ÖZEL SEBEPLER I.DÜNYA SAVAŞI(1914-1918)

8.SINIF TC İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ
II.ÜNİTE MİLLİ UYANIŞ DERS NOTU
I.DÜNYA SAVAŞI(1914-1918)
GENEL SEBEPLER
Sanayi inkılabından sonra
hızlanan Hammadde Pazar
arayışı (Sömürgecilik)
Fransız İhtilali’nin
yaymış olduğu
milliyetçilik akımı
ÖZEL SEBEPLER
-Fransa ile Almanya’nın AlsasLoren sorunu
-Rusya’nın Panslavizm politikası
-İngiltere’nin en büyük
sömürgeci olma özelliğini
korumak istemesi
-Almanya’nın ve İtalya’nın
sömürge yarışına katılmak
istemesi
ve Akdeniz’e inmek istemesi
-Avusturya-Macaristan’ın
Balkanları alma isteği
-Devletler arası gruplaşma
ve bloklaşma
Savaştaki Gruplar
ALMANYA
İNGİLTERE
FRANSA
AVUS.-MAC.
RUSYA
İTALYA
Hap Bilgi: Sonradan Osmanlı Devleti ve
Hap Bilgi: - Sonradan İTALYA, ABD, ,
ROMANYA JAPONYA katıldı.
DİKKAT: İtalya
Bulgaristan katıldı. -İtalya savaşta taraf
değiştiren ilk ve tek ülkedir.
başlangıçta ittifak grubunun yanında yer alsa da İngiltere’nin kendisine Batı Anadolu (Ege
Bölgesi) topraklarını vereceğini söylemesiyle İtilaf Grubuna geçmiştir.
Savaşı Başlatan Olay
Avusturya-Macaristan veliahtı Franz Ferdinant
Saraybosnayı ziyarete gider.
Bu ziyarette Sırplı bir genç(Princip) tarafından
öldürülür. 28 Haziran 1914
Bunun üzerine Avusturya-Macaristan Sırbistan’a savaş açar. Ve savaş bir haftada Avrupa’ya oradan da diğer
kıtalara yayılır.
I.Dünya Savaşında Devletlerin Durumu
İNGİLTERE
En büyük sömürge
imparatorluğu idi.
Osmanlı’nın savaşa girmesini
istemiyordu. Çünkü İngiliz
sömürgelerine giden yollar
Osmanlı topraklarından
geçiyordu.
Soru: İngiltere neden Osmanlı’nın savaşa girmesini
istemiyor olabilir?
FRANSA
RUSYA
İngiltere ile birlikte
sömürge yarışına girdi.
Zayıf olan Osmanlı’nın
Afrika topraklarına
saldırdı.
En büyük amacı sıcak
denizlere inmekti. Bunun
için Balkan halklarını
Osmanlı’ya karşı kışkırttı.
Birliğini geç kurdu.
Sömürge yarışında
İngiltere’ye rakip oldu.
Osmanlı ile dost olmaya
çalıştı.
ALMANYA
Soru: Buna göre Osmanlı ile Almanya aynı grupta yer alabilir
mi?
Osmanlı’nın
Balkanlardaki
hakimiyetini sonlandırıp,
Balkanları almak
istiyordu.
Birliğini geç kurdu.
Sömürge yarışına katılmak
istiyordu. Bu nedenle
Osmanlı’daki Trablusgarp’ı
aldı.
AVUS.-MAC.
İTALYA
Soru: Yukarıdaki bilgilere göre Osmanlı ile Rusya’nın
Soru: Yukarıdaki bilgilere göre Osmanlı ile İtalya’nın çıkarları
çıkarları aynı mıdır?
aynı mıdır?
Almanya’nın Osmanlıyı Yanında İstemesinin Sebebleri
1-Savaşta Almanya ve Avusturya-Macaristan üzerinde baskı artmıştı. Bu durumda Almanya savaşı geniş
alanlara yayarak üzerindeki baskıyı azaltmak istiyordu. Bu sebeple Osmanlının jeopolitik(Coğrafi)
konumundan yararlanmak istemiştir.
2-İngiltere’nin sömürgelerine giden en yakın yol Mısır’dan geçiyordu. Almanya’nın düşüncesi Osmanlı burayı
alırsa İngiltere zor duruma düşebilirdi.
3-Ayrıca Osmanlı Padişahı aynı zamanda Halife idi. Bu sıfat ile Müslümanları cihada(Allah adına savaşmaya)
teşvik ederse İngiltere’nin Müslüman sömürgeleri ayaklanabilirdi.(Halifeliğin gücünden yararlanmak istemiştir.)
-Savaş başladığında tarafsızlığımız ilan ettik.
-Boğazları savaş gemilerine kapattık. Herhangi
bir duruma karşı seferberlik ilan ettik.
-Kaybettiğimiz toprakları geri almak. Ayrıca
kapitülasyonları da kaldırmamız gerek Bunu
ancak savaşa girerek yapabiliriz .
-İngiltere bizi yanına kabul etmedi. Hem bu
savaşı kesin Almanlar kazanır. Kaybettiğimiz
topraklar da İngiltere Fransa ve Rusya’nın
elinde. O zaman Almanlarla bir anlaşma
yapalım.
-İngiliz donanmasından kaçan iki Alman gemisi
Goeben ve Breslav Çanakkale boğazından geçerek
Osmanlı Devletine sığındı. İngiltere gemileri
isteyince Osmanlı gemileri satın aldığını söyledi.
Goben ve Breslav adlı iki gemi Yavuz ve Midilli
olarak ad değiştirdi. Ve gemilere Türk bayrağı
çekildi. Bu gemiler Karadeniz’de Rus limanlarını
bombaladı ve bunun sonucunda Rusya Osmanlıya
savaş açtı. Böylece Osmanlı savaşa resmen girmiş
oldu.
Soru: Osmanlının savaşa girmesi en çok hangi
devletin işine yaramıştır.
Cevap:
I.Dünya Savaşında Savaştığımız Cepheler
I.Dünya Savaşındaki Cephelerimizi Üç Kategoriye
Ayırabiliriz
SALDIRI
(TAARUZ)
CEPHELERİ
-Kanal Cephesi
-Kafkas Cephesi
SAVUNMA
CEPHELERİ
-Çanakkale
-Suriye,Filistin
-Irak
-Hicaz,Yemen
YARDIM
GÖNDERDİĞİMİZ
CEPHELER
-Makedonya
-Galiçya
-Romanya
Hap Bilgi: I.Dünya Savaşındaki cepheler üç bölüme ayrılmıştır. Bunları ezberlemek yerine
kodlamak daha kolay olur.
1-Saldırı cepheleri “K” harfi ile başlar (Kanal ve Kafkas)
2-Yardım gönderdiğimiz cephelerin üçünün de son heceler “ya” ile bitiyor.
3-Bu bilgiler dışındaki tüm cepheler savunma cepheleridir.
DİKKAT:
Bu cephelerden sadece Çanakkale cephesinde başarılı olduk. Diğer tüm cephelerde yenildik.
IRAK CEPHESİ
KAFKAS CEPHESİ
Açılma Amacı:
1. Rusları, Doğudan çıkararak Kars Ardahan
Batum’u geri almak
2. Orta Asya Türkleri ile birleşerek Büyük Turan
İmparatorluğunu kurmak.
3. Bakü petrollerini ele geçirmek
Osmanlı Devleti tarafından açıldı. Ruslar saldırıya
geçmiş ve Rusların saldırısı önlenmiş ve karşı
taarruza geçilmiştir.
Ancak Aralık 1914 de yapılan bu harekat başarısız
olmuş ve 90 bin askerimiz donarak şehit
olmuştur .
Hap Bilgi: M.Kemal Çanakkale Cephesinden
buraya geldi ve Muş ile Bitlis’i geri aldı.
M.Kemal generallik rütbesine yükseldi.
- Bu sırada 1917 de Rusya’da devrim oldu yani
Bolşevik İhtilali çıktı ve Rusya Brest Litowsk
antlaşmasını imzaladı , 1.Dünya Savaşından ilk
çekilen devlet oldu.
–
KANAL CEPHESİ
Açılma Amacı:
1. İngiliz sömürgelerine giden yolları kesmek ve
Mısırı İngiltere’den geri almak.
-Almanların isteği ile açtığımız cephedir.
-Başarısız olunca geri çekildik.
-Sina-Filistin ve Suriye cephesinde savunma yapmaya
başladık.
Hap Bilgi: Bu cephede başarısız olmamızın en
büyük sebebi Arapların Osmanlıyı sırtından
vurmasıdır. Yani İngilizlerin Arapları Osmanlıya
karşı kışkırtması ve Osmanlıya karşı isyan
ettirmesidir. Bu olay ümmetçilik düşüncesinin yok
olduğunu göstermektedir.
SURİYE-FİLİSTİN CEPHESİ
- Kanal cephesinin devamı niteliğindedir.
-Bu cephede de başarısız olduk.
Açılma Amacı:
-İngilizler,Irak petrollerini ele geçirmek ve Rusya’ya
Kafkaslar üzerinden yardım götürmek için açtı.
-Aslında bu cephede İngilizlerin ilk saldırısı
önlenmiş, hatta İngilizlerin 10 Bin kişilik askeri
birliği bile esir alınmıştır. (Kut-el Amara) Fakat
İngilizler, sömürgelerinden gelen yardımlar
sayesinde başarılı olmuştur. Bu yüzden Osmanlı
geri çekilmek zorunda kalmış ve başarısız
olmuştur.
ÇANAKKALE CEPHESİ
Açılma Amacı:
Savaşı kısa sürede bitirmek
İstanbul ve Boğazları alarak Osmanlıyı savaş
dışı bırakmak.
3- Boğazları geçerek zor durumda olan
Rusya’ya yardım götürmek.
12-
-18 Mart 1915’te savaş başladı. İtilaf donanmaları boğazları
geçemeyince Gelibolu Yarım Adasına asker çıkardı.M.
Kemal Anafartalar,Conkbayırı ve Kireçtepe’de başarılı
oldu.
M.Kemal ‘Ben size savaşmayı değil ölmeyi emrediyorum
biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimize başka
kuvvetler geçebilir’ diyerek bu savaşın bizim için ne kadar
önemli olduğunu vurgulamıştır!
-Bu cephede Türk askeri Anadolu’nun dört bir yanından
gelerek vatanı namusu ve şerefi için can vermiş şehit
olmuştur.
Hap Bilgi: Tek başarılı olduğumuz cephe
Çanakkale Cephesidir.
Ayrıca savaş iki yıl uzadı ve beş yüz bin asker öldü.
Hap Bilgi: Bu savaşta M.Kemal Albay
rütbesine yükseltildi.
ÖRNEK CÜMLELER
Doğru
Yanlış
I. Dünya savaşında Osmanlı
topraklarında açılan ilk cephe
Kafkas cephesidir.
Sarıkamış taarruzu İngiltere’nin
sömürgelerine giden yolu kesmek
için açılmıştır.
İtilaf devletleri Osmanlıyı daha
sonra paylaşma düşüncesinde
olduğu için savaşa girmesini
istemedi.
Rusya’nın Osmanlıya saldırması
ile Osmanlı savaşa girdi.
I. Dünya Savaşı sırasında İngiltere
Osmanlının toprak bütünlüğünü
istiyordu.
I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin
savaştığı cephelerden biri de Çanakkale
Cephesidir. Bu cephede kazanılan başarı aynı
zamanda savaşın gidişatı üzerinde Osmanlı
açısından olumlu etkide bulunmuştur.
Sizce aşağıdakilerden hangisi Çanakkale
Cephesi’nin savaşın gidişi üzerinde olumlu
etkide bulunduğunu kanıtlamaz?
A) Bulgaristan’ın Osmanlı yanında savaşa katılması
B) Rusya’nın savaştan çekilmesine zemin hazırlaması
C) İtilaf devletlerinin boğazları ele geçirememesi
D) Çok sayıda insanın ölmesi
1-Birinci Dünya Savaşının temel iki sebebi nedir?
Cevap:
2-Her devletin kendi devletini kurma düşüncesi?
Cevap:
3-Almanya ile Fransa arasında sorun olan ve kömür
yataklarının olduğu yer?
Cevap:
4-Savaş öncesi oluşturulan Üçlü İttifak devletleri?
Cevap:
5-Tarih boyunca sıcak denizlere inmek ve boğazları almak
isteyen devlet?
Cevap:
6-Savaş sırasında taraf dceğiştiren ilk ve tek devlet?
Cevap:
7-Almanya, Osmanlı devletinin savaşa girmesini ve yeni
cepheler açılmasını istiyordu. Buna göre Almanya
Osmanlının hangi özelliğini kullanmak istemiştir?
Cevap:
8-Osmanlının satın aldığını bildirdiği iki alman gemisinin
adı?
Cevap:
9- Birinci Dünya Savaşında yardım ettiğimiz cepheler
nelerdir?
Cevap:
10- Ruslara yardım götürebilmek amacı ile İtilaf
Devletleri ilk hangi cepheyi açmıştır?
Cevap:
11- Rusları doğudan uzaklaştırmak, Bakü petrollerini ele
geçirmek ve Orta Asya Türkleri ile birleşmek için hangi
cephe açılmıştır?
Cevap:
12- M. Kemal 1. Dünya Savaşında hangi cephelerde görev
almıştır?
Cevap:
13- İngiltere’nin sömürgelerine giden yolu kesmek amacı
ile hangi cepheyi açtık?
Cevap:
14- Suriye-Filistin ve Kanal Cephesinde, Şerif
Hüseyin’in ve Arapların İngilizlerle işbirliği yapması
Osmanlıdaki hangi düşüncenin yok olduğunu
göstermektedir?
Cevap:
15- İngilizlerin Irak’a asker çıkarmasının temel amacı
nedir?
Cevap:
Hayatta en büyük eğlence başkasının yapamazsın dediğini yapmaktır!
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENİNİZ OKTAY GÜLMEZ
I.DÜNYA SAVAŞININ SONA ERMESİ
ABD’NİN SAVAŞA GİRMESİ
Alman denizaltılarının ABD ticaret gemilerini batırmasıyla ABD İtilaf Devletlerinin yanında savaşa girdi.ABD’nin
savaşa girmesi savaşın seyrini değiştirdi ve savaşı itilaf devletleri kazandı.
SAVAŞIN SONUÇLARI





İmparatorluklar yıkıldı
Yeni rejimler ortaya çıktı(cumhuriyet,komunizm gibi..)
Milyonlarca insan öldü
Dünya barışını korumak için MİLLETLER CEMİYETİ kuruldu.
2.Dünya savaşının çıkmasına neden oldu.
SAVAŞ SONUNDA İMZALANAN





BARIŞ ANTLAŞMALARI
ALMANYA:
VERSAY
AVUSTURYA:
SEN-JERMEN
MACARİSTAN:
TRİYANON
BULGARISTAN:
NÖYYİ
OSMANLI DEVLETİ: SERV ANTLAŞMASI
WİLSON İLKELERİ
AMACI: Dünya barışını sağlamak.
Amerika başkanı Wilson tarafından ilan edildi.
MADDELERİ:
 Yenen devletler yenilenlerden toprak almayacak
 Her millet kendi geleceğine kendi karar verecek.
 Milletler cemiyeti kurulacak
HAP BİLGİ: Wilson ilkeleri görünürde barışı sağlamak içindir; fakat sömürgeci devletler bunu kendi çıkarları için
kullandılar ve dünya barışını tehdit ettiler.
Bulgaristan’ın savaştan
çekilmesi ile Almanya’dan gelen
silah yardımının kesilmesi
Osmanlı’yı savaşa sokan İttihat
ve Terakki yöneticilerinin
ülkeden kaçması
Savaşılan cephelerde yenik
durumda olunmasıyla beraber
askerin de yorgun düşmesi
Amerika başkanı Wilson’un
yayınlamış olduğu Wilson
ilkelerine güvenmemiz
Mondros
Ateşkes
Anlaşması
Osmanlı Devleti savaştan çekildikten sonra İtilaf devletleri Osmanlı Devleti ile Mondros
Ateşkes Antlaşmasını imzaladılar.
Limni Adası’nın
Mondros Limanında
İmzalanmıştır.
İtilaf Devletleri adına
İngiliz Amiral
Kalthorpe
Osmanlı Devleti adına
Rauf Orbay Bey
KATILMIŞTIR
1-Çanakkale ve İstanbul Boğazı
itilaf devletlerinin denetimine
geçecek.
Hap Bilgi: Osmanlı’nın
egemenlik hakları zedelenmiştir.
2-İtilaf Devletleri
Hap Bilgi: İtilaf Devletleri
bu maddeye dayanarak
Anadolu’yu işgal ettiler.
güvenliklerini tehdit eden bir
durum oluşursa istedikleri
yerleri işgal edecektir.
(Orijinalinde 7. madde)
3-Osmanlı orduları
dağıtılıp terhis edilecek,
donanmasına ve silahlarına
el koyulacak.
Hap Bilgi: İtilaf Devletlerinin
4- Doğudaki altı ilde yani
Hap Bilgi: Bu maddeyle
Vilayeti Sitte’de
(Sivas,Erzurum,Van,Bitlis,Elazığ,
Diyarbakır) bir karışıklık çıkarsa
buralar işgal edilecek
(Orjinalinde 24.MADDE)
(Şifre:S-E-V-B-E-D)
ulaşılmak istenen asıl amaç
doğuda ERMENİ DEVLETİ
kurmaktır.
5-
Hap Bilgi: Halkın işgaller
karşısında habersiz
kalmasını istemişlerdir.
Bütün liman, tersaneler,
demiryolları, tüneller ve telgraf
istasyonları itilaf devletlerinin
denetimini verilecektir.
böyle bir madde koymalarının
amacı Osmanlı Devletini
savunmasız hale getirip
topraklarını kolayca işgal
etmektir.
UYARI! Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla Osmanlı Devleti FİİLEN sona ermiştir.
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENİ OKTAY GÜLMEZ
 Yenilen devletlerle yapılacak olan barış antlaşmalarının koşullarını görüşmek için toplanıldı.
HAP BİLGİ: Güya bu konferansta barış antlaşmaları yapılacaktı;fakat Osmanlı toprakları
paylaşıldı(Wilson ilkelerine rağmen)Batı Anadolu Yunanistan’a verildi.
HAP BİLGİ:Batı Anadolu’nun İtalya yerine Yunanistan’a verilmesinin nedeni İngiltere’nin Ege ve
Akdeniz’de güçlü bir İtalya istememesiydi. Çünkü güçlü İtalya İngiliz sömürgelerini tehdit ederdi. Bu
yüzden Batı Anadolu güçsüz Yunanistan’a verildi.
HAP BİLGİ:Batı Anadolu’nun Yunanistan’a verilmesi Yunanlıların İzmir’i işgal etmesine sebep oldu.
+Paris Barış konferansından sonra Yunanlılar İngilizlerin desteğiyle İzmir’i işgal ettiler. Burada yaşayan Rumlar
da bu duruma çok sevinmişlerdi. İşgaller karşısında Osmanlı Devleti Ordusu dağıtıldığı için sessiz kaldı; fakat
halk işgallere tepkisiz kalmadı mitingler düzenleyerek işgallerin haksız olduğunu dünyaya duyurmaya çalıştı.
+ İzmir’de Rumlara karşı ilk kurşunu sıkan kişi Gazeteci Hasan TAHSİN ‘dir.
+ Yunanlılar işgalin haklı olduğu konusunda dünya kamuoyunu yanıltmaya çalışıyorlardı.
+ Batı Anadolu'nun tarihi ve kültürel açıdan Yunanlılara ait olduğu, bölgede Rumların çoğunlukla olduğu,
Hristiyanların katledildiği iddia edilmekte, Osmanlı Devleti'nin güvenliği sağlayamadığı belirtilmektedir.
AMİRAL BRİSTOL RAPORU (13 EKİM 1919)
+ Yunanlıların işgal gerekçelerinin doğruluğunu araştırmak üzere Amerikalı Bristol başkanlığında kurulan
komisyon bölgeye gelerek incelemelerde bulunur ve rapor hazırlar.
+ Raporda Yunanlıların iddialarının gerçekçi olmadığı belirtmiştir.
+ Bu raporda Batı Anadolu'daki karışıklığın sorumluluğunun Yunanlılara ait olduğu ilk kez belirtilmiştir.
Hap Bilgi: Amiral Bristol Raporu Kurtuluş savaşımızın haklılığını kanıtlayan
ilk uluslararası belgedir.
KUVAY-I MİLLİYE
+ İşgaller karşısında ülkeyi koruyacak bir ordu olmayınca Anadolu halkı kendi kurtuluşunu sağlamak için
ellerine aldıkları silahlarla düşmana karşı koymaya başladı.
Hap Bilgi: Türk Milleti'nin milli mücadele döneminde kendiliğinden silahlanarak
kurduğu bu kuvvetlere Kuvay-ı Milliye denir.
+ Bu birlikler bölgesel olarak ortaya çıkmış olup düzenli ve disiplinli bir ordu durumunda değildir.
Hap Bilgi: +İlk silahlı direnme 19 Aralık 1918'de Hatay Dörtyol'da Fransızlara karış oldu.
+İlk Kuvay-i Milliye Hareketi ise Batı Anadolu'da İzmir'in işgalinden sonra Yunanlılara karşı
başlatılmıştır.
KURTULUŞ SAVAŞINDAKİ CEMİYETLER
Zararlı Cemiyetler
Azınlıklar Tarafından
Kurulan Cemiyetler
1)
Mavri Mira Cemiyeti
Milli Varlığa
Düşman Cemiyetler
1)
2)
2)
Etnik-i Eterya
Cemiyeti
3)
Pontus Rum
Cemiyeti
3)
4)
4)
5)
Ermeni Hınçak ve
Taşnak Cemiyetleri
Yararlı Cemiyetler
6)
Teali İslam Cem.
Kürt Teali Cem.
İngiliz Muhipleri
Cemiyeti
Sulh ve Selameti
Osmaniye Cemiyeti
Wilson Prensipleri
Cemiyeti.
Hürriyet ve İtilaf
Cemiyeti
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
Trakya Paşaeli Cemiyeti
İzmir Müdafai Hukuk C.
Reddi İlhak Cem.
Trabzon Müdafai Hukuk
Cemiyeti
Kilikyalılar Cemiyeti
Milli Kongre Cemiyeti
Doğu Anadolu. Müdafai
Hukuk Cemiyeti
Anadolu Kadınları
Cemiyeti
Azınlık Cemiyetlerinin Ortak Özellikleri
İtilaf devletleri
tarafından
desteklenmişlerdir.
Bağımsız devlet
kurma
düşüncesine
sahiptirler.
Osmanlı’nın
parçalanmasını
istiyorlardı.
Mavri Mira Cemiyeti:
+ İstanbul’daki Rum Patrikhanesi tarafından kurulan cemiyet, Trakya ve Ege bölgesini Yunanistan’a bağlayarak eski
Bizans’ı canlandırmak istiyordu
Etniki Eterya Cemiyeti:
Mavri Mira ve Pontus Rum cemiyetinin çalışmalarını desteklemiştir.
Pontus - Rum Cemiyeti:
+ Trabzon merkez olmak üzere Samsun'dan Batum'a kadar uzanan alanda Pontus-Rum Devleti kurmayı amaçlamıştır.
Hap Bilgi:
Mavri Mira, Etniki Eterya ve Pontus Rum cemiyeti Yunanlıların(Rumların) kuruduğu cemiyetlerdir.
Hınçak Ve Taşnak Cemiyeti:
Doğu Adadolu’da Ermeni Devleti kurmak için Hınçak ve Taşnak cemiyetleri kurulmuştur.
Milli Varlığa Düşman Cemiyetlerin Ortak Özellikleri
Türkler ve
Müslümanlar
tarafından
kurulmuştur.
Kurtuluş savaşına
karşıdırlar.
Manda ve himaye
fikrini
benimsemişlerdir.
Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyetiı:
+ Vatanın kurtuluşunun ancak padişah ve halifenin emirlerine bağlı kalmakla gerçekleşebileceğini savunmuştur.
Teali - İslam Cemiyeti:
+ Kurtuluşun İslam’da olduğu savunmuştur.
Kürt Teali Cemiyeti:
+ Wilson prensiplerinden güç alınarak İstanbul'da kurulmuştur. Doğu Anadolu'da bağımsız bir Kürdistan devleti kurmayı
hedeflemiştir.
Wilson Prensipleri Cemiyeti:
+ Bazı aydınlar tarafından desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti'nin varlığını koruyabilmesi için ABD'nin
manda ve himayesine girmesi gerektiğini savunmuştur.
İngiliz Muhipleri Cemiyeti:
+ İstanbul hükümetince desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti'nin varlığını koruyabilmesi için tek yolun
İngilizlerin himayesine girmek olduğunu savunmuştur.
Hap Bilgi:
Kendini yönetemeyen devletleri güçlü devletlerin yönetmesine manda ve himaye denir. Sömürgeciliğin
biraz daha gelişmiş halidir. Manda ve Himaye bağımsızlığa aykırıdır.
SORU Paris barış görüşmelerinde İngiltere ve Fransa daha önce gizli antlaşmalarla
İtalya’ya verdikleri İzmir ve çevresini, Paris’te Yunanistan’a vermişlerdir.
İzmir ve civarının Yunanistan’a verilmesinin asıl nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Doğu Akdeniz’de güçlü bir devletin varlığını istememeleri
B) Rum nüfusunu bu bölgede kullanmak istemeleri
C) Halifelik kurumunu yıkmak istemeleri
D) Yunanistan’ın I. Dünya Savaşı’ndaki üstün başarıları.
Yararlı Cemiyetlerin Ortak Özellikleri
Bölgesel
cemiyetlerdir.
Öncelikli amaçları
ülkeyi korumak
değil, kuruldukları
bölgeyi
korumaktır.
İşgallere karşı
koymuşlardır.
Genellikle
basın-yayın
yolu ile
çalışmalarını
sürdürmüşlerdir.
Azınlıkların
çalışmalarını
önlemeye
çalışmışlardır.
Sivas Kongresi
ile
birleştirilmişler
dir.
Trakya-Paşaeli Cemiyeti:
+ Kurulan ilk yararlı cemiyettir.
+ Trakya'nın Yunanlılar tarafından işgalini önlemek amacıyla kurulmuştur.
+ Osmanlı Devleti'nin dağılması durumunda bağımsız bir dev¬let kurma kararı da alınmıştır.
İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
+ Mondros'tan hemen sonra İzmir'de kuruldu.
+ Amacı İzmir ve çevresini Yunanistan'a katılmasını önlemektir.
Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
+ Merkezi İstanbul'dur.
+ Doğu Anadolu'da teşkilatlanarak faaliyet göstermiştir.
+ Amacı Doğu Anadolu'yu işgallerden koruyarak Ermeni devletinin kurulmasını önlemektir.
Hap Bilgi: Erzurum kongresini Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti düzenlemiştir.
Kilikyalılar Cemiyeti:
+ Amaç; Adana ve çevresini Fransız ve Ermeni işgalinden kurtarmaktır.
Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
+ Bu cemiyet, Trabzon ve çevresinde Pontus Rum Devletinin kurulmasını önlemek amacıyla kurulmuştur.
Milli Kongre Cemiyeti:
+ İstanbul'da kuruldu.
+ Cemiyetin amacı, Türklere karşı yapılan haksız ve yersiz propagandalara karşı çıkmak, basın ve yayın yolu
ile Türk Milletinin haklı sesini dünyaya duyurmaktır.
Hap Bilgi:-Kuvay-i Milliye kelimesini ilk defa kullanan Milli Kongre Cemiyetidir.
Hap Bilgi: Yararlı cemiyetler kuruldukları bölgeleri kurtarmayı amaçlamışlardır
Fakat bölgesel olmayan tüm yurdu kurtarmayı amaçlayan tek cemiyet Milli
Kongre Cemiyetidir.
Anadolu Kadınları Müdafa-i Hukuk Cemiyeti:
+Sivas merkez olmak üzere kurulan cemiyet Sivas Valisinin eşi Melek Hanım tarafından kurulmuştur.
+Cemiyet vatanın birlik ve beraberliğini sağlamak için İtilaf Devletleri temsilcilerine protesto telgrafları çekmiş
ve mitinler düzenlemiştir.
Hap Bilgi: Sonu Müdafai Hukuk ile biten cemiyetler ve Kilikyalılar, Milli
Kongre, Trakya Paşaeli cemiyetleri yararlı cemiyetlerdir.
1-İtilaf devletleri yenilen devletlerle yapılacak olan anlaşmaların maddelerini belirlemek amacı ile 18 Ocak
1919’da hangi toplantıyı yapmıştır?
2-Hangi devlet sömürgelerine giden yol olan Akdeniz’de güçlü bir devlet olmasını istemiyordu
3-Gizli anlaşmalara göre, ege kıyılarının İtalya’nın işgal etmesi gerekirken Paris Konferansında kimin işgaline
verilmiştir
4-15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal eden yunanlılar bu işgali neye dayanarak yapmışlardır?
5-İzmir’e çıkan ve katliamlar yapan yunalılara karşı ilk kurşunu kim atmıştır?
6-Rumların kurduğu cemiyetler hangileridir?
7-Ege bölgesini yunanistana bağlamak isteyen zararlı cemiyet hangisidir?
8-Karadeniz kıyısında eski Trabzon Rum İmparatorluğunu canlandırmak isteyen cemiyet hangisidir?
9-Ermenilerin kurduğu zararlı cemiyetler hangileridir?
10-Doğuda kürt devleti kurmak isteyen zararlı cemiyet hangisidir?
11-Milli mücadele yapılmamasını ve halifenin etrafında toplanılmasını isteyen cemiyet hangisidir?
12-İngiliz himayesini isteyenler hangi zararlı cemiyeti kurmuştur?
13-Amerikan mandasını isteyenler hangi cemiyeti kurmuştur?
14-Yurdun işgali ve İstanbul hükümetinin bir şey yapmaması üzerine işgal edilen yerlerde halkın oluşturduğu
silahlı direniş birliklerine ne denir
15-İzmir bölgesinde yunanlılara karşı kurulan cemiyetler nelerdir?
16-Edirne çevresinde yunanlılara karşı kurulan cemiyet hangisidir?
17-Pontus rum cemiyetine karşı doğu Karadeniz’de kurulan cemiyet hangisidir?
18-Doğuda ermeni devleti kurulmasını engellemek amacı ile kurulan cemiyet hangidir?
19-Adana çevresinde ermeni devleti kurulmasını engellemek amacı ile kurulan cemiyet hangisidir?
20-Diğer cemiyetlerin aksine bölgesel değil de tüm yurdun kurtuluşunu hedefleyen cemiyet hangisidir?
21-Tüm direniş cemiyetleri hangi kongrede birleştirilmiştir?
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENİNİZ OKTAY GÜLMEZ
+ Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında Mustafa Kemal, Suriye cephesinde Yedinci ordu komutanı
olarak görev yapıyordu.
+ Ateşkes imzalandıktan bir gün sonra Mustafa Kemal Yıldırım Orduları grup komutanlığına getirildi.
+ Ancak birkaç gün sonra bu ordu dağıtıldı. Bunun üzerine Mustafa Kemal ateşkes gereği 13 Kasım 1918'de
İstanbul'a gelmiştir.
Hap Bilgi: Mustafa Kemal’in İstanbul’la geldiği gün itilaf donanması da İstanbul'a gelmişti.
Bunun üzerine Mustafa Kemal işgal donanması için "Geldikleri gibi giderler" diyerek kurtuluş
ümidini göstermiştir.
Mustafa Kemal
Samsun’a
9.Ordu Müfettişi
olarak
gönderilmiştir.
+ Mustafa Kemal Padişah Vahdettin tarafından 16 Mayıs 1919 günü çıkartılan bir
fermanla Samsun'a gönderilir..
+ 9. Ordu Müfettişi olarak gönderilen Mustafa Kemal'in yapması istenilen işler.
 Doğu Karadeniz'de asayişi ve güvenliği sağlamak
 Mondros Ateşkes Antlaşmasının hükümlerinin uygulanmasını sağlamak
 Halkın elinde bulunan silah ve cephanelerin toplanmasını sağlamak
 Halka silah satan kişileri ve kurumları belirlemek, bu faaliyetleri
yasaklamak ve bu kuruluşları ortadan kaldırmak.
.
M.Kemal’in asıl amacı
kayıtsız şartsız bağımsız
bir Türk devleti
kurmaktır. Bu yüzden en
önemli parolası
“Ya İstiklalYa Ölüm”
olmuştur.
Mustafa Kemal bölgeye geldiğinde şöyle bir rapor düzenler:
 Bölgedeki karışıklıklarından Rumlar ve İtilaf Devletleri sorumludur.
 Türk Milleti bağımsızlık istemekte kararlı ve haklıdır .
Bu raporu gönderdikten sonra M.Kemal, Samsun İngiliz askerlerinin
denetiminde olduğu için hemen Havza ilçesine geçer.
M.Kemal Samsun’dan ayrılarak Havza’ya geçmiş ve çalışmalarına burada
devam etmiştir. 28 Mayıs günü Havza Genelgesini yayımlamıştır.
Havza Genelgesi
sayesinde
 Büyük ve heyecanlı protestolar mitingler yapılarak milli
gösterilerde bulunulmalıdır.
MİLLİ BİLİNÇ UYANDI.
Yani halk, işgallerin
olduğundan artık
haberdar oldu.
 İtilaf devletlerinin temsilcilerine ve İstanbul hükümetine uyarı
telgrafı çekilmelidir.
+ Genelge askeri ve mülki amirlere gönderilmiştir.
.
Havza Genelgesinin
yayımlanmasından rahatsız
olan İtilaf devletleri
İstanbul Hükümetine baskı
yaparak M.Kemal’i geri
çağırtmıştır
Mustafa Kemal’in Bu Genelgeyi Yayımlamasındaki amacı:
 Halk arasında Milli bilinci uyandırmak
 Birlik ve beraberliği sağlamak
 Miting ve gösteriler düzenleyerek halkın dikkatini işgallere çekmektir.
Amasya genelgesi
milli mücadelenin
gerekçe, amaç ve
yöntemini ilk kez
belirtmiştir.
+ Amasya'da Milli Mücadele çalışmalarını sürdüren Mustafa Kemal,genelgenin
halk üzerindeki etkisini artırmak için;
Rauf Bey (Orbay),
Refet Bey (Bele)
Ali Fuat Paşa (Cebesoy)
ile birlikte bir bildiri yayınladı.
+ Hazırlanan bildiri 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir'in de onayı
alındıktan sonra 22 Haziran 1919'da yayımlandı.
Amasya Genelgesinin Maddeleri Ve Önemi
1.Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir.
Genelgeden sonra özellikle
İngilizler'in Mustafa Kemal'i
geri getirmek için İstanbul
hükümetine baskılarını
artırmaları neticesinde
Mustafa Kemal İstanbul'a
çağrılır.Gerekçe olarak
yetkilerini aştığı
belirtilmektedir.Mustafa
Kemal'in çağrıya uymaması
nedeniyle yetkileri elinden
alınarak Dokuzuncu Ordu
Müfettişliği görevine son
verilir. Bunun üzerine
Mustafa Kemal 3
Temmuz’da Erzurum’a
gelerek 7-8 Temmuz gecesi
askerlik görevinden istifa
eder.
2. İstanbul hükümeti İtilaf devletlerinin etkisi altında olduğundan üzerine düşen
görevi yerine getirememektedir. Bu da milleti yok saymaktadır.
Önemi:1.ve 2. Madde Milli mücadelenin gerekçesini
belirtmektedir.
3. Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtar-caktır.
Önemi: 3.madde Milli mücadelenin Amaç ve Yöntemini
belirtmektedir.
4. Her türlü etki ve denetimden uzak milli bir kurul oluşturulmalıdır.
Önemi: İlk kez üstü kapalı olarak Temsil Heyetinden
bahsedilmiştir.
Mustafa Kemal
Erzurum Kongresinden
önce askerlik
görevinden istifa
etmiştir.
5. Anadolu’nun her bakımdan en güvenilir yeri olan Sivas'ta bir kongre
toplanacaktır.
6. Ayrıca doğu illeri için Erzurum'da toplanacak olan kongre delegeleri Sivas'a
gelecektir.
Önemi: Erzurum ve Sivas Kongrelerinin toplanma kararı
Amasya Genelgesinde alınmıştır.
1-İstanbul’da bulunan Mustafa Kemal, 9. Ordu
Müfettişi olarak hangi şehre gitmiştir?
Cevap:
2-M. Kemal halkın bilincini öğrenmek ve halkı
kurtuluş savaşı konusunda bilinçlendirmek amacı ile
miting ve protestolar yapılmasını nerede istemiştir?
Cevap:
3-Kurtuluş Savaşının amaç gerekçe ve yöntemi
nerde belirlenmiştir?
Cevap:
4-Amasya Genelgesindeki “Vatanın bütünlüğü
milletin bağımsızlığı tehlikededir” maddesi
kurtuluş savaşının hangi özelliğidir?
Cevap:
5-Milletin geleceğini yine milletin azim ve kararı
kurtaracaktır. Maddesi kurtuluş savaşının nesidir?
Cevap:
6-Erzurum kongresinin toplanmasına nerede karar
alınmıştır?
Cevap:
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENİ OKTAY GÜLMEZ
Erzurum kongresi
toplanış
bakımından
bölgesel, alınan
kararlar yönüyle
ulusaldır.
 Mustafa Kemal, Kazım Karabekir ve Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk
Cemiyetinin ısrarı ile kongreye katılmayı kabul etti.
Kongrenin toplanma amacı;Doğu Anadoluda Ermeni devletinin kurulmasını
önlemek.
 Kongreye; Erzurum, Trabzon, Sivas, Bitlis ve Van illerini temsil eden 54
temsilci katıldı. Elazığ, Diyarbakır ve Mardin valileri temsilcilerini
kongreye göndermediler.
 Kongreyi düzenleyenler: Doğu Anadolu Müdafai Hukuk Cemiyeti ve
Trabzon Muhafazai Hukuk Cemiyetidir.
Erzurum Kongresinde Alınan Kararlar
1. Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür bölünmez.
Erzurum kongresi
Mustafa Kemal'in
sivil olarak yaptığı
ilk çalışmadır.
Önemi: Bu madde ile ilk kez milli sınırlardan bahsedilmiştir.
2. İşgalcilere karşı İstanbul hükümetinin kayıtsız kalması durumunda derhal geçici
bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümeti milli bir meclis seçecektir. Milli Meclis
toplanana kadar görev yapacak bir TEMSİL HEYETİ oluşturulacaktır.
Önemi: Temsil Heyeti ilk kez Erzurum Kongresinde
oluşturulmuş,Başkanlığına M.Kemal getirilmiştir.
Ayrıca ilk kez geçici bir hükümet kurulacağından bahsedilmiştir.
Temsil Heyeti
ilk kez Erzurum
Kongresinde
oluşturulmuştur.
3. Manda ve himaye kabul edilemez.
Önemi: Manda ve himayenin kabul edilmeyeceği ilk kez
belirtilmiş ve tam bağımsızlığın gerçekleştirileceği vurgulanmıştır.
4. Milli iradeyi hakim kılmak esastır.(Milli İrade: Ülke yönetiminde milletin söz
sahibi olmasıdır.)
Önemi: Ulusal Egemenliğin gerçekleştirilmesi gerektiği
+Erzurum Kongresinin
toplandığı sıralarda
Balıkesir ve Alaşehir
kongreleri toplanmıştır.
+Batı cephesindeki
Kuvay-i Milliye
birliklerini örgütlemek,
sevk ve iradesini
sağlamak, ihtiyaçlarını
karşılamak amacıyla
toplanmıştır. İşgal
devletlerinin
temsilcilerine telgraflar
çekildi.
vurgulanmıştır.Milli Egemenlikten ilk kez bahsedilmiştir.
5. Azınlıklara siyasi egemenliğimizi sınırlayıcı ve toplumsal dengeyi bozucu
ayrıcalıklar verilemez.
Önemi: İtilaf Devletlerinin azınlıkları bahane ederek iç
işlerimize karışması engellenmeye çalışılmıştır.
6. Milli irade padişahı ve halifeyi kurtaracaktır.
7. Derhal mebuslar meclisi toplanmalı hükümet çalışmaları meclis denetimine
girmelidir.
Sivas Kongresi
Hem toplanış hem de
aldığı kararlar
bakımından ulusaldır.
 Kongrenin toplanmasını engellemek amacıyla Fransızlar ve Osmanlı yönetimi
bazı önlemler almışlardı.
 Elazığ valisi Ali Galip'te kongreyi basmakla görevlendirilmişti. Ancak başarılı
olamadılar. Kongre'de, Erzurum'da alınan kararlar aynen kabul edilmiştir.
 Erzurum Kongresinden farklı olarak tüm ülkeden delegeler katılmıştır.
 Bundan dolayı milli bir kongre niteliği vardır.
Sivas Kongresinde Alınan Kararlar
1. Milli sınırlar ve Misak-ı Milli'nin esasları tespit edilmiştir .Erzurum Kongresinde
alınan kararlar aynen vurgulanmıştır.
2. Manda ve himaye kesin ve son kez reddedilmiştir.
3. Mondros'tan sonra kurulan ulusal cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i
Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilmiştir.
Manda ve Himaye
ilk kez Erzurum
Kongresinde Son kez de
Sivas Kongresinde
reddedilmiştir.
4. Temsil heyetinin yetkileri genişletilmiş, üye sayısı artırılmış ve tüm vatanı
temsil eder hale getirilmiştir.
5. Meclis-i Mebusan'ın toplanması için İstanbul'a baskı yapılacaktır.
6. Ali Fuat Paşa Batı cephesi Kuvay-i Milliye komutanlığına tayin edilmiştir. (9
Eylül 1919)
7. Haftada iki kez yayınlanmak üzere Irade-i Milliye Gazetesi çıkarılacaktır.
Ali Fuat Paşanın Batı
Anadolu Kuvay-ı Milliye
komutanlığına getirilmesi
ile Temsil Heyeti
yürütme yetkisini ilk kez
kullanmış oluyordu.
Hem toplanış hem de aldığı kararlar bakımından ulusal bir
kongredir.
Milli Mücadelenin amaç ,yöntem ve gerekçesi belirtilmiştir..
Toplanış amacıyla bölgesel aldığı kararlar bakımından ulusal bir
kongredir.
Erzurum ve Sivas Kongresi’nin toplanma kararı burada
alınmıştır.
Yararlı cemiyetler burada birleştirilmiştir.
Manda ve himaye ilk kez reddedilmiştir.
Temsil Heyeti ilk kez yürütme yetkisini kullanmıştır.
M.Kemal’in sivil olarak yaptığı ilk çalışmadır.
İlk kez milli sınırlardan bahsedilmiştir.
İrade-i Milliye Gazetesi
(Milli mücadelenin ilk
yayın organıdır.)
Manda ve Himaye son kez reddedilmiştir.
Temsil Heyeti ilk kez burada oluşturulmuştur.
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENİ OKTAY GÜLMEZ
Sivas
Kongresi
KARARLAR
Erzurum
Kongresi
Sivas Kongresinde
tüm vatanı temsil
eder hale
getirilmiştir.
Amasya
Genelgesi
Temsil Heyeti
 Sivas Kongresinden sonra Damat Ferit hükümeti daha fazla
direnemeyerek istifa etti. Yerine daha ılımlı olan Ali Rıza Paşa Hükümeti
kuruldu.
 Temsil heyetinin İstanbul hükümeti üzerindeki ilk siyasi başarısı Damat
Ferit Paşa hükümetinin istifasıdır.
Damat Ferit Hükümeti Sivas Kongresinden sonra istifa edince yerine milli
mücadeleye daha olumlu bakan Ali Rıza Paşa Hükümeti geçti.
- Ali Rıza Paşa hükümetin başına geçtikten sonra Denizlerden Sorumlu Bakan
Salih Paşa’yı Mustafa Kemal ile görüşmek üzere Amasya’ya gönderdi.
İSTANBUL HÜKÜMETİ
ADINA
Amasya Görüşmeleri ile
İstanbul Hükümeti Temsil
Heyetini , resmen
tanımıştır.
TEMSİL HEYETİ
ADINA
Amasya Görüşmelerinde
1. İstanbul Hükümeti Erzurum ve Sivas kongresi kararlarını kabul
edecek.
2. İstanbul Hükümeti itilaf devletleri ile yapacağı barış
görüşmelerinde (Serv Atlaşması) Temsil Heyetinin de görüşünü
soracaktır.
3. Serbestçe seçimler yapılarak Mebusan Meclisi açılacak
4. Meclisin güvenliği açısından Mebusan Meclisi Anadolu’nun
güvenli bir yerinde açılacaktır.
Uyarı! “Meclisin güvenilir bir şehir de toplansın”
denmesinin amacı; İstanbul’un itilafların denetiminde olması
ve meclisin rahat karar alabilmesi içindir.
sadece meclisi
mebusanın toplanma
kararı ve seçimlerin
yapılması kabul edildi.
Diğer maddeler
imzalansa da İstanbul
hükümeti tarafından
kabul edilmedi.
Amasya Görüşmelerinden
sonra İstanbul’da seçimler
yapılmış ve M..Kemal
Mebusan Meclisine
Erzurum Milletvekili
olarak girmiştir.
Ancak İstanbul’a
gitmemiştir.
M.Kemal Amasya Görüşmelerinden sonra gelişmeleri takip etmek için Temsil Heyeti
ile birlikte Ankara’ya geldi.
Meclisi mebusanın
toplanacağı
İstanbul’a yakın
olması
Batı
cephesi’ne
yakın
olması
Merkezi bir
konumda
olması
Temsil Heyetinin
Ankara’yı Merkez
Seçmesinin Nedenleri
İşgal
edilmemiş
olması
Ulaşım ve
Haberleşme
imkanlarının
olması
Ankara Kuruluş
Savaşımızın
merkezi ve bu
savaşın yönetildiği
şehirdir.
Mebusan Meclisinin
toplanma isteği
ilk kez Erzurum
Kongresinde
belirtilmişti.
--M. Kemal seçimleri kazanan milletvekillerini Ankara’da toplamış ve
aşağıdaki konuları Mebusan Meclisinde kabul ettirmelerini istemiştir:
1-Beni Meclis başkanı seçtirin.
(Amaç:Meclisin kapatılması tehlikesine karşı,başkan olarak meclisi güvenilir
bir yerde toplayabilmektir.)
2- Mecliste Birlikteliği sağlamak adına Müdafa-i Hukuk grubunu kurmalarını
istedi.
(Müdafa-i Hukuk yerine Felah-ı Vatan grubu kuruldu. )
3-Misak-i Milliyi kabul etmelerini istedi.
Sonuç:
-M.Kemal başkan seçilmedi,
-Meclis İstanbul’da açıldı.
-Yalnızca Misak-ı Milli kabul edildi.
1-Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında işgal edilmemiş yerler Türk
yurdu sayıldı.
Yorum: Milli Sınırlar çizilmiştir.
2-Ülkemizdeki azınlıklara, dışarıdaki Türkler kadar halklar verilmelidir
Yorum:Ülkeler arası EŞİTLİK İLKESİ benimsenmiştir.
3-İstanbul ve Boğazlar tehlikelerden arındırılırsa uluslararası ticarete açılacaktır.
Yorum: Bu toprakların bizim olduğu vurgulanmıştır.
4-Kapitülasyonlar kaldırılmalıdır.
Yorum: Kapitülasyonların kaldırılması gerektiği bildirilmiştir.
5-Boğazlar ve sınırlar konusundaki şartlar kabul edilirse bize düşecek olan dış
borçlar ödenecektir.
6-Kars, Ardahan, Batum ve Batı Trakya’da gerekirse halk oylaması
yapılacaktır.
Yorum: Buraların çoğunluğu Türk’tü bu yüzden halk oylamasını istiyoruz.
7-Arap topraklarının geleceği bölge halkının vereceği oylara göre
belirlenecektir.
Mebusan Meclisinde
sadece
Misaki Milli
kararları kabul
edildi.
Misak-ı Milli
ülkenin
TAM
BAĞIMSIZLIĞI
için yemin ettiğimiz
çok önemli bir
belgedir.
Misakı Milli
Kararları
Son Osmanlı
Mebusan Meclisinin
Kapitülasyonlar EKONOMİK BAĞIMSIZLIKLA ilgilidir.
aldığı kararlardır. Bu
yüzden bu kararlar
milli iradenin aldığı
kararlardır.
Damat Ferit’in tekrar
başa getirilmesinin
sebebi Anadolu’daki
Milli Mücadeleyi
engellemektir.
Misakı Milli Kararları Mebusan Meclisi Tarafından Kabul edilince bu kararlar
İtilaf devletlerinin hoşuna gitmedi ve Ali Rıza Paşa Hükümetini devirip yerine
tekrar Damat Ferit Hükümetini getirdiler. Ardından İSTANBUL’u resmen işgal
ettiler. Bazı Milletvekilleri tutuklanırken, bazıları ANKARA’YA gelerek
M.Kemal ile birlikte TBMM’yi kurdular.
Temsil Heyeti
Misakı Milli kararları
kabul edildiği için
İstanbul resmen
işgal edilmiştir.
Güçler Birliği ilkesi
demokratik olmasa
da TBMM’nin
Güçler birliğini
benimsemesinin
sebebi
Kurtuluş Savaşında
kararların hızlı
alınmasını
sağlamaktır.
I.TBMM
1-Güçler Birliği
2-Meclis Hükümeti
3-Kurucu Meclis
özelliğine sahiptir.
Erzurum Kongresi
Sivas Kongresi
Sadece doğu illerini
temsilen ilk kez
oluşturuldu.
Üye sayısı artırılarak
Bütün Ülkeyi temsil
eder hale geldi.
TBMM’nin Açılması
Temsil heyetinin
görevi sona erdi.
I.TBMM 23 Nisan 1920 de açıldı ve M.Kemal Ankara Milletvekili olup ilk meclis
başkanı seçildi.
I.TBMM Güçler Birliği ilkesini benimsemiş yani Yasama , Yürütme ve Yargı
yetkisini kullanmıştır
Güçler Birliği: Yasama, Yürütme ve Yargı yetkisini TBMM’nin tek başına
kullanmasıdır.
I.TBMM Meclis Hükümeti Sistemini benimsemiştir
(Meclis hükümeti Sistemi: Meclis başkanı aynı zamanda hükümetinde başkanıydı. Bakanlar da
meclis tarafından seçiliyordu.)
I.TBMM Anayasa Hazırladığı için kurucu meclistir.
TBMM’nin açılması;
MİLLİ
EGEMENLİK
ilkesi ile ilgilidir.
CUMHURİYETİN
ilanı için atılan en
büyük adımlardan
biridir. Yeni bir
devletin
kurulacağının
ispatıdır.
ÖRNEK CÜMLELER
Amasya görüşmelerinde Misak-i Milli kararları kabul
edilmiştir.
Ankara’da telgraf ve ulaşım imkanının iyi olması
merkez seçilmesinde etkili olmuştur
Misak-i Milli milli bağımsızlığı gerçekleştirmeye
çalışmıştır.
Osmanlı Mebusan Meclisi açılınca Temsil Heyetinin
görevi sona ermiştir.
Misak-i Milli kararları İstanbul’un işgaline neden
olmuştur.
Doğru
Yanlış
Bu ayaklanmaları
bastırmak için
Hıyaneti Vataniye
Kanunu
çıkarılmıştır.
Bu kanunu
uygulamak için
İstiklal
Mahkemeleri
kurulmuştur.
-İstanbul Hükümetinin başına tekrar gelen Damat Ferit, Şeyhülislama fetvalar
(Dini Emir) hazırlatarak, İngiliz uçaklarıyla Anadolu’nun değişik yerlerine
dağıttırır. Fetvalarda: M.Kemal ve Arkadaşlarının din düşmanı olduğu, halifeye
zarar vermek istedikleri ve bundan dolayı öldürülmelerinin farz olduğu
belirtiliyordu.
-Azınlıklar ise her zamanki gibi ülkeyi parçalayıp toprak almak istiyordu.
- Ancak Kuvayi Milliyecilerin çıkardığı ayaklanmaların temel sebebi ise
kurulacak olan Düzenli Orduya karşı olmaları ve katılmak istememeleridir.
İstanbul
Hükümetinin
Çıkardığı
Ayaklanmalar
İstanbul Hükümeti
ve İtilaf
Devletlerinin
Çıkardığı
Azınlıkların
Çıkardığı
Ayaklanmalar.
Kuvayi Milliye
Yanlısı Olup
Sonradan
Ayaklananlar
Ayaklanmalar
-Kuvayi inzibatiye
KKkkkfsdf
(Halifelik Ordusu)
-Anzavur
Ayaklanması
Bolu,Düzce,Hendek,
Adapazarı,Afyon,
Bozkır,Milli Aşireti
İsyanı, Koçgiri ve
Yozgat
Ayaklanmaları
Ermeniler
Ve
Rumlar
Çerkez Ethem
Ve
Demirci Mehmet Efe
İsyanı
AYAKLANMALARA KARŞI TBMM’NİN ALDIĞI ÖNLEMLER
İstiklal
Mahkemeleri
TBMM’nin
Yargı yetkisini
kullandığının
kanıtıdır.
Çerkez Ethem
ve
Demirci Mehmet Efe
Düzenli Orduya
katılmak
istemediği için
TBMM’ye karşı
ayaklandı.
1.İstanbul ile tüm ilişkiler kesildi.
2.Hiyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı(Vatana İhanet Kanunu)
3.İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
4.TBMM Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi ye fetvalar hazırlattı.
AYAKLANMALARIN SONUÇLARI
1.Bu ayaklanmalar Kurtuluş Savaşının Uzamasına neden oldu ve ayrıca boş yere cephane
ve silah kaybına neden oldu.
2.TBMM’nin otoritesi(gücü) arttı
3.Düzenli ordunun kurulmasına zemin hazırladı.
4.İtilaf Devletlerinin Anadolu’da ilerlemesi kolaylaştı.
1-TBMM’ye karşı Damat Ferit’in oluşturduğu ordunun adı nedir?
Cevap:
2-Kuvai Milliyeciyken, düzenli orduya girmek istemediği için isyan eden kişiler
kimlerdir?
Cevap:
3-TBMM çıkan isyanları bastırabilmek amacı ile hangi kanunu çıkarmıştır?
Cevap:
4-TBMM, vatana ihanet edenleri nerede yargılamıştır?
Cevap:
5-İstiklal Mahkemelerinde, milletvekillerinin olması TBMM’nin hangi yetkiyi de
kullandığını gösterir?
Cevap:
6-TBMM kendine karşı isyan çıkması üzerine halkı doğru bilgilendirmek amacı ile
hangi kurumu kurmuştur?
Cevap:
I.Dünya Savaşı sırasında yenilen devletlerle Paris Barış Konferansında barış anlaşmaları imzalanmıştı. Fakat Osmanlı
Devleti ile barış anlaşması imzalanmamıştı.
NEDENİ: Osmanlı topraklarını kendi aralarında paylaşamamalarıdır.
İtilaf Devletleri aralarındaki anlaşmazlıkları gidermek ve Serv Anlaşmasının taslağını hazırlamak için İtalya’nın San Remo
kentinde bir toplantı yaptılar. Daha sonra İtilaf Devletleri Osmanlı Devletini SERV ANTLAŞMASINI imzalaması için Paris’e
çağırdılar. Osmanlı Devleti bu anlaşmanın çok ağır olduğunu Türk Milletini yok etmeye yönelik olduğunu bildirdi ve
anlaşmayı imzalamadı. Bunun üzerine İtilaf Devletleri Osmanlıyı korkutmak, Osmanlıya gözdağı vermek için Anadolu’nun
bazı yerlerini işgal ettiler. İşgaller karşısında fazla direnemeyen Osmanlı Devleti Padişahın da katıldığı Saltanat Şurasını
topladı. Bu şura oy çokluğu ile Serv Anlaşmasını kabul etti. Damat Ferit ve bazı kişiler Paris’e giderek 433 maddelik Serv
Anlaşmasını imzaladılar.
Bu anlaşmayı imzalayanlar TBMM tarafından vatan haini olarak ilan edildi.
Ayrıca Serv Anlaşması ölü doğan bir anlaşmadır. Yani geçersiz bir anlaşmadır.Çünkü Kanuni Esasiye göre
devletlerarası bir anlaşmanın geçerli olabilmesi için Meclisi Mebusan tarafından onaylanması gerekmektedir.
Oysaki İtilaf Devletleri Misakı Milli kararlarından sonra Mebusan Meclisini dağıtmıştı. Bu yüzden TBMM bu
anlaşmanın imzalanmış olsa da geçersiz olduğunu bildirmiştir.
Soru: Serv Anlaşmasına neden ölü doğan bir anlaşma denilmiştir?
Cevap:
-İstanbul Osmanlının başkenti olarak kalacak fakat Osmanlı devleti azınlıkların haklarını gözetmezse, İstanbul Osmanlı Devletinin
elinden alınacaktır.
-Boğazlar,(İstanbul ve Çanakkale Boğazları) savaş ve barış zamanında bütün devletlerin gemilerine açık olacak ve
Boğazlar Komisyonunun idaresinde bulunacaktır.
-Askerlik zorunlu olmayacak, 50 000 kişilik bir ordu bulundurulacak. Orduda tank, ağır makineli tüfek, top ve uçağı
bulundurulmayacak.
-Azınlıklara çok geniş haklar verilecek ve Osmanlı bu konuda denetlenecek.(Amaç: İçişlerimize karışmaktır.)
-Kapitülasyonlar genişletilerek tüm devletler kapitülasyonlardan yararlanacak ve Osmanlı Devleti savaş tazminatı
verecektir.(Amaç: Ekonomik Bağımsızlığımızı elimizden almaktır.)
Bu antlaşma, Misakı Milli
sınırlarımızı elimizden alan ve bizi
resmen yok sayan bir anlaşmadır.
Bu antlaşmanın imzalanmasıyla Türk
halkının İstanbul Hükümetine
güveni kalmadı; ama TBMM ye olan
inancı arttı. Ve bağımsızlık
düşüncesi gittikçe yaygınlaştı.
Sosyal Bilgiler Öğretmeni Oktay GÜLMEZ
Serv Anlaşması imzalanmış olsa da
Meclisi Mebusan tarafından
onaylanmadığı için geçerli bir
anlaşma değildir. Ölü doğan bir
anlaşmadır.
ÖRNEK CÜMLELER
Doğru
Yanlış
Sevr Anlaşmasının taslağı San Remo Konferansında hazırlanmıştır
Sevr anlaşması karşısında Türk Halkı bağımsızlık için daha da çok
kenetlenmiştir.
Sevr’e göre Doğu’da Ermeni ve Kürt devleti kurma planlanmıştır
Osmanlı’ya Sevr’i imzalatmak için İtilaflar Osmanlı topraklarını işgal
etmiştir.
Serv Anlaşması geçerli bir anlaşmadır.
4)
Sevr anlaşmasının boğazlarla ilgili maddesinde; Boğazların yönetimi uluslararası bir komisyona
verilecek ve boğazlardan
bütün devletlerin gemileri
serbetçe
geçebilecek”
denilmekteydi.
1-Sevr Antlaşması'nın maddelerinden birisi de,
“Askerlikte mecburi hizmet olmayacak, elli bin kişilik
bir ordu bulundurulacak. Bu ordunun tank, ağır
makineli tüfek, top ve uçağı olmayacak”
şeklindeydi.Galip devletlerin bu maddeyle
ulaşmak istediği amaç aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Osmanlı Devleti'ni savunmasız duruma
düşürmeyi
B) Sevr Antlaşması'nı İstanbul Hükümeti'ne
onaylatmayı
C) Osmanlı ordusunu daha güçlü hale getirmeyi
D) Osmanlı hazinesinden savunma harcamaları için
ayrılan payı azaltmayı
Bu madde aşağıdakilerden hangisine uygun değildir?
A) Bağımsız devlet anlayışına
B) Milli Egemenlik ilkesine
C) Güçler birliği ilkesine
2-
D) Mondros Ateşkes anlaşmasına
5-) Sevr anlaşmasının ;
I. Doğu Anadolu'da bağımsız bir ermeni devleti kurulacak
II. Osmanlı askeri gücü sınırlı sayıda olacak
III.Kapitülasyonlardan bütün devletler yararlanacak
maddeleri gruplandırıldığında hangisi doğru olarak
verilmiş olur?
Askeri
Sevr Antlaşması’nın özellikleri ile ilgili Aylin, Hakan Hande ve
Gökçe’ nin söylediklerinden hangisi, antlaşmanın hukuken
geçerli olmamasının nedeni olarak gösterilebilir?
A) Aylin’in
B) Hande’nin
C) Hakan’ın
Siyasi
Ekonomik
A) I
II
III
B) II
I
III
C) III
II
I
D) I
III
II
D) Gökçe’nin
6-)Osmanlı Devleti'nin Sevr Antlaşması'nı imzalaması
3-TBMM’nin iç isyanlara karşı:
üzerine TBMM antlaşmayı tanımamış, imzalayanları vatan
 Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nu çıkarması
 İstiklal Mahkemelerini kurması
 İsyancıların cezalandırılması
gibi uygulamaları aşağıdakilerden hangisinin
göstergesidir?
haini ilan etmiştir. TBMM ayrıca antlaşmanın kendisini
A) İnsan haklarına saygılı olmadığının
B) Dış yardıma ihtiyacı olduğunun
C) Otoritesini güçlendirmeye çalıştığının
D) İnkılaplara zemin hazırladığının
A) Saltanat ve halifeliğe karşı olmadığını
bağlamadığını da belirtmiştir.
TBMM bu tutumu ile aşağıdakilerden hangisini
göstermiştir?
B) Düzenli orduya geçmek istediğini
C) Milli Mücadeleyi sonuna kadar sürdürmede
kararlı olduğunu
D) Yeni bir savaşa girmeyeceğini