.1, Erkal, T.2, Kalafat, D.3, Akkoyunlu, M.F. 3, Kekovalı, K.3, Göller, Ö.4,
Irmak, T.S.5, Karakaş, A1
Kocaeli Üniversitesi, Müh Fakültesi, Jeoloji Müh Bölümü, Kocaeli
Kocatepe Üniversitesi, Fen – Edebiyat Fak, Coğrafya Bölümü, Afyon
3
Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi, UDİM, İstanbul
4
Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi, İnşaat Müh Bölümü İstanbul
5
Kocaeli Üniversitesi, Müh Fakültesi, Jeofizik Müh Bölümü, Kocaeli
Sorumlu Yazar: Doğan, B., [email protected]
1
2
Doğu Anadolu’da Bitlis-Zagros Bindirme Sisteninin yaklaşık 100 km kuzeyinde, 23 Ekim 2011’de Van
şehrinde Mw 7.2 büyüklüğünde deprem meydana gelmiştir. 15 km derinlikte ve 246° / 46° konumlu bir kör (blind)
bir ters fay düzleminin kırılması ile oluşmuştur. Bu depremin yaklaşık 40 km güneyinde episantrı olan 9 Kasım
2011’deki Mw 5.6 büyüklüğündeki deprem ise 5.8 km derinlikte ve 223° / 55° konumlu bir fay düzlemi üzerinde
oluşmuştur. Uluslararası sismoloji merkezlerinin odak düzlemi çözümlerinde (focal mechanism) göre bu
depremin oluştuğu düzlem üzerinde doğrultu atım belirgindir. Buna ilaveten depremden sonra oluşan artçı
depremlerin çözümlerinden de önemli sayıda doğrultu atım bileşeni hakim fay düzlemleri elde edilmiştir. Van ili,
Edremit ilçesi, Çimento fabrikası içinde ve civarında yüzeyleyen Pliyo-Kuvaterner yaşlı travertenler içindeki fay
düzlemleri ve bunların üzerinde izlenen fay çizikleri, sol yanal doğrultu atıma uygundur. Buna göre (20° – 35° /
80°) arasında konumlu olan bu düzlemlerde saatin tersi yönündeki rake (kayma) açısı 15° ile 35° arasındadır.
Bunlara göre oluşturulan stres analizlerinde bölgede K70°D yönünde gerilme (σ3) K20°B yönünde ise sıkışma
(σ1) bileşenlerinin varlığı sözkonusudur. Edremit fayı olarak adlanan bu fayın kuzey devamı kısmen göl içinde
kalmakta olup, en kuzeyde Beyüzümü Şahbağı mevkiinde ise fay seti şeklinde gözlenir. Pliyo-Kuvaterner yaşlı
Van Gölü eski çökelleri (Van formasyonu) içinde, özellikle kumlu seviyelerde izlenen ve çapraz fay setlerinden
oluşan bu grup birarada değerlendirildiğinde; sol – yanal doğrultu atıma uygunluk gösterir. Bu fay grupların
kinematik analizine göre ortamın K60°D ile D-B yönleri arasında çekme (transtensional) kuvvetleri ile deforme
edildiği belirlenmiştir. Günümüzde Van şehri, kuzey ve güneyinde kıta-içi birincil ters faylar ve bunların
oluşmasını sağlayan, bölgesel sıkışmaya bağlı olarak oluşan, yine kıta-içindeki yanal devamı olmayan, ikincil,
doğrultu atım bileşeni yüksek olan faylar ile birlikte deforme edilir. Bölgedeki bu kompozit aktif
deformasyonunun ana kaynağı ters faylar olup, bunu oluşturan sıkışma ile birlikte, gelişen doğrultu atımlı ve
normal faylar da bölgenin sismisitesinde ikincil derecede etkindirler.
Anahtar Kelimeler: Van, deprem, doğrultu atımlı fay
Aktif Tektonik Araştırma Grubu Çalıştayı
ATAG 18 / 5-7 Kasım 2014
51